CESBROM
BOEK VAN WOUK: OPLAGE 000.000
voor u Qelezen
prediker der
geweldloosheid
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 5 OKTOBER 19M
derbevelhebbers.
Wie een boek van Gilbert Cesbron openslaat, weet dat hij hetj^vechtsterrem bij Franse on
er zal vinden een probleem en zijn oplossing, zoals de schrij
ver die ziet. Ieder herinnert 'zich zijn Les Saints vont en enfer
(1953), dat het werk der priester-arbeiders behandelt, Chiens
perdus sans collier (1954), dat verwaarloosde jeugd in hogere
en lagere standen tekent
plus tard que tu ne penses (1958), dat het moeilijke vraag-
stuk der euthanasie van verschillende zijden benadert. Het lage sluipmoord, zet hij zelfs,
laatste boek Entre chiens et loups is een genuanceerd pleidooi
Eén uitweg
een inspectietocht valt door een
>t nu toe zijn levensbasis vorr
Eerlijk onderzoek
De centrale figuur. Roland Gué-
rin, is een officierszoon. Zijn va
der is gevallen in de Tweede We
reldoorlog; zijn moeder heeft haar
enig kind opgevoed in de cultus
van Vaderland en Leger
klimaat van een goed-r
zin. Maar Roland heeft
geboren afkeer van geweld. Daar
door is hij het. die bij de ruwe I
jongensspelen, die oorlog en jacht welvêrhalerT" dïë dV~ linkse" pers
leid dat hem het erekruis wordt
toegekend. Maar dan komt ook de
ommekeer. Hij gevoelt hoe wreed
heid en martelingen de uitlopers
zijn van het geweld en vooral
dat geweld een steeds groter te-
het Wnen Wla*el doorbreken. Hij ziet voor zijn
ge- flianHhii ?iin vHpnrf ogen de Grote Lijder, wiens kracht
teland bij zijn vriend Georges. Z]ch opeR.baarde in dulden en zwij-
i dan kunstenaar. mel-
dan onmiddellijk dat 1
terugslaat, of Georges, zijn strijd-
lustige vriend, toeschiet en hem
over zijn aarzelingen heen helpt.
Als achttienjarige is hij dezelf
de gebleven. Bij manifestaties en
contra-manifestaties van studen-
tengroepen vlucht hij
gang van de Sorbonne
Georges, die als aanstaand offi
cier niets met het geval te
ken heeft, zich vol vuur in
gewoel stort en louter
is zijn afkeer
geen nobel gevoel,
schien slechts lafheid
Deze belevenis heeft haar kon-
- - sekwenties: drie maanden voor
ar mis zi^n vrijwillig dienstverband af-
loopt, weigert hij nog langer wa
pen-s te dragen; alleen culturele
Aan luitenant Guerin wordt arbeid wil hij nog verrichten. De-
taak opgedragen: hij ze dienstweigering brengt Roland
1- in de gevangenis, waar hij, terug „JBPP,
in het moederland contact zoekt de hartelijkheid van" toon
vindt met jongeren die uit zijn zonder moeite de sympathie
.1 contactofficier zijn bij de
stille heemse bevolking. Onderwijs, re-
terwijl «reatie en hygiëne zijn het ter
rein van zijn werkzaamheid. On
dertussen. bij uitgebreide opera-
de beschrijvingen der Algerijnse
gebeurtenissen, die hij alleen heeft
leren kennen uit gesprekken, dag
boeken en geschriften; hoe raak
weet hij in enkele lijnen zijn fi
guren te tekenen! Er zijn in dit
boek enkele onwaarschijnlijkheden
en soms zijn de kleuren te zwaar
gezet, maar de oprechtheid en
de lezer en maken het begrijpe-
houding kracht putten.
Het te stichtelijk slot vertelt Tijk'dat deze" schrijver
nooit, eon der grote prijzen i
Schuur, in zijn Gedichten
1940-1960 (uitgave De Bezige
Bij te Amsterdam) gebruikt
veel woorden, zwelgt er soms
in; Croiset is er uiterst zuinig
mee, ook nu weer in zijn
bundel Inzicht (uitgave Nijgh
Van Ditmar, 's-Gravenhage
-Rotterdam). Merkwaardige
tegenstelling, maar ook: aar
dig contrast, zeer welkom
aan de recensent die beide
bundels moet bespreken en ze
nu naast elkaar kan leggen.
Want twee dingen staan vast:
een dichter vindt het helemaal
niet prettig en eigenlijk onbil
lijk om tegelijk met een an
der besproken te worden, en:
vergelijking is bij de beoor
deling een onmisbaar hulpmid
del. Het is dan ook helemaal
niet zo dat men het „uitvoe
rige" tegen het „beknopte"
wil uitspelen. Ik heb beide
bundels met genoegen, soms
met bewondering gelezen en
ben van mening dat poëzie zo
wel met veel als met weinig
woorden kan worden bereikt.
Maar het is zo interessant te
zien hoe dat toegaat. Koos
Schuur geeft aan zijn (verza
mel-) bundel een Nawoord mee.
blijk geeft van zelfkennis en
juiste kijk op zijn eigen
werk. Iedereen zal in Schuurs
dichtwerk een duidelijk roman
tische toets constateren, maar
hoe zal men die verklaren zon
der de toelichting die de dichter
zelf geeft, een verduidelijking na
tien harde Australische jaren.
Hij herkent „de pogingen tot
vakmanschap enerzijds en an
derzijds de sterk romantische
inslag die men zo dikwijls bij
noordelijke schrijvers en schil
ders aantreft: gedeeltelijk een
wegvluchten uit de realiteit,
^■^■liiiMiilliiltlllilllillllilillhtllllllltlliiMillMilllllJilillltiiililiilllllllllllillllliliiiilllillilllillilillll
„..li,..,
I
aard moest worden vervangen
door een speelsheid, tederheid
en angst met een ontzaglijke
bovenbouw van aan sprookjes
grenzend verlangen. Ik herken
het als een begin, iets dat vast
zit aan die noordelijke periode
en iets dat als aanvang en fun
dament deel uitmaakt van mijn
verdere werk."
In de oorlog deed zich een
nieuwe noodzaak voor. Schuur
kreeg behoefte aan „een taal
meer direct en gemakkelijker
herkenbaar ook voor lezers die
zich voordien nooit aan het le
zen van gedichten gewend had
den." De cyclus De Zeven Vloe
ken ontstond. Hieruit citeer ik
het gedicht „N.N.", waarin een
onderduiker aan het woord is.
Verlaat je huis! Vergeel wie
achterbleven!
Verwissel eens per week van
jas en hoed!
Loochen de woorden die je ooit
geschreven
hebt! Schrijf niet meer.' Zorg
dat je niemand groet!
Spreek tegen niemand, ook
niet in de treinen;
zeg hoogstens dat het weer wel
Merkwaardige
tegenstelling
aardig contrast
en als het niet kan, hoest ach
ter je hand!
Vergeet dit lieddat ik niet
heb geschreven,
want ik ben niemand en nie
mand kent mij.
Onthoud dat velen thans on
zichtbaar leven;
om hen te helpen leven ik en
jij
De oorlog was evenwel nog
niet voorbij, of Schuur, in nauw
contact met Jan G. Elburg, er
voer dat de simpele en directe
taal van het tijdsgedicht het ka
rakter van een dwangbuis ver
kreeg^ Ht werd een zoeken naar
een nieuwe taal, een nieuw taai-
Hij is een als dichter optredend
filosoof. Met opzet zeg ik niet: I
een als dichter vermomd filo- 1
soof.
Maar laat ik eerst enkele
dichterlijke notities van Croiset
voor u overschrijven. Veel tijd I
kost het niet. Ik begin al dada-
lijk met een onvergetelijke uit
spraak.
moeder
ik wen niet aan je dood
ik kan je niet overleven.
Meer grafschrift dan vers,
zal men zeggen Poëtisch is het
een eindresultaat, de essentie
van wat Schuur in twee of drie I
stormachtige bladzijden uit- I
schrijven zou. Nu een tweede
citaat. Als men weet dat Crolse?,|
altijd met de dood bezig is. 1
houdt men zelf de adem in bd
het volgende.
zichtbaar
bij deining
lijkt de dood afwezig
genoegen stompen en stoten uit- rondsluipend gevaar en de doods- daarmee
deelt en ook incasseert. 5-j -1
Leraar-journalist
Als de film voortschrijdt,
zelfopofferi
n kost en wfl 'gëkëndT'
de laatste maal be- auteurs
geweld-
an laf-
zucht naar lijfsbehoud.
wat minder fel
moest schijnen.
uit° levensbehoud transcenderen. Je naaste buurman
of dat de
gaat nieuwe wegen, boeit zijn leer-
lingen door zijn breed-oriën- dat
terende lessen, diepgaande ana
lyses en geestige taal.
Innerlijk is hij niet veranderd;
alle geweld, in de eerste plaats trent wreedheid
het oorlogsgeweld, verafschuwt gen; hij vindt
hij. As een van zijn leerlingen om
te voldoen aan de opgaaf een
beeld van de ideale held te ont- meen
werpen, de parachutistenofficier
kiest, wordt zijn opstel door Gué-
rin, die niet wist dat de jongen
dacht aan zijn broer in Algerije,
bespottelijk gemaakt. Enige tijd
later wacht deze broer hem op
aan de schoolpoort en vraagt
hem een onderhoud, dat een der
scharnieren van het boek wordt.
In de scherpe discussie is er een
zin die blijft vasthaken in Ro
lands ziel: behoort tot het
slag mensen waar ik het verst
van af sta, de lafaards". Inner
lijk moet hij de luitenant gelijk
geven; hij is hang voor geweld.
Maar is dat lafheid?
De eerste reactie van de ge
krenkte jongeman is een reeks
aforismen neer te schrijven die
de militaire glorie, het oorlogs
geweld en het leger als machts
instrument aanvallen en ontta
kelen. Grif neemt een links-pro
gressief blad zijn tekst op; zijn
wekelijkse bijdrage wordt een
der meest gewaardeerde en de
oplage van het blad verdrievou
digt. De chuilnaam Fabrice
stelt hem veilig; niemand ver
moedt dat de gymnasiumleraar
Guérin de auteur is van de reek
sen scherpgepunte zinnen, die
voor het blad zijn. maar in om
gekeerde richting, wat zo lang
de Bloc-notes van Mauriac wa
ren voor 1'Express.
heid een natuurlijke opwelling is. heid
waarvoor niemand' zich behoeft
te schamen, maar dat het er op
aankomt met haar te leven en
Ook hier ontmoeten we weer d
t- Cesbron die we kennen uit haai
7jjn collega's, die Hfem bekennen twintig werken
i pogen zich los te maken
klei en dalgrond, van dat prac-
tische kanalennet. van de zware
belangstelling voor aardappelen,
industrie en weer Elke kerk
moest worden omgebouwd tot
Een echte Cesbron
schien spion.
Wees nooit bevreesd! Laat
nooit je onrust bliiken
en blijf nooit staan bij ongeluk
of brand!
Tracht iedere controle te ont
wijken
moest vijver of rivier worden,
jn rerst* reacties, me„sertietde
hem inderdaad van lafheid had
den verdacht.
Wat de waarheid betreft om-
zelfs folterin-
i beide zijden,
die
ken met het hart. Het is veelzeg
gend dat al zijn verhalen eindigen
met de afscheidsgroet tot de door
hem geschapen figuren: „Adieu
de done, enfants de i
Paraaf der herkenning
Soms, op-een markt, door niemand meer geteld,
gewoon op straat, bij lompen an metalen,,-
licht achteloos, de armste kan het halen,
een kostbaar doek tussen de rommelbelt.
Een vaag paraaf, rechts onderaan vermeld,
verraadt de hand vermaard in alle talen.
Zij voornaam dreunt door duizend schoollokalen,
maar wordt hier, vreemd, door afval vergezeld.
Maar als een knie gaat buigen op de grond
en vingers grijpen naar wat werd gevonden
breekt het geluk de moeheid van een mond.
Zoals de man die Rembrandts doek hervond.
Zo vond ik tastend tussen schuld en zonden
Uw handparaaf, het teken van een wond.
D. VAN BOXEL
De
M. C. Stok, Zuidhollandsche
hielp, ontdekt de affaire en hangt thema van zijn boek.
s het
zich op. Naar onze smaak
dit
Uitgeversmaatschappij, Den alles wel wat te veel
Haag. „goede".
Een lijvige roman (270 bladzij-
don) geïllustreerd mét vele foto's De jonge heersers van de
■uit de film welke naar dit boek —otlde wereJd. door W. S.
„VttDtogesohreven ^hUmm.'Wv. Nederland.
spelend in de aparte sfeer
maica. Dat zijn dus positieve fac
toren, maar toch bekruipt bij het
lezen een zekere wrevel. De
schrijver heeft ee
ke moeilijkheden
een hoop gegooid en is erin gaan
grasduinen. Hoofdfiguur
gedesillusioneerde.
Boekhuis, Tilburg.
William S. Schlamm (59), in
menselij- het oude Oostenrijk-Hongarije ge-
problemen op boren, in Wenen opgegroeid, in
1938 naar Amerika gegaan, houdt
zich vanaf het begin van de jaren
gescheiden twintig intensief bezig met het po-
i, die onderwijzer wordt op litieke leven van Europa.
school waar de kinderen vol- schreef talloze artikelen, na diep-
komen „vrij" zijn. En dus... pro- gaande studie gecomponeerd, -
Schlamm geeft niet alleen een
analyse van een Kennedy, een
Castro, een Nasser, maar gaat
ook diep in op veertig jaar
politiek (en literair leven) in
Europa en Amerika.
Be macht irt'hieuwe stijl wordt
door hem op een boeiende wijze
ontleed.
Mens zijn...dat Is alles, door
Johannes Weldenhelm. Uitgave
Ad. M. C. Stok, Zuid-Holland-
sche Uitgevers Maatschappij,
Den Haag.
gerenommeerde periodieken als
behandelt de New York Times, Life en Ti
me. In Duitsland kent men hem
uit Der Stern, waarin hij weke
lijks commentaar op het tijdsge
beuren geeft.
Schlamm een man. die het
- de liefde ziet, om het eens populair te zeg- ,luwtlUM
dc held Die held echler heeft sen. En ook iemand, die niet met psrtijen dopr dJ voigeii„gen
d» -..d. %iu d psriUsne„f bedreven.
bleemkinderen. Hij echter
grijpt ze allemaal en beha
hen als een eerste klas psycholoog
Intussen begint hij liefde te gevoe
len voor een stewardess, die al
een vriend heeft en niet weet wie
zij kiezen zal. Ten slotte sterft de
vriend en versmaadt 2
ten-restaurant ergens in West-
Duitsland vertellen de gasten el
kaar over het Zuid-Slavië van
vóór, tijdens en na de Tweede
Wereldoorlog. Hans Daffee, een
Duitse kolonist in dat land1, ver
haalt over de gruwelijke moord
uit pure goedheid intussen
latie aangeknoopt met de
van het schoolhoofd. Een
Keerpunt
Er komt een moment waarop
het gesloten vizier moet worden
opengeslagen. Als de beschuldi
gingen van folteringen door Fran
se soldaten in Algerië loskomen,
wordt een protestmeeting be
legd waarin, naast de kopstuk
ken der radicale partij, ook de
vermaarde Fabrice zal spreken.
Deze avond kan het begin wor
den van een politieke loopbaan.
Maar wat gebeurt?
Door een vergissing belandt
Roland eerst in een tegenver-
gadering waar iet leger zal wor
den gehuldigd. Daaj schrikt hij
van de woede en de verbittering
dis te lezen s'aan op de gezich
ten der aanwezigen. Helaas, de
bijeenkomst van zijn medestan
ders biedt hetzelfde beeld. Hij ge
voelt: aan >elde zijden over
heerst partijzucht en wordt de
waarheid gewro gen in het ka
der van vooropgezette denkbeel
den. Eerst wil hij niet spreken,
maar als zijn rienden hem naar
de katheder dringen, wordt zijn
rede een requisitoir tegen alle
fcweld en een Dleidooi voor eer-
jkheid en onderling begrip.
Ziin woorden ontketenen felle
protesten en de vergadering ver-
looot in groot tumult. De zelf
bewuste Roland voelt zich losge
slagen van a'le zekerheden, die
<2)er
■Qnqelen
tStad.
Der Engelen Stad, door Phyl
lis Gordon Demarest. Uitgave
Zuid-Hollandse Uitgeversmij.,
Den Haag.
Dit is het boeiende relaas van
een stad in opkomst: Los Ange
los. Demarest vertelt ons iets uit
de beginperiode van deze Ameri
kaanse stad die klimatologisch zo
voortreffelijk is gelegen aan de
Stille Zuidzee. Reden van de
stormachtige ontwikkeling in de
tachtiger jaren is, dat twee trein-
ondernemingen elkaar dermate
gingen beconcurreren, dat men
voor slechts enkele dollars van
de oostkust naar Los Angelos kon
rijden. Dit heeft tot gevolg dat
per dag duizenden avonturiers
i.aar Los Angelos komen.
Demarest heeft er een vlot ge
schreven verslag van gerr akt,
dat in één adem wordt uitgelezen.
In New American Library
BESTSELLER
het licht zien van het oud-En- Merimee. The Fatal Skin
gelse Beowulf, het heldendicht, De Balzac. The Deerslayer
de geschiedenis door J. Fennimore Cooper, The Old zijn
tA |g "*ives' Tale van j
i Tom Jones
'JS
Ides of March.
Hoe Arthur Hawke, de jon- de emigrerende Angelen van het Wives' Tale van Arnold Bennett Zoals hij dat in zijn toneelstuk-
(en uit Kentucky met een on- continent neer het nieuwe v.- en T
Ukenbner talent om met
het schrijven van succesrijke dopr „„bekende dichter aan
het perkament moet zijn toever-
trouwd. Burton Raffel heeft het poets
ii Scandinavische
strijd met het
romans dik geld te verdie
nen, in New York terecht
komt in de uitgeverswereld en verhaal
wat daar allemaal voor B®owulf
Young blood (zoals hij zichzelf
noemt) Hawke uit voort-
vlooit, Is voor Amerikaanse önvërdTènstèiijke "ëriiï
uit het oud-Engels vertaald,
heeft er een eigen vrije, niet
ie versie van ge-
<auva.ua wiitiMi iivuit uc» v..- geven, die studenten van het upp|
derwerp geworden voor zijn vroegste Engels zonder twijfel ZEE EN HEELAL
derde achtereenvolgende best- in hun bibliotheek zullen willen
seller. hebben.
auteur Herman Wouk het
Na The Caine Mutiny en Mar-
jorie Morningstar heeft Wouk zich
tot taak gesteld in 880 pagina's te
vertellen over de jongeman, die
schrijven kon
SHAKESPEARE
ton otter valt. Youngblood Haw. kort ook in een nieuwe Neder- "ff °t the sea en
ke is duidelijk voor een groot landse bewerking van de Dordt- «pyle The Nature of
- - - - - - dichter C. Buddingh' bij de
duidelijk voor een groot
deel autobiografisch. Het is
boek, dat boeit en dat er
vraagt verfilmd te worden,
dat het verhaal een zeer groot al» P0^®*8
publiek zal aanspreken. Dat
gebeurt intussen dan ook al bij
Warner Brothers.
The New American Library
heeft Youngblood Hawke uitge-
Seven als monster-pocket en om- you
at het zo'n dik boek is gewor- sar,
den, moest deze uitgeverij voor Dream,
Het populair-wetenschappe-
lijke genre ontbreekt ook deze Romans op niveau, nieman-
maand niet: Van Rachel L. Car- dalletjes, detectives, oorspronke-
son (een autoriteit op haar ge- lijke uitgaven en herdrukken als
de bekende hied) verscheen als Signet pocket, besluiten de rij van de
e en sedert Science The Sea Around Us. The zich iedere maand zo sterk uit-
pj-» -- ,an Fred breidende New American Li-
the Uni- brary. Daar is bijvoorbeeld het
befaamde Black Boy van de
Kei',m i I, neger-schrijver Richard Wright.
Ab J 35 ?h'P fee's ear, Kalbcrine
Zwarte Beertjes) zijn de
William Shakespeare dat het la 1958 door dc Amëril PorieTVrn
velen goedkoop kaa„.e professor John Kenneth
(•makkelijk bereikbeir ee- Gdbr>lth~ ('epëbUreerde' £5
den. The New American Li- f]ie Affluent Society, een noe
br#rZ meend ven deze (mier publiek keu b.relkeu' Mëri<"d,D jV.'ë."child
.dM, .«iesUJd« °nder Dark, de Carter Brown-myste-
en eken op dit ge- nes Girl in a Shroud, en The
ware storm veroor- Jade-eyed Jungle, de roman
de oude generatie ophield, maar
zag, dat de jonge generatie, de f)an volgtde geschiedenis «m
de jonge heersers ven deze tijd. een Marko *„lro,onaCi de Titoïst
die scherp de Duitse kolonisten en
hun houding tegenover de Servi
ërs tekent. Zijn verhaal verklaart
veel van de haat van de parti-
sanen. Maar in het restaurant is
ook de oude joodse man Horo
witz. die noch van de Duitsers,
noch van de Slaven veel goeds
heeft ondervonden. Van hem is
het ontroerende verhaal van de
Servische man en de Duitse
vrouw, die elkaar in deze afschu
welijke. ontredderde en chaoti
sche tijd toch vinden. Zijn ge
schiedenis heeft als motief de lief
de. die toch mogelijk is. wanneer.
zich te doen gelden."
Sundri, door Lisa Helss. Uit
gave G. F. Callenbach, Nij-
kerk.
Deze door Go Verburg uit het
Duits vertaalde roman is ver
schenen in de „Sterreeks voor
jongedames", een wat verouderd
begrip, dat voor sommigen de in
troductie waarschijnlijk zal be
moeilijken, Terwijl dit boek over
het jonge meisje Sundri. levend
in een veranderend India toch
waard is te worden gelezen. De
schrijfster heeft Sundri als sym
bool gekozen voor de kentering,
die zich in India voltrekt als ge
volg van de botsingen tussen
eeuwenoude gewoonten en nieu
we bewustwording. De vader van
Sundri was een animist, voor wie
onzichtbare g%esten, de stand der
sterren en waarzeggers zijn le
vensloop bepaalden. Volgens oude
gebruiken zou hij zijn dochter
uithuwelijken. Maar de strijdlus
tige Sundri met haar drang naar
emancipatie liet zich de oude
wetten niet zomaar meer voor
schrijven. Zo speelt het verhaal
zich af op de grens van oud en
nieuw, een interessante kijk ge
vend op het oude India.
Henry Fiel- ken Our Town en The Skin of
our Teeth op het gebied der dra-
Drie en twintig Britse dichters matische kunst had gedaan <en
werden bijeengebracht in The f"et s"?0ces) bewandelde Thorn-
Mentor Book of Major British ton Wilder ook in zijn roman
Poets en in deze pocket zijn °ver„ lle' R<>mc de '8a'-
450 gedichten afgedrukt van de fte dagen van Julius Caesar vol-
woordkunstenaars als Words- «omen andere experimentele we-
worth, Coleridge, Lord Byron, ?en- ^Jaar juist door die bijzon-
Shelley. Keats. Browning. Yeats dere stijl van journaals
en Dylan Thomas. "pn 'T,aa
ALLERLEI
rJKJ^*Sïï2wiJ!ïilt'iïï't Mm n.mëd jënei
on,...J. —i. George Ellis, het dagboek
raziliaansc Carolina
Srootste der toneelschrijvers
e Signet Classics-serie uit: as
like it, Hamlet, Julius Cae-
Midsummer Night's
™KLJ8i.?*X': WpJC *3;.'
The Only Game in Town van
Diana Chang, the S.O. Bees,
van Dwiggins en een boekje vol
„intellectuele" cartoons van Ju-
gën, ni"$ 1.25!' De"*eerste"*oplaag voetnoot op dezelfde pagina Geschiedenisliefhebbers kun- Gir!'
eJ?"te A. g5?5hLe.1f: law IT"? nu »I» Mmtor-boek
1 prijs
dire uit(Vv«nW .S
is 900.000 exemplaren. Bijni
miljoen. Ze zullen, naar wij
nemen, allemaal verkocht
BEOWULF
1 vlot lezen na-
lijkt.
KLASSIEKEN
bridge-enthousiasten
HeroTVvar" d. AmarikamM pë Summary., door
In het pakket van The New In de Signet Classic kwamen w/i. ncD
American Library zaten deze nog enkele andere boeken uit, YYILUCK
maand nog meer interessante die zeker het vermelden waard
uitgaven. In de Mentor-reeks rijn: The American van Henry
liet de Amerikaanse dichter Bur- James, Carmen. Colomba and
SS!,?D& Van Erenïï"5$a'ninnn "man"
door Dale Van Every. beter kan ,crcn schrijven ,pre.
jn~ -- denken, door Rudolf
The New American Library dit-
Geschiedenis van een ander maal uitgaf.
ton Raffel zijn poëtische versie selected stories van Prosper karakter maakte de Amerikaan- J. VAN H.
Tweelingzcgen, door Patricia
Ledward. Uitgave Ad. M. C.
Stok, Zuldhollandsc Uitgevers
maatschappij, Den Haag.
Het ls zonder meer een genoe-
gelijk en levensblij boek, dat Pa
tricia Ledward aan haar roodha
rige. ondernemende tweeling heeft
gewijd Het succes in het Engelse-
taalgebied van „Twin blessings"
was voldoende stimulans om een
Nederlandse vertaling (van me
vrouw G. A. Daalmeyer-Boer) op
de markt te brengen. En daar
mee heeft de uitgever ongetwij
feld velen (ook wanneer zij uit
eigen ervaring slechts de ..een
lingzegen" kennen) een plezier
gedaan. Het boek is amusant en
voor overwerkte moeders boven
dien bemoedigend. Ze kunnen er
uit leren, dat het altijd nóg er
ger kan
Schuur keert terug tot zijn be
gin. maar na een soort taaltucht
te hebben doorgemaakt, die hem
voor excessen moet behoeden.
Duidelijk blijkt hier, dat de
„veelheid van woorden" bij
Schuur een structureel karakter
heeft, want ze hangt samen met
zijn aard en zijn jeugdmilieu.
Zo ziet men dat de dichter Koos
Schuur zelf de toelichting geeft,
waarnaar wij in het begin van
dit stukje ons benieuwd verklaar-
Hoewel het nu tiid wordt ons
met Croiset bezig te houden,
kan ik toch niet nalaten nog een
kort citaat uit Schuurs Nawoord
te geven, dat trouwens geheel
in de lijn ligt van deze bespre
king, die immers individueel te
werk gaat en personen (niet
groepen) tegenover elkander
plaatst. Schuur schrijft dan:
I „De geschiedenis van kunst-
I groeperingen (en hun uiteinde
lijk uiteenvallen tot individuen)
I wordt tot schande uitgekreten
zolang zij a»n de orde vau de
dag is en wordt anecdotlsch ge-
noegiijk wanneer zij tot het ver-
leden behoort. Zij ontvangt
meer publiciteit en belangstel-
ling dan de ontwikkeling van
I het individu, die tijdelijk van
zulk een groepering deel uit-
I Max Croiset geeft geen énke-
1 le verklaring van zijn dichter-
I lijke kortademigheid. Misschien
I is er ergens een uitspraak van
hem hierover in druk ie vinden;
misschien zullen intimi meer
hiervan weten uw recensent
1 evenwel heeft niets tot zijn be
schikking dan de korte dichterlij-
ke notities zelf. Een vermoeden
heb ik wèl. Schuur wil in zijn
I verzen beweging; Croiset bezin-
I ning, rust, stilte. Dichten bete
kent voor Schuur ingeschakeld
zijn op de rhythmus van het le-
1 ven. Voor Croiset is het de be-
I hoefte aan een dichterlijke for-
mule, waarin een koortsachtig
werkende intelligentie voor een
i ogenblik ontspanning zoekt. Bij
I Schuur rebelleert het instinctie-
ve leven tegen zijn Gronings-
nuchter jeugdmilieu. Bij Croiset
is het een religieus-filosofische
i aanleg, die de vorm en de aard
1 van zijn dichten bepaalt. Den-
ken en gevoelen vormen bij hem
I geen tegenstelling. In elk kort
vers zoekt hij naar iets defini-
I tiefs, een einde. Schuur blijft
een soort vitalist; Croiset zoekt
begrip, vastheid, de formule.
De Dharma Schooiers, door
Jack Kerouac. Uitgave De Be
zige Bij, Amsterdam.
In de serie van Jack Kerouac
is nu een boek verschenen dat
een suggestief beeld geeft van
het Zen-Boeddhisme dat in Ame
rika en Europa nogal opgang
maakt en, zij het in een merk
waardige vorm, door de Beatniks
tot hun „religie" is verheven. De
schrijver heeft er niet een gods-
dienstig-wetenschappelijke ver
handeling van gemaakt; zo zal
zijn levendige beschrijving van
een bergbeklimming door drie
vrienden ook de belangstelling
wekken van hen die om andere
dan cultuurhistorische redenen het
boek ter hand hebben genomen.
Voor de rest borduurt Kerouac
voort op zijn bekende stramien:
sex en beschrijvingen van het
mensChaP' Stcden en aUerIel 'ypen
Harteklop in Driekwartsmaat,
door Rosamund Lehmann. Uit
gave Ad. M. C. Stok, Zuid-Hol
landse Uitgevers MIJ., Den
Haag.
Rosamund Lehmann verplaatst
haar lezers in het Engelse socie-
ty-leven van enige decennia te
rug. De centrale gebeurtenis is
het eerste bal van twee jongeda
mes, die daarmede de wereld
van de volwassenen binnentreden,
de wereld van strenge tradities en
merkwaardige, typisch Britse
verhoudingen. Zoals wij van Ro
samund Lehmann gewend zijn,
is haar taal vrij direct en scherp,
vooral als zij de oppervlakkige
leegheid van deze zich 7.0 verhe
ven boven anderen gevoelende ge
meenschap wil schetsen. Toch is
de schrijfster nergens vinnig.
Haar toon is luchtig en het is,
of zij de generatie van nu de
eigenaardigheden van de ouders
wil laten begrijpen, de tegenwoor
dige generatie aldus mild willen
de stemmen tegenover de tekort
komingen van de ouderen. De
vertaling is van E. Veegens-La-
torf.
mijn adem stokt
bü vlakke zee
Lang stilzitten en kijken gaat
aan het opschrijven vooraf. Het
volgende citaat is voor Crolsets
werkwijze illustratief.
de Vogezen
na uren zitten
tussen de roerloze sparren
wordt mijn opstaan toveren
Opstaan na lang zitten, een
formulering vinden na lang sta- I
ren deze beide handelingen
zijn aan elkaar verwant.
Soms zijn het visuele impres- I
sies, die Croiset noteert. H(j- 1
zelf lijkt er dan niet in aanwe-
zig. Maar een echt schiidersoog I
heeft hij toch niet. Het grenst I
soms aan het alleen-maar-
schilderachtige of tekenachtige. I
Maar doorbladerend leest men
hoe de dichter zichzelf betrekt 1
op alles wat hijwaarnecmi.
Meen niet dat ik ze alle hoog
aansla. Uit ervaring weet ik dat
men zelf de waarde van zijn I
meditatieve kanttekeningen niet
precies bepalen kan. Diepzin- I
mgheid en uitspraken „die nog- I
al droog zijn", om een school
term te gebruiken (droog voor I
logisch^ genomen), wisselen el- I
Geen van beiden, Schuur noch I
Croiset, plaatst de lezer voor
raadsels. Zij zien het leven 1
zélf als raadsel, en wie dit wil I
uitspreken, heeft geen behoet-
geciteerd. Zelf zal de
na voor Nederlanders het
langrijkst vinden. Zo goedals
in het eerder geciteerde vers I
het zelfgevoel van de onderdui-
ker getekend is, zo van binnen'
uit vindt men hier. in Fata- I
Morgana, de innerlijkste erva
ringen van de emigrant uitge-
beeld; niet concies. met zuinige I
woorden, maar in een woeste
vaart. Wie weten wil wat heim-
wee is, leze de bladzijden 120 I
en 121. waar de dichter snrepkt
loos. en ongeacht de "■SC
seinen. Zijn nog de straten nat I
in Holland als het regent.'
Spreekt men nog Nederlands in I
O eindeloos eindeloos
pullmant de blinde sneltrein
van het heimwee weer
over de vlakten der drogbeel- I
dwars door alle seinen
van een leed dat vergeten wil
zijn I
en
van een leed dat zich wil ver-
stormt weer het blinde avond-
heimwee 1
over de stuurloze vlakten der I
beelden
rood door alle dwarse drogsei- I
van een leeg leed.
C. RIJNSDORP
De efdochter, door Johan van
der Woude. Uitgever: Nijgh en
Van Ditmar, 's-Gravcnhage/
tijdschrift gegevens over een erfe
nisaffaire op een buitenplaats in
de Gelderse Achterhoek, heel lang
geleden. Hij heeft toen de sluizen
van zijn fantasie wijd opengezet
en is gaan schrijven. Op papier
Jrwamen inhalige en zioh opoffe
rende menser., zwakke en sterke
karakters en enkele minder waar
schijnlijke gebeurtenissen. Voor
ons een boek. dat we niet snel
zullen herlezen.
Het verborgen licht (In het
leven van Jacob Boehme), door
Edith Mikeleitis. Uitgave Ser
vice, Den Haag.
Jacob Boehme is een van de
opmerkelijke figuren uit de na-re-
formatorische tijd, toen veel lu
therse predikanten reeds in een
dor dogmatisch intellectualisme
waren verward geraakt. Deze
schoenlapper uit Goerlitz, die een
eenvoudige opleiding had genoten,
maar zich interesseerde voor al
lerlei filosofische geschriften,
kwam met een meer spirituele
benadering van de bijbelse bood
schap. Zijn leven werd geken
merkt door zinsverrukkingen en
visioenen die hem dwongen zijn
Sedachten op papier te zetten, gc-
achten die van conservatief-Iu-
therse kant fel werden aangeval
len.
Edith Mikeleitis heeft gepro
beerd in de vorm van een roman
de gedachten van Boehme weer
ingang te doen vinden. Heeft ze
deze man goed begrepen? Zijn in
zichten komen eigenlijk wat bloe
deloos naar voren in losse aforis
men en half- of onbe
spraken. De Boehme
tis zal de gelovige lezer maar wéi
nig kunnen boeien, ook al geeft
dit boek een aangrijpend verslag
van de geestelijke strijd die >n
die dagen in Duitsland werd ge-
