Jacob Klein Haneveld
MET GOD"
GEffvEN*
een bona fide „vreemde vogel
Stichting „BAND
SPfiSVJS: 22£rJÜJ?mm ""okke° h'm
i
Objectieve rooms-katholieke studie
van kinderdoop bij Calvijn
Nieuw materiaal
De pinksterbeweging en de bijbel Verantwoording
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 5 OKTOBER 196J
EVANGELIST VAN OUDE
STEMPEL IN HET ZILVER
Godsdienstig
De wetenschap heeft de op
lossing gevonden voor een
huidig kerkelijk probleem.
Het ziet er naar uit dat de
invloed van de kerlf meer en
gaat tanen. Het gods-
Geen nood.
egt echter
wetenschap. Er is een nieu
we stof ontdekt die de mens
heel religieus maakt. Wie
een pil van deze nieuwe me
dicijn inneemt, krijgt bijzon
der verheven gedachten,
voelt zich opeens godsdiens
tig worden.
Er wordt tegenwoordig fluor
toegevoegd aan het drink
water om te zorgen voor on
ze tanden. Wie dient er een
voorstel bij de gemeenteraad
in om ook dit nieuwe medi
cijn aan het drinkwater toe
te voegen. Ineens wordt dan
de positie van de kerken on
noemelijk veel sterker. De
secularisatie neemt af. Het
kerkbezoek neemt toe. De
mensen worden met de dag
religieuzer.
We hopen dat het nooit zo ver
komt. We hebben geen enke
le behoefte aan religieuze
mensen. Laten we goed be
seffen: godsdienstigheid kan
een daadwerkelijk gevaar
zijn voor het werkelijke ge
loofsleven. Godsdienstig
heid is niet anders dan het
inherend verlangen van de
mens naar God.
Laten we niet al te veel waar
de hechten aan de natuur
lijke godsdienstigheid van de
mens. Uiteindelijk werd de
Heiland gekruisigd door bij
zonder godsdienstige men
sen. Uiteindelijk werd de in-
auisitie geleid door bijzon-
«r godsdienstige mensen.
De biibel vraagt niet hoe
Kdsdienstig we zijn. De bij-
1 vraagt niet hoe verheven
onze gedachten zijn. De bij-
bel richt zich niet in het bij
zonder tot religieuze mensen.
De bijbel vraagt van ons de
erkenning dat we er met al
onze vroomheid, met al onze
godsdienstigheid niert komen.
De bijbel vraagt van ons de
erkenning dat ook onze gods
dienstigheid onder de zonde
ligt. De pil kan ons gods-
dienstiger maken, maar het
is een godsdienstigheid die
onder het oordeel ligt.
Geloof is geen kwestie van na
tuurlijke godsdienstigheid,
maar van besef van zonde,
van de wetenschap dat wij in
alles tekort schieten. Vanuit
dat besef mogen we tot
Christus komen. Dat is heel
iets anders dan godsdienstig
worden.
kondigd zou worden in de plaat- roep zou willen aanvaarden. Maar
sen die wij met de tent aandoen. antwoord was steeds: ,.Ik
Maar wii willen het on een an- Pr,nciP>eel helemaal zelfstan-
j wo wiuen net op een an- dlg werken Ik heb namelijk al_
dere manier doen. En onze erva- tijd geloofd, dat, als de Heer je
ring is dat veel mensen naar ons voor Zijn dienst roept. Hij voor je
komen luisteren, die inden nim- Si *°r"n:.D.V. lan* ni"
Het valt niet mee uit sijn
verschijning op te maken wat
hij doet. De wat schorre stem
sou van een marktkoopman
kunnen sijn. De ontembare
haardos doet aan een kunst-
schilder ot musicus denken. De ev„gelie komen Da„kbaar Mesr ik voelde me altijd on rus-
scherpe ogen geven de indruk Klein Haneveld dat hij over het ts* worden als ik op een andere
van een filosoof. Maar hij is algemeen betrekkelijk veel mede- ™™enr voor me zelf wilde «aan
niets van dat alles. Jacob Klein werking krijgt van kerkelijke zij- Eens nam ik in beginsel een be-
Haneveld is een evangelist, de voor zijn werk. Hij staat dan roeP a*n naar een baptistenge-
een van het oude stempel, die misschien bekend sis een vreem- SHÏt'ik ^ijn verontSdljS
de vogel, in ieder level te htj een ïaa„ eenbieden. Het ging niet
ik had er geen vrede
Evangelitatie in .dure verpakking'
(Van een onzer verslaggevers)
Evangelisatie per geluidsband, waar ook ter
wereld. Dat is in het kort omschreven het
doel van de nog jonge stichting „Band met
God", die sinds enige tijd druk bezig is met sti
de verspreiding van preken, geestelijke lie- God'
deren en -muziek, reportages en toespraken, goi
Oprichter van de stichting is een groep
tieve jonge mensen, waarvan de leider, de
c- Ondi
prediking
t dat telkens
heer J. W. Praat vroeger werkzaam was bij beeld. met
radio Bloemendaal. de omroep, die zich even- midden de band zelf
eens met evangelisatie bezig houdt. Het werk en een tcereldbol ah
van de stichting „Band met God" groeit snel. teken ran het inter-
Uit de hele wereld ontvang zij reacties. Op nationale en inter-
het ogenblik wordt zelfs hard gewerkt aan kerkelijke karakter
Jacob Klein Har
een eigen opname-studio.
wederkomst van Christus. „Elk fronteerd met de nabijheid
uur van de dag en de nacht moe- de komst van Christus. Dat werd
ten we rekening houden met de van toen af aan 1
mogelijkheid van Zijn komst", van zijn prediking.
graag de blijde boodschap ver-
kondlft In een openlnchtsimen- bon» "dvreemde vogel,
komst en het liefst in een tent.
Samen met zijn vriend en col
lega Frrts Niemeyer doorkruist
hij in de zomermaanden ons land
zegt hij. Deze prediking wa» ue
grote passie van wijlen Johannes 'S* zegt hlJ
ÏU(U miei de Heer, van wie Klein Haneveld een aan£
moest ik mijn verontschuldiging onnoem«liJk veel heeft geleerd. de Heiland
het mag
mee."
Klein Haneveld
pionier, die niet
maar wel na- gelist
Christus zich toen
Wederkomst
u u initiatiefnemer van het werk.
het hoofdthema Jaren geieden werkte hij in zijn
vrije tijd al met bandrecorder-
,dat de opnamen. Al doende ontdekte
aansporing kan daj vooral chronisch zieken,
te geven. Maar inuaIiden- bejaarden, blinden
gebruikt ««-J»—
andere gehandicapten zeer veel
n de stichting.
Interkerkelijk
Uiteraard is het werk interker
kelijk van opzet en iedereen, die
behoefte heeft aan de ge-
den als een dreigement. Ik geloof PrÜ* stelden op de ge luids- luidsbanden, kan zich wenden tot
Tent
De tent weirmee Jacob en zijn
collega in de zomermaanden door richt tot de
het land trekken heeft zijn eigen
■roti tent, weerm hB h„d,ni, Hij ul( 1M0.
I De oud. tent we. gesneuveld bij
een storm in Oudewater en onher
stelbaar vernield. Er kwam geld
binnen voor een nieuwe tent.
maar niet genoeg. „Toen heb ik
gewoon naar koningin Juliana ge
schreven", vertelt Klein Hane
veld, „en haar gevraagd of zij niet
op de een of andere manier kon
helpen."
„Maanden later moest ik plot-
seling bij de burgemeester komen.
Hij liet me aardig schrikken, want
hij vroeg: „Klein Haneveld wat
heb je nu weer uitgespookt." Ik
was me echt van geen kwaad be
wust. Toen vertelde hij dat namens
de Koningin inlichtingen waren
ingewonnen. Enkele weken later katholieke theoloog dr. L. G. M.
krees hii bericht dat de Konin- Alting v®" Geusau, die vooral de
Kreeg hij bericht dat de Konin- ,MU(e Jltren bekeDd reworden
gin opdracht had gegeven aan de door oecumenische ontmoetingen
firma Waterborg om een tent te tussen protestanten en rooms-ka-
leveren. Het tekort werd door haar «tolleken, sijn doctor.tltel b.b.al-
'j nuiui uur uiciiiduu ue jseiA de. Het ls een zeer diepgaande
inpraten. Het is slechts de bedoe- Z° k°» »«k studie, gewijd eau de kinderdoop
toch weer doorgaan. bij Johannes Calvljn. Om een
groter lezersberelk te verkrijgen
Zelfstandig heeft dr. Altlng von Geusau zijn
conferentie van
Zoeklicht" hoorde hij deze
het eerst. Hij maakte verlossingswerk
niet dat je de mensen met angst banden, daar zij het vooral zijn,
..Het voor de hel voor de hemel moet die geen kerkdiensten of andere
de rijkdom van het bijeenkomsten van die aard kon-
Christus den bijwonen. Vandaar dat bij
- ucii uijwuiieii. vuituuur uui
Toch heeft Zo werd Klein Haneveld gecon- moeten worden'
probeert te bereiken met het
evangelie. Op het liederenblad
staat ..Kiest het leven". Die
woorden zijn het motto van de
prediking van deze evangelist,
die als een profeet van oude tij
den de mensen van nu wil toeroe
pen: „Kiest dan heden, wie gij
dienen zult."
Jacob Klein Haneveld is er nog
lang niet van overtuigd dat een
tent een evangelisatiemiddel uit
bet verleden is. „Nog altijd wordt
een tent gemakkelijker betreden
dan een kerkgebouw", zegt hij.
En hij voegt er aan toe, dat een
tent het voordeel heeft dat de
mensen zowel binnen als buiten
kunnen horen wat er verkondigd
wordt. Zijn werk vertelde hij ons
gaat niet uit van een bepaalde
kerk of kerkelijke groepering.
„Wij willen ook niemand de kerk
de stichting, postbus 34 te Bloe
mendaal. Daartoe is het natuur
lijk wel nodig, dat men de be
schikking heeft over een bandre
corder, want om die kostbare ap
paraten erbij te leveren, ont
breekt de stichting het geld nog.
Bovendien
Praat hard gewerkt om bekend- zegd veel geld nodig
zoais ge-
Waardevolle bijdrage aan dialoog Rome-reformatie
heid te geven
Een van zijn trouwste "medewerk- opnames
sters bleek zijn eigen verloofde, beid.
dere zaken. Het maken van de
tijdvergende ar-
bovendien kostba-
apparatuur nodig is. Want i
heer Praat als oud radio-
veel aandacht. Vóórts
het al gauw duidelijk, dat
(Van
s kerkredactle)
Dezer dagen is een boek ver
schenen dat gegroeid is uit het
proefschrift waarop de
ling, het evangelie te verkondi
gen aan een ieder die het maai
horen wil.
Wij willen helemaal niet bewe
ren dat het evangelie niet
boek in het Duits uitgegeven.
Klein Haneveld vestigde zich De uitgave van dit theologsich
van bond van gereformeerde jeugdverenigingen
was toen nogal een stap die aan- zai hebben is tot stand gekomen
dacht trok. Sommige mensen von- dank zij financiële steun
den hem zelfs roekeloos. Dat kon Sti*£tini ™or Zuiv" Wetenschap
pelijk Onderzoek (Z.W.O.).
mentsopvattingen van Calvijn en het dus niet verloren zal ster- »e moeen doen
gaat dan dieper op zijn onder- ven) en het middel om de naam
werp in. van het kind in de kerkboeken te
Ohiprtipf krijgen. Von Geusau meent dat
I de calvinistische reformatie de
Bijzonder objectief bestudeert nadruk w«er zeer gelegd
deze rooms-katholiek de reforma- heeft op het feit dat God door
torische visie. Bijzondere aan- de doop Zijn Volk samen roept
dacht krijgt dan vooral de uit- Volgens hem vergat de reforma-
spraak van Calvijn dat de doop tie echter de kerk als heilsinsti-
een teken en zegel is. Alting *uut ie zien.
von Geusau volstaat niet slechts Alting von Geusau. die reeds in
met een weergave, maar con- 1955 in Rome promoveerde en
fronteert de inzichten van Calvijn zich onder de bisschop van Gro-
ook met de bijbelse gegevens. ningen geheel kan wijden aan
Het bijzonder waardevolle van oecumenische arbeid, is op het
dit proefschrift is het slot. Daar- ogenblik hoofd van het Documen-
in probeert hij de visie van Cal- tatie Centrum in Rome, dat jour-
,n te confronteren met de visie nalisten helpt hun weg te ontdek-
zoals deze is uitgesproken door ken en nieuws te vinden in het
s-katholieke" theologen het concilie van Trente. concilie. Hij heeft in dit proef-
- al jaren geleden In Bodegraven geschrift, dat ongetwijfeld de be- vijn te confronteren met de
4.. „rolfaUndli evMi.Urf." D.l proti.tmt-
Immers noolrt goed gaan. Deze jn bet begin
i de strijd die gevoerd i
ren jubileum en al die jaren lang
heeft hij zijn werk kunnen doen,
en heeft zijn groeiend gezin te van
eten gehad, 's Zomers trekt hij overzicht
A. j hij aantrof bij Luther
met de tent door Nederland, wijdt hoofd «hik ai
Ook dit jaar heeft de Bond
van Gereformeerde Jeugdvere
nigingen zijn materiaal weer
uitgegeven in de keurige, kleu
rige ringband. Op een succes-
agenda-achtige wijze wordt een het gesprek op gang kunnen bren-
enorme hoeveelheid waardevol
le gegevens aangeboden door
schoten met kennelijk tegen
woordig onmisbare adverten
ties.
(niimiiimiiiiimiimiiiiiiiiiii)
wijdt een hoofdstuk
moeilijkheden" en een serie „Op- MJ to rische achtergrond
dracht en karakter". Toegevoegd «alen.
zijn instructies bij het werkmate- Een opleiding voor dit werk
riaal- heeft hij eigenlijk niet gehad.
Het materiaal is pakkend ge- Toen hij van de h.b.s. kwam. wil-
schreven bevat bü iedere schets de hij naar een bijbelschool. Maar
aantal intelligente vragen die zii Verlanaen om de mensen
gesprek op gang kunnen bren- ,a mensen
gen, geeft een aantal boeken die te vertelleu dat Christus kan hei
voor verdiept inziche kunnen zor- Pen en redden was zo groot dat
gen, zijn modern samengevoegd in hij er nimmer toe gekomen is.
een ringband, zodat er altijd iets Hij was zo vervuld van de gedach-
nieuws tussen geschoven kan wor- te dat Christus plotseling kan
derkomen,
Herhaaldelijk komt hij er schrift getoond dat hij
de óan toe om te zeggen dat de vi- katholiek van de nieuwe stempel
sie van Calvijn in bepaalde op- is, die kan luisteren. Juist daar-
zichten de voorkeur verdient. Bij- om doet de reformatorisch lezer
dit boek tast zonder blij is de schrijver vooral er goed aan naar hem te luiste-
;ebled af. Hij met het feit dat bij Calvijn weer ren. Dit boek is een voorbeeld
het verkondigende aspect van dit van de hoogstaande wijze waar
teken Gods naar voren werd ge- op de dialoog van Rome en Re
de kinderdoop in de dagen schoven. Hij is zelfs van mening formatie gevoerd kan worden,
de reformatie. Hij geeft een dat de reformatie me'
de inzichten die dacht geschonken heeft
Verbond Gods dan de Rooms-ka
tholieke Kerk. die naar zijn
ning de Verbondsleer te
verwaarloosd heeft.
Die Lehre von der Klndertaufe
bel Calvin, door dr. L. G. M. Al
ting von Geusau. Uitgave H. Ne-
llssen, Bilthoven en Mattblas-
Griinewald, Mainz.
Ue leider
met God" de heer J. IT. Prat
Bloemendaal.
Gesprekken over
het geloof
Gesprekken
door dr. J. M. van Minnen. Uit
gave J. H. Kok, Kampen.
De bijbelstudie is dK jaar ge
wijd aan het slot van Genesis,
I Samuel.
De studentenpredikant van
Utrecht dr. J. M. van Minnen
bevreesd dat hij heeft de gave om beknopt en toch
duidelijk te schrijven. In de Boe-
Kok heeft hij dit
ït"dTC
d«'h«e^ta3°^S iefï&a »P d« .ebootbenken
We vragen ons al ot de Bond dit "«en dat hl, ronder opleiding beekje gepubliceerd, det de g"rond.
jaar aan dat moderne gevaar wel eenvoudig aan de slag is gegaan.
ontkomen is. Maar juist deze
moderne gevaar wel eenvoudig een de slag is gegaan, „agin Van het geloot wil behan
o ar it m-r* mn. £o hij een tpisyche autodi- delen. Hij weet dat geloof niet ge-
2 Konuigen, komt "iet',ode staat met dact geworden_ Want zijn grote leerd kan worden uit een boekje,
Nehemia en Ezechlel bij
het Nieuwe Testament vanwaar
het vliegt naar Openbaringen.
Ook het dogmatisch gedeelte dat Het werkmateriaal va
eveneens goed geschreven; korte mende serie bestaat uit
schetsen biedt vertoont, datzelfde gedeelte
springerige karakter. Andere
derwerpen die in schetsvorm
sprake komen zijn „Onze san
leving", met schetsen over wereld- blanco
diakonaat. welvaart, en beroepen
Jeugdwerk, „Het geloof en zijr
het al te springerige materiaal te ijver mvoor de 2aak
"^rat gelie verdrong zijn verlangen r
gekomen is door schetsen die tus- derkomen_ zo beVreesd dat
doop veel concreter
menhang van de heilsgeschiede
nis. Alting von Geusau ziet ech-
het geloof, ter wel het gevaar dat de uni
versaliteit van de verlossing door
een persoonlijke opvatting van
de uitverkiezing versmald dreigt
te worden. Hij betreurt het dat.
meer iy»g ln de praktijk dan ln
theorie, on de Rooms-katholieke
Kerk de persoonlijke vervulling
van dit teken door een persoon
lijk geloof op de achtergrond Is
Gevaren
de ak- goedwerkende studio.
Pro deo
De heer Praat is zelf de enige
fulltimer van de stichting. Tot
dusver heeft hij echter vrijwel
pro deo moeten werken, maar er
is goede kans. dat daarin binnen
kort verbetering komt.
De secretaresse, vier omroep-
sters en talrijke andere mede
werkenden, waaronder de Zuigen
de Zusjes Atie en Janny Hoogen-
dam, doen hun werk belangeloos.
Het geld, dat via donaties en
giften binnenkomt, \vordt gehéél
aan het werk bésteed. Ter pro
pagering van de actie worden ort-
der anderen ballpennen, drinkgla
zen, ansichtkaarten en dergelijke
uitgegeven.
Voor de leden van de gelulds-
dienst wordt bovendien een keer
per kwartaal een rondschrijfbrlef
verzorgd, waarin ook commenta
ren ea andere „ingezonden stuk-
Michjing ..Band ken" van luisteraars staan ver
meld. Daarbij bevinden zich brie
ven van bemanningsleden van de
walvisvaarder „Willem Ba-
roadsz", van emigranten uit Ca-
lifornié en blinden uit België.
De pinksterbeweging
bijbel, door ds. A.
Uitga vi - - - -
De nieuwe predikant van de
gereformeerde kerk van Vlissin-
Sen ds. A. G. Kornet heeft in een
oeket-reeks-pocket zijn reactie
gegeven op de pinkstergemeente.
schrijft over de Geestesdoop, die
hij met als iets „einmaligs" kan
aanvaarden, N
132600 te Bloemendaal,
einmaligs kan a m
tongentaai. pro- grotere plaats in. Ten be-
op de profetische
de voormalige gerefor
meerde predikant A. A. Leen-
Hij confronteert de leerstellingen houts in diens boek „Gods
Von Geusau ziet gevaren
tevens zeventien keu-
:eseries en als men in die veel
heid nog iets mist, kan men het
altijd zelf maken want een pakje
blanco velletjes die in de ring
band gebruikt kunnen worden kost
30 cent (in kleur 40).
preekte tegelijkertijd. Niemand kringen gevoerd kunnen worden,
de ko- garandeerde hem een vast maan- In dit werkje geeft hij leidraden
vast delijks inkomen, maar hij wist voor gesprekken J>ver de_ schep-
zich verzorgd door zijn God.
jWee reformatie boekje geen strijdschrift wil zijn sche vragen
ping, de zonde, Gods liefde. Je-
Beroep
is, de Heilige Geest, de kerk. de licke Kerk dreigt
bijbel en de sacramenten. Het dat men de doop alleen
dreigt het gevaar dat de kinder- ondanks de verschillen
doop versmald wordt tot alleen inzicht blijven de leden van de-
J ze beweging voor hem broeders
en zusters in Christus komt hij
tot de overtuiging, dat
de studio wordt op het
prikkaartaktie ge
voerd, waarmee ons land stelsel
matig wordt „afgewerkt". Bin
nenkort zullen medewerkers van
de stichting dus de deuren
dJ"ptoksterge- lan*s 8aan en verzoeken om hulp.
de proble- Behalve prikkaartcn kunnen ook
matiek rondom het duizendjarig giftenbusjes worden verstrekt.
De stichting hoopt op deze wij-
catechisatie
vooral bruikbaar ziet als
bijbel- de erfzonde)
middelbare schblie- is het sacrament niet
accentuering i
dan geschiedkundig overzicht een ant-
vrederijk. Ook al zial dit boekje
weinig pinksterbroeders tot ande-
gedachten brengen,
i bepaalde bijbel- waardevol in zijn bijbelse benade
ring van het vraaigstuk. mits men
kort bedenkt dat het een benadering
de gereformeerde ge-
de ouders (dat woord aan de pinkstergemeenten boofswereld.
ze overigens niet alleen (veel)
geld in te kunnen zamelen, maar
bovendien ziet zij er extra kans
in, nog wat meer bekendheid aan
haar werk te geven.
De Navo en het overleg met Rusland Adenauer
blijft in de politiek Labour op verkiezingspad
Duitsland en Frankrijk zijn
niet gelukkig met de pogingen,
die Amerika en Engeland in het
werk stellen om samen met de
Sowjetunle ln het kielzog van
het kernstopakkoord een tweede
fase in te gaan van de Interna
tionale ontspanning. Dat valt te
begrijpen en het ls op dit ogen
blik dan ook moeilijk om te be
oordelen. wat erger zal zijn: het
slagen of het mislukken van de
ze pogingen. Een mislukking zou
neerkomen op een (voorlopige)
beëindiging van het gesprek. De
kans om een nieuw politiek kli
maat in de wereld te scheppen
zou verkeken zijn. Slagen de be
sprekingen. dan bestaat bet ge
vaar, dat Frankrijk de Duitsers
en andere Europeanen het ge
voel bij gaat brengen, dat Ame
rika en Engeland hun eigen weg
gaan. zonder hun Europese bond
genoten te raadplegen.
Luchtledig
Dit kan ernstige gevolgen
hebben voor het voortbestaan
van de Navo. Deze oiganisatie
wordt nog bijeen gehouden door
wat Die Zeit noemt een mini
mum aan Inzicht en een maxi
mum aan routine. Haar mecha
nisme functioneert, maar in een
politiek luchtledig. Dat komt ze
ker door Frankrijk, dat de vol
gens het beginsel van integratie
geconstrueerde Navomotor hel
liefst zou demonteren. Het koml
echter ook door de traagheid
van de andere partners. Ameri
ka acht zich nog machtig ge
noeg om zijn bondgenoten een
voudig te kunnen passeren en
de Europeanen volstaan meestal
met kritiek op de Amerikaanse
plannen en achten zich dan ver
der ontheven van de taak, me»
eigen voorstellen te komen.
Tweedracht
Het resultaat is, dat de Navo
dit jaar niet eens een door alle
partners aanvaarde strategie
heeft om nog maar te zwijgen
van de strijdkrachten. Men laat
bij gebrek aan overeenstem
ming de zes jaren geleden
opgestelde doctrine maar voort
bestaan. Nog nooit ls de Navo
gemeten naar megatonnen cn
machinegeweren, - zo sterk
geweest. Maar juist nu de posi
tie van de tegenstander ver
zwakt ls. permitteren de Navo-
partnere zicb de verlammende
luxe van tweedracht.
Aan voorstellen die een eind
ïan de malaise moeten maken
heeft het niet ontbroken. De mi
litairen wensen een hervorming
van het secretariaat, dat een
doeltreffend centrum van discus
sie en planning moet worden
waarbij de secretaris-generaal
(thans de Nederlander mr. D. U
Stikker) de functie van een
Navo-minister van defensie
krijgt
Politieke wil
Men wenst ook de vorming
van een centrale generale staf,
zodat een eind komt aan de on
bevredigende situatie, dat de
plaatselijke bevelhebber» in
Europa als militaire adviseurs
van de Navoconferenties moeten
dienen. Ook verlangt men, dat
naar de Navoraad ministers in
plaats van ambassadeurs wor
den gezonden, zodat de Navo-
zaken in de nationale regeringen
veel ;.zwaarder" aan de orde
worden gesteld. Dit alles is
voorwaarde voor een gemeen
schappelijke politieke en strate
gische planning, waaraan ook
de Verenigde Staten zich zouden
moeten onderwerpen. De weer
op de voorgrond tredende dis
cussie over een multilaterale
kernmacht kan demonstreren of
de politieke wil aanwezig is om
bijeen te blijven.
Ontbinding
Indien deze wil op den duur
niet blijkt voort te leven, dan
zou het einde van de organisa
tie wel eens in zicht kunnen ko
men. In 1969 moet het verdrag
worden verlengd. Het zou dan
uiteen kunnen vallen in enkele
bilaterale verdragen. De weg
naar een Atlantische gemeen
schap zou daarmee geblokkeerd
zijn. Ook zou het nog moeilij
ker worden voor het Wi ten een
vruchtbaar gesprek met de Sow-
jetunie te voeren. De consolida
tie van de Navo is niet alleen
een middel om de eenheid van
de westelijke landen te verzeke
ren, zij is ook een voorwaarde
voor het voeren van een ont-
spanningsdiplomatie. Dat moe
ten Amerikanen en Europeanen
goed voor ogen houden.
Adenauer
Intussen nadert het ogenblik,
waarop dr. Konrad Adenauer
afscheid zal nemen als bonds
kanselier van West-Duitsland.
Het is echter de vraag, of hij
ook afscheid zal- nemen van de
politiek. Het tegendeel lijkt het
geval te zijn, want er komen
steeds meer aanwijzingen, dat
hij zijn invloed krachtig zal la
ten voelen. Indien de zaken niet
naar zijn zin gaan. zal hij dit
ongetwijfeld aan zijn opvolger
prof. Ludwig Erhard. laten mer
ken Ondanks zijn hoge leeftijd
is Adenauer van plan hard te
blijven werken in de twee poli
tieke functies, die hij zal blijven
bekleden: hoofd van de Chr
Dem. Unie en lid van de Bonds
dag. Daar zal hij niet meer zit
ten aan de op een verhoging ge
plaatste regeringstafel met Er-
hard naast zich. Hij zal in de
zaal zitten op een van de eerste
rijen, vanwaar hij Erhard en de
overige ministers scherp in de
gaten zal houden.
Von Brentano
Adenauer blijft tot de verkie
zingen van 1965 lid van de Bonds,
dag. zo hij het leven heeft. Voor
zitter van de CDU blijft hij te'
maart van het volgend jaar.
Gerhard Schroeder. minister
van buitenlandse zaken, heeft
in het openbaar de suggestie ge
daan, dat hij die functie ook zou
opgeven. Maar Adenauer heeft
er niet op gereageerd. Het lijkt
waarschijnlijk, dat Der Alte zich
meer met personen dan met za
ken zal Inlaten. Verwacht kan
worden, dat hij nauw zal sa
menwerken met Heinrich von
Brentano. eens zijn minister
van buitenlandse zaken, thans
fractievoorzitter van de CDU in
de Bondsdag.
Interventie
Er bestaat geen twijfel over
lat hij krachtig zal intervenië
ren, indien hij gevaar ziet dagen
voor de politiek, waarop hij zijn
:arrière als kanselier gevestigd
leeft: een nauw bondgenoot
schap met het Westen, vooral
met de Verenigde Staten, en
verzoening met Frankrijk. In
binnenlandse zaken zal hij zijn
best doen. een coalitiekabinet
met de socialisten te vermijden.
Lntussen gelooft niemand, dat
hij in de komende weken nog
zal proberen, zijn optreden als
bondskanMliar t» prolongeren.
Hij is al eens van gedachten
veranderd, toen men hem presi
dent wilde maken. Het is de
vraag, of hij zich zoiets nu nog
kan veroorloven.
Wilson
Als men naar het nieuws uit
Engeland luistert zou men kun
nen denken, dat daar ook een
opvolgingskwestie aan de orde
is. Harold Wilson, de titulaire
leider van de Britse Labour-
party. gedraagt zich reeds als
iemand, die zeker is van de
overwinning in e«n strijd, waar
zijn tegenstander erg tegen op
ziet. Hij is de huid aan het ver
delen van de beer, die hij nog
moet schieten. Waarom is Wil
son zo zeker van zijn zaak. of
liever gezegd waarom doet Wil
son, of hij zo zeker van zijn
zaak is? Bij bijna elke tussen
tijdse verkiezing en opiniepei
ling sedert 1961 deden verhalen
de ronde over ontevredenheid
over het bewind van Macmillan.
Een omzwaai ten gunste van
Labour van drie percent zou
reeds voldoende zijn om de
meerderheid van de conserva
tieven in het 630 leden tellende
Lagerhuis in een minderheid te
veranderen. Sommige opi"iepei-
'ers menen, dat de omzwaai ten
gunste van Labour groter zal
zijn.
Nederlagen
Macmillan heeft nogal wat ne-
'erlagen moeten incasseren, dal
is waar. Engeland werd door De
Gaulle de toegang tot Europa
ontzegd. Het Gemenebest is ver
deeld. Achtereenvolgende spiona-
geschandalen hebben het land
geschokt. Sensationele verhalen
over de Profumo-Keeler-affaire
hebben het bewind van Macmil
lan belachelijk gemaakt. De
Britse zakenlieden krijgen het
steeds moeilijker op de wereld
markten. En de werkloosheid
heeft in Engeland mede als
gevolg hiervan onrustbaren
de vormen aangenomen. De so
cialisten zeggen over de wonder
middelen te beschikken, die En
geland van al zijn kwalen kan
afhelpen. Zij willen door een hu
welijk tussen wetenschap en in
dustrie van Engeland een
„proeffabriek van de wereld"
maken. Een krachtige doelbe
wuste expansie van de economie,
een grotere produktiviteit en ef
ficiency om de prijzen te druk
ken en de uitvoer te vergroten,
beloven zij, alsmede aansporin
gen voor hen die geld verdienen
en sancties tegen hen, die geld
Bezorgd
Wilson meent, dat de socialis
ten het wel zullen klaren. Mac
millan zal er goed aan doen, het
bewijs te leveren dat de La-
bourleider zich wel een beetje
aan grootspraak heeft schuldig
gemaakt. Onder de socialisten is
het ook geen koek en ei. Con
flictstof als de buitenlandse po
litiek, de defensie en de natio
nalisatie werden angstvallig ge
weerd uit de besprekingen op
het in Scarborough gehouden
partijcongres. En niemand kan
met zekerheid zeggen, waar de
socialisten mee voor de dag zul
len komen, als zij er in zouden
slagen. Macmillans Conservatie
ve partij te verslaan. En dat is
toch wel iets om bezorgd over
te zijn.
