Varen op
de Biesbosch
Sonneheerdt
KASJE,
„Als de boeren verdwijnen is het gedaan'
ZATERDAG 21 SEPTEMBER 1961
Schipper
Jan Broeken
lacht
Een veldschuur rijst op uit
de haag van riet en wilgen.
Schipper Jan Broeken koerst
zijn aak naar de wal van Drim-
melen. Het geraas van uit een
gierig zien ze het schip nade-
JAN BROEKEN:
het raakt gedaan met deze
transporten
PIET BROEKEN:
zes ossen magnifiek het
MAN EN PAARD:
Schipper Broeken in
scheepsruim
minu
en geen vee waarmee Broekens
schip beladen is, maar een drie
ton wegende combine van land
bouwer Verlinden. Hij heeft de
machine in Zeeuwsch Vlaanderen
gekocht; van zijn broer, die han
delt in landbouwwerktuigen.
Om over het hoge, rode ding
te kunnen heenkijken heeft Broe
ken het stuurrad op het dak van
de kajuit geplaatst. Zo laveert hij
de boot naar het ..Gat van de
Gijster"; daar moet de maai-
dorsmachine heen. Een enkele
keer rukt hij aan een koordje.
De ruk gaat gepaard met een fel
le hoornstoot. Dan nadert een
jachtje langs de dichtbegroeide
Jan Broeken (51 jaar) is een er
varen schipper. „Altijd al geva
ren". vertelt hij. ,,Op Duitsland,
België, Frankrijk, noem maar op.
Vaar nu tien jaar op de Biesbosch.
Ben in Oosterhout geboren. Het
is druk. nog wel tenminste. Maar
het raakt gedaan met dergelijke
transporten. Straks is er geen
e te verdienen".
Bedrukt
Een paard hinnikt. De der
tien jaar oude merrie in het
ruim van het schip schudt haar
manen en hinnikt terug, uitda
gend. Even begluurt zij het
spektakel voor haar: twintig
paarden en een groot aantal
koeien. Dan droomt zij weer ge
laten verder.
Een man met een vechtpetje
en enkele knapen hebben op
het land de beesten vee van
verschillende eigenaren bij
een gedreven. Een stuk of acht
moeten er mee. Schipper Broe
ken, petje op, donker kijkend,
legt een vondertje uit. Een vee
koopman uit Stellendam komt
de boot af. Hij monstert vluch
tig de ossen die hij heeft ge
kocht.
Voorzichtig stuwen de mannen
de dieren naar de loopplank. De
«öhipper en de man met het
vechtpetje binden ze vast, netjes
naast de schimmel die voor het
eerst in haar leven de Biesbosch
verlaat. Zij zal niet terugkeren en
haar forse hoeven zullen niet
meer klepperen op de stenen werf
van de hooggelegen Amalia-hoeve.
,,Die is voor de consumptie", zegt
de schipper.
Vlot gegaan
De zoon van de schipper, Piet
(17 jaar), vlasblond snorretje,
ruig-bleke haardos, heeft het roer
van zijn vader overgenomen.
..Vlot gegaan", vindt Piet. Hij is
met het werk al even vertrouwd
als de beste Biesbosch-schipper.
„Vorig jaar liep het niet zo ge
smeerd. We moesten beesten la
den op de Turfzak. Dik vier uur
hadden we nodig om de loeders te
vangen. Twee boten met bijna hon
derd beesten. Op een gegeven mo
ment zaten we omhoog, het wa
ter was te ver gezakt. Geen duim
verder konden we".
„Mijn vader krabde eens onder
zijn petje en zei: Niks aan te doen
Pietje, er is maar één oplossing;
we wippen er een stuk of wat
overboord. Ze zwemmen wel naar
de kant. Zes ossen kregen de
broek aan en we takelden ze mag
nifiek het ruim uit. Wat zwom-
„Vijf gingen er de goede kant
op, maar met die ene hadden we
dols. Die vertikte het naar de wal
t was of hij ons bomen, het rode dak van een
uitlachte en zei: daar straks had- boerderij. Op de dijk: spelende
den jullie me, nu is het mijn kinderen en een luid keffend Kees
beurt". hondje. De vonder wordt uitgelegd
finmirfnl en even later krijgen de pinken en
oemartel ossen gezelschap van een paar
„Afijn, we kwamen wat minder stieren"
diep te liggen en raakten na veel Het js voi: negentien bees-
gemartel vlot. Toen zwom ook de ten en een paard. De Stellendam
zesde os naar het land". se veekoopman kijkt voldaan.
Het gebrul van de motor ver- schipper Broeken lacht. Bruisend
Broeken kijkt bedrukt: klemt
een sigaret tussen zijn lippen en
vervolgt: „De meeste boeren hier
hebben tegenwoordig vervoer, een
eigen boot. Vroeger moest ik ge
regeld dorsmachines van de ene
naar de andere polder brengen.
Nu wordt alles gemaaidorst en
bijna iedere landbouwer in de
Biesbosch heeft één of meer com-
„Ik zie aankomen dat er ook
nog eens aardig wat boeren uit
de Biesbosch verdwijnen. Laat de
Deltawerken maar eens klaar zijn.
Nee, het raakt gedaan met deze
transporten. En daarom zeg ik:
rap overschakelen jongen: op
weekendboten. Ik bouw /.e zelf.
Verhuur al vijtig roeibootjes;
met en zonder motor. Loopt
goed."
„Geen slag"
„We hebben drukke weken ge
had met die bootjes", weet Broe
ken junior. „Verleden jaar had
den we een grap: Twaalf boten
bleven in de Biesbosch hangen.
Het woei flink. Een visser had me
onderweg gezegd: Kerel ga er op
af, anders komen een paar van
die pleziermakers niet thuis. Ze
kunnen geen slag roeien".
„Ik er met de grote boot naar
toe. De jongens hadden het kwaad,
dat zag je zo. Ze hadden geen
kracht om vooruit te komen. Ik
zal jullie wel thuis brengen, zei
ik- Mijn diesel is mans zat. Knoop
te de boten allemaal aan mijn
schip en nam de roeiertjes aan
boord. De drenkelingen omhelsden
me bijna zo blij waren ze. Alleen,
durfden ze het niet
De maaidorser is gelost. De
boot vaart de kreek uit. Morgen
is er weer een transport voor va
der en zoon Broeken. Een vracht
graan of stro, een kapotte tractor
misschien of een lading vee.
Het water glijdt rimpeloos voor
bij. Op de voorplecht staan wat
paar zakken graan op de heen- Belgen. Ze zijn meegegaan, zo-
lading glanzend i A
Een „ranch" in de Biesbosch.
Kalmpjes worden de dieren
naar het schip gedreven.
Combine
Over de ruigte ligt een fijne
paarsachtige kleur. De wilge
rijsjes en rietpluimen hebben hun
fluistergesprekken gestaakt. De
stilte heerst.
ARIE VAN PAS.
VAN BLOEM'EN PLANT
speelgoed voor de liefhebber
„Wil je wel ge
loven dat ik, sinds
ik mijn kasje heb
gebouwd, nooit
meer behoefte heb
om de straat op te
fiefhebster, die in
haar kleine stads
tuintje net zo lang
gepuzzeld heeft tot
er een kasje bij
kon. „Speelgoed
voor volwasse-
lachend op, „want
je kunt er haast
niet afblijven, je
wordt er steeds
weer naar toe ge
trokken. En als 't
straks buiten koud
is en hier brandt
dë kachel, dan is 't
in de kas een feest
van kleuren, waar
je niet op uitgeke
ken raakt!"
Een kasje is na
tuurlijk in zekere
zin een luxe, maar
dat is toch met el
ke hobby het ge
val, maar yoor de
plantenliefhebber
is-,het een ideale vrije tij
besteding, die hij dicht bij huis
kan genieten.
De handigen onder ons bou
wen het zelf of laten het ge
raamte door een timmerman
en metselaar opzetten en ma
ken het zelf af. Maar we be
horen nu eenmaal niet alle
maal tot het leger van doe-het-
zelvers en daarom is het p'e-
zierig dat er enkele kassen-
bouwers zijn, die zich speciaal
op de kleine liefhebberskas
toeleggen. We kopen het kas
je als bouwpakket en aan ons
de taak het in elkaar te zet
ten en te beglazen. Dergelijke
kasjes hebben ae volgende af
metingen: lengte 2.48 m,
breedte 1.91 m. r.okhoogte 2.26
elk ge-
Een kasje niet olieveruarmini
pijp door de kas, geschikt i
de kleine man
m. en hoogte
ken 1.55. Een knus klein ding
dat haast in elke tuin past.
Wie er wat meer geld1 voor
over heeft kan bij een andere
firma het kasje van de grond
af laten opbouwen, het graaf-
gaan, laat
val verwarming in aanbren-
,jj gen, want in een onverwarmd
J kasje zijn de mogelijkheden ge
ring en speciaal in de winter
zal het leeg moeten blijven,
omdat de vorst er vrij spel
heeft. U hebt gelijk dat het
daardoor aanmerkelijk duur
der wordt, maar alléén een
verwarmd kasje zal uw lief
hebberij voor'het kweken van
planten ten volle kunnen be
vredigen.
Het meest primitief is een
petroleumstel, blauwbrander,
mits met een goede afvoer.
Daardoor is het voldoende een
soort trechter over het stel te
zetten, waarin een pijp uit
mondt, die'door de kas wordt
geleid en in een schoorsteen
tje eindigt. Uiteindelijk is het
de bedoeling dat de verwar
ming ononderbroken blijft bran
den. Daarvoor wordt ook met
succes een zg. broeikaskachel
(petroleum) of een petroleum-
radiator met afvoer gebruikt.
Veel gemakkelijker, maar na
tuurlijk kostbaarder is een olie
kachel, aangesloten op een 200
liter vat buiten. En als er
elektrisch licht in de kas is,
kan met behulp van een ther
mostaat het wanmteniveau ge
regeld worden en op peil blij-
Elect-risch
Een moderne ideale stof-
klefn ditiê vriT€ verwarming, zonder af
voer, bestaan uit twee elektri
sche ribbebuiskachels onder de
tabletten, die ook op een ther
mostaat werken. Ze worden
Nieuwe werkplaats nodig door mechanisatie
650.000 FOLDERS VERSPREID
werk incluis en hij heeft niets 10 cm van het glas en 15 cm
anders te doen als er de plan- onder de tabletten aanee-
J—* de warmte ook
door de kassenbouwer worden langs de ramen circuleert. Het
aangebracht, inclusief schoor- voeren met plastic in de win
steen. goten, tabletten en een ter is een man:er om de warm
waterreservoir. De afmetingen
van een dergelijk model kasje ,e beter te bewaren. Als de
zijn wat groter. Hierbij is de verwarming doelmatig is, zal
lengte 3.05 m„ de breedte 2.25 de capaciteit zodanig moeten
de' hoogtó vaT de z?jwTndIÏ dat temperatuurde,-
1.55 m. Is het eerste kasje dus schil van 40 gr. C overbrugd
een echt éénmans geval, het kan worden en dat komt er
tweede heeft wat meer ruimte
Nieuwe boeken
voor u besproken
Commissaris Omnibus, door
H. Voordewind. Uitgave Bert
Bakker/Daamen N.V., Den
Haag.
Vier van de boeken, die de
H
VRAAGT VIJF TON
(Van een onzer verslaggevers)
ET BLINDENTEHUIS Sonneheerdt in Ermelo is een
actie gestart om geld bijeen te brengen voor een
gepensioneerde politie-commissa- belangrijke uitbreiding: als de campagne slaagt zal nog
vernissen °°bije S het ^Amsterdamse volgende zomer worden begonnen met de bouw van een
«ïans inh^n omnibus6van ruim geheel nieuw werkplaatsengebouw.
achthonderd pagina's gebundeld:
„De commissaris vertelt", „De
commissaris vertelt verder"
„De commissaris vertelt door'
en „De commissaris vertelt ove
donker Amsterdam".
De
laten zich gemakke
lijk lezen, omdat ze die aspecten
het politiewerk tot onder-
de oud- getouwen kwamen vervangen. En-
werp hebben die het publiek het machines
kele maanden geleden werden
ze geplaatst. Echter, provisorisch. dat
Want een goede plaats
het oude werk-
Hocvccl? Wc hopen op vijf ton,
:egt de heer Munnik. Maar of
inzit? In ieder geval zul-
met drie of vier ton ook
meest aanspreken. De verhalen plaatsengebouw niet beschikbaar, al dik tevreden zijn. Mocht
zijn echter ook interessant,
zover zij een overzicht vormen
van veertig jaar (Amsterdamse)
politie. De herinneringen van de
schrijver zijn overigens, zoals on
ze lezers wel weten, nogal in dis-
Mens en grondspoor, door
Bert Schierbeek en L Tb. Leh-
mann. Uitgave Heijnis N.V.,
Amsterdam.
Populaire inleiding tot de prehis
torie van Nederland. Bijgestaan
door prof. dr. W. Glasbergen,
hoogleraar aan de gemeentelijke
universiteit te Amsterdam, t--1-
ben de auteur Schierbeek en
schrijver-archeoloog Lehmann
boeiende schets ontworpen
De vloeren bleken niet sterk
noeg om de zware gevaartes te
dragen. En daarom zette het be
stuur van de vereniging (tot chris
telijk hulpbetoon aan blinden)
vaart achter de plannen, die al
geruime tijd ir
binnenkomen dan kum
ook misschien andere wensen
worden vervuld.
Want het werkplaatsengebouw
(waarin tevens het magazijn en
de kantoorruimten worden onder-
gezellig samen werken
van man en vrouw, omdat je
er wat meer armslag hebt.
Maar de verwezenlijking van
onze idealen op dit punt is
doorgaans een kwestie van tijd
en geld.
Verwarming
Zoudt u er ooit toe over-
op neer dat het bij 20 gr. C.
vorst in de kas 20 gr. C.
is, zodat tropische en tere plan
ten geen kans lopen het lood
je te leggen. Eerst dan zal
de echte liefhebber het volle
genot en profijt van een kas
je kunnen hebben!
A. C. MULLER-IDZERDA.
i (e j. io Pn io van de vereniging. Een u» ucuhjimcvcu. m cuikic uu«- i» j-»*»ua» i-uu« -■«
SLJ !L„ontspanningszaal staat ook op de derdduizenden van deze folders is er steeds gebouwd en
nog aan te schaffen weeimacni- «ïr.™ u-pUm nieuwri Hi> mpi-hniiUerinp
bestaat
de uitoefening
wone blindenvakken,
borsteltrekken
var. manden
;t Op het ogenblik, zegt de heei
het vlechten Munnik, gebruiken we daarvooi
matten. de huiskamer van het internaat
Ontwerp
eggestuurd en deze weken meuwd. De mechanisering van
gaat de rest van dc 650.000 ver- de weverij is nu een nieuwe stap.
zoeken om financiële hulp de deur Een belangrijke stap. die ons
uit. naar wij hopen ook flnaa-
e en Het verenisingsbestuur heeft cleel voordeel ral brengen,
deze goede hoop dat de actie weerklank
de huiskamer
We willen echter
grotere zaal. En het plan
in te richten in het oude werk- za] vinden. Ook bij vorige acties
Zegt algemeen adviseur J. Mun-
"(Te nik (die zelf 23 jaar lang direc- Da*arin
>en teur is geweest, maar in deze (heek
uuttc» xk". Jan functie enkele jaren geleden met bracht. Nog
het tot de verbeelding sprekende pensioen ging): de uitbreiding sioenfonds vt.-.
was hard nodig. De werkplaatsen 65 waardoor hen -aat n
(waar een 60-tal blinden werken) boven de a.O.W. kan worden ge- £ouw
tie iaar oud en ver- uuu
leven van onze verre voorouders.
Veel voorkomende misverstanden
en fantasieën worden beteugeld.
Het boek is prachtig uitgevoerd en
bevat tal van duidelijke foto's van
voorwerpen, die duizenden j
geleden J
bruikt.
dertig jaar oud
nieuwing is dus geen overbodige
luxe.
Met enige trots legt hij de teke-
land werden" ge- ningen op tafel, plannen die nog
geven.
vuiucii. „,j ÜSP „„.—o Door mechanisatie zal de
gebleken dat velen het werk r}i zichzelf binnen enkele
onder de blinden een warm hart A"" v""—
toedragen. De bouw van het
nieuwe bejaardenpaviljoen twee
wens: een pen- jaar terug is daar het bewijs
blinden boven de Men is er dan ook
uitkering dat bet nieuwe werkplaatsenge-
17 ha op eigen temi¥
veerd. er zal kn- „AÏr1?1
kunnen bedruipen. De
reden is duidelijk: de produktie
wordt verhoogd (er zijn al blinden
wijs vuui c,ie twee l*r'e machines tegelijk
overtuigd PJ'!2™ dus
Folders
Dc actie wordt gevoerd door
gereserveerd,
Voordeel
laagd. Dat betekent dat i
winkels kunnen gaan leveren,
ijl we tot nu toe alleen bij
particulieren een afzetgebied von-
niet veel verder zijn dan een met folders een beroep te doen
Voor de blinden zelf heeft dat
het voprdeel van hogere lonen in
Sonneheerdt gaat met zijn tijd de toekomst.
Giften
Gezien de gunstige vooruitzich
ten wordt ook overwogen de an
dere afdelingen in de werkplaats
te mechaniseren. Maar dat is van
latere orde.
Eerst zal het nieuwe gebouw er
moeten komen. Zodra we twee of
drie ton bij elkaar hebben begin
nen we met de bouw. zegt de
heer Munnik, die goede hoop
beeft dat het geld er voor de vol
gende zomer zal zijn.
Gironummer 817577 van de Rot-
terdamsche Bank Ermelo (op 't
strookje „Sonneheerdt" B) staat
open voor giften. Giften, die de
stenen zullen moeten vormen voor
het nieuwe gebouw, waar de wordt
S^et verborgen leven van de bloem
Het verborgen leven van dê ze. waarop dat in dit boekje tot
bloem, door J. M. Guilcher. stand werd gebracht. Een voor-
Foto's R. H. Noailles. Uitgave treffelijke poging om de wonde-
Contact, Amsterdam. Vertaling ren in de plantenwereld nader tot
uit het Frans door dr. D. Hil- de belangstellende leek te bren-
lenius. gen!
Een biologisch werkje, dat de
wordingsgeschiedenis der planten
behandelt. Dank zij de fotografie ZAK-ENCYC LOPEDIE
ganisme in de natuurwereld dich- VOOT TUINLIEFHEBBERS
ter onder de ogen van het publiek
gebracht. De wandelaar in de na- Zak-encyelopedie voor Tuln-
tuur, zonder biologische kennis, is liefhebbers, door H. Muvser.
dikwijls niet in staat de belang- Uitgave In de Toren, Baarn.
rijkste stadia van de voorplanting
bij planten met het blote oog Zoals de schrijver in zijn voor
waar te nemen Daarom kan dit woord meedeelt is dit beknopte
boekje over het verborgen leven boekje in klein formaat bedoeld
der, planten, waarin het prachti- om in de tuin meegedragen en
ge en duidelijke fotomateriaal de geraadpleegd te worden. De
hoofdschotel vormt, de outsider naam van de schrijver, hortula-
een zeer verhelderend beeld ge- rms van het Cantonspark te
ven van de verschillende situaties. Baarn, is een waarborg voor de
die zich bij het vormen van een kwaliteit van de inhoud. Uiter-
nieuw organisme voordoen De aard moest in een dergelijk werk-
foto's geven ons de voortplan- je de keuze van planten sterk
tingsorganen, de bevruchting en beperkt blijven, maar daardoor
de zaadvorming bij diverse plan- kon de schrijver dan ook garan
ten te zien. De tekst is onderge- deren dat alle vermelde soorten
schikt aan de afbeeldingen en in ons land verkrijgbaar zijn.
dient alleen ter verduidelijking Bekijken wij het boekje door de
van de detailopnamen. ogen van een volslagen leek,
De ontwikkeling van bloemknop waarvoor het ongetwijfeld ge-
tot zaad bij de klaproos is een schreven werd. dan moeten wij
der meest fascinerende gedeelten constateren dat de inhoud van de
van het boekje. Dat bepaalde maandkalender wel erg summier
planten aangepaste organen be- werd samengesteld. Daardoor
zitten om het overbrengen van vindt de liefhebber er niet ge-
het stuifmeel door insecten beter heel de ruggesteun in die hij voor
te verzekeren, zien wij duidelijk zijn tuinarbeid nodig heeft. Daar
in beeld gebracht bij zuurbes, sa- de plaatsruimte het toelaat, zou
lie en pijlbloem. De tekst ver- de schrijver er bij een volgende
telt ons hoe ongeveer een tiende druk goed aan doen de lijst van
van alle bloeiende planten be- maandelijkse werkzaamheden uit
vrucht wordt door de wind, de te breiden ten gerieve van zijn
rest door zelfbestuivizig en in- onkundige lezers. Bovendien zou
secten. Wij zien het verschil tus- in het encyclopedisch gedeelte
sen mannelijke en vrouwelijke toevoeging van planttijd en bloei-
bloemen bij diverse plantensoor- tijd bij de plantennamen een
ten en we kijken geboeid naar de waardevolle aanvulling beteke-
vormverandering die bevruchte nen. De heer Muyser als vakman
stampers ondergaan en tot vruch- is zich er misschien te weinig
ten uitgroeien. van bewust hoe gering de kennis
Het leven van dc bloem, gericht is van de beginnende tuinier,
bestuiving en bevruchting Overigens zal dit handige zak-
z.ijn fleurige omslag
al zijn wonderlijke boekje
facetten getoond. En de lezer ziin weg zekér wel vïnden.
voelt zich gegrepen door de wij- A.C.M.
