Bölls Clown
EH2S3E1
DE MOEILIJKE WEG
Uil DE VREUGDE
Geschiedenis en verstrooiing voeren ditmaal de boventoon
ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1963
en de Rooms-Katholieken
Böll heeft als geboren Keu
lenaar genoeg vastenavond
optochten en carnavalsgrap-
pen meegemaakt om te we-
te spelen en te bedelen. „Ik
schrok toen het eerste muntstuk
in mijn hoed viel". Hierin on
derscheidt deze roman van
zich van de vorige
- Meestal zien we aan het eind c=«»
ten, welk een vrgheid het lichtstraal. Zo opent de huwelijks-
masker en de vermomming ^"aa^Vt^nd'teh aT'?S
aan de drager geven. Van gelijkheid, dat na vele omzwer-
deze „Maskenfreiheit" heeft vinden de man naar zijn gezin geworden
f fprtidkpprt Hipma nnthrpplrt onh-
hg in zgn laatste roman An-
meert b.v. uitvoerig naar het dachten de „First
weer in Berlijn, praat urenlang Lady van het
met een vroegere collega in Mün- Duitse Katholicis-
'an Böll chen, enz.) omdat hij uit wraak me" noemt. Hij is
werken, de kerk wil benadelen. „De kerk van Protestantse
is immers rijk, stinkend rijk". huize, zijn haat te-
Voor Hans Schnier zijn er S®1} het R. Katho-
maar vier Katholieken op de we- licisme heeft ech-
reld: Paus Johannes. Alec Gum- .««SP e"?*ele
Marie en Gregory, i
toch niet geheel. We vinden het
m.i. in het motto, dat aan Jesa-
ja is ontleend en door de schrij
ver van de brief aan de Romei
nen wordt geciteerd: „Zij, wie
niets van Hem is verkondigd, zul
len Hem zien, en wie het niet
gehoord hebben, zullen het ver-
Afkeer
oud principiële achter-
gewuiuen negerbokser. Voor de gr°nd, maar bernst
CDU heelt hij weinig sympathie «gfm„"VmriS
Op de trap van het station zingt
hij op de wijs van een oude ker
kelijke litanie het versje
Der arme Papst Johannes,
hört nicht die CDU,
er ist nicht Müllers Esel
er will nicht Müllers Kuh.
Bölls sympathie staat
hier zonder beperking aan de
kant van de rechtelozen, de mis-
vol afkeer wendt
in de geslaagden,
de opportu-
De C.D.U., die haar belangen
vaak zou identificeren met we
kelijk Christendom, staat t
ook Böll heel slecht aangeschreven.
Meningen
sichten eines Clowns x) ge
bruik gemaakt, om zgn fel
le kritiek over zijn geloofs
genoten uit te storten. Dat
Böll een van de begaafdste
Duitse satirici is, heeft hij
duidelijk bewezen door zgn
novellen Nicht nur zur Weih-
nachtszeit, Doktor Murkes
gesammeltes Schweigen en
verschillende episodes uit iukkelingen,"
Billard um halb zehn. Dat jjjj succesni
zijn satire zich vaak richt nisten. Zoals ik hierboven'reeds meningen verkondigt*hij? Hééft
op prominente figuren in de Spm8«p"
R.K. kerk, zien we o.m. in P P' 5 PP Pm
de vlijmscherpe beschrij
ving van de processie in Und
sagte kein einziges Wort, moraalleer, niet
waarvan kardinaal Frin^s tijkheid. Böll vertelt daarvan al-
waarvan Karainaai r rings lerl€i krassg staaltjes Qver eei
met zgn paradepas en zgn arbeider, die in een buitenhuisje
fotogenieke gezicht het rnid- samenleefde met een gescheiden merfct.
vrouw en ook voor haar drie km-
delpunt vormt. deren goed zorgde. Omdat zij
gescheiden was, kon hij geen ker-
ïn essayvorm heeft Böll zijn kelijk huwelijk met haar sluiten,
bezorgdheid uitgesproken in de Eens was de pastoor gekomen avum U1„ u,
Brief an einen jungen Katholiek, en had met een ernstig gezicht auteur mag
die opgenomen is in de bun- en onder bepaalde dreigementen Bön is óók gedeeltelijk Schnier
del: Erzahlungen, Hörsplele, Auf- van hem geeist, „aan dat onze- -
satze (zie het nummer van 26 delijk gedoe een eind te maken."
augustus 1961). Wanneer we ons De arbeider, die „tamelijk"
enkele elementen van zijn vroe- vroom was, had de knappe vrouw
gere werken herinneren, dus wan- niet haar drie kinderen inder-
R. Katho-
iek hem Marie
„afhandig" heeft
gemaakt en de
R.K. toneelkritikus
een optreden van
hem zo onbarmhar
tig heeft veroor
deeld. Deze feiten
hebben echter niets
met de confessie
van beide heren te maken. Ik vraag
me dus af, of Böll deze roman niet
hier en daar heeft gebruikt om
zijn rancune tegen de R.K. levens
heet uitdrukkelijk: praktijk in het Rijnland te uiten.
Meningen van een clown. Wélke of hier geen grove eenzijdigheid
het spel is en hij geen verte
hij wel meningen? Zijn anti-Ka- kend beeld van de toestanden al-
tholicisme is voor hem tot trau- daar geeft. Benieuwd ben ik naar
A I
V
V
Er zou een studie kunnen wor
den geschreven over motto's.
Soms staan ze aan het begin
van een boek, soms zelfs in
zekere ouderwetse romans
boven elk hoofdstuk. Meestal
maken ze een pretentieuze in
druk en ze verschillen daarin
niet van de opdrachten: voor K.,
voor J. of wie het maar wezen
mag; met letters of namen aan
geduide mensen van wie de le
zer niets weet. De kleine ro
man Drie dagen in de Leidse-
straat van de in 1928 geboren
journalist Noud van den Eeren-
beemt (Uitgeverij Heynis N.V.,
Amsterdam) heeft zowel een
Toelichting op
een manuscript
Toelichting
zelf voorstelt. Dan is er een I
echtpaar van middelbare leeftijd,
waarvan de man kan doorgaan
voor de toekomstige „ik", als I
hij 45 jaar geworden zal zijn, I
vijftien jaar getrouwd en dro-
mend van een meisje dat hij I
vroeger heeft ontmoet. Vervol- I
gens is er een jongen, die een
romance heeft met een meisje I
met blond haar. Dan wordt er
weer verteld over het meisje
Jikke, die te Cannes een avon- I
tuurtje beleeft met een man uit I
Zwitserland. Daar tussendoor
De auteur geeft t
je de ondertitel i
ting op
ders onder de Leidsestraat (in I
zijn boek- de derde wereldoorlog) afspeelt.
De „ik" van het boek heeft een I
Uit ongeoorloofde relatie aange-
knoopt met Ineke, de jonge
vrouw van een militair die uit I
Nieuw-Guinea terugkeert. Dit
verhaaltje wordt uitgeblazen en
horen verder van Jikkes
door zijn
luucreii iieiii uuur uun geuui- ouders, want die zijn Protestant,
neerdheid, zodat ze alleen oog althans op papier. Wél door de
hebben voor de voorschriften der intellectueel uit de R.K. kring,
de werke- dje hem zijn Marie heeft afhan-
dig gemaakt. Marie, die nu „First
Lady van het Duitse Katholicis-
wordt, naar hij bitter op-
HEINRICH BÖLL
de reacties van R.K. Duitse zij
de, die ongetwijfeld zullen volgen.
J. H. SCHOUTEN.
1) Heinrich Böll: Ansichten
eines Clowns. Romanverlag Kie-
penheuer und Witsch, Keulen.
„Toelich-
0 _r manuscript". Dit
manuscript behelst de beschrij
ving van het uitbreken
oorlog tussen Rusland
opdracht (voor Maurice), die de rika en de gevolgen van
lezer niets zegt, als een motto, kernexplosie in het hart wc 11U1C11
dat niet alleen op zichzelf bij- Amsterdam. Deze geschiedenis breuk met haar vader en haar
a*- T 1c maar ook toe- wordt bij gedeelten opgediend speurtocht in Sedan en Parijs
zonder aardig Is maar ook toe- {ussen de toelichting" door en M]?ri t. - - -
passelijk is op de inhoud van wej met een zwaardere letter, tussen gaat
het boek. Het is namelijk ont- De toelichting is ongeveer vier-
leend aan Lewis Carroll's be- maal zo lang als het z.g. manu-
roemde Alice in Wonderland, script en kan gezien worden _als
Allan terug te vinden. In-
2n gaat ze tijdelijk weer
met andere
n't explain myself,
Weer mis
in de z.g. toeneming women at; ->*%£ ,^1»° mis
lerlei zaken verteld die met het -- be;den TDit
verhaal niets te maken hebben. 11185611 die beiden. Dit
Uit de figuren is moeilijk wijs
de voorgeschiedenis. Maar
„Explain yourself! wordt van vooral njet dat dit precies klopt.
Alice in een bepaalde situatie in de z.g. toelichting worden al-
geëist, maar ze antwoordt:
5 in deze ru-
- g.xa.6 et—x. xxxj ..cu, de Franse let-
kon hij geen ker- natuurlijk distantiëren met de teren nooit sprake geweest.
m° motivering,dat de lezer de per- Toch leven daar miljoenen die
niet met de trots zijn op hun afkomst en,
teiu5®elSn>m1"r hoewel Canadese staatsburgers
de band aan Frankrijk, wat
op "wijst'.' dat"hi)i'het"verlies taal en cultuur betreft, onver-
i zijn vrouw moet aanvaarden, zwakt wensen te bewaren,
hem enkele jaren economisch Een enkele naam in de Frans-
mits hij een solide Canadese literatuur heeft ook
„Men moet
lijden met
allen"
uit het manuscript,
want Jikke, die daar Mischa I
heet en door de luchtdruk in de I
armen van een zekere André
geworpen is, vertelt hem de af- I
nloop, op het moment dat ze bei-
den in de kelders door het lang-
Izaam stijgende water met de I
verdrinkingsdood worden be-
dreigd.
I Begrijpt u het, lezer? Uw re-
censent ook niet. Misschien zou I
u aan het boekje een ander
I motto hebben meegegeven, na-
melijk de conversatie tussen een I
Groninger en een Brit op een
Iboot in volle zee bij donkere
nacht. De Engelsman zegt: I
„Quiet night!", waarop de Gro- I
ninger antwoordt: ,,'k Wait ook
I nait." 1
De volgende punten zijn dui-
opzichte van de gees- daad weggestuurd. Zelf raakte gecontroleerde opleiding krijgt bij in het stamland bekendheid
Op het strand maakt Danièle kort leven, rijk in dienst aan ue delijk;
5.--x Ttoiïoon sto. naaste dan een lang leven, weg-1
zichzelf verterend j auteur beschikt
hij
de
de pantomime verkregen, Louis Hemon met
kinderen te verdienen. „Bij Ka
tholieken verrast mij niets
zegt Böll op
alléén gelijk heeft, wil de mening
telijke gevolgen van de economi
sche bloei, wantrouwen ten op- vbji u.c viuu» mciu, ««u en zal dit financieren. De zoon M~ rii fhandelaine waar-
zichte van de „bekering" der Na- prostituée om brood voor haar weigert. Hij is overtuigd, dat hij Üf;anri Deze
zi-kopstukken tot de democratie, kinderen te verdienen. „Bij Ka- alléén veliik heeft, wil de menine van indertlJd ook in Nederland ATr)prik
voorliefde van de hogere RJC.
geestelijkheid voor de machtheb
bers van het ogenblik, de ver-
geetachtigheid van brede kringen wonderen,
ten opzichte van al het onheil,
Leeg verleden
kennis met een jong Italiaan Ste- naaste dan
fano. Hij is student in de rr.edicij- gezonken
nen; zijn moeder heeft hij moe- egoïsme,
ten missen: haar plaats wordtj
genomen door 1 «-•««m
Noord- grootmoeder, te
;r- plaats. „Het
tegenwoordigers van de Heilige
jTif"teweegbrachten óf niet Stoel zouden beginnen te klagen
verhinderd hebben, de verleugend- *;t"
heid' van onze samenleving, 1
gebrek
andere overwegen. Zou de
juister „ressentimenten
clown" moeten heten?
ander zelfs niet ernstig ?en veelgelezen schooluitgave ken uit deze groep Bat
Amerika zoals de meeste der boe- oud-officier, in Zuid-Amerika viteiten,
:t ver- tracht het verloren familievermo- betrekt,
diplo- gen weer op te bouwen
Zo wordt hij dokter i
beminnelijke armste wijken van Rome. Uitvoe-1 J^ën'de ".nerveus van'ldêür vér- I
vader, rig beschrijft de auteur zijn acti-1 schietende stoplichten" op blz.
goede, moderne reportage-
er I stijl. Als voorbeeld kunnen die-
,6"1 nen de „nerveus van kleur ver- I
gekomen. Een lijk meer bujten dan in haar
i heeft vermoede- zakenleven.
Welke plaats
"werkelijk Christelijke durend geïrriteerd door het geze-
ie wanneer we dus mei over „vleselijk verlangen": LÏJfiEÏ?
Jacqueline Dupuy,
JACQUELINE DUPUY
Een luchtig avontuur 2
Bölls
naastenliefde
aan deze elementen denken, dan ik ken iets vleselijks alleen m J
constateren we, dat Böll in deze slagerswinkels". In de kloosters q®*
roman hieraan geen nieuwe toe- krijgen de monniken eten vnm-- «JW
voegt, maar ze wel op -allerlei gezet, dat de zinnelijke
manieren varieert. Daarnaast zien dempt. Hij kan het vi-telde tiid zestig
we de tragiek van de kunstenaar, nenge gedrag van de economisch ?®n dag- de v6rt.®!ae, tiJQ zestlg
de outsider van de burgerlijk zelf- geslaagden niet uitstaan, ze hou- La.ar\
voldane maatschappij vol „afge- den een conferentie ovei
ronde" persoonlijkheden. Böll laat gen van de armoede, ma
ons rnu een clown zien, zoon uit heeft een inkomen van minstens
een „goede" n.l. zeer gefortuneer- 1500 Mark per maand. Vooral de ™a®t
de familie, die vele miljoenen attractieve prelaat Sommerwild,
heeft verdiend door uit de „hei- „de geestelijke eminentie van het -- --- - - - - - .-- -
lig« ixftóse aarde" bruinkool te Duits'e Katholicisme" door wie» ge^t en!kele hennnenngsflarden
laten delven. invloed Marie hem verlaten heeft, g Je jeugd van Hm» noe
Ziin ouders ziin -beide steunpi- is bet voorwerp van zijn haat aeserteurs weraen geiusmeera,
laren van de staatkundige macht hij beschouwt deze als koppe- leraren met de Nazi
-ïilke kleur die lakr. „Liefde kennen deze men. -«"den nrnm.ner
draagt): papa is president-com- sen niet: de terugkeer van de
missaris van verschillende maat- verloren zoon zou als storend be-
schappijen en televisiester -bij de schouwd worden: geen kalf was
behandeling van economische vra- geslacht, zelfs geen kippetje
gen mama ontvangt op haar het spit gebraden, men
tjour fixe" allerlei invloedrijke op een restje leverworst
personen, geeft leiding
groot aantal comités,
inneemt, dan ligt
de hand, het te verge-
lijken met Bölls voorlaatste werk
cfcci ua, uc O.XXX.X «x. lusten Billard um halb zehn. De vertel-
dempt. "Hij kan het" vroomdoe- tijd van laatstgenoemd boek
Ain das. de vertelde tijd ze
kritische diagnose
1 het Wilhelminisc-he, het Hit-
bieder Ier- en het Konradijnse tijdperk,
ik de Adenauerperiode zo
men. De verteltijd in de
Clown-roman is enkele uren, de
vertelde tijd ongeveer zes jaar,
heulden, maar evenals prominen
te politici meesters waren in de
kunst van het boompje-verwisse-
m halb zehn vrij
de lezer door de
flashback-techniek, de Clown
De leest gemakkelijk, is een „boei-
menselijk gevoel, ook
voor haar kinderen, vsrstikt.
Volgens haar zoon is ze hele
maal niet kwaadaardig, alleen
op een onbegrijpelijke manier
dom, en zuinig. Ze heeft met haar
zoon gebroken, en zo haar gewe
ten en haar bankkonto veilig ge
steld. De school kan met deze
jon
Hans "Schnier 21*"is. verlaat hij
het ouderlijk huis met een R.K.
vriendin van 19, en heeft aanvan
kelijk als clown veel succes. Zo
zijn altijd onderweg, logeren 111
dure hotels, Marie heeft enkele
miskramen, tot een huwelijk komt
het niet, omda-t Hans geen schrif
telijke verklaring wil geven, dat
hun eventuele kinderen R.K. wor
den opgevoed1, „Ik ben niet schat
plichtig aan een of andere kerk".
Als hij eens in Hannover jptreedt,
is daar juist pen R.K. congres,
waar Marie enkele geestelijken
en een jeugdvriend van Hans uit
Bonn ontmoet.
end" boek, hier en daar wat kit-
schig-sentimenteel, maar ook
met enkele meesterlijke passa
ges; ik noemde reeds het ge
sprek tussen vader en zoon.
Zuiver gevoeld is de pijn van
Hans Schnier, als hij telkens
denkt aan de tederheden, die on
straf bij getwijfeld tussen Marie en haar
houdt voort- tweede echtgenoot gewisseld zul-
len worden. Natuurlijk is het
le telefoongesprekken (hij infor- dwaasheid, als hij haar in ge-
heeft geleerd, dat haar kind
izu noemt zij de miskraam) in
de voorhei komt, omdat het niet
gedoopt is. „In deze nacht hoor
de ik voor het eerst, welke vre
selijke dingen de katholieken in
het godsdienstonderwijs leren".
Een monnik, die
de telefoon gezet i
derland vertoefd. Geboren te Pa
rijs, heeft ze daar ook haar kinds
heid en gedeeltelijk haar jeugd
doorgebracht. Verder heeft
zwerftochten van
haar vader mee
gemaakt. De Pa-
rijse kinderjaren
hebben de materie den. Stefano
geleverd voor haar tot dienen va
eerste boek, II est reid. Danièle
hij ook Danièle I
niet --Ileen materieel,'
geestelijk. „Alleen 2- Achter al die zakelijkheid
lijden, zegt Stefano, dat i^de^hel; g.aat een jongensachtig
u kun- je denkt alleen aan jezelf: lijden yjmlangien schuü, getuige
beginnen, zoals het moderne met z'n tweeën, dat wordt het "n fnnvin In hPt mpi5?p I
daar ook haar kinds- strandleven daar alle gelegenheid weldra; je zoekt jezelf in de an-1 de ,van Jongen en net meisje 1
biedt. Aanvankelijk is er ook der. Men moet lijden met allen, met de blonde haren (bl. 22-2o>.
de wel die luchtigheid, die tot niets in aller lijden treden". Zijn on- I WHkt Rfpripi idpaaj
bindt, maar weldra gevoelt het begrensde liefde voor die allen, P* bg?™f® door het hele
meisje, dat ze in contact is geko- die hij opzoekt in hun ellende „p1l,v 1
met een andere levensstijl. ?elfs in zijn huis opneemt en di X^iceerd met het boy I
in andere levenswaarden gel- ogen sluit m hun laatste ogen- - J «irl"-motief Ook licthet
:tpfann gelovig-Katholiek en blikken, overwint Danièle's aan- 51"15 lolan^l
i de medemens be- vankelijk weerzm en maakt- haarj |Sve? e een vréémde naam I
tot Zijn tr0UWC :kameraad" blijft. „Roomijs eten in Moskou"
&ed0"°ka£ Overwinning I
Als Stefano bij deze slopende I ijs kunnen tegenvallen. Die
IX n,ns T„ Hpr levpn liesen vlakbn Jin zo levenswijze een nieuwe hartcrisis vlucht in de verte is heel ouder-
sp ii j j"-5+ irnmt hPt in Romp tot pen ver- intreedt, die de laatste zal zijn, wets romantisch. Ook de senti-
PoasRPano brengt loving, die -belooft te leiden tot wordt het echter te moeilijk voor 1 mentele cafémuziek uit de jaren
Fosnano, Drengu j.uvi j u„i;iu To aan znn nonge vrouw. Hem verliezen, I twintig zorgt 1
s
Danièle Perret
kele vakzintiewe-
ken door om vol
komen rust te ge
nieten in eenzaam
heid. Haar vader is
een machtig film
magnaat, die mil
joenen verdient en
gezond huwelijk. Is hier een zijn jonge
feuilleton voor een jongedames- aat met
blad uit vroeger tijden? Neen.
Hem verliezen, I
leven voor anderen, sche stemming,
goed, maar léven. Stefano leert
haar iets anders. „Ik bracht mijn 4. Deze
i romanti- I
is halverwege
|n P.LJuwöm leven door in dienst der zieken, experimenteel, maar wat hier
LSreigenae scnauuwen maar ik was er toe gekomen dat. gebeurt is geen vernieuwing van 1
Voor de huwelijksvoltrekking leven te verkiezen boven God I de romanvorm, doch veeleer een I
overkomt Stefano een auto-onge- zelf. De ware dood, zie je, die terugkeer tot procédé s uit de
luk. Schijnbaar geneest hij vol- welke telt, dat is niet het ogen- ouderwetse, romantische litera- 1
komen, maar in werkelijkheid is blik waarop het hart ophoudt te tuur. Poe, Hofmann, Multatuli I
7iiri dochter is zon- zijn hart kwetsbaar gebleven en kloppen, maar het moment waar- en anderen kunnen in dit ver
der moederlijke zal de dood steeds met hem mee- op je jezelf in alle vrijheid aan I band worden genoemd. 1
waakzaamheid op- trekken op zijn levensweg. De God overgeeft. Dan neemt God I
- jonge man wil het huwelijk uit- je en voert je mee in gijn op-1 5- Is dus de verwarring van
stellen, maar Danièle weet hem standing. Ik ben reeds opge- personen, tijden en gebeurtenis-
te overtuigen van de absoluutheid staan. Danièle." Als hij is heen- I sen opzettelijk, om het anders I
van haar liefde. Ondertussen, gegaan en zij duizelend loopt door1 te doen dan anderen, om op te
reeds op de huwelijksreis bewijst Rome's straten, is het of ze hem vallen, om met iets nieuws te
een hartaanval hoe reëel het ge- ziet en hoort zeggen: „Als ik niet I komen, iets als een „nouvelle
vaar is. Van medische zijde ont- was gestorven, zou je dit nooit yague"
vangt Stefano de dringende begrepen hebben."
raad zich te ontzien en te leven
Offers I
gegroeid
lieu van vermaak
en normloos leven.
De gevolgen zijn
niet uitgebleven:
schijnliefde, on
trouw, psychische
verminking, wal
gelijk bestaan.
de romanliteratuur,
het resultaat is, evenals in de
film Vivre sa vie, een terugkeer
tot het ouderwetse, maar op I
moderne, geraffineerde wijze.
Huwelijk
Ze wordt gekapitteld wegens
haar „concubinaat", dat repüs
vijf jaar duurt, verlaat in stute
het hotel en sluit een legitiem
huwelijk met de genoemde jeugd
vriend, en voorman in de R. K
sociale acties. Door diens invloed
was ook de broer van Hans eerst
UK. en daarna ordegeestelijke
geworden. Een journalist (ook
R.K.) schrijft over het optreden
van Hans een vernietigende kri
tiek. zijn carrière is vrijwel ge
broken. Hij wü maar één vrouw
n.l. Marie en die heeft hij voor al
tijd- verloren, raakt aan de drank,
gaat naar hun woning in Bonn
zij heeft haar kleren enz. meege
nomen en voelt daar nog
schrijnender zijn hopeloze een
zaamheid.
De hele roman bijzonder
knap opgebouwd omvat alleen
de enkele uren. die hij in zijn
woning met telefoneren en Pieke
ren doorbrengt, met slechts één
onderbreking: zijn vader bezoekt
hem. De ontmoeting van de on
berispelijke goedwillende zaken
man met zijn losgeslagen zoon is
m.i. het hoogtepunt van het boek.
Ze kunnen elkaar niet vinden;
als vader weg is schminkt Hans
zich als clown, neemt zijn gitaar,
gaat op de stationstrap zitten om
Fataal bevel, door Peter Us
tinov. Uitgave H. Meulenhof,
Amsterdam.
Ustinov is een meester in het
kort verhaal. Treffend is de veel
zijdigheid van zijn begaafdheid,
ook uitkomend in de variatie van
zijn onderwerpen. Hij heeft op
het leven een sche rpe tegelijk
overigens wat wrange kijk. Dit
bundeltje is vertaald door Tim
Maran en opgenomen in de be
kende Flamingo-reeks.
ew
mencan
library
Van The New American
Library ontvingen wg op
nieuw een grote stapel
nieuwe pocket-uitgaven,
waarbij ook nu weer de
enorme verscheidenheid
aan lectuur en literatuur
man en wel op even bekwame pecten. Het andere
en interessante wijze als hun boek over de wereld
voorgangers dat deden. Dit vijf- negentiende
tal boeken zal voor de liefheb- duidelijke wijze de aanlopen, die John wist
bers van geschiedenis een kost-
baar bezit zijn.
Historie II
dere, zeker niet lichtvoetige on
derwerpen op het terrein der
historie werden J
New Yorkse uitgeverij
j msiuric weraen evcuccus
maand na maand op de The New American Library
boekenmarkt weet te bren- «esneden-
gen.
Historie I
Readings in The History
Mankind mag in dit opzicht ze
ker een waagstuk worden ge
noemd. Ook hier gaat het om
een serie en wel van zeven dub-
dit tijdvak werden genomei
voor de reuzensprong naar ont
wikkeling op velerlei gebied: po
litiek. sociaal, wetenschappelijk,
godsdienstig, kunstzinnig
In The Evolution of Science eenvoudig
schreef prof. R. Hooykaas var
de Vrije Universiteit te Amster
dam een knap hoofdstuk ovei
'hij de grote invloed op de ont
wikkeling der wetenschap van d(
zijde van het protestantisme over
of duidelijk aantoont.
want voordat hij zich als boer uit: The Praying Mantises
vestigde had hij vele streken van
het land bereisd als soldaat,
landmeter, verkoper en ontdek-
tech- ker. Na bijna twee eeuwen
zijn die beschouwingen van een
de Fransman Hubert Monteilhet,
The Blood of the Lamb van de
Amerikaan Peter de Vries, The
Love Riddle van Claire Kenneth,
The Fever Tree van Richard
Mason, The Doctor's Past, van
de Crevecoeur
ste „bestselling" schrijvers
Amerika. Zijn Letters of
American Farmer werden
i Peter Packer, Death of
a Dastard van Henry Kane,
Dr. Holland's Nurse van Jane
Converse, All Men are Mariners
van Calvin Kentfield, Blonde on
Historie III
ie naam en iaam uu veie
vijf delen werd The Mentor den hebben hun wetenschap
het beschrijven i
:i hebben ieder een deel
deze zeer waardevolle reeks voor
him rekening genomen: G. W. O.
Woodward onderzocht in het
eerste deel de periode van 1485-
1603 en wel speciaal de rege
ring der Tudors **-
schenen: The Evolution of Scien
ce en The Nineteenth Century
World. Onder redactie
Een boek, dat vooral de Ame-
ïan" rikanen deugd zal doen (en daar
moet vanzelfsprekend de mas-
- sale oplage van deze pocket-
M 8»IS,n5' «itg;"" grootste
in de boekenkasten komen) is
de Signet Classic Letter:
Europa.
Quentin Durward
Walter (Ivanhoe) Scott
kostelijke boek Barchester To
wers (over de strijd om d<
macht van High en Low Church-
aanhangers in een Engels stad
je) van Anthony Trollope vor
men de twee andere Classics,
die ditmaal
vid Westheimer, en de western
Sir The Tarnished Star van Lewis
het B. Patten. Stuk voor stuk boe-
i om in een paar uur uit te
de lezen op
American Farmer and Sket- verschenen zijn.
ches of Eightenth-Century Ame-
Onder deze adembenemen
de invloed
de Reformatie op het ver
dere verloop van de Engelse ge-
John de Crevecoeur tussen 1770
1778 schreef.
In deze verhalen vol
Franse wetenschapsmensen Guy de t'jtel zijn de opstellen bijcc.i
S Metraux en Francois Crouzet eebracht Jle de b^er Hector St.
zijn diepgaande artikelen en be- e -
schouwingen overgenomen en op-
nieuw bewerkt uit de Unesco- rt vprh9ipn
schiedenis. In het tweede boek publicatie journal of World His- tj/k dfp in vroeepr
behandelt professor G. E. Ayl- tiek die m vroeger
xx._ j. wiry. in Europa furore hebben ge-
In The Evolution of Science maakt
worden de bronnen der weten- jjjÉ
wereldmacht schap tot in prehistorie en oud-
S,V„V1. van 1689-1793 heid opgespoord, we lezen over
(beschreven door R. W. Harris) de ontwikkeling daarvan tijdens
de MiddeleeuwenJ
Verstrooiing
strijd tussen bet parlement
de kroon, daarna zien we Enge
land tot een
groeien
_a de vorige c.
den onder de loep genomen door vloed
de Renaissance
John W. Derry, en T. L. Jat- legio lezenswaardige andere
zelfs tweemaal
uitgave in het Nederlands be
leefden (in Leiden en Maas
tricht) beschrijft de immigrant boek
van Franse origine Hector St.
John zijn impressies
nieuwe werelddeel en
rikanen kunnen lezen, hoe het,
licht had doen
ook als gebonden boek 33
de Amerikaanse lijst
sellers prijken en nu deze
over de (gefingeerde) wi
van een Nobelprijs als Signet-
verschenen, zullen ze-
duizendtallen
het lezerskring HHMP
de Ame- auteur worden toegevoegd.
In het lichtere tot zeer lichte
zomeravond
luchtig muziekje op de ach
tergrond en een verfrissend glas
binnen handbereik.
Ten slotte verdienen nog ver-
de Signet-reeks melding: Suffer, little Children
waarin dr. Max Rafferty dras
tische vernieuwingen voor het
Amerikaanse onderwij s-systeem
bepleit, Before I sleep, over de
Th r-har,- laatste levensjaren van de Ame-
rikaanse dokter Tom Dooley, die
Th* Prfü w bi 1961 stierf, na een niet-afla-
wi!?* hfï teride strijd voor de medische
wetenschap, een boek, dat werd
van W geredigeerd door Reader's Di
gest, redacteur James Mona-
han en dan nog The Web of Li
fe, door John H. Storer, een Sig
net Sciencepocket, die speciaal
de liefhebbers van de natuurlij
ke historie in al haar boeiende
Sevne£dUlaire ge^^gen zal interesseren.
J.
i H.
Dit boek, doortrokken
nobel idealisme, staat vei
de doorsnee-roman onzei
.Het is een verheerlijking
offer. Stefano brengt het vrijwil
lig; Danièle leert het langs
moeilijke weg.
in een 6. Toch is dit werkje van deze I
af van tijd, en nu kom ik terug op het I
dagen. motto uit Alice in Wonderland.
het I De Engelse woordspeling is niet I
het Nederlands weer te ge- I
De aardigheid zit natuurlijk
het „yourself" en „myself".
Het ligt daarbij ver buiten „Verklaar je nader" geeft geen
het reformatorische klimaat. De I gelegenheid een speels accent
Protestant staat aarzelend tegen-1 te leggen op het „jezelf", wat I
over een verhaal van dienst en of- in het Engels wèl kan. Alice
fer, waarin de grootste Dienst, de I kan zichzelf niet verklaren, om-
mensheid ooit bewezen, en het I dat ze zichzelf niet meer is. Ze I
enige, volmaakte Offer niet ge- is veranderd. Na de tweede we-
noemd worden. Het is alsof dereldoorlog bemerkt de jongere
lezer geleid wordt naar een plant I generatie, dat ze anders is ge- I
die zou groeien en bloeien zonder worden. Hoe, dat kan niemand
wortel noch voedingsbodem. in formule brengen. Vandaar
Klaarblijkelijk heeft een ver-1 dat de nadruk valt op het exis- I
blijf in Italië de schrijfster ge- teren. De overbevolking, de ge- I
inspireerd tot dit boek. Naar ver-1 reglementeerde samenleving, de
luidt zou ze daar de authentieke 1 afstomping door het dag en I
Stefano-figuur ontmoet hebben. na®bt voortdurende lawaai en
Karakteristieke details over Rome I door de nimmer zwijgende stern
en haar armoewijken, over de' men uit juke-boxes, radio en te- I
Italiaanse volksvroomheid met levisie, de efficiency in de be- I
novenen, bedevaarten en Madon- I drijven, de koude oorlog, de in- l
na-verering liggen in dezelfde ternationale spanningen en drei-
sfeer. gingen, dit alles geeft de vreem- I
Uit literair oogpunt bezien is de illusie dat er... niets gebeurt.
het eerste gedeelte van de roman 1 ..•••Er gebeurt niets, hoogstens
het minst overtuigend; de auteur a wordt er een Prezwalski-paard I
komt niet verder dan de cliché-1 in gevangenschap geboren", I
stijl. De Romeinse episode brengt I heet het op bl. 41. En op bl. 42 1
meer diepte en eigen kleur in het treft men de volgende uitspraak
verhaal. aan: „Gewoon lief zijn voor el- I
Al is de schriifster Canadese I kaa?- geen oorlog, geen I
niets in haar werk voert de ge- 5 eü ,geen mterlandwedstnj-
dachte naar de wijde vlakten en L™tS„ "ï1^',?e I
atr s&z iVsrel I
merken. v. d. PANNE Een bekentenis, want hier-
mee geeft de auteur toe, dat de I
I amourettes met jonge meisjes I
I eigenlijk ook geen „gebeurtenis- 1
sen" zijn. Hoe intensiever de
I vrije liefde beoefend wordt, des I
I te minder vermag ze het mense- I
lijk hart te geven wat het niet
<flllllllllll>'
De Christelijke broederlijk
heid, door Joseph Ratzinger.
Uitgave Paul Brand N.V., HU-
I ontberen kan: het eenvoudige, I
menselijke geluk.
IEn om ten slotte tot de korte
roman terug te keren: als Van I
den Eerenbeemt r-:- -11
foefjes, en dat in de toon
de reeds gesignaleerde, uitste- I
zijn boek,
De schrijver overziet in vogel- I
vlucht het gebruik van het woord
broeder op profaan, op bijbels I reeas gesign
en op kerkelijk terrein. De bete-I 5e"d= -
kenis der communie en de term d?n he?ft hlJ geen kwasi-diepzin-
gescheiden broeders" ontvan- I 5?® geëxperimenteer meer no- I
gen bijzondere aandacht. Want vol-1 ?Ig.ei? zal "ij een literair goed
gens de r.k. auteur kunnen pro- hoek hebben geschreven.
testanten niet meer als ketters I orrwcnnnn
worden betiteld. Een lezenswaard I c* RUNSDORP
geschrift, maar wel wat diepzin-
klid. J
mg
het gewone kerklid.
