JEN ZOON BEGRAAFT ZIJN VADER"
Boeiend schouwspel als
het donker wordt
Wat is er allemaal te filmen
MOTIEVEN GENOEG
OP WAD EN STRAND
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1963
Nu wü thans, na een vol
komen ongestoorde samen
werking met onze hoofd
redacteur dr. E. Diemer,
met een korte herinnering
aan een roman van H. M.
van Randwijk, deze serie
„Vijfentwintig jaar gele
den" gaan beëindigen (want
ook in zijn 'serie moet een
krant afwisseling kennen,
iets waaraan zowel een ko
mende als een gaande man
actief medewerken), willen
wij vooraf nog enkele op
merkingen maken over de
vraag: wat boeit ons zo in
de geschiedenis?
George Trevelyan
Wat veroorzaakt dat wij soms
persoonlijk getroffen worden wan
neer wij de historie beoefenen, of
een enkele keer met haar resulta
ten in aanraking komen?
De vorig jaar overleden, be
roemde Engelse historicus George
Macaulay Trevelyan (1876
1962) heeft het antwoord daarop
in zijn intreerede ,,The Recent
State of History" in 1928 te Cam
bridge als volgt geformuleerd:
ligt de poëzie der ge
schiedenis in dat haast wonder
baarlijke feit, dat eenmaal op de
ze aarde, eenmaal op deze ver
trouwde plek. andere mannen en
vrouwen zich bewogen, even waar
achtig als wij heden zijn, bun
eigen gedachten denkend, be
heerst door hun eigen hartstoch
ten, maar nu allen weg, de éne
generatie verdwijnende na de an
dere, weg even volslagen als wij
eenmaal verdwenen zullen zijn,
gelijk de spookverschijningen bij
het hanengekraai".
Wij en die andere mannen en
vrouwen in hun tegenstellingen
en verbindingen wij worden c
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
<ioor
G. PUCHINGER
„En plotseling herkent Philip het als een beeld van een waanzinnige onder
gaande tijd, waaraan zij allen schuldig staan. En dan weet hij dat wat liier
door,hem begraven wordt veel meer is dan een mensch, het is een wereld,
het is de zekerheid en de triumf van allen, die, vroom of onvroom, niet voor
de decors getuimeld zijn, waannee deze wereld haar afgronden camoufleert."
H. M. VAN RANDWIJK
„Een zoon begraaft zijn vader" (19381
(pag. 221)
„Men heeft er dan slechts aan te denken, dat ook achter conventioneele vormen
is een diep en edel leven staat, en dat inspiratie slechts gevoeld wordt door degeen
wiens ziel de vonk heeft vlam gevat."
PROF. DR. C. J. DE VOGEL
„Een keerpunt in Plato's denken" (diss. 1936)
(pag. 115)
^Qanclwijkó roman
komsten en wonderbare verschil
len.
De geschiedenisstudie openbaart
ons zowel lets van de constante
menselijke structuur als van de
oneindige variatie waarin de mens
zijn werkelijkheid kan beleven.
De werkelijk serieuze historicus
heeft er daarom weinig belang
bij of de geschiedenis in een ge
geven kring of gedurende een be
paalde periode in tel is, dan wel
dat zij wordt verwaarloosd. Hem
is voldoende dat de geschiedenis
één der bronnen is waarin de
mensheid zich zelf, vla anderen
uit een indere tijd, de spiegel
voorhoudt: dan tot schrik dan tot
geruststelling, nu eens om verbin
dingen te leggen voor het heden,
dan weer om scheidingen te fun
deren of weg te wissen, die hij in
zijn hart zeker weet. of waaraan
hij eindelijk gaat twijfelen.
Het is deze gedachte die Groen
van Prlnsterer diep doorleefd
heeft, dieper misschien dan diver
se ziiner geesteskinderen in de
tweede helft van de twintigste
eeuw. Groen doorleefde de ge
schiedenis zo intens, dat hij eens
aan de jonge Kuyper schreef:
..Door historie versta ik de toe
lichting van hetgeen ik beleetd
heb. Aan de poUtieke of kerkelijke
schermutselingen van het heden
kan ik geen deel nemen".
Uitgaande van de geestelijke,
religieuze band tussen sommigen
van zijn eigen tijd en „andere
mannen en vrouwen" stond voor
Groen de Identiteit voorop, waar
aan Kuyper later de gedachte van
de antithese verbond.
Voor vandaag is daar een nieu
we vraag naast gekomen, die in
de komende jaren om beantwoor
ding vraagt: kan men een zélfde
beginsel vandaag op de zélfde wij
ze beleven als vroegere geslach
ten gedaan hebben?
Wie hier direct met JA of
NEEN antwoordt, heeft misschien
de hedendaagse ingewikkelde pro
blematiek oppervlakkig verwerkt,
want veel wordt hier mede be
paald door de merkwaardige ont
dekking, dat het begrip en de func
tionering van de evidentie in de
geschiedenis, en in feite in iedere
faculteit van wetenschap, inge
wikkelder ligt dan wij voor een
vijftig jaar meenden.
De centrale moeilijkheid is ge
legen in het feit dat gebleken is
dat in de loop der eeuwen de
evidentie, als begrip en werke
lijkheid. zélf aan verandering on
derhevig is. zelfs soms binnen
één mensenleven.
Het is mogelijk gebleken dat
de mens van middelbare leeftijd
in kerkelijk en politiek opzicht
thans zaken evident acht. die hij
dertig jaar geleden niét evident
achtte, en evenzo dat 'hij zaken,
die hij vroeger verwerpelijk acht
te. thans een tweede onderzoek
waard vindt.
Dit raakt de verhouding die
Trevelyan aangaf tussen de wij
en andere mannen en vrouwen.
Het raakt uiteindelijk het pro
bleem dat Socrates en Plato reeds
met klem stelden: dat wij ons,
via anderen over de eeuwen
heen soms, op ons zelf kunnen
en moeten bezinnen, willen wij
niet ln het heden verdwalen, wil
len wij ons niet definitief in ons
zelf vergissen!
De Kuyperiaanse
wereld
Die bezinning is hoog nodig,
niet alleen voor de individuele
mens. maar ook voor de mens
in groepsverband.
De vijfentwintig jaar geleden
verschenen roman „Een zoon be
graaft zijn vader" door H. M.
van Randwijk heeft aan die be
zinning binnen en rondom de oude
Kuyperiaanse wereld een bijdra
ge willen leveren, en ook na vijf
entwintig jaren is deze bijdrage
tot bezinning van belang voor wie
zich rekenschap wil geven van
de Kuyperiaanse levensstijl, zoals
deze zich in diverse organisaties
en acties door de arbeid van dr.
Abraham Kuyper in Nederland
had gevormd.
De mens van vandaag zal de
ze roman van Van Randwijk met
andere ogen lezen dan die van
de dertiger jaren. Van Randwijk
schreef destijds onder invloed
van de theologie van Karl Barth,
en wekte mede daarom binnen
de Kuyperiaanse kring veel ver-
Wij weten thans dat sindsdien
binnen de oude Kuyperiaanse we
reld veel is gebeurd. Niet alleen
ontviel deze kring in politicis fi
guren van formaat als Colljn,
maar in theologicis vond in de
afgelopen vijfentwintig jaar het
optreden plaats van K. Schilder.
Schilder blijft een boeiende fi
guur: hoezeer hij in dogmaucis
U'EN krant, het nieuws brengend, van alle dag, vraagt soms
ook naar haar opzet om vernieuwing. Dat betekent het
openen van nieuwe rubrieken hier, het beëindigen van
andere rubrieken weer elders.
Dit artikel van drs. G. Puchinger zal het laatste zijn in de
lange reeks die hij voor onze bladen heeft geschreven en
die zich over een aantal jaren uitstrekt. Het betreft hier
een besluit dat genomen is in volledig wederzijds begrip en
in dezelfde vriendschap die de medewerking van de heer
Puchinger ook voor ons tot een genoegen temeer heeft
gemaakt.
T~iE kennis onder ons ook van de jongste geschiedenis is
gering. Zozeer wordt vandaag de mens in beslag genomen
door het heden, dat de bekendheid zelfs met het jongste ver-
leden te wensen overlaat. Niettemin blijft ook voor het
heden het verleden een uitermate belangrijke kenbron.
Drs. Puchinger heeft met zijn artikelen onze lezerskring
zeer aan zich verplicht. Telkens weer wisten wij niet waar
over ons méér te verbazen over de breedheid der keuze
van zijn onderwerpen of over de nimmer aflatende gedegen
heid der behandeling. Zijn persoonlijke bekendheid met
velen, zijn enorme belezenheid, zijn toegang tot nog nauwe
lijks ontsloten bronnen maakten, naast de verantwoorde
aanpak van het onderwerp, elk artikel van zijn hand tot iets
opmerkelijks.
TY/IJ prijzen ons gelukkig, dat drs. Puchinger zich tot meer
incidentele medewerking aan onze bladen, wanneer een
onderwerp zich daartoe meer in het bijzonder zou lenen,
bereid heeft willen .verklaren.
tegenover Karl Barth stond, met
al de polemische scherpte hem
eigen, wij zien ten aanzien van de
georganiseerde gereformeerde
wereld thans ook duidelijke over
eenkomsten tussen Barth en
Schilder.
Niet alleen waren beiden in hun
denken aanvankelijk sterk beïn
vloed door Kant en Kierkegaard,
maar beiden oefenden scherpe
etlsche crltiek op de georgani
seerde Kuyperiaanse wereld:
Barth deed dat als verre buiten
staander, Schilder deed het voor
al na een scherp conflict met' de
-Synode van de Gereformeeide
Kerken binnen de Kuyperiaanse
Het door niemand verwachte
voltrok zich in de veertiger ja
de hecht aaneengesmede
lereerst kerkelijk uiteen, en on
dervond odk op ander gebied
moeite om aloude standpunten en
posities te handhaven. Diverse
volgelingen van Barth en Schil
der hebben in de loop der jaren
de politieke organisatie der Kuy-
perianen verlaten: de Anti-Revo
lutionaire Partij liep sinds Co-
lijn terug tot twee derde van het
vaste stemmenaantal, en wat bin
nen de oude Kuyperiaanse ver
banden blééf doorleefde tot op he
den een crisis, zodat velen zich
verontrust achten over de gang
van zaken.
Of hier uiteindelijk een evolutie,
een bezinning op een nieuwe tijd,
een correctie plaats vindt, dan
wel een afbraak, een prijs geven,
van de oude Kuyperiaanse grond
motieven. een verraad zelfs daar
aan, laat zich vandaag moeilijk
uitmaken, omdat noch het bezin
ningsproces van de Kuyperianen
noch dat van de Barthianen en
Schilderianen, ten aanzien van de
betekenis van de arbeid van Kuy
per en de wezenlijke grond voe
gen van de Kuyperiaanse wereld
voor deze tijd, voltooid schijnt.
Van Randwijk
De auteur van de roman „Een
zoon begraaft zijn vader" heeft
zich na dc Tweede Wereldoorlog
bij de doorbraak-Christenen ge
voegd. en nog vandaag treedt hij
in hun kring als een bekend
schrijver op.
Mede daardoor is het vandaag
van belang te weten wat hij in
zijn jonge jaren, in 1938. over de
oude Kuyperiaanse wereld te zeg
gen had.
het rijk der caricaturen
ezen, en in zekere mate laat
zich dat verstaan: de figuur van
de oude heer Hagendoorn, die in
deze roman niet onder enige stille
spot beschreven wordt als de
rotsvaste Kuyperiaan van de der
tiger jaren, is eenzijdig getekend,
en wordt beschreven met een pen
die ter hand werd genomen om
te veroordelen en te verwerpen.
Over één der gereformeerde pre
dikanten merkt Van Randwijk
op: was hij als zooveel jon
ge dominee's van zijn kerk de
theologische geniepigheden ont
vlucht in een soort idealistische
evangelisatie", (pag. 97). Kwalifi
caties als deze zijn kenmerkend
voor dit boek, en konden 'oinnen
de Kuyperiaanse wereld van de
dertiger jaren moeilijk waarde
ring oogsten.
Maar na vijfentwintig jaar telt
het iets minder of een roman, die
kennelijk als strijdschrift bedoeld
was. eerder slóég dan trachtte te
genezen: na vijfentwintig iaar
mag men de vraag stellen of dc
diagnose van de auteur voor van
daag nog énig bestaansrecht lieeft
—en met de blik op de afgelopen
vijfentwintig jaren kan men de
ze vraag moeilijk ontkennend be
antwoorden!
De hedendaagse waarde van de
roman van Van Randwijk is, dat
hij iets gezien heeft wat de mees
te Kuyperianen in de dertiger ja
ren vrijwel niét gezien hebben:
dat deze hecht aaneengesloten
schijnende wereld minder solide
en minder bestaanszeker was dan
toen algemeen vermoedde.
bedreigden die men des
tijds nauwelijks inzag, en hij
heeft deze gevaren trachten te
ontleden met het scherpe ontleed
mes van een die deze wereld uit
innerlijke noodzaak reeds had
vaarwel gezegd
Kan men Van Randwijk het
verwijt voorhouden van het Ara
bische spreekwoord: „Werp geen
steen ln de put waaruit ge eens
gedronken hebt"?
Maar men zal hem thans in
ieder geval moeten toegeven, dat
hij tijdig onderkend heeft dat de
oude Kuyperiaanse wereld voor
een ernstige crisis stond, en in
zijn critiek is Van Randwijk niet
de enige gebleven. Niet alleen Van
Randwijk, maar steeds meerde
ren hebben de oude Kuyperiaanse
wereld "va ar wel gezegd, 't zij door
in eigen kleine kring opnieuw een
kleine Kuyperiaanse wereld op te
bouwen (zoals vele volgelingen
van Schilder deden) dan wel door
met de doorbraak zich juist als
Christen te onttrekken aan levens
verbanden, die zich op het le
venspatroon van Kuyper zouden
kunnen beroepen.
Vader en zoon
De roman bestaat in feite uit
een aanhoudende critiek die een
zoon, opgevoed in een Kuype-
riaans gezin, uitoefent op zijn
vader. De vader sterft, maar
daarmee wordt het probleem
slechts persoonlijker en mense
lijker gesteld.
De vader was een volbloed
Kuyperiaan, die door Van Rand
wijk aldus wordt getekend- „Het
wereldbeeld van den ouden heer
Hagendoorn werd behoerscht
door een lijn en snede, die ont-
sprongen aan de eeuwigheid, een
even scherpe en onverbiddelijke
scheiding maakte tusscnen de
menschen als het Woord des
Heeren dat deed op de derde
scheppingsdag tusscnen land en
Aan de eene kaht wist hij zich
zelf met de geloovigen van alle
eeuwen, de kerk. de christelijke
politiek en school, met alle actie
en organisatie die, zooals hij het
noemde „de banier des kruises"
voerde.
Aan de andere zijde woelden de
heidenen, de vijanden van Gods
kerk, de farao van Egypte. Pila-
tus, Nero. Alva. Marx. Lenin. so
cialisme. bioscoop en speciaal in
zijn branche coöperatieve in- en
verkoopvereenigingen.
Hagendoorn noemde zijn kant
het Koninkrijk Gods of het heilig
erf. de andere zijde heette kort
weg wereld" (pag. 17-181.
Voor de zoon gold: „Maar wat
de vader vanzelfsprekend vond,
was voor den zoon krankzinnige
willekeur" (pag. 134).
Het gelukte de vader niet zijn
zoon met zijn overtuiging te be
reiken. Over „het honderdmaal
vastgeloopen gesprek" (pag. 54)
laat Van Randwijk de vader tij
dens zijn jubileum peinzen: „Phi
lip! In gedachten monsterde hij
in de aanwezigen de maatschap
pelijke en kerkelijke formaties,
zoekend naar één. waarin hij
zijn zoon thuisbrengen kon.
Hij wist er geen.
Mijn eigen bloed is mij
vreemder dan zij allen h'®r.
peinsde de oude man smartelijk.
En nog heb ik geen gelegen
heid gehad om een woord van
hart tot hart met hem te spre
ken, dacht hij met een menge
ling van verlangen, wrok en
schuldbesef, onderwijl geplaagd
door een duister halfbewust voor
gevoel van haast te moeten ma
ken" (pag. 95).
De zoon vond zijn vader „een
uniform in plaats van een
mensch" (pag. 53). en hij wan
trouwde de levensdécors die zijn
vader %'ercerde, maar bij dieper
nadenken vroeg de zoon zich wel
af: Kan het zonder?
(pag. 80).
De zoon kon het Kuyperiaanse
levenspatroon van de vader on
mogelijk aanvaarden, hij wilde
vrij zijn van de banden die voor
zijn hart niet weggelegd schenen,
al moest hij erkennen dat de
Kuyperiaanse wereld ook in klei
ne kring mensen van stijl en for
maat had geschapen. „Dc Hagen
doorns Senior hadden Nederland
groot gemaakt, ondanks Zondags
wet, radiosectarisme en bijzonde
re school. Men kon het met hen
eens zijn of niet. ze waren sterk
en ze hadden stijl. Misschien niet
klassiek in de ruimste zin des
woords, het was dan toch klas
siek Nederlandsch". (pag. 105-
106), zo laat Van Randwijk een
liberale arts zijn oordeel formule-
ren. Pijnlijk ondergaat de vader
de scheidslijn binnen zijn gezin,
die hij onderkent in de loopbaan
van zijn beide zonen: de één mi
litair in hart en nieren, de ander
pacifist: „Maar nooit zal de va
der vergeten dat in dezelfde week
waarin tweede luitenant Conrad
Hagendoorn, God tot getuige,
plechtig trouw zwoer aan koningin
en vaderland. Philip ze alletwee
verried. Bij de herdenking van een
nationalen zeeheld weigerde hij
met zijn leerlingen een kerkdienst
met gezang op te luisteren, waar
in, zoals hij het zelf spottend
noemde, de toga met een gene
raalsuniform verwisseld werd en
het Evangelie met de geschiede
nis der Nederlanden." (pag. 114-
115).
Alles samengevat formuleert
Van Randwijk de verhouding al
dus: „Mijn vader... hij heeft wei
nig angst gekend in zijn leven, of
het moest om zijn afvalligen zoon
zijn en om de zaak, voor de rest
w.st hij de antwoorden al eer hij
aan het vragen toe was." (pag.
189-190).
Traditie en inspiratie lil!
Op iedere pagina van deze ro
man laat Van Randwijk zijn aan
klacht horen tegen de binnen de
Kuyperiaanse wereld opgekomen,
en volgens de schrijver overleef
de traditie, de eens levende, maar
later dood geworden vorm. die
hém alleen een symbool kon zijn
„van een waanzinnige ondergaan
de tijd." (pag. 221).
Slechts in één gedeelte van het
boek is het alsof Van Randwijk
zijn critiek tempert, alsof hij ge
voelt dat hij onrechtvaardig is door
de Kuyperiaanse wereld als één
van enkel overleefde vorm te be-
scmijven.
Het is het gedeelte waarin, na
de dood van de oude Kuyperiaan
Hagei.doorn. het gesprek be
schreven wordt van de moeder
met de kinderen. Met het weer-
Sïven van dat gesprek heeft Van
anawijk..^ljn analyse van het
Kuyperiaans cultuurpatroon
enorm versterkt, zoals iedere cri
ticus zijn aanval versterkt, wan
neer hij ook de positieve kanten
van wat hij bestrijdt duidelijk
durft aan te geven.
Op heel sympathieke wijze laat
de auteur dé bedroefde moeder,
na het heengaan van haar man,
aldus tot de kinderen spreken:
„Er zijn heel wat dingen die
jullie van je vader nooit geweten
hebben, zei ze. Nu hij van ons
heengegaan is zal ik er jullie nog
veel over spreken, als God me de
tijd laat. Hij zal daardoor al dich
ter bij ons komen....
Misschien had ik het al eerder
moeten doen, maar jullie weten
hoe onnodig vader het vond dat
men hem prees en ook hoe bang
hij was voor zwakheid. Ik bedoel
dat zo: hij was altijd bang dat
de menschen niet aan hem zou
den gewaar worden dat hij een
kind van het Koninkrijk was. dat
hij wist wien hij toebehoorde en
wicn hij te gehoorzamen had....
Hij heeft mij vaak zijn nood ge
klaagd wanneer hij hard en streng
moest zijn, terwijl zijn hart hem
d-ong toe te geven en mild te
zijn.... Daardoor is hij weieens
Phi-
115)
Kuyper, Schilder,
Barth
lip?. k h
toen glimlachte ze hem weemoedig
leen tegen hem te spreken.
Misschien dachten jullie dat niet.
hij heeft veel zegen in zijn leven
ontvangen, en hij is velen tot een
zegen geweest: Een stad op een
berg kan niet verborgen blijven,
staat er immers.... en toch is zijn
leven niet gemakkelijk geweest.
Er zijn twee dingen uit zijn leven
die me nu vanavond zoo helder
voor de geest staan en die ik jul
lie daarom zeggen moet, hoewel
het eigenlijk veel te laat is. jullie
zijn ook moe en we moeten nu
gaan slapen, de dominee heeft ge
lijk.... maar het is of ik het opge
dragen krijg, nu.... Toen we pas
getrouwd waren, ie vader en ik,
hadden we het minder breed dan
ste begr.'lpen n et waf dat was en
dat heeft me wel eens gespeten.
Ik heb er zelf wei eens naar terug
verlangd, maar dan bestrafte va
der me en zei dat het een mis
kennen van Gods zegen was.
Maar het leek me soms toe dat
ik hem af moest staan aan aller
lei dingen. waarvoor ik hem
eigenlijk niet missen wilde. Ik er
ken het tot mijn schande. Hij
moest me weieens terechtwijzen
en zeggen dat onze tijd niet van
ons was. ook daarin zijn we rent
meesters, niet wat wij graag wil
len, maar de eere Gods beslist....
Hij was streng in die dingen....
Maar ik wilde dat weieens anders
be-
RUIMTE VOOR ONS
Zoals het een mens betaamt, zijn ook wij (herinner je je
ons stukje van vorige weck nog?) een poosje aan 't luieren.
Even weg ln de zon, voor de komende winter.
Je had toch niet verwacht, dat wij door zouden blijven
schrijven, wanneer j|j al lang en breed ln Spanje ligt?
Stuur ons een ansicht! Zelfs stadsgezichten van DEN
HAAG of ROTTERDAM zijn welkom. Als we ln september
de redaktlezaal binnenkomen en we zien die grote, labiele
stapel kaarten, die ons doet denken aan een ergens (maar
waar?), geziene toren, dan zullen we weten dat de waarde
ring alle grenzen te buiten gaat.
Wijzelf hebben ons op de meest uiteenlopende manieren
uit het dagelijkse leven teruggetrokken. Eén werkt er in
Drente op een ruikende hoeve, om het landleven te leren
kennen. Een ander wil op de flets naar Berlijn (je zult wel
van hem horen ln de dagbladen, ..als het doorgaat), maar
nu zit hij nog op het muurtje van zijn vader's tuin. En om
te besluiten: wéér een ander bleef thuis lezen, omdat hij
vindt, dat je dat nooit te veel kunt doen.
Maar waarom schrijven wij dit allemaal? Niet voor jou.
die ln Spanje ligt.
Ruimte-redactie
(nog steeds op vakantie)
Kleur bij avond
film-onderwerpen
op het strand
vroeger meer gelegenheid tot pra
tendan zat hij 's avonds in
die ouwe rieten zorgstoel die nu
nog op zolder staat (ik heb hem
nooit weg kunnen doen).... hij
was vaak erg moe, vooral in da
winter, weer of geen weer, 'hij
moest er op uit en de wegen wa
ren toen nog niet wat ze nu zijn....
Als hij thuis kwam vertelde hij
hoe hij soms achter de kar psal
men had loopen zingen, zooveel
ruimte maakte de Heere dan voor
hem, en later heeft hij me wel
èen» gezegd, toen was de uitbrei
ding er alen van het één kwam
het ander.... toen zei hij wel eens
het is in het kantoor moeilijker
zitten dan ooit het loopen achter
de handkar geweest is.... Maar
dan schaamde hij zich weer om
zijn zwakheid en ondankbaarheid
Moeder sprak zacht, haar inge
houden ontroering bleef ze moei
lijk meester, ze deed het bijna
plechtig en het enkele gebaar dat
ze maakte was breed en nadruk
kelijk. Toen ze zweeg, bleven de
anderen stil.
Dat is het eerste en dan dit'
in gebed voor jullie, voor jullie
le drie en.... ik mag het zoo
wel zeggen, voor één van jullie
het meest.... want die had het
ook het hardst noodlg. Van jul
lie geboorte af deed hij het, en
toen Philip Tine leerde kennen en
jij, Piet, er bij kwam, voor jullie
ook.... Het is vanavond de eerste
avond dat dat gebed niet meer
gebeden wordt.... hij kon zitten
met andere dingen hij vergat
het nooit... En het is vooral daar
om dat ik jullie nou zooveel een
zamer zie dan voorheen... Het
gebed des rechtvaardigen vermag
veel.... de Schrift zegt het....
Het was twee uur in de nachtl
(pag. 205-206».
De roman van Van Randwijk,
die qua uitgewerkte problematiek
onvoltooid gebleven is, is mede
door dit gesprek waardevol ge
worden, omdat hij een zeer men
selijke apologie heeft opgenomen
ten bate van de Kuyperiaanse
vroomheid in de dertiger jaren.
Daarmee is geen afdoend ant
woord gegeven op de hartstochte
lijke vragen die Van Randwijk
heeft gesteld inzake de Kuyperi
aanse wereld, noch heeft hij daar
mee zijn aanklachten gelegiti
meerd. maar hij heeft, mede door
de opname van dit gesprek, in
zijn roman materiaal gegeven
waarover ook in deze jaren een
discussie op niveau mogelijk zou
zijn over de invloeden van KUY
PER. BARTH en SCHILDER bin
nen de Nederlandse gereformeer
de wereld.
Van Randwijk heeft in dit ge
sprek van de Moeder aangestipt,
dat ook traditie onderzocht moet
worden op haar morele zuiver
heid. terwijl waar blijft wat prof.
dr. C. J. de Vogel in haar disser
tatie opmerkte: „dat ook achter
conventionele vormen soms een
diep en edel leven staat, en dat
inspiratie slechts gevoeld wordt
door dengeen In wiens ziel de
vonk heeft vlam gevat", (pag.
De kleurenfotografie staat ln
haar ontwikkeling niet stil, maar
gaat gestadig vooruit.
Was de gemiddelde gevoelig
heid van de kleurenfilm enige ja
ren geleden nog niet hoger dan
15' Dln, thans ligt deze al op 17-
18° Din. Daarnaast zijn nu. even
als ln de zwart-wltfUmgToep ook
ln kleur hogere gevoeligheden
aan de markt gekomen.
Thans kunt u kleurenfilms krij
gen die liggen ln de groep van
21-24° Dln.
Wat zijn de mogelijkheden van
de nieuwe gevoeliger kleuren
films?
Levendig effect
Het moderne stadsbeeld biedt bij
avond dikwijls een boeiend
schouwspel. Neonlichten, etala
ges. straatverlichting enz. geven
ook de gewoonste straten een le
vendig effect.
Waar de moderne camera vaak
een lichtsterk objectief heeft
(gemiddeld 2,8-3.5) kunnen we
daarmee momentopnamen van
zo'n stadshoekje maken.
Op straten waar veel licht is.
verlichte etalageruiten enz. stelt
u de sluiter op 1/30 sec. en
diafragma f: 2,8-3.5, bij een
snelle kleurenfilm van 24° Din.
Plaatsen waar minder uitbundig
licht aanwezig is. kunt u nemen
met een tijdopname Op statief
hoeft u overigens slechts een en
kele seconde te belichten bij f:
8-11 met bovengenoemde gevoe
ligheid.
Daglichtkleurenfilm
Misschien denkt u de stadsver-
lichting is kunstlicht en dus
neem ik voor zulk werk een
kunstlichtfilm. Dat is juist min- Camera op
der gewenst, avondfoto's mogen
gerust een wat warmere tint
hebben en dus kunt u gewoon
met een daglichtfilm in het toe
stel 's avonds de stad ln gaan.
Circus
Theater en circus bieden ideale
mogelijkheden voor dit soort
films. Zoek echter vooralsnog de
rustige bewegingen uit. want u
zult niet met snelle sluitertijden
kunnen werken. Overtuigt u van
tevoren of fotograferen is toege-
Vuurwerk
i statief, sluiter op
B (tijd) draadontspanner in het
toestel. Dat is het eenvoudige
recept voor de mooiste foto's.
U richt het toestel op de plaats
waar de meeste pijlen omhoog
f aan en houdt de sluiter enige
IJd open. Zijn er een paar goe
de stukken geweest, dan doet u
de sluiter weer dicht en.... klaar
is Kees.
Bliksem
Ook een bliksemfoto is in klem-
een prachtig object. Hetzelfde
recept als boven. Wel zorgen dat
u en uw camera droog blijven.:.,
on natuurlijk niet onder een
boom gaan staan fotograferen of
in het vrije veld.
lang: die van C. Rijnsdorp: „Mijn
Vader, mijn Vader...", die han
delt over dc persoonlijkheid van
prof. dr. K. Schilder en zijn in
vloed op de theologische leerlin
gen. en deze roman van H. M. van
Randwijk.
Beide romans handelen over de
geestelijke vader-zoon-verhou-
ding: beide romans gaan grondig
in op diverse aspecten van het
gereformeerde leven.
Is het een uiting van discussie
moeheid of van discusslearmoede
dat deze beide romans, de één
handelend over de Invloed van
Barth, de ander over de invloed
van Schilder binnen de Kuype
riaanse wereld, zo weinig betrok
ken zijn ln de discussie aangaan
de de ontwikkeling binnen de ge
reformeerde wereld?
Men kan dit verschijnsel waar
deren zo men wil. maar de ro
man van Van Randwijk blijft,
voor wie interesse heeft voor de
invloeden van Kuyper en voor de
ontwikkelingen binnen de gere
formeerde wereld, een nuttige ro
man, een roman die vijfentwintig
jaar geleden én thans nog iets
te zeggen heeft.
Dat is de reden waarom wij
met het wijzen op dit boek, dat
vijfentwintig jaren geleden ver
scheen. deze serie over „Vijf en
twintig jaar geleden" afsluiten.
Er zijn genoeg mensen met een
filmcamera, die echt niet weten
wat ze filmen moeten. Er is ech
ter in ons land geen gebrek aan
onderwerpen.
Vliegvelden
Wie naar Zestienhoven of Schip
hol gaat, kan er staat op maken
dat hij met een levendig filmpje
thuiskomt. Per saldo zijn vlieg
tuigen en alles wat er om heen is
nog altijd in staat ons te boeien.
Het is altijd de moeite waard
van een bezoek. Wie zo'n onder
werp pakt. moet er om denken,
dat de film aan waarde wint als
ze zoveel mogelijk van instelling
wisselt.
Totaal opnamen van het vlieg
veld afwisselen met shots van
passagiers, bagagewagentjes, kij
kende mensen, enz. Laat op een
opname van een binnenkomend
vliegtuig een shot volgen van een
draaiende radarantenne. Zwaai
niet met uw toestel! Volg ook
geen vliegende toestellen in hun
vlucht zonder een telelens, het is
nutteloos.
Houdt uw camera rustig ge
richt op het onderwerp en draai
dus niet al filmend naar een
andere plek.
Verander als ijzeren gewoonte
na elke opname van standpunt,
loop dus een paar passen verder
en film door, dat voorkomt sprin
gers.
Madurodam
De miniatuurstad is een dora
do om te filmen, ook al gaat u
zonder kinderen u zult u al fil
mend vermaken.
Probeer hier eens op korte af
stand te filmen, als uw camera
niet instelbaar is. neem dan een
voorzetlens van b.v. 2 dioptrie.
waarmee u tot op 50 cm kunt fil
men. mik uw zoeker hoger dan
nodig, want u heb? nu te maken
met de parallax. Als u 2cm ho-
Film de kleine trein zo eens, als
hij over de spoorbrug dendert,
en de havens met de pont. De
kermis is ook een lang shot
lykt. .Eilm jn kleur als het
ka^i, ook bij regen doet. kleur het
veel en veel Br'
beter dan zwart-wit.
Dieren
Er zijn vele mooie dierentui
nen in ons land. Probeer het daar
ook eens te filmen. Als u geen
gezin hebt. geeft niets, er is ge
noeg te zien. Volg een groot ge
zin maar als Leitmotiv, film de
verrukte gezichten van de kinde
ren in close up en laat in het
volgende shot zien wat zij zagen.
Meren
Weer zo'n onderwerp dat vraagt
om gefilmd te worden, zeilboten
scherend over het water, ook met
ruw weer. Er is licht genoeg. Of
u nu wel of niet zeilt, het is
prachtig. U kunt er een heel
filmpje aan wijden. Begin maar
met een paar scenes te nemen
van het optuigen van een bootje,
film het als het uitvaart, de wind
in de zeilen komt en ze doet bol
len. Film de wolken boven de
plas en het wuivende riet
Neem een stukje van een een
zame hengelaar als afwisseling.
Een pafcr eenden die langs zwem
men, een jongetje met een klomp
je als boot, enz.
U vindt zulke motieven bij el
ke flinke plas waar gezeild wordt.
Plak later een titeltje ervoor
met iets als „Water en Wolken"
of ..Holland in de zomer". U
krijgt een film die u rustig eens
aan anderen kunt laten zien.
Het slot van een dergelijk film
pje is b.v. een tegenlicht opname
met een boom in de voorgrond.
donker het beeld heel langzaam
af. door uw hand om de lent
dicht te knijpen, duim en wijsvin
ger dus. Sluit dan de lens hele
maal af met uw volle hand.
Deltawerken
De Deltawerken kunt u eens
bezoeken. Uw film krijgt later
beslist historische waarde, vooral
als u zo'n tocht het volgend jaar
ook maakt en dan de vorderingen
opneemt. Ook de werkzaamheden
aan de nieuwe polders in het IJs-
selmeer kunt u als onderwerp
nemen. Wie er zin ln heeft maakt
een kleine documentaire van de
strijd van ons land tegen het
water. Wilt u een klein idee?
Een polder met een windmolen.
Een vaart met bruggen.
Een zeedijk aan het IJsselmeer
met dikke keien.
Een oude „doorbraak" in zo'n
zeedijk.
Een dichtbijopname van het klot
sende water.
De polder in zijn weidsheid, vei
lig achter de dijk.
De afsluitdijk zich uitstrekkend
naar de horizon.
Een bordje „Noordoostpolder"
Een opname van een botter in de
haven van b.v. Volendam.
Een ploegende boer.
Een nettenboetende visser.
Het werk aan een dorsmachine.
Uit een botter worden manden
paling geladen.
Klotsende golven tegen een dijk.
Koren op het land.
Boven het land wolken... afdonke-
U merkt de trant wel, de af
tocht van het water kunt u sym
boliseren door de herhaalde terug
keer van de boer en zijn werk
zaamheden. Dat u dit filmpje niet
in een dag maakt is duidelijk,
mits u maar steeds bij dezelfde
filmsoort blijft kunt u er best de
tijd voor nemen, het mag in
twee vakanties zijn.
doen zich te goed aan de schelp- slotopnamen zijn bv. de gevonden
dieren die er als voedsel klaar- schatten, uitgestald op een tafel
liggen. In de kleine kreken langs of tentzeil,
het strand schieten garnaaltjes
heen en weer. kwallen liggen als
slappe puddingen op het zand.
Dode dingen
Wieren zijn e- in verschillende
soorten, de bekende balaswieren
zijn iets voor de kinderen die ze
graag onder hun voet plattrappen,
wat een knal eeft.
Een camera met kleurenfilm
er in geeft u kans op foto's van
een soort dat u zelden maakt.
Aan de slag
Schrik niet beste foto- of film
amateur, we willen niet direct
ccn wadloper van u maken, dat
Is een speciale sport. Wol willen
wc u toch „langs" strand of wad
sturen, omdat het zo'n rijk ge
bied is voor leder die zich voor
dc natuur Interesseert. Voor de
foto- of fllmcamerabezitters is er
een heleboel te doen, en cr Is
geen speciale apparatuur nodig
om goede opnamen te maken.
Wel raden we u het gebruik van
een voorzetlens je aan, waarmee
vooral fotocamera's (en moder
ne zoomlenzen) tot op een af
stand van 2550 cm zijn in te
stellen. Denkt u er wel om, dat
bij zulke korte afstanden dc zoe
ker altijd enige centimeters ho
ger wordt gericht dan normaal,
dit om de parallax te vermijden.
No de vloed
Wie goed oplet, ziet dat de vo
gels na de vloed meestal druk lo
pen te pikken, bonte pieten,
strandpleviertjes er
ken voor anderen, dus mensen
die niet met u op vakantie wa
ren. maakt een soort verhaal. We
maken dus een fotoserie, die la
ter netjes in volgorde in het al
bum worden geplakt, of dia's die
in een bepaalde volgorde op het
doek komen. Voor de filmers
spreekt dit vanzelf, zij vooral
kunnen winnen bij een verhaal
De opbouw is heel eenvoudig.
U neemt uw vrienden, kinderen
of reisgenoten mee en gaat ze
met de camera schotklaar volgen
op hun strooptocht. We krijgen
eerst een totaalopname waarin
de karavaan vertrekt, lekker san
dalen en windjac als ons zomer-
tje weer kuren heeft. Daarna
neemt u de figuranten in gebuk
te houdingen bij het „biologisch
onderzoek" ter plaatse. De de
tailopnamen met voorzetlens to
nen ons ten slotte wat zij vin
den. Tussen uw opnamen door
komt af en toe een plaatje van
het landschap met de tochtgeno
ten als kleine figuren er in en de
Het hoeven natuurlijk niet de
schelpen en kwallen te zijn die on
derwerp vormen, u kunt u ook
richten op de t .lloze andere voor
werpen die tie zee aanvoert. Er )s
een studie te maken van de tal
loze flessen, met allerlei etiket
ten. die aanspoelen. Een smal-
filmer zou zelfs een kort filmpje
kunnen maken van een man die
gaat „jutten" op flessen en uit el
ke fles iets proeft (neem maar
een paar kurken mee) of er aan
ruikt. Naarmate zijn tocht vor
dert, wordt zijn gang onzekerder.
Ten slotte belandt V-ij in kenne
lijke staat in zijt tent en zijn
vrouw wil niet geloven, dat hij
slechts een strandwandelingetje
heeft gemaakt.
Onder dode dingen kunt u ech
ter ook verstaan, de vogels, of
vissen enz. Als onderwerp voor fo
to of dia echter ongemeen boei
end. Slib en zand bieden dus
meer dan u wellicht dacht. Het
wad ten slotte is een plaat:- waar
bepaalde typische zoutwatervegc-
tatie voorkomt. Het is daarom al
tijd nuttig u een boekje aan te
schaffen waarin precies staat wat
u eigenlijk kunt vinden langs on
ze kust.
Wie een paar keer achter el
kaar de kust bezoekt kan uitein
delijk een boeiende beelderreeks
opbouwen, die bv. voor het on
derwijs enz. uitermate nuttig is.
Nogmaals, aan de slag, van
Zeeland tot aan Rottumeroog ligt
een rijk jachtgebied klaar voor av
camera.
