Strandvoogd Toxopeus
is boos op „Baflo"
„Veertien vette jaren" voor Elten
en Zelfkant straks voorbij
Op 1 augustus rood, wit en blauw omlaag
Middenstand
vreest daling
van omzet
Benthuizer woningbouw
kan voortgang vinden
Hoger omzet Hoogovens
lagere deelnemingsbaten
Ruit gebroken;
dader gepakt
Eilandje wordt
verwaarloosd
NIEUWE LEIDSE COURANT
MAANDAG JULI 196S
(Van een onzer verslaggevers)
A LS straks op 1 augustus het
f*- rood-wit-blauw in de twee Ne
derlandse grensgebieden Elten en Dc
1Zelfkant omlaag gaat, zal geen Ne
derlander, zelfs geen Duitser, de vlag
hijsen. Geruisloos zal Nederland de
'twee drostambten, die tot 1949 bij
Duitsland behoorden en daarna on
der geallieerde dwang aan Nederland
werden toegekend, teruggeven. Maar
geen inwoner zal daar gelukkig mee
rijn. Want algemeen wordt gevreesd,
dat dit het einde zal betekenen van
j de „veertien vette jaren", die het
Nederlandse bewind deze beide
grenscorrectie-gebieden heeft gele-
verd.
Jarenlang Is er
over gesproken.
Op regeringsni
veau zijn confe-
renties belegd en
nu na 14 jaar, 18
jaar na de oorlog,
komen de enclaves
weer „heim ins
Reich". Duitsland
heeft zijn wensen
vervuld gekregen.
Straks zullen de
Nederlandse be
stuursambtenaren
verdwijnen. Voor
lopig worden ze
op wachtgeld ge
steld, maar al ge- ji
ruime tijd wordt £•-
met de hulp van 3
het Rijk getracht
andere functies
voor hen te vin-
den.
Een metamorfose zullen de beide drost-
schappen echter niet ondergaan. Elten en
De Zelfkant zullen zich in hun vredig
bestaan niet laten storen. Althans zo zal
dc buitenwacht bet zien. Want Eltenaren
en Zelfkanters zullen tegenover c
vreemdeling geen standpunt innemen.
Officieel immers mogen zij tegen hun
terugkeer naar het vaderland geen be
zwaar hebben. Ze waren ten slotte Duit
sers toen 14 jaar terug de Nederlanders
kwamen. En Duitsers zijn ze altijd ge
bleven.
Maar in leder vertrouwelijk gesprek
klinkt toch de teleurstelling
j aanstaand© wisseling van bestuur. En
men geeft grif toe dat de materiële nade-
len, hieraan verbonden, hiervan de be
langrijkste reden vormen. Onder het re
gime van de Nederlandse gulden hebben
1 zij het goed gehad. Beter dan in de tijd
daarvóór. Het „Deutsch bleibt Deutsch",
vroeger met zoveel hartstocht op de mu-
i ren geschilderd, is al lange tijd niet meer
te zien en te horen. Het is nog slechts
de wens van de enkeling. De grote meer-
i derheid zou de bestaande toestand liever
bestendigd zien. Want zij weten: van
vaderlandsliefde alleen kan men niet
leven en terugkeer naar dc „Heimat" zal
geen dikker belegde boterham leveren,
Nederland is de afgelopen 14 jaar een
goede rentmeester" geweest, er wordt
zelfs gesproken van een klein „Wirt-
schaftswunder" in deze gebieden.
Geruisloos
Landdrost H. G. baron van Tuyll van
Serooskerken. die de laatste twee jaar
Eltens burgervader is, zegt: de over
dracht zal geruisloos plaats hebben. De
meeste inwoners van het drostambt blij
ven, ook de Nederlanders, die 35 procent
uitmaken van de 3400 mensen tellende
bevolking van Elten.
Zeker tweederde deel van deze Neder
landers heeft er de voorkeur aan gege
ven zich ondgr Duits bestuur te laten
stellen. Vrijwel alleen het Rijks- en ge-
"meentepersoneel (waarvan de douane
mensen een belangrijk deel uitmaken)
zal vertrekken.
Per 1 augustus zullen zij weggaan
evenals de landdrost zelf. Voor hem was
.het bestuur over het drostambt overi
gens geen „full-time"-functie. Baron van
Tuyll van Serooskerken kwam tot nu toe
slechts enkele dagen in de week naar
Nog staan cr Nederlandse wegwij
zers in het drostambt'Elten. Straks
na 1 augustus zal dat veranderen.
Ook de straatnamen zullen worden
gewijzigd. Op de achtergrond het
Drostambt, waar binnen enkele
weken een Duitse commissaris de
plaats zal innemen van de Neder
landse landdrost.
Elten om er de lopende zaken af te han
delen en inwoners, die met problemen
zaten, te woord te staan. Voor de rest
verbleef hij op het gemeentehuis var
de zeven kerkdorpen omvattende ge
meente Wisch, waarvan hij burgemees
ter is.
In de overgangsperiode zal een Duitse
commissaris worden aangesteld en ir
het najaar waarschijnlijk zullen verkie
zingen voor een gemeenteraad worden
gehouden.
Alle Nederlanders die blijven, blijven
Nederlander, zegt de landdrost Zo is
het trouwens altijd geweest. Ook in de
Duitse tijd waren er Nederlanders in
Elten. Zich naturaliseren wilden zij niet
Dat schept rechten, maar ook verplich
tingen, wist men maar al te goed. Een
voordeel aan het Nederlanderschap
bonden is bijvoorbeeld dat men niet in
militaire dienst hoeft
Investeringen
De landdrost geeft toe dat er onder
Nederlands bestuur veel is verbeterd In
Elten, dat voor dc komst van de Nedei
landers min of meer een vergeten hoek
van Duitsland was. De bestrating was
werkt in Duitsland, het allergrootste
slecht, evenals de verlichting. Er waren
in totaal negen lichtpunten. Niet zonder
trots, zegt de landdrost, nu zijn er 160 en
Elten is veranderd in een modern dorp,
met een groot aantal nieuwe woningen,
o.m. 100 woningwetwoningen.
Het Rijk heeft er in de afgelopen 14
Jaar ruim vijf miljoen gulden in geïn
vesteerd. Om dan nog maar niet te spre
ken over de particuliere investeringen.
Twee flinke Nederlandse fabrieken zijn
er verrezen; een textiel- en een papier
fabriek, waarin een groot aantal Eltena
ren hun brood verdienen.
De Rijksinvesteringen zullen echter
Landdrost H. G. I. baron van Tuyll
Serooskerken van Elten; de overdracht
zal geruisloos verlopen.
tot de laatste cent worden terugbetaald
door Duitsland. Dat is vastgelegd in
Duitsland voorlopig de uitbetaling op
het Nederlands-Duits Verdrag. Evenals
zijn rekening zal nemen aan de A.O.W.-
trekkers totdat hiervoor een definitieve
oplossing zal zijn gevonden (bij de oos
terburen kent men geen A.O.W.).
Achteruitgang
dat zij er economisch op achteruit zullen
gaan als straks het rood-geel-zwart on
boog gaat.
De reden is duidelijk: het Duitse
kostenpeil ligt aanzienlijk hoger dan
het Nederlandse, vele Eltenaren zul
len straks met een Nederlands loon
zakje in de hand uitgaven op Duits
niveau moeten gaan doen. Want vele
inwoners van Elten werken aan deze
kant van de Nederlandse grens. Na
tuurlijk, er zijn er ook die in Duits
land werken. Maar ook voor hen be
tekent de overgang naar Duits be
stuur een achteruitgang. Jarenlang
hebben zij kunnen profiteren van
naar verhouding hoge Duitse lonen
en lage kosten in de Nederlandse
enclave. Dat voordeeltje valt nu
straks weg.
Vcioral voor de middenstand zal de
overdracht financieel nadeel met zich
brengen. „Es hat uns hier gut gegan-
gen", zegt Heinz Nielbock, voorzitter
van de plaatselijke middenstandsvereni
ging, waarom dan deze wisseling, „was
hat es fllr Zweck?"
„Voor ons betekent het meer na- dan
voordelen. De grootste klap zal vallen
bü de kasteleins en levensmiddclenzakeh.
Die zijn ook meteen hun grenstoeristeu
kwijt, de mensen die in de week-ends
de Nederlandse grens overkwamen
hier hun inkopen te doen. Het prijsver
schil door de bank dertig procent was
daarvoor een belangrijke stimulans. Dat
toerisme zal Elten nu binnenkort missen
en voor de middenstand betekent dat
een gevoelige klap. „Met onze welvaart
zal het spoedig gedaan zijn", zegt de heer
Nielbock. „Die gaat straks naar Zevc-
naar".
toog éénmaal echter hopen de midden
standers in Elten te kunnen profiteren
van het prijsverschil. Nu al zijn er,
verluidt, velen die hamsteren en hele
voorraden tegen Nederlandse prijs in
slaan om deze straks tegen de hogere
Duitse prijzen te kunnen verkopen. Tal
huisvrouwen doen hetzelfde in de
hoop het goedkope bestaan nog even t(
kunnen rekken. De douane houdt ech
ter terdege een oogje in het zeil om dit
te voorkomen.
Wisseling
In De Zelfkant, (een gebied van z
kerkdorpen) waarvan het grootste Tud-
deren en zeven kleinere woonkernen ten
oosten van Sittard, staat men voor het
zelfde probleem. 6100 Zielen telt de be
volking in deze streek, waarvan 84 pro
cent de Dnitse en 16 procent de Neder
landse nationaliteit bezitten.
Slechts tien procent van de Duitsers
deel van de Zelfkanters is in Limburg
werkzaam, in de kolenmijnen of in de
Industrie. Vandaar ook de sterke bin
ding van de Zelfkanter met de Lim
burger, ondanks de Duitse nationaliteit
Juist voor de mensen die aan deze
kant van de grens werken, zal de be-
stuursoverdracht een stap terug beteke-
Met hun Nederlandse lonen zullen
zij, evenals in Elten het geval is, straks
een veel hoger kostenpeil terecht
komen.
Ook de Duitse boeren in dit gebied
zullen de regime-wisseling van Holland
se gulden naar Duitse Mark aan de lijve
voelen. Konden zij tot nu toe hun pro-
dukten tegen Nederlandse kostprijzen
verbouwen en tegen Duitse prijzen op de
markten afzetten, over enkele weken zal
daarin verandering komen, waarom men
ook in De Zelfkant weinig enthousiast
'er het totstandkomen en de uitvoe
ring van het Nederlands-Duits verdrag.
Ook hier voorziet het verdrag in te
rugbetaling door Duitsland van Neder
landse investeringen in dc afgelopen 14
jaar. Forse bedragen zijn daarmee ge
moeid geweest
In kapitaalswerken is ongeveer twee
miljoen geïnvesteerd, daarnaast ook een
bedrag van drie-en-een-half miljoen gul
den aan woningbouwleningen, waarvoor
800 nieuwe premiewoningen zijn ge
bouwd. Na de ondertekening van het
verdrag in 1960 is daar nog eens twee
miljoen bijgekomen, een bedrag dat
eens verrekenbaar is en door Duits
land tot op de laatste cent zal worden
terugbetaald.
Twee walletjes
Het was de inwoners van de beide
grenscorrectiegebiedcn liever geweest
als het altijd had kunnen blijven, zoals
>u nog is. Want er wordt van twee
walletjes gegeten: van het Duitse cn
in het Nederlandse.
Duitsland doet alles om dc dorpelin-
:n er van te overtuigen dat zij door
Elten tuil zijn bussen vol toeristen,
die het regelmatig op bezoek kreeg,
behouden, ook als straks de Duitse
driekleur omhoog is gegaan. Er zijn
al stemmen opgegaan het dorp de
titel Kurort te geven, die een ma
gische klank schijnt te hebben voor
vele Duitsers. Een „Kurhotel" is er
in ieder geval al.
hun landgenoten niet zijn vergeten. Zo
kunnen zij onder bijzonder voordelige
voorwaarden geld lenen voor de woning
bouw. En aan de andere kant wordt ge
profiteerd van de Nederlandse miljoe
nen-investeringen.
Als extra-voordeel kwamen daar de
„Kaffee-und Butterfahrten", nog bij
waarmee grote winsten werden gemaakt
Er zijn tijden geweest, dat in Elten bij
voorbeeld, meer koffie werd omgezet
dan in de rest van Gelderland. Dat toe
risme zal men per 1 augustus kwijt
raken, zowel in Elten als in De Zelfkant
Maar Elten heeft al weer plannen om
deze streero door de rekening ongedaan
tie maken.
Men wif het toerisme behouden
daarom zUn er al stemmen opgegaan
om Elten na de bestuursoverdracht de
titel „Kurort" te geven, een magisch
woord dat velen in Duitsland pleegt te
trekken. Het „Kurhotel" is er ln ieder-
Vette jaren
Maar of het weer zo zal worden als
vroeger? De mensen uit de Drostambten
betwijfelen het Allemaal weten ze: we
gaan er materieel op achteruit En velen
zeggen: waarom is niet eerst de mening
in de bevolking gevraagd? Dan had
en geweten hoe wij erover denken
Want al lokt de gedachte weer „helm
ins Reich" te komen, men beseft wél dat
het met de „veertien vette jaren" ge-
Helnz Nielbock, de (Duitse) voorzit
ter van de plaatselyke middenstands
vereniging in Elten: onze welvaart
gaat er aan kapot, wat heeft dat voor
doel?
Ontsnappingen
(na opstand) uit
gevangenis in
Caracas
BU een hevige opstand in de Planta-
gevangenis te Caracas (Venezuela) heeft
een groot aantal van de 800 gevangenen
kans gezien te ontsnappen. Een zegsman
ontkende dat aan de opstand een aanval
van een groep gewapende aanhanger»
van een uiterst linkse organisatie zou
zijn voorafgegaan. Pas na enkele uren
slaagden leden van de politie en de na
tionale garde er in de toestand meester
te worden. Er zouden acht doden en een
vijftigtal gewonden zijn.
Volgens de politie heeft geen enkele
politieke gevangene aan de opstand deel
genomen. De actie zou uitsluitend een
aangelegenheid van de gewone gevange
nen zUn geweest Eén van hen, met de
bijnaam ,,de gorilla", slaagde er in de
deur van zijn cel te forceren. Vervolgen»
lokte hij achtereenvolgens zes bewakers
naar zijn cel, die hij allen ontwapende
cn in de cel opsloot. Daarop stelde hij
andere gevangenen in vrijheid, aan en
kelen van wie hU wapens verstrekte.
OVDE WETERING
Bllndenpennlng
De collecte voor Blindenperming te
Amsterdam heeft in Oude Wetering e.o.
dit jaar door verschillende omstandighe
den maar weinig opgebracht, namelijk
79.25.
De raad heeft aan de bouwvereniging
„Algemeen Belang" een grond-voorschot
verleend voor do bouw van acht wo
ningwetwoningen ln het uitbreidingsplan
„Zuid".
Kreeg Benthuizen aanvankelijk in de
woningwetaeotor «een woningen uit het
provinciale contingent toegewezen, ach
teraf werden op venzoek toch 8 woning
wetwoningen gegeven. Na het vaststel
len van de eurveprij» bleef nog de vraag
welke aannemer togen die prijs wilde
bouwen. Het is de bouwvereniging „Al
gemeen Belang" gelukt de aannemer D
de Graaf te Moerkapelle hiertoe bereid
te vinden. Na de bouwvakantie kan di-
rect worden begonnen.
(Advertentie)
OUDE WETERING
Met ingang van vandaag treed» als agent
van ons blad op de Heer
J. COSIJN
Plantage 26
Oude Wetering
Tel. 01713-262
De omzet van de Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken
was in het tweede kwartaal aanmerkelijk hoger dan in het vorige kwartaal en
een jaar tevoren en het overschot na kosten en voorzieningen was groter. De
opbrengst van deelnemingen was echter veel lager dan een jaar tevoren, zodat
de zuivere winst iets kleiner was dan vorig jaar ook al werd het eerste kwar
taal met een flink bedrag overtroffen. De produktle nam krachtig toe.
De verschillende kwartaalcijfers waren ln miljoenen guldens:
2de kw. 1ste kw. 4de kw. 3de kw. 2de kw.
1963
omzet aan derden 181,4
kosten en voorzie
ningen 148,2
overschot
baten deelne
mingen
overige baten
1963
1962
165
157
belasting
17,2
15,5 20.1
27,5
winst voor ver
deling
ln duizenden ton»:
produktie:
ruwijzer 423
stalen blokken 527
Verheugend was ook de mededeling
van burgemeester Steenbakker dat nog
eens 8 woningwetwoningen voor 1963
zijn toegewezen. Ongetwijfeld ral het
bestuur van de woningbouwvereniging
weer al het mogelijke doen om de bouw
snel te verwezenlijken.
Het vermelden waard is nog dat Tan
de 8 woningen uit het contingent *61-"W
thans 4 stuks z(Jn betrokken. Er 1» enige
kritiek gehoord over de late aflevering,
maar de voorzitter van de vereniging
„Algemeen Belang" deelde one desge
vraagd mee dat de strenge winter en
moeilijkheden met onderaannemers par
ten hebben gespeeld.
Aan de extra-toewijzing is de voor
waarde verbondesn, dat drie krotwonin
gen worden afgebroken.
VOORHOVT
Broeder greep de uil...
Met grote verwondering deed gisteren
een broeder van de Bisschoppelijke NfJ-
verheldsehool de ontdekking dat een
grote dubbele ruit van een leslokaal stuk
was. Zijn gedachten waren dtrekt: „Hoe
kan iemand nu zo maar ruiten Ingooien",
want de glassplinters lagen door de hele
klas. „Zou het Cornells
In gedachten verzonken zag hij een
volwassen Ransuil op een kast zitten. Het
dier zag er wat beduusd uit, maar
mankeerde na vangst en onderzoek niets
de uil had een ring aan. In contact
gebracht met de heer J. F. M. Warmen-
hoven, deed deze een aardige ontdekking
Hijzelf had deze uil een tiental jaren ge
leden als jonge vogel gevangen in het
Over bos en geringd. Het dier verblijft
dus al Jaren in het Overbos.
Men is van mening dat de uil een prooi
volgend, door de ruit is gevlogen. Hij
vliegt thans weer in het Overbos. D«
heer Warmenhoven is voorzitter van de
plaatselijke Jeugd natuurwacht en een
groot dieren- en vogelvriend.
OEGSTCEEST
Burgerlijke stand
Geboren: Frank Robert, z v M H van
der Hoeven en I W van Leeuwen; Geert,
z v H de Vries en S Boonstra; Jacomijntje
Janine. d v M W van Hof en J van
Duin; Pepita Elizabeth, d v R David en
B L Verden
Ondertrouwd: J Smit en M Dreef.
Getrouwd: D A van Driest en H J
Veldhuijzen; A R Kramer en M C Ver-
lind; J van der Wagt en F Cloesmeijer;
A J Oostergetel en T Laurentius; L A
A M van Noort cn J D Overdijk; O
Stegeman en J M Dronken.
Overleden: J C Veltman w v J Koors
man; C W Kater w v J W Blaauw- J
LagaaU.
Toekomst Rottumeroog bedreigd
Het kleinste van de zes Nederland
se Waddeneilanden, Rottumeroog, is
ten dode opgeschreven. Dat is de me
ning van de strandvoogd-kustwach
ter Jan Toxopeus, die de toekomst
van „zijn" eiland een wandelend
brokje zand en slik met een opper-
lakte van nauwelijks vier vierkan
te kilometer somber inziet.
Hjj is de overtuiging toegedaan, dat
dit paradijsje in de Waddenzee een „lost
paradise" is een verloren stukje Ne
derland dat z.l. verwaarloosd wordt. „Er
gebeurt niet wat er gebeuren moet",
aldus de heer Toxopeus. Onomwonden
verklaart hij, dat men Rottumeroog laat
wegspoelen. Die „men" zijn dan de men
sen van Rijkswaterstaat en m
de dienst landaanwinningswerken,
die zetelt in het Groninger Baflo en die
ressorteert onder de directie Groningen
en Drenthe van Rijkswaterstaat. Strand
voogd Jan Toxopeus meent, dat .Baflo"
de zandplaat Rottumerplaat tussen
Schiermonnikoog en Rottumeroog be
langrijker acht dan zijn Rottumeroog er
dat dit eiland in de toekomst letterlij:;
en figuurlijk plaats moet makeh voor de
westelijker gelegen plaat, die in tegen
stelling tot Rottumeroog wel be
schermd wordt en voor de instandhou
ding en uitbreiding waarvan wel gelden
beschikbaar zijn, in ieder geval in rui-
iere mate dan voor Rottumeroog.
De hoop van strandvoogd Toxopeus is
j gevestigd op Staatsbosbeheer, dat hel
eiland broedplaats voor duizenden
vogels naar zijn mening zal kunnen
en willen exploiteren als natuurbescher-
mingsgebied Bovendien zal z.i. Rottu
meroog meer nog dan Rottumerplaat,
van betekenis kunnen zijn voor de land
aanwinningswerken in de Wadden en als
- natuurlijke golfbreker voor de ku«t van
Groningen en Friesland
Vandaag bracht mr. C. L. W. Fock,
commissaris der Koningin in Groningen,
een werkbezoek aan Rottum. Het echt
paar Toxopeus en hun twee nog op het
eiland wonende kinderen Hendrik Jan
en Wiepkje onvlngen hun gast, zo8ls zij
ook andere gasten ontvangen: in hogo
mate verontrust en ook verontwaardigd
omdat de toekomst van Rottumeroog
voor hen aao onzeker is. Onzeker omdat
de zee hier meer neemt dan geeft.
Strandvoogd Toxopeus in de zesde
graad nog familie van de huidige (demis
sionaire) minister van binnenlandse
ken mr E. H. Toxopeus. windt er geen
doekjes om als hij spreekt over Rottu
meroog. „Men laat het wegspoelen er
dat is echt iets voor Nederland", zo stelt
hij. zonder overigens deze stelling te
verduidelijken. Sinds 1936 oefent hij zijn
huidige functie uit. Hij volgde in dat
Jaar zijn vader op. die in de periode 1903
tot 1936 strandvoogd en kustwachter van
Rottumeroog is geweest.
Of zijn zoon Hendrik Jan (18) ooit zijn
vader zal opvolgen, is een open vraag.
Een vraag, die de gehele „bemanning"
van Rottumeroog, want zo spreekt de
voormalige stuurman op de grote vaart
over de huidige bewoners van het
eiland, bezig houdt en die hen ongerust
doet zijn. Onrust dus op Rottumeroog.
het meest oostelijke en minst belangrijke
van de zes Waddeneilanden, Het behoort
onder de Groningse gemeente Warffum.
ligt 22 kilometer uit de kust ten noord
westen van het Uithuizer wad en bestaat
uit lage met helm dichtbegroeide duin-
gronden en In het oosten uit een plaat,
die zich langzaam naar het oosten uit
breidt. Dit „wandelen" geschiedde tot
voor enkele Jaren met een „snelheid" van
slechts drieëndertig meter per jaar, want
zo groot was aan de westzijde van het
eiland de afslag en aan de oostzijde dc
aanwas De laatste zes k zeven Jaar u
de afslag, volgens strandvoogd Toxopeus
minder groot. Nu verplaatst het eiland
zich ingeveer 15 tot 20 meter per jaar.
Niet alleen de snelheid van dit wande
len ook de richting waarin gewandeld
wordt, is veranderd Was de koers tol
voor enkele jaren oost, thans richt het
eiland zich zuid-oost en koerst het aan
op de Groninger Waddenkust.
Veranderingen
Dc verminderde afslag enerzijds en een
gewijzigde afstroming van het Wadden
water bU eb naar de Noordzee doet de
heer Toxopeus veronderstellen, dat grote
veranderingen voor Rottumeroog moge
lijk zijn. Een handhaving van de huidige
geografische positie van het eiland zit
er naar zijn mening dik in. „Maar wat
Je niet onderhoudt, gaat achteruit" zo
voegt hij hieraan toe.
Dat dc dienst landaanwinningswerken
de Rottumerplaat als de opvolger van
Rottumeroog ziet cn. naar strandvoogd
Toxopeus met nadruk zegt, zich meer
gelegen laat liggen aan het onderhoud
en de Instandhouding van de plaat en
Rottumeroog verwaarloost, acht hy in
hoge mate betreurenswaardig. Voor het
eiland, voor zijn gezin en voor zijn ge
voel voor traditie: hij had graag zyn
zoon Hendrik Jan ook eens gezien als
strandvoogd.kustwachter, belast met het
onderhoud en de instandhouding van
Rottumeroog
