Bisschop Grundtvig:
EEN REUS, DIE OPNIEUW HET
WONDER DER KERKONTDEKTE
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 27 JULI 1963
DENKENDE aan de Deen
se Kerk schiet bgna
iedereen de naam van bis
schop Grundtvig te binnen.
Dat hoeft niet te verbazen,
want deze Deense bisschop
is tot aan zijn dood in 1872
meer dan vijftig jaren lang
de onbetwiste vernieuwer en
leider van zijn kerk ge
weest. In de kerkgeschiede
nis van de 19e eeuw is
Grundtvig, en niet alleen
nationaal gezien, een reus
geweest. Hij behoort onge
twijfeld tot de tien of vijf
tien grootste mannen, die
de Kerk Gods over heel de
wereld in de vorige eeuw
heeft aan te wijzen.
Hij is ten onzent te verglijken
met Abraham Kuyper. met dien
verstande, dat hij niet vanuit de
antithese leefde en niet overging
tot een nieuwe kerkformatie en tot
het oprichten van eigen partij en
school, maar veeleer met het vol
le élan van zijn indrukwek
kende persoonlijkheid de oude
kerk en geheel de natie tot een
synthetische eenheid opriep on
der de banier van het Evangelie,
want Grundtvig was een positief
man. die evenals Kuyper de strijd
had aangebonden met het onchris
telijke rationalisme van zijn da-
fn. Hij stamde uit die Deense Btj-
belgetrouwe kringen, die aan het
begin van de vorige eeuw verbeten
weerstand boden tegen het om
zich heen grijpende Rationalisme.
Zijn vader was meer dan vijftig
jaar predikant, zijn zwager bis
schop Balie nam reeds vroeg de
handschoen op tegen de liberale
Verlichting in Denemarken en zijn
neef Hendrik Steffens maakte hem
al vroeg duidelijk, dat vernuft en
verstand niet alles waren, maar
dat er ook nog een leven des har
ten
INDREMlSSION
leren, leiden en helpen
Strijdbaar
Als een strijdbare apologeet koos
hij in 1810 als tekst voor zijn
..voorstel"-spreek: ..Waarom is
het Woord des He
ren verdwenen uit
des Heren huis?"
Als een verdediger
van de Bijbel
streed hij tegen dc
rationalistische Bij
belverklaring. Het
werd echter een ho
peloze strijd, want
over dezelfde tekst
werden van weers
kanten argumenten
tegenover argu
ment geplaatst. De
rationalisten be
weerden, dat zij
minstens zoveel
eerbied voor de Bij
bel hadden als
Grundtvig zelf. In
dit gevecht opende
de rationalistische
Krofessor Clausen
em in 1825 de
ogen. Daze leerde
n.l. dat het begrip
..kerk" met de Re
formatie had afge
daan. Sindsdien
Sold alleen de Bij-
el en deze diende
men rationeel-we-
tenschappelijk te
verklaren, eventu
eel aangevuld met
persoonlijke^ inzich
tuur ontleend) over
wat waar en goed
Is. De Bijbel, aldus
Clausen, leerde de
mens niets anders,
dan wat het na
tuurlijk verstand
hem ook bijbracht.
Omdlrli ontdekte toen echter dikantcn
de Kerk. Deze had in doo|
avondmaal en apMtoILsche gelooft
belijdenis de kern getroffen va
wat de Bijbel bedoelde te leren.
crypt bovendien nog 600 en zo
houdt deze kerk de herinnering
levend aan N. S. F. Grundtvig.
de man die niet ophield zich te
verwonderen over de mens,
wezen uit Licht en leem" e
het zijn volk onvermoeibaar
hield, dat het ..van veel mee
waarde dan het rode goud was
zijn God en ziohzelf te kennen'
Hij. die zo nationaal voelend
r t 'o.,\ de uitgeverij
J ?13n hoofdbureau: het In- ls het „Dansk Bibelvaerk for Me-
di, dr. Missions Hus, Bernslortfsgsd, „ighoden". het Deense Bijhelwerk
>or- 21. Een machtig, Kopenhaags na- Voor de gemeente, compleet in
eer tuiirstenen gebouw. Ik heb daar achl dlkke delen: 5 Oude Testa-
ras. eens een praatje gemaakt met ment en 3 Nieuwe Testament, met
der directeuren, de heer Ej- nog twee extra-delen Apocriefe
Kristensen. die de leiding Boeken. Het vorig jaar is het
van de afde.ing schoolma- reusachtige werk klaargekomen.
',li Fel^-skole-afdeling. de Tal van Deense theologen hebben
mets filmafdeling Felixfilm en de eraan meegewerkt,
kende dan bloed en bo- grammofoonplatenafdeling Fe- v„11_rt.
dem en niet was doorgedrongen bxgrammofon. !k ne echter tot mijn ^««gde
nationaal denkend was. vond heeft
..volk en vaderland maar luide
lege woorden als
tot de hoge roeping tot
rgedrongen
:ot het Ko-
bloeiende afdelin- andere boeken:'Peter Bemm
het in zijn
en kerkevo^^te^zi^n^^zo^eiuj jemaa, Qp 71jn bureau omgaat. Bonhoeffer, Simone Weill. Thomas
-!<.•»„iMruVt Vooral op de Skoleafdeling is hii a. KMopjs; allerlei uitgaven voor
Kristensen
te der Christenheid" uitdrukt.
Fel weersproken
uitgaven
trots: prachtig materiaal voor de de. zondagsschool, de zending, de
natuurkundeles, de scheikunde en catechisatie, enz. enz.
de natuurlijke historie: men kan Een dikke catalogus vermeldt
er hele klasse-inrichtingen bestel- wat Lohse zoal te bieden heeft,
len. De filmafdeling verhuurt De boeken zien er alle keurig.
va.aaa»^...»^ goede en verantwoorde films, zo- maar naar onze smaak wat ouder-
Deense kerk ook was, toch werd als hier te lande Filmcentrum en wets uit. Merkwaardig op het ge-
hij fel weersproken. Niet alleen. Cefa dat doen en evenzo geeft bied van de binnenhuisarchitec-
zoals te begrijpen was door de li- men grammofoonplaten uit. bij tuur en de plastische kunst is
berale rationalisten, maar ook voorkeur van geestelijk karakter. Denemarken zo vooruitstrevend,
door mensen, die in zijn visie op maar de grafische kunsten blijven
Bijbel en Christendom overigens ver achter. Het drukwerk is. al
zijn geloofsgenoten waren. Er VJeuea js het stijf, buitengewoon goed
waren in Denemarken piëtistische verzorgd. Als ik de drukkerij be-
ffïïfiutïs sr Si't.™ saw-
zrizon,dek- ,k h"1
Grundtvig^met^ zijn synthese van en lulQt ais volgl-
„O, Lord help me
to keep my big
mouth shut until
I know what I
am talking about".
ondergebracht,
geheim. Zo'n orde
lijke drukkerij heb ik in m'n le
ven niet in Nederland gezien.
Prachtig ge-outilleerd en uiterst
netjes geordend.
Te klein
Kerk en Bijbel, en vooral
Kerk en Volk veel te gauw klaai
was. Daar moest eerst iets ge
beuren, daar moest eerst een be
kering zijn wilde men zo en
thousiast en zo romantisch spre- um lummy uuvui
ken als Grundtvig deed. Deze .Het. febouw ui de Bernstorff:
stromingen dreigden integendeel (O. God. help mij mijn grote maar
juist voor de kerk verloren te mond dicht te houden, totdat ik
gaan en zich op te sluiten in con- weet, waarover ik het heb).
-entikels en groepjes vanEen opschrift dat veel zegt
levendige
aan alle kanten
uitgebarsten. Kennelijk heeft men
veel aanhang in het land. Trou
wens men heeft ook allerlei goede
instellingen en ideeën.
Bisschop Grundtvig wat er op het gebied van de
christeiljke pers in Denemarken
gedaan wordt. Buiten uiteraard
reeds vijf behoorlijk grote hotels
aan. die uitgaan van de ..Forenin- £5 *ta^?Tnï!
gen af Missionshoteller i Dan- jSLïïT
mark". Er zijn ook andere Mis- rSfj
sionshoteller, die van andere in- 'ff* a aa?
stellingen uitgaan. Zij hebben alle ?a}
gemeen, dat er geen alcohol wordt J?*4
uu.t overi2e Zjin de christelijke krant van Dene-
rii ak in P marken. Uitgegeven in Kopenha-
hotels.' Er wordt iedere dag
morgenwijding^ ^gehouden.
de gasten t
gezinden. Het zijn de predikanten de overigens C1.
Johannes Clausen en Vilhelm Deens hartelijke heer Kristensen.
Beek geweest, die deze groepen
voor de Deense kerk behouden D
het belijden der hebben. Zij toch richtten op 13 DOekeil
•11e tijden en alle plaat- september 1861 de ..Kirkelig Fo- lels
sen. zo de Bijbel lezende had rening for den indre Mission i Xert.el m,j l, vr.?e£eJ" ken'en van aaaruit ook in a
men een klaar getuigenis van Danmark" op. de Kerkelijke Ver- in Nederland in de uitgeverij heb Here Seandmavi^he landerT
Gods bedoelen met het Christen- enigm^voor tow^dlg. eeydteg i.' M^'.^ed
dom- Denemarken. Kortweg genoemd ^r(*at| gaat hij me voor in oa»ct
n ander gedeelte in het er
bouw, waar de uitgeverij
onze bladen iedere dag
ci al of niet aan deel te némen -Woord voor de dag". Het blad
In heel Denemarken, exploiteert
i deel te r
Denemarken grote invloed.
Een van de beste instellingen.
althans voor vreemdelingen en
reizenden zijn de Missionsho-
tels. die men overal in Denemar-
daaruit ook
Het is goed eens kennis te n
men van het christelijk leven
Denemarken. Het
Begaafd
Grundtvig was een begaafd pre
diker en een groot dichter en
zijn wekroep ..Terug naar Sacra
ment en Geloofsbelijdenis" richt-
gewerkt en zeer benieuwd ben
Denemarken. Kortweg genoemd
de Indremission.
De beide predikanten vonden
spoodig medewerkers en even on- Erwln gevest;gd.
vermoeid als Grundtvig gingen rij foriag heet deze uitgeverij van
het land door om hot kerlevolk de i„3„mission. Het eerste boek.
dat ik zie uitgestald heet ..Ensam.
vreugde
het dure Zweden zijn deze (z<
goedkope hotels) te vinden. I
zijn deze hotels .die een verblijf SDrinelevend strijdbaar en uu iu
in de dure Scandinavische lenden 5^gÈen^rademm| vtStaïom"
voor minder kapitaalkrachtige d t d h t j^,an.
buitenlanders mogelijk maken. d^rt^e^lestef.jK le«n maar
De leestafel In deee heiels meskl al k»'aad gesproken wordt,
de buitenstaander ook bekend met EV. GROLLE
v//////r///////////////////////////////r////////OT//////fA/////////////////jx
i ikke alena"
ijzen op de noodzaak
heel de Deense kerk krachtdadige bekering. Zij wis-
daarmee tot heel het Deense ten hun vereniging echter in het constateer ik dat het boek
•olk werd door bestaande kerkpatroon in te pas- Koningin Wiihelmina ..Eenzaam
niet alleen" zijn weg
.vant kerk
hem niet geschelde
hij beide heel goed te onderschei'
den.
Grote weerklank kreeg Grundt-
de Indremission en dikwijls
der vorige
Denemarken door de Pruisische tuatie
oorlog een intense nationale her- dat er
leving optrad. Het ..Grundtvigia- predikanten zijn aangesloti
Ui*n>e" brak gich overal baan; J" T"J
zijn liederen (hy dichtte meer'
dan 600 kerkhymnen) werden de
liederen der kerk en de Deense
kerk mocht voortaan met recht
een Grundtvig-kerk heten. Toen
de grand old man in 1872, bijna
gingen niet tot een aflchei- ÜM1
hoewel deze inpassing Denemarken heeft gevonden. Er
is echter geen enkel exemplaar
meer voorradig, want deze uitga-
e ve is totaal uitverkocht. Ook het
boek van Aldan Hatch over Prins
Bernhard is door deze uitgeverij
in het Deens uitgebracht.
J Andere Nederlanders zijn even-
vertegenwoordigd,
DE VROUW OP DE ACHTERGROND
Waarom niet de statusvan zendingsarbeidster?
Na honderd j
in Denemarken dan ook
gemeenten
vooral als hij op
Ook leiden
Vries „Boernenes Bibelog'
Bijbel voor de kleuters). W. G.
van de Hulst en Ann Rutgers;
Jg_ terwijl ook het Israëlboek van Pe- «jë bezon
<™s Huigen, hier werd utt|je«eveiu vro?w d, «ndlif. En dit In
(door ds. B. Richters) Want het is de
1^—1—— haarlj
t, ls nog --
een onderscheiding uitgereikt
een huismoeder, eenvoudi|
dat ze huismoeder is. WM
een zazk. die eens de aandacht raoeilijkhedi
van de autoriteiten moet hebben? fin «f~ viii
Ik moest daaraan denken, toen
Indonc-
de positie van de
oud stierf, ontstond reeds Indremission ter hand genomen, alsmede Jan Overduins
lijk is. om huishoudelijke hulp
te krijgen;
die zoveel andere dingen doet,
die niet opvallen, maar die toch
collega noodzakelijk moeten worden ge-
oepaalde daan en v
kan uitpra- misbaar i..
of yZijn gal" kan uitspuwen (Ik schrijf vanuit het zendings-
2fé de grootstè"verantwoordelijk- veld. Wat hier geldt geldt uiter-
heid draagt voor de opvoeding a?r.d ook van Nederlandse pasto-
van de kinderen, omdat de i sjggg|
Grundtvig meende reeds genoeg
uqduhbk: n-cin. ic «edaan te hebben als hij van zijn
Overal werden collectes inzichten blijk gaf op de preek-
1 Herder". Met Ten Have
al over dachten om
doop en avondmaal te vervangen
door ceremonieën, die meer met de Hoewel de kerk wel
geest des tijds in overeenstem-
i. ontdekte in Denemar-
gehouden voor dit grote bouw
werk, maar het moest nog, mede
door de eerste wereldoorlog, tot
1920 duren eer de architect P. V.
Jensen Klint zijn project kon ver
wezenlijken: een immense dom
kerk in de grondvorm gelijk aan -
de eeuwenoude dorpskerkjes, die alleen leren
m erel in Denemarken het lend- 11
schap zo wondermooi verlevendi
gen. In 1927 kon het gedeelte on
der de toren voorlopig als kerk
in gebruik worden genomen en
kerkgebouw voltooid: een mach-
tig bouwwerk geheel opgetrokken {•'{""AY®" e
in gele baksteen, zowel van bin- »>e»colporteurs;
nen als van buiten. Er staan
deze kerk twee kansels, w,
men heeft de eerste kansel.
torengedeelte laten staan.
stoel en op de katheder
door hem overal opgerichte
Volkshogescholen (scholen voor
ouders, zoals hij ze graag noem
de). De Indremission begreep
echter dat een straffe organisatie
het grootste belang was. Niet
:n leren, maar ook leiden en
vooral ook helpen was hun leus.
Wat wij in ons land onder Chris
telijke actie verstaan, heet in De
nemarken Indremission: evange-
lisatieposten, kindertehuizen, zie
kenhuizen. seminaries voor de op
leiding van evangelisten an bij-
">elcolporteurs. gymnasia en
volkshogescholen werden overal
opgericht.
Ook werd spoedig de noodzaak
ingezien van goede en goedkope
l^~~i richt-
groot Christelijke lectuur
De Kerk la* zo het Levende Woord ken Grundtvig opnieuw het wonder worden. De Grundtvigkerk steekt
i dit Levende Woord Is de der kerk. Hij hoefde met de K|g|
tionalisten er niet langer
Bijbel het getuigenis.
nut begrepen werd
het de strijd tegen het alcoholmis
bruik) van goede en eveneens
goedkope hotels. jBHI
verband met een opmerking, die
iemand maakte in een publicatie
naar aanleiding van het zen-
dingsrapprt van generale zen-
dingsdeputaten over een „man
op de achtergrond."
volop in het zendingswerk bezig
Status
mierV°°hrtettvÜe1 fewieeeld
Zulke vrouwen op de achter
grond kom je in Indonesië veel
tegen. Het aantal is weliswaar ge
slonken, omdat de meeste zen
dingsarbeiders met verlof zijn om
uit te rusten van veel te lange I.
werkperiodes. Dat ze het verlof alles verder gewoon doorgaat:
telkens weer konden uitstellen
totdat ze in het bezit werden ge
steld van een uit- en inreis-ver-
groot
onlangs uitvoerig
r d vraag, of de
onze zendingsarbei
ders niet de officiële „status"
die de kinderen les moet ge
en. Weliswaar doet J"
de hand
vergt
nf w,,Mn zendingsarbeidsters konden krij-
d,e m verschillende klassen gen het is dit veeJi.
Z1"en', al de gewoonte. De mannen, die
die haar man vaak moet mjs- de meerderheid op één na vorm-
sen, als hij op dienstreis moet en den. konden het niet zover bren-
wekenlang weg ^is, ,®rwijl gen, om daarover een uitspraak te
..genootschap" werd ter den;
monument
i de Deense kerk
val tot
die de den verblijven. De Missionshotel-
ver- Ier zijn in Denemarken en van
leven "wekte De daaruit ook in de andere Scandi-
(i vele pre- dc levende Heer in het Avond- kerk zelf telt 2.000 zitplaatsen, de navische landen
i Beck, die als jonge
irening for den indre
I Danmark oprichtte.
doen in die zin. dat de verdien-
die alle nukken van het perso- sten inderdaad werden erkend in
neel moet verwerken; een officiële status. Zelfs werd een
die ervoor moet zorgen, dat kerkrechtelijk bezwaar inge-
men dag in dag uit goed voed- bracht Maar misschien zouden
sel krijgt, hetgeen in het huidige die mannen anders gaan denken.
Indonesië geen sinecure is: als ze eens een bezoek hadden
die vaak moet wonen in een gebracht aan de zendingspasto-
haar man te blijven. huis. dat niet aan elementaire rieën in Indonesië en in andere
eisen voldoet en eigenlijk eens landen.
zou moeten worden opgeschil- Daarom wil ik een huldeblijk
derd, muskieten-vrij zou moeten geven aan „de vrouw op de ach-
Nederland worden gemaakt en zoveel meer; tergrond" en de vraag ter dis
maken hoe die naast haar gezlnsta'ak waar cussie geven, wanneer de eerste
zendingsar- mogelijk deelneemt aan de evan- onderscheiding zal worden uitge-
beider leeft. Men denkt meestal in gelieverkondiging. meestal in de reikt aan zo'n vrouw. Alleen: we
sector van het vrouwenwerk in de lopen het risico, dat zo'n vrouw
vorm van het leiden van bijbel- op zo'n onderscheiding geen prijs
hebben wel kringen en/of naaikrahsen. stelt, eenvoudig, omdat ze doet
die tijdens het verlof opeens de en deed. wat ze bij de huwelijks-
volledige zorg voor -het huishou- sluiting beloofde. Dat zou haar
Geen voorstelling
termen van: ..in Indonesië kun je
genoeg hulp krijgen en deze hulp
is niet duur ook; x
eens gehoord, dat 1
dan één baboe op na 'houdt".
Maar daarmee heeft
toch i
r onvolledig gedacht.
dan den op zich i
het
omdat
toch pleit ik i
Nederland niet gemakke- Wie neemt het initiatief?
Het kernstopakkoord Syrië geeft Nasser geen kans
Indonesische campagne tegen Maleisië Portugal in
de hoek
KORT voordat deze rubriek
werd re*chreven werd ui»
Monknu bericht ontvangen, dat
het kernstopverdrag tu«en de
Sowjetnnie. de Verenigde Sta
ten en Engeland gepara
feerd. Op dat ogenblik wa< er
nog nfru bekend over de om-
Htandlgheden. waaronder het ak
koord tot «tand was gekomen.
In het bijzonder viel nog niets
te zeggen over de wijze, waar
op de westelijke mogendheden
er In ilJn geslaagd, te voorko
men. dal het verdrag aan een
non-agressiepact zon worden ge
koppeld. Op de vraag, wsi
alles fo lang had geduurd,
klaarde Gromiko. de H
sche minister van buitenlandse
zaken veelbetekenend: „WIJ
maakten plannen voor de toe
komst". Wellicht Is daar volgen
de week het een en ander over
te zeggen.
ondergaan als gevolg van de
mislukte nasseristuche opstand
in Syrië. Het is nu wel duidelijk,
dat president Nasser van Egyp
te het ogenblik, waarop de Egyp-
tisch-Syrische besprekingen in
Cairo zouden beginnen, heeft
willen aangrijpen om door mid
del van een staatsgreep Syrië
volledig onder zijn invloed te
brengen. Dat is een jammerlij
ke mislukking geworden. Presi
dent Atassi. die. ondanks het feit
dat al gevechten waren uitge
broken. van Damascus naar
Cairo was vertrokken, keerde
de. volgende dag terug.
F.n Nasser, die zijn zoveelste
Syrië
Deze week willen we aan an
dere belangrijke zaken de aan
dacht wijden. Een daarvan is de
situatie in het Middenoosten die
ren ingrijpende wijziging heeft
dacht, een federa
tie met Syrië aan te gaan, zo
lang dit land nog door „een fas
cistisch regiem" zou worden ge
regeerd.
Speculatie
de federatieplannen,
volgens welke Egypte. Syrië en
ven Hij heeft niet gezegd, dat
de Egyptische president het dan
maar zelf moest weten en dat
hij het best vond. dat er geen
federatie tussen bedoelde drie
landen tot stand zou komen.
Dat zou koren op de molen van
Nasser zijn geweest. Bitar
deed echter het tegenoverge
stelde. Hij stelde de Egyptische
Sresident verantwoordelijk voor
et uitblijven van een akkoord
over de samenvoeging van de
drie Arabische landen, die al en
kele maanden geleden hierover
met elkaar overeenstemming
hebben bereikt. Het Syrische be
wind blijft aandringen op uit
voering van de overeenkomst
over de vorming van de fede
ratie en beschouwt n
ring
Irak in een nieuwe Verenigde
Arabische Republiek zouden
worden verenigd, op premier Sa-
lah Bitar van Syrië en van diens
Baathpartij te schuiven. Op de
ze wijze ondernam hij een fron,
tale aanval op de huidige lei
ders van Syrië, die het toch al
niet gemakkelijk hebben en die
hun leven geen dag zeker zijn.
De hang naar een federatie
met Egypte leeft nog sterk in
bepaalde delen van Syrië en
onder bepaalde groeperingen in
het land. Nasser speculeert er
nog steeds op. dat deze elemen
ten nogmaals een greep naar de
macht zullen doen.
HIJ probeert het optreden van
zijn aanhangers te vergemakke
lijken door het te doen voorko
men, alsof het bewind van Sa-
lah Bitar en diens Baathpartij
een sta In de weg Is voor de
totstandkoming van een Vere
nigde Arabische Republiek.
Separatisme
sche daad.
Door het op deze manier te
stellen Is Nasser In de Arabi
sche wereld ln een bijzonder
lastige positie verzeild geraakt.
Alle berichten over tweetraps
raketten. een eigen onderzeeer
en wat dies meer zij, ten spijt.
De situatie ln het Middenoosten
blijft echter door al deze ver
wikkelingen gespannen.
Maleisië
Spannend is ook de toestand
in Zuidoost-Azië. waar de dag
met rasse schreden nadert, dat
de Maleisische federatie een
feit zal worden. Deze federatie
zal bestaan uit Malakka, Singa-
Kjre en de Britse gebieden op
oord-Bomeo, Broenei uitgezon
derd. Er worden geen moeilijk
heden verwacht tussen de Brit
ten en de bevolking van de ge
bieden. die onder hun beheer
hebben gestaan. Wel doen zich
levensgrote problemen voor tus
sen de over enkele dagen als
onafhankelijke staat optredende
Maleisische federatie en Indo
nesië. Men zal zich herinneren,
dat Indonesië de opstand in
Broenei. die gericht was tegen
de Maleisische federatieplannen,
heeft aangegrepen om te trach
ten. de totstandkoming van de
ze federatie te verijdelen.
Aanvankelijk leek het er op,
dat het wellicht ln deze opzet
zou slagen. Maar langzamer
hand bekwamen de politieke
plannenmakers in Londen. Koea-
la Loempoer. Singapore en
Brits-Noord-Borneo van de
schrik en besloot men. de plan
nen ln elk geval door te zetten.
„Oplossing"
De gehele affaire werd nog
gecompliceerd door het feit, dat
ook de Philippijnen meenden,
aanspraak te moeten maken op
een deel van Brits-Noord-Bor-
neo. En van deze omstandigheid
maakte premier Abdoel Rach-
man van Malakka. die de toe
komstige federatie Maleisië ver
tegenwoordigde. gebruik om zo
wel met Indonesië als met de
Philippijnen contact op te ne-
gezamenlijke
j. Leek het er
eginne niet op. dat er
een akkoord zou worden be
reikt. enkele maanden geleden
kon er winst worden geboekt.
Vooral de Philippijnen toonden
begrip voor de situatie en later
bleek ook president Soekarno
voor rede vatbaar te zijn gewor-
Premler Abdoel Rachman
reisde naar Tokio om Soekarno
te ontmoeten. En na de bespre
kingen. die beide staatslieden ln
de Japanse hoofdstad hadden
gevoerd, zag het er hoe
vreemd het ook klonk naar
uit, dat niets meer de vorming
van de Maleisische federatie In
de weg stond.
Referendum
Basis voor de overeenstem
ming tussen Soekarno en Abdoel
Rachman was het besluit, dat
de bevolking van de gebieden,
die deel zouden gaan uitmaken
van de federatie in een referen
dum gelegenheid zou worden ge
geven, zich over deze plannen
uit te spreken. Er was toen als
het ware een situatie ontstaan,
die een duidelijke overeenkomst
vertoonde met die ten aanzien
van Nieuw-Guinea. voordat dit
gebied door Nederland aan de
organisatie van de Verenigde
Naties was overgedragen.
Nieuw-Guinea zou deel van Indo
nesië gaan uitmaken, maar de
bevolking van dit enorme ge
bied zou uiterlijk na tien jaar in
staat worden gesteld, door mid
del van een referendum onder
auspiciën van de Verenigde Na
ties uit te jspreken. of zij al dan
niet deel van de Indonesische
Republiek zou willen uitmaken.
Nasser en Salah Bitar (rechts),
toen ze het nog goed met
elkaar konden vinden.
Of er iets van deze toezegging
van Indonesische zijde terecht
zal komen, willen we hier ln
het midden laten. Te oordelen
naar de uitlatingen in Djakarta
zal er weinig of niets van te
recht komen.
„Bedrogen"
Eenzelfde oplossing werd in
wezen dus voor de Maleisische
federatie gevonden. Enkele we
ken geleden werd de zaak tus
sen de deelnemers aan deze vol
kerengemeenschap officieel in
Londen bezegeld, zij het dan
dat de sultan van Broenei er op
het laatste ogenblik de voorkeur
aan gaf, de kat nog eens even
uit de boom te kijken. En toen
gebeurde het. Soekarno beweer
de dat men hem bedrogen had.
Hij verklaarde van mening te
zijn geweest, dat de volksraad
pleging zou moeten voorafgaan
aan de totstandkoming van de
federatie. En hij nam terstond
een houding aan. die als twee
druppels water gelijkt op die,
welke hij tegenover Nederland
heeft aangenomen, toen dit land
zich nog niet door overmacht
gedwongen had gezien, voor de
eisen van Soekarno te bukken.
In geheel Indonesië zijn zgn.
„confrontatie-campagnes" aan
de gang. er worden allerlei mi
litaire voorbereidingen getroffen.
En ook al beseft men in Lon
den en Koeaia Loempoer, dat dit
alles totdnsver nog het onder
deel van een zenuwenoorlog is
geweest, erg genist is men toch
niet..
Portugal
Ongerust maakt men zich ook
in Lissabon. Portugal wordt
langzaam maar zeker in een
hoek gedrukt. Het denkt er niet
aan, Angola en Mozambique, die
het als Afrikaanse provincies be
schouwt, onafhankelijkheid te
verlenen. In Afrika gaan steeds
meer stemmen op om met ge
weld een einde te maken aan
het Portugese koloniale bewind
in Afrika. President Nyerere
van Tanganjika heeft enkele
dagen geleden in dit verband
nog dreigende taal gesproken.
De economische commissie van
de V.N. voor Afrika heeft reeds
besloten, Portugal uit haar ge
lederen te stoten. En president
Nkroemah van Ghana heeft zelfs
gepleit voor het uitstoten van
Portugal uit de organisatie van
de Verenigde Naties, als de re
gering te Lissabon niet binnen
twee maanden naar houding met
betrekking tot Angola en Mo
zambique wijzigt.
Ook Zuld-Afrika ondervindt de
nodige moeilijkheden. Nyerere
van Tanganjika liet zich over dit
land In al even dreigende taal
uit. De blanken in het zuidelijke
deel van het Afrikaanse con
tinent (ook die in Rhodesia)
gaan een moeilijke tijd tege-
