Nieuwe leidis e Courant
Nieuwe (in) formate ur(s)
weer uit KVP-kring?
Commentaar
"Overleg ook over
andere zaken"
Volgend jaar tv kijken in volle zee
P.v.dA. BLIJFT NOG BUITEN SPEL
Marijnen
premier
als kandidaat-
gehandhaafd
ei
Verband tussen topspion
en zaak-Profumo?
Din»d«K 16 juli 1963. 44rt» jaspin*
CHRISTELIJK-NATIONAAL DAGBLAD
Wft.it ij, i, ^.«t 9 Zie pagina 7
mijn hert in teghentpoet" y
Drie plus twee
CONGRES
Kantoren Leiden Steenstraat 37 Postbus 76 -r Telefoon 31441
.w. 0,65, 'p.m. 2,80, p.kw. 8,25 f Klachtend.
(Van onze parlementsredactie)
1VTA prof. De Quay van zijn formatie-opdracht te hebben ontheven, heeft
b N H.M. de Koningin gisteren op Huis Ten Bosch de gebruikelijke advi-
seurs ontvangen: de voorzitters van Eerste en Tweede Kamer, mr. Jonk
man en mr. Van Thiel, de vice-president van de Raad van State prof. Bccl,
en de voorzitters van dë vijf grote Tweede-Kamerfracties, de heren De
P Kort (kath. v.), Vondeling (soc.), Toxopeus (lib.), Van Eysden (a.r.) en Beër
fd nink (c.h.). Daarna reed de vorstin terug naar Soestdijk om de adviezen te
bestuderen. Zij zal hoogstwaarschijnlijk vandaag nog een nieuwe formateur
of informateur aanwijzen. Ondanks de gebleken onmacht van de grootste
partij om binnen afzienbare tijd een kabinet tot stand te brengen, neemt
men in politieke kringen aan, dat opnieuw een K.V.P.-er met een formatie
opdracht zal worden belast. Het is niet uitgesloten, dat de Koningin dit
maal twee formateurs zal aanwijzen. Dit is wel eerder voorgekomen (o.a.
in 1945 en 1951.
tair beschikbaar zijn, uiteraard onder af-i
weging van prioriteiten, het kabinet hem|
terzake deze middelen te zijner tijd zal;
■erschaften. Indien dit onverhoopt niet(
zal geschieden, zal hij zich alsdan vrij
heid van handelen voorbehouden".
Dr Veldkamp heeft tegenover de
Volkskrant zijn verbazing uitgesproken
het accent dat op de persoonlijke
tegenstellingen wordtgelegd, vooral als
die in verband gebracht worden met
zijn persoon. Ook na afloop van de I
KVP-fraetievergadering hoorde men de(
mening verkondigen, dat prof. De Quay
het bestaan van persoonlijke tegenstel
lingen niet als motief voor het terugge-
van zijn opdracht had mogen aan-
tn. De formateur, zo werd gezegd,
is te vroeg gestopt. Gezien de instem
ming van dr. Veldkamp met de formule-
Aalberse lag een oplossing in het zake
lijke vlak voor het grijpen. Prof. De
Quay had het als zijn plicht moeten be
schouwen de persoonlijke animositeitcn
te apaiseren.
(Voor vervolg zie pag. 9)
MR. AALBERSE
.formule.
Gistermiddag zijn de Kamerfrac
ties van K.V.P. en A.R.P. bijeen ge
weest om zich te beraden over de
adviezen van hun voorzitters aan de
s Niet alleen kernstopgesprek
33
Nieuws in
één oogopslag
De oorzaak van de
mislukking van de forma
tie-De Quay ligt in 't per
soonlijke vlak. Want voor
de opdracht was terugge
geven zou er een zakelij
ke overeenstemming heb
ben bestaan tussen de
kandidaats-ministers. Van
daag wachtte Den Haag
weer eens op de aanwij
zing van een nieuwe for
mateur of informateur.
In een goede stemming
zijn gisteren in Moskou
de besprekingen begon
nen tussen de Ver. Staten,
Engeland en Rusland
over 'n kernstopverdrag.
Chroesjtsjef, die de Rus
sische delegatie leidde,
wilde zelfs direct al tot
ondertekening van het nog
niet bestaande verdrag
overgaan.
In Engeland heeft men
het de laatste tijd bijzon
der druk met spionages-
affaires. Volgens de laat
ste berichten zou de over
gelopen Russische top
spion, die van Amerika
naar Engeland is over
gebracht, te maken heb
ben met de zaak-Profumo.
De Italiaanse natuur
kundige dr. Martelli, die
zich voor een Engelse
rechtbank moet verant
woorden, is door een jury
vrijgesproken. Hij zou
geen voorbereidingen heb
ben getroffen voor het
doorgeven van waarde
volle inlichtingen aan de
vijand.
De kansen voor het
Evangelie in Indonesië lig
gen voor het grijpen.
Vooral tot deze conclusie
zijn prof. Bergema en ds.
Richters gekomen tijdens
hun bezoek aan Indonesië.
De kansen zijn zelfs uit
zonderlijk. zo vertelden ze
na hun aankomst op Schip
hol.
Er bevinden zich in het
M.-Oosten vermoedelijk
kernwapens. Deze alar
merende mededelingen
deed gisteren de Britse
minister van buitenlanse
zaken Heath in 't Lager
huis.
Hij wilde niet zeggen, waar
deze wapens zijn opgesla
gen. Het is echter bekend
dat de V.A.R. zich met ra
ketten heeft bewapend.
Premier Verwoerd van
Zuid-Afrika heeft meege
deeld, dat zijn land zich
terugtrekt uit de V.N.-
commissie wegens de vij
andige houding van de an
dere Afrikaanse landen.
IN Moskou wordt niet alleen over
een te sluiten kernstopverdrag ge
sproken. Op de eerste dag van de be
sprekingen tussen de Ver. Staten,
Engeland en de Sowjetunie werd ook
gesproken over „andere kwesties van
wederzijds belang", zoals het c
muniqué vermeldde. De bijeenkomst
van gisteren duurde ongeveer drie
en een half uur.
Van vandaag af zal minister van
buitenlandse zaken Gromiko als lei
der van de Russische delegatie op
treden. Zoals men we?t, deed Chroesj
tsjef het gisteren zelf. In het feit, dat
Gromiko namens de Sowjetunie zal
spreken, ziet men een bevestiging van
liet grote belang, dat de Russen hech
ten aan dit gesprek, zulks in schrill®
tegenstelling tot de Russisch-Chinese
besprekingen, die elf dagen geleden
in Moskou begonnen.
De zitting van gisteren werd door
Chroesjtsjef geopend. Glimlachend vroeg
hij aan de westelijke onderhandelaars
Harriman (V.S.) en Hailsham (Enge-
land): „Zullen we maar meteen begin
nen met het ondertekenen van de over
eenkomst?" Harriman nam de grap vro
lijk op en schoof de grinnekende Rus
een blok papier en een potlood
Gromiko stelde zijn chef daarop
„Teken maar. dan zullen we het daarna
wel invullen".
Chroesjtsjef droeg hetzelfde grijze pak,
waarin hij 's ochtends Hailsham had ont
vangen. Hij schudde Harriman de hand
en zei: „U bent begonnen met het terug
tellen van uw jaren". Waarop de 71-
jarige Amerikaan vlot antwoordde: „U
ook". „Daar ben ik al een hele tijd ge
leden mee begonnen", zei de 69-jarige
Chroesjtsjef. Terwijl hij tussen de wes
telijke algevaardigden doorliep, die bij
de portretten van Lenin en Marx ston
den, grapte de Rus: „Ik ben omgeven
door kapitalisten".
Ongeveer 15 Britse. Amerikaanse
Russische Journalisten waren getuige
van de openingszitting in het Kremlin.
Nadat zij weer naar buiten waren ge
leid, begon het eigenlijke werk. Tot de
Russische onderhandelaars behoren be
halve Gromiko ook Valerian Zorin, (de
man die zo n verraderlijke rol heeft ge
speeld in de affaire-Cuba van vorig
jaar) en Semyon Tsarapkin, degene die
de westelijke mogendheden bij de ont
wapeningsbesprekingen in Genève al
bijna vijf jaar bezig heeft gehouden,
zonder dat ooit vooruitgang werd ge
boekt
Communistische landen
winnen bijna de helft
van de steenkool
In 1962 werd bijna de helft van alle
in de wereld gedolven steenkool, of
49,4% in communistische landen gewon
nen, aldus meldt het Westduitse indus
triële instituut. De kolenwinning ii
wereld nam met 3% tot 2,1 miljard ton
toe. In 1938 was de produktie 1.2 mil
jard waarvan 17,3% in communistische
landen. In 1962 wonnen de Verenigde
Staten 19,1% of 396 min. ton, (in 1938
30,7%), in West-Europa 20,9 (40,3%).
In rood China was de produktie in 1962
515 min. ton, in de Sowjetunie 378 min.
In deze landen steeg de produktie, i
xn de Europese gemeenschap daalde zij
met 1,3% tot 227 min.
Koningin. De fracties van P.v.d.A.J
V.V.D. en C.H.U. vergaderden niet.
Naar verluidt hebben gisteren de
vier niet-socialistische groeperingen
bij monde van hun aanvoerder onge
veer hetzelfde standpunt ingenomen.
Zij menen, dat er op het ogenblik
geen aanleiding bestaat de P.v.d.A.
bij de formatie te betrekken. De po
gingen tot vorming van een confes
sioneel-liberaal kabinet zullen dus
worden voortgezet.
Dat is ook logisch. Als de drie con
fessionele partyen (of één van hen) zou
den hebben besloten het nu maar eens
met de P.v.d.A. te proberen, zou dit de
uitschakeling van de liberalen hebben
betekend (een vüf-partyen-kabinet is
namelijk niet mogeiyk)- Een dergelijk
besluit zou in strüd a£n geweest met het
verloop van de informatie-Beel en de
formatie-De Quay. Immers, de V.V.D.
heeft over het program géén, en over de
zetelverdeling ternauwernood moeilük-
heden gemaakt. Men kan de liberalen
dan ook in geen enkel opzicht de schuld
geven van het échee van prof. De Quay.
ex-formateur zélf wijt, blijkens zijn
verklaring, de mislukking van zijn for
matie primair aan tegenstellingen in de
persoonlijke sfeer, ontstaan tijdens de
besprekingen tussen de kandidaat-minis
ters. Het ontbreekt er nog maar aan, dal
hij in dit verband de K.VP.-minister
Veldkamp niet met name noemt. Het is
echter voor iedereen duidelijk, dat diens
wijze van optreden de directe aanleiding
geworden tot prof De Quay's besluit
i zijn opdracht terug te geven.
De ex-informateur nam dit besluit op
n moment, dat dr. Veldkamp zich reeds
had verenigd met een compromis-oplos
sing, voorgesteld door K.V.P.-voorzitter
Aalberse. De formule-Aalberse hield
dat dr. Veldkamp zich bij de sociale
paragraaf van het Wassenaarse akkoord
H neerleggen, maar tevens de vrijheid
krijgen uit het kabinet te stappen als
hij tijdens de rit zijn zin niet zou krijgen
op het punt van de financiering val
A.O.W.-verhógingen uit de algemene
middelen.
Volgens de Volkskrant van heden
luidde de tekst van de formule-Aalberse
als volgt: „De minister (dr. Veldkamp)
zal vertrouwen opbrengen, dat indien het
ter verwezenlijking van de optrekking
de AOW tot een sociaal minimum
noodzakelijk is algemene middelen
te wenden en zodanige middelen budgc-t-
Om f 360.000
Onregelmatigheden
bij bankkantoor
in Katwijk
De Twentsehe Bank deelt mede dat
haar interne accountantsdienst onre
gelmatigheden heeft ontdekt bij haar
kantoor Katwijk die, naar lxet zich
Iaat aanzien, een bedrag van ca.
f 360.000 belopen. De directie van de
Twentsehe Bank heeft hierin aanlei
ding gezien de directeur van het kan
toor, de 64-jarige P. T. Z. uit Katwijk
op staande voet te ontslaan, zo deelt
zij mede.
Gisteravond heeft de directie van
de Twentsehe Bank bij de recherche
in Katwijk aangifte gedaan. Tot dus
verre is bij de bestudering van de
door de directie verstrekte gegevens
volgens de recherche nog niets van
strafbare handelingen gebleken. Wel
zouden interne voorschriften niet in
acht genomen zijn. Het onderzoek
wordt echter voortgezet en vanmiddag
zo\i ook de van onregelmatigheden
betichte directeur worden gehoord. De
recherche verwacht eerst morgen
ochtend nadere mededelingen over dt
zaak te kunnen doen.
(Voor vervolg zie pag. 9)
Lord Hailshamdie Engeland
vertegenwoordigt bij de kern-
stopbesprekingen in het Krem
lin, is in een beste bui. Want
Chroesjtsjof heeft stralend tegen
hem gelachen en zelfs grapjes
met hem gemaakt. Althans de
eerste minuten. Daarna konden
de persfotografen uiteraard
vertrekken. Naast Lord Hails
ham op de achtergrond de Britse
ambassadeur in de Sowjetunie.
die de Lord vergezelde Sir
Humphrey Trevelyan.
Dr. Gutseppc Martelli. de 39-jarige Italiaanse atoomgeleerde, die gis
teravond door de Old Bailin Londen is vrijgesproken van negen
aanklachten wegens voorbereidingen van spionage voor de Sowjetunie
krijgt een stralende glimlach van de vrouw, die zich Pamela Martelli
noemt, doch niet zijn vrouw is. Ze wachtte op hem tot hij gisteravond
het gebouw verliet. Martelli werd vrijgesproken na een proces van elj
dagen, waarna de jury nog tien uur vergaderde over de negen hem ten
laste gelegde punten.
(Verslag zie pagina 5).
Wilde geruchten in Engeland
Amerika's CIA
zeer verstoord
Met verrassende snelheid volgen
de gevallen van spionage elkaar op.
In Londen heeft een zegsman van de
Russische ambassade meegedeeld, dat
de naar het Westen overgelopen
Sowj et-agent beslist niet de Dol-
nytsin kan zijn die in '61 aan de En
gelse ambassade was verbonden want
dat deze Dolnytsin in Moskou woont
Hoe het geval ook in elkaar zit, dui
delijk is wel dat de Amerikaanse
veiligheidsdienst bijzonder boos is
over de wijze waarop de naam van
de agent door de Britse regering ter
kennis van de pers is gebracht
In Engeland doen de wildste geruch
ten de ronde. Men wil beslist verband
leggen tussen de Profumo-affaire
veiligheidsaspecten van deze zaak en de
affaire Dolnytsin. De overloper
gehoord worden door lord Denning, die
op last van premier Macmillan een oi
derzoek naar de Profumo-zaak instelt
Amerika hoopt nog enige jaren pro
fijt van de overloper te hebben omdat
deze de stappen van de Russische spio
nagedienst kan interpreteren. Teveel
ruchtbaarheid zal de zaak echter geen
goed doen; er wordt nu al gevreesd dat
pogingen zulen worden gedaan Dolnyt
sin, of hoe hij ook heten mag, te ont
voeren of te doden. De vraag blijft waar
om de Britse regering het nodig heeft
gevonden de zaak openbaar te maken.
(Zie verder pagina 9)
DEN VOOR IIET ogenblik gelukkig wat
ontspannen wereld maakt het getob
ten onzent rondom de kabinetsformatie
niet tot een ramp. Een verdrietige zaak
blijft het niettemin. En dat deze lange for
matie zowel mogelijk als nodig is, geeft
geen hoge dunk van de plaats die Neder
land in het geheel der volkeren inneemt.
In het buitenland moet men wel de indruk
krijgen, dat het bij ons stuntelig en pro
vinciaal toegaat Wat moet op deze wijze
terecht komen van wat we zo gaarne aan
duiden als onze nationale roeping in de
wereld?
Het beeld dat de kabinetsformatie vertoont
is er een van machteloosheid. In de krin
gen van de K.V.P. betreurt men het nu.
dat formateur De Quay naar het heet
alsnog te haastig zijn opdracht heeft
teruggegeven. Met dit verwijt echter doet
men hem onrecht.
De heer De Quay is destijds als minister
president opgetreden met weinig geest
drift en op aandrang van anderen. Zijn
bewind is niet ongelukkig uitgevallen,
maar hij is niet los kunnen komen van zijn
betrekkelijke besluiteloosheid. Zijn fonna-
tiepogingen van thans hebben dat opnieuw
bewezen.
Voor ons staatkundig bestel geldt, dat wie
een opdracht tot formatie in overweging
neemt, daarmee als met een persoonlijke
opdracht ernst behoort te maken. Maar
de lieer De Quay is gaan formeren en te
gelijk niet gaan formeren. Met het gevolg,
dat naast hem een zich steeds uitbreidende
groep mee aan het formeren sloeg. Dat was
fout. De formateur gaf het heft uit handen.
Daarnaast is er de machteloosheid binnen
de K.V.P. Het lijkt wel, of zij machtelozer
wordt naarmate zij groter wordt. Maar
hoe machtelozer, tegelijk wordt het be
geren sterker om zich naar de mate van
haar grootte te laten gelden. Een situatie
die, gemeten ook naar 's lands belang, be
denkelijk moet heten.
De organisatorische verscheidenheid, die
onder de protestanten op politiek gebied
wat te zeer aan de hoge kant is, zou onder
de rooms-katholieken beter verwezenlijkt
kunnen worden dan thans het geval is.
l'iterlijke eenheid heeft alleen waarde
wanneer en in zover zij innerlijke een
heid dekt.
De machteloosheid van de K.V.P. heeft
zich gewroken in een tweeslachtige poli
tiek met betrekking tot de verkiezingsuit
slag. Die uitslag strookte duidelijk niet
met de persoonlijke voorkeur van deze en
gene. Voor de teleurstelling daarover kan
men respect hebben, niettemin is, temidden
van het getob waarin we terecht zijn ge
komen, die uitslag nog bij uitstek het ob
jectieve gegeven waarvan behoort te wor
den uitgegaan.
De uitslag luidde: bevestiging van het be
leid met verlies voor zowel de liberalen
als de socialisten. Is het wonder, dat de
socialisten, het geleden verlies ten spijt,
weer duidelijker gaan solliciteren?
Gistermorgen is in Harderwijk een
marechaussee door een vallende garage
deur gedood. Het gebeurde in de W.G.F.-
kazerne. De marechaussee vierde klas
C. J. Kooyman uit Son (N.Br.) werd
daar aan zyn hoofd getroffen door een
vallende garagedeur. Hij overleed op
slag; Marechaussee Kooyman was 21 jaar.
Hij diende bij de 41ste marechaussee
compagnie.
In het Friese dorpje Molenend (Tjie-
tjerksteradeel) is zondagavond plotseling
overleden mevrouw Loltje Oostenbrug-
Laurman, die donderdag 103 jaar was
geworden.
TIE depressie, die gisteren ten westen
van Schotland was gelegenverplaat,
ste zich langzaam in noordelijke richting.
Randstoringen veroorzaken af en toe in
ons land nog wat regen. Intussen nadert
nu van de oceaan een gebied van wat
hogere luchtdruk, dat morgen in de loop
van de dag het weer gaat beïnvloeden.
Aanvankelijk kan hier en daar nog een
bui vallen maar later zal het overwegend
droog zijn met opklaringen, vooral in
de kuststreken. Met westelijke winden
wordt echter wat koelere lucht aange
voerd, waardoor de temperaturen in het
binnenland over het algemeen iets lager
zullen zijn dan vandaag.
De Bilt verwacht tot woensdagavond:
Enkele tydeiyke opklaringen en plaat-
seiyk 'n regenbui. Dezelfde temperaturen
als vandaag of Iets lagere. Overwegend
matige wind uit westelijke richtingen.
(Opgemaakt te 11.15 uur).
Strand verwachting
Rug van hogedruk nadert van Enge
land en brengt morgen vrij zonnig en
droog strandweer. Zwakke tot matige
zuidwesten wind. In de middag 19 i 20
graden, zeewater 10 graden.
Vooruitzichten: luchtstroom
Tendens stationair
ZON EN MAAN
Woensdag 17 juli: zon op 4.39, onder
20.52; maan op 1.41, onder 1732.
Zaterdag 20 juli: nieuwe maan.
Hoogwater Schevenlngen
HET WEER l/V EUROPA
Rapporten hedenmorgen zeven uur
foil* h
Dsn Helder
ÏËSS?-
houdt de komende dagen het Lelde
andere de France zijn uit- televisieontvangstinstallatie is via een gesloten circuit
gerust met televisie.
technisch geen eenvoudige gesloten worden op de film
de „Rotterdam" zal
De werkzaamheden zullen zaak. Vele nieuwe leidingen projector in de bioscoopzaal, de vaart is, technisch uitste-
worden verricht tijdens de zullen moeten worden aan- zadat ook in volle zee beelden kend voldaan. Wanneer het
grote vijfjaarlijkse onder- gelegd. Maar gelukkig heeft op het scherm verschijnen, „chip begin november in het
houdsbeurt, die het schip van men daarmee tijdens de bouw
dok gaat heeft het 84 trans-
toestellen in enige luxe hut- 2 november tot 11 december vijf jaar geleden al De bijzondere toestellen atlantische reizen gemaakt
as- J--11SjfifidfiB geschikt voor elk lijnenste» drie rond-de-wereld en zes-
scl e.d. zijn ontworpen tien andere cruises. In totaal
door een Nederlandse fabn- werden 90.800 passagiers ver-
de landen, die kant (n i e t de bekende gloei-
straal van bon- Iamp,nfabri,k in auid,n dra ,0"d »''frijvin„n ,n
lands). Totale kosten: zestig- andere kosten zijn dan ook
ten, de lees- en recreatie- ondergaat op dc werf van de rekening gehouden
ruimten voor de passagiers Rotterdamse Droogdok Maat- De passagiers zullen
van de eerste klasse en de schappij, hetgeen noodzakc- boord dc programma's
toeristenklasse, en in de be- lijk is voor het opnieuw ver-
manningsverblijven aan boord krijgen van een certificaat
hebben. Ook andere moderne van zeewaardigheid.
:ij binnen
derd kilometer passeren Bo-
passagiersschepen onder Het aanbrengen van een vendien zullen de toestellen duizend gulden.
ruimschoots terug verdiend....
De Bilt
Twen the
Eindhoven
Zd.-Lbnb.
Kopenh i
Aberdeen j
Londen i
Bruwcl
Luxemburg
Pa rijs
Bordeaux
Nlee
Ber'.JJn
Frankfort
MOnchcn
Zurich
Genève
Locarno
Wenen
windatil 20
windatl! 19 9
zw 4 :9 13
