Wild bespieden
„Zonder paarden en koetsen
is Groningen onleefbaar"
op „hoogzit"
ZONDAGSBLAD
Nieuwe toeristenattractie
in Veluwse bossen
gr j
NIEUWE BOEKEN
L
ZATERDAG 25 MEI 1963
.Camoufleer uw witte boordje, praat alleen maar fluisterend en
maak geen onverwachte bewegingen." Dat was de instructie, die
ir. C. H. J. Maliepaard, directeur faunabeheer van het ministerie
van landbouw meegaf voor het bezoek aan Nederlands eerste wild-
toren voor het publiek. Je hebt er geen idee van, zei hij, hoe scherp
gezicht, reuk en gehoor van de wilde dieren zijn. Bjj het minste
gerucht of een abrupte beweging gaan ze er vandoor en dan zie je
ze weken niet meer.
Er moet 50.000 gulden op tafel komen
1
Daarom ook zijn alle! voorzie
ningen getroffen om del toren zo
ongemerkt mogelijk te 'naderen.
Een honderd meter lange met
kurk bestrooide loopgraaf vormt
de toegang tot de toren, die een
nieuwe attractie beoogt te zijn
voor de dagjestoerist. Luttele ki
lometers van het Veluwse dorpje
Ugchelen verrijst hij, midden in
het 3000 ha grote staatswildreser-
vaat, waar volgens opgave van de
j jachtopzieners nog zeker 100 edel
herten, 200 reeën en 80 zwijnen
i moeten zitten, allemaal in het
wild.
iDoel ervan: ook niet gerouti-
neerde natuurliefhebbers in de ge
legenheid te stellen wild in de
vrije wildbaan te bespieden. Zon
der deze speciale voorzieningen,
zegt ir. Maliepaard, zou dit vrij
wel onmogelijk zijn. Slechts zeer
weinigen, die volkomen vertrouwd
zijn met de gedragingen van het.
wild, die letten op de windrich
ting, die onhoorbaar kunnen slui
pen en die zich muisstil weten te
gedragen, zijn soms in staat wild
ongemerkt waar te nemen.
Maar heel dikwijls wachten ook
deze mensen nog teleurstellingen
en vangt men slechts een glimp
van een (vluchtend) dier op.
Bungalow
De toren is gebouwd aan de
grens van een door knoestige oude
vliegdennen omgeven voerakker,
waar jachtopzieners dagelijks de
voerbakken vullen. Het is een
soort bungalow op palen, die de
bezoeker bereikt door een aan
tal goed geïsoleerde trappen te
„nemen".
De boogzit die. men daarna be
treedt is een modern ingerichte
ruimte met banken, die plaats
bieden aan ruim zestig personen.
Vanaf deze banken heeft de be
zoeker door hoge ramen vrij uit
zicht op de voerakker.
Het geheel Is gebouwd van ge
luiddempend materiaal. Maar on
danks die voorziening moet door
de bezoekers de grootste omzich
tigheid in acht worden genomen.
Niet schuifelen met de voeten,
niet plotseling bewegen en de kij-
Ook de wilde zwijnen brengen
so nu en dan een bezoek aan
de voerakker, in dit geval een
moederzwijn met een aantal
jongen.
ker langzaam naar de ogen bren
gen, instrueren de jachtopzieners,
die de excursie leiden.
Alleen maar rustig zitten en
geen geluid maken.
En dan nóg kan het soms uren
duren voordat het wild zich laat
zien en het eerste hert uit het don
kere bos de schemerige voerak
ker, waar jonge konijnen rondbui-
telen, betreedt. Aarzelend, op elk
onraad gespitst.
Het is een indrukwekkend ge
zicht, de majesteitelijke dieren te
zien voortschrijden, zich onbewust
van het feit op nog geen hon
derd meter afstand door enkele
tientallen mensenogen te worden
bespied.
Hoewel de jachtopzieners hun
Zo betreedt men de nieuwe
..wildtoren"via een door het
leger aangelegde loopgraaf, die
om alle geluid te dempen is
bestrooid met kurk. De „hoog
zit" een soort bungalow op
palen is geheel geluiddicht
geconstrueerd, want, zo toeten
de jachtopzieners, bij het minste
gerucht is het tvild voor weken
verdwenen.
komst nooit kunnen garanderen
heeft de ervaring geleerd dat de
herten en reeën (een enkele keer
Een tafereeltje zoals de bezoe
ker van de uildtoren het te
zien kan krijgen: een prachtig
edelhert met kalf, zich onbe
wust van het feit op nog geen
honderd meter afstand door
enkele tientallen mensenogen
te worden bespied.
ook wilde zwijnen, marters en
dassen) meestal rond zeven uur
's avonds naar de voerakker trek
ken, Zij blijven er doorgaans on
geveer twee uur, waarna zij zich
voor de nacht terugtrekken in de
veilige duisternis van het bos. In
die tijd bieden zij de bezoeker een
schouwspel, dat hij zelden of
nooit elders te zien krijgt.
Experiment
Zegt ir. Maliepaard: het open
stellen van de toren voor het pu
bliek is een experiment. Of het
slaagt, is nog niet te voorzien.
Alles hangt af van het publiek
zelf. De bezoekers zullen zich
streng aan de instructies moeten
houden.
Een van die instructies is dat
zij het gebied van 100 ha rond de
wildtoren absoluut niet mogen be
treden. Dit is een terrein dat
zelfs door de jachtopzieners zo
veel mogelijk wordt gemeden.
Een nieuwsgierige bezoeker kan
de zaak voor dagen of weken ver
knoeien als hij op eigen initiatief
in de buurt van dit terrein gaat
ronddolen, omdat er geen schu
wer dier in Nederland bestaat dan
het statige edelhert.
Tegen rustverstoorders zal dan
ook zeer streng worden opgetre
den. Men zal zich onopvallend
moeten gedragen. Dat verlangt
het wild nu eenmaal, zegt de heer
Maliepaard.
Voor de geïnteresseerde na
tuurliefhebbers: Van 24 mei af is
de toren tweemaal per week
(maandag- en vrijdagavond) voor
het publiek geopend. Om half ze
ven wordt vertrokken van het
V.V.V.-kantoor in Ugchelen (waar
men ook kan reserveren). Per
bus wordt men dan naar een par
keerplaats op een kilometer af
stand van de toren gebracht, van
waar men verder te voet gaat.
„Zonder paarden
en koetsen is Gro
ningen onleefbaar",
zei student D. W.
Everts van de Gro
ningse universiteit
aan het begin van
dit jaar en hij nam
het initiatief tot het
voeren van een ac
tie om de laatste
stalhouderij van het
noorden des lands „in leven
te houden". Hiertoe werd de
Stichting Stalhouderij opge
richt. De stichting is vorige
week begonnen met een geld
inzamelingsactie. Er moet
50.000 gulden op tafel komen.
De stalhouderij, staande
aan de Oosterkade in Gronin
gen, is eigendom van de heer
E. Hemmes, die eind vorig
jaar besloot tot liquidatie
over te gaan. Er bleken op
dat moment geen personen en
instellingen te zijn, die het be
drijf in zijn geheel wilden op
kopen. De laatste Noordneder
landse stalhouderij dreigde
een prooi van „snipperver-
koop" te worden. Met andere
woorden: geen trouwpartijen-
met-koetsen meer, geen Sin-
terklaas-koetsritten enz.
,,Dit moeten we voorkomen",
zei student Everts, presiderend
regent van ..Pragmaticum II-
lustre". een subvereniging van
het Groninger Studenten Corps
„Vindicat Atque Polit". Hij
voerde verschillende besprekin
gen, waarvan het resultaat was
de oprichting van de Stichting
Stalhouderij.
De stichting, waarin vier or
ganisaties samenwerken, te we
ten de Vereniging voor Volks
vermaken, de Provinciale Ver
eniging ter Bevordering van de
Paardenfokkerij, de Stichting
Paard en Karos en voornoemde
studentenvereniging, voerde on
derhandelingen met de heer
Hemmes, die tot verkoop van
de stalhouderij aan de stichting
bereid bleek.
De 50.000 gulden, die moet
worden ingezameld, is niet al
leen bestemd voor de aankoop
J^ËSskIP
Nu nog vertroutvd in het Gro
ningse stadsbeeld, maar het zal
een halve ton vergen om het zo
te houden.
van de stalhouderij, maar te
vens om verschillende repara
ties te bekostigen en om eerv-
bedrijfskapitaaltje achter de
hand te hebben.
De stichting zal van de heer
Hemmes het volgende kopen:
acht paarden (drie schimmels,
drie vossen en twee bruinen)
met zes span tuigen, zes van
1904 daterende gelijkvormige
Berline-karossen (uniek in Ne
derland), vier landauers, twee
coupé s en voorts verschillende
accessoires, waaronder enkele
zeldzame stallantaarns.
De heer Everts is van mening
dat de exploitatie van de stal-
Of men in Groningen in de
toekomst dergelijke tafereeltjes
zal zien hangt af van het uel-
slagen van de geldinzamelings
actie van de Stichting Stal
houderij.
m
houderij zeer lonend zal zijn.
Volgens hem zal de omzet de
komende jaren met ten minste
25 procent toenemen. De stich
ting denkt dit te bewerkstelli
gen door het aantal koets-trouw
partijen op te voeren, evenals,
door het instellen van speciale
tarieven, het aantal studenten-
ritten, rondritjes op mooie da
gen te organiseren en reclame-
ritten te maken voor bedrijven.
De exploitatie is ,in handen
van het vijf leden tellende dage
lijkse bestuur van de stichting:
twee afgevaardigden van Prag
maticum Illustre. één van de
Vereniging voor Volksvermaken,
één van de Provinciale Vereni
ging ter Bevordering van de
Paardenfokkerij en één van de
Stichting Paard en Karos.
Boven het stichtingsbestuur
staat een commissie van toe
zicht, bestaande uit vijf leden:
notaris T. H. Huisman, lid Ge
deputeerde $taten van Gronin
gen, ir. M. Sanders, rijkstuin-
bouwconsulent, mr. H. Addens,
secretaris van de Groningse uni
versiteit. J. M. van Diepen,
scheepsbouwer, en Th. W. Nie-
meijer, fabrikant.
Als de aankoop van de stal
houderij doorgaat, zullen koet
siers moeten worden aangetrok
ken. Zegt student Evers: ,,Dat
zal geen moeilijkheden opleve
ren. We hebben in Groningen en
Friesland onze voelhoorns uitge
stoken en zijn tot i de conclu
sie gekomen, dat er nog voldoen
de koetsiers zijn." Tot het jaar
J&X&Nm Mi >5..
Negenhonderd inwoners tegen opheffing
y :-*■*&-.-r
voor u besproken
De onwillige getuige, door
Sara Woods, Honderd procent
zekerheid, door Martin Mons
Het Listerdale-mysterie en De
spiegel barstte.... belde door
Agatha Christie, uitgave A. W.
Sijthoff te Leiden, Accolade-se
rie.
filn de Accolade-serie verschenen
Ser klassieke misdaad-verhalen
igelijk, waaronder De spiegel
irstte... van Agatha Christie als
iderdste Accolade en, zoals de
ind duidelijk laat zien, ook als
lulden accolade", dus door de
tgever uitverkoren als een van
beste der besten.
Een bespreking van de boeken
I722jan Agatha Christie is overbodig.
fe waardige oude dame heeft
cn jch een vast lezerspubliek ver
dorven door haar knap opge-
I e t (e romans, die ondanks het
bak lugubere onderwerp nooit
hbeschaafd-afstotend zijn, nooit
bloederig", zodat van de mis-
bad slechts de plezierige span-
fng overblijft
Dat geldt ook voor de beide
bdere romans, al heeft Sara
roods in De onwillige getuige
bms neiging tot langademigheid
al gaat door de vertaling veel
jan de door haar geschetste
teer verloren.
Martin Mons is Nederlander en
Ijn historie speelt zich af in
BUkn milieu van rijke Nederland
se zakenlieden. Merkwaardig, dat
de lezer op de achtergrond van
zijn bewustzijn een aanraking
voelt met de zo beruchte Baarnse
moordzaak, hoewel die niets heeft
te maken met het verhaal van
Mons, de moord te Baarn zelfs
nog moest worden gepleegd toen
Mons zijn boek schreef.
Aan alle vier boeken hebben
hebben wij veel genoegen be
leefd.
365 vensters op het jaar. Uit
gave La Rivière en Voorhoeve,
Zwolle.
Twaalf predikanten hebben aan
de totstandkoming van dit nieuwe
Bijbelse dagboek hun medewer
king verleend. Zij zijn er in ge
slaagd de gekozen bijbelteksten te
bezien in het licht van het leven
van alle dag. Het dagboek richt
zich namelijk sterk op de prak
tijk van het leven met al zijn
moeilijkheden en problemen. Lan
ge theoretische beschouwingen
vindt men er niet in. Een punt
in het voordeel van het boek is
ook, dat Bijbelgedeelten ter spra
ke komen, waarover mefr niet
vaak iets in dagboeken vindt, zo
als het hogepriesterlijk gebed en
het hooglied van Salomo. Het
boek bevat in totaal 376 overden
kingen. Ook zijn namelijk aparte
stukjes voor de feestdagen opge
nomen. Het leest gemakkelijk.
Rozendaal wordt volgend jaar
opgeheven, maar de mensen, die
er wonen, moeten er niets van
hebben. Nu wonen er maar ne
genhonderd mensen, dus nauwe
lijks voldoende om een keel op
te zetten. Het provinciaal bestuur
van Gelderland, dat blijkbaar de
dagen van Rozendaal geteld acht,
hoeft ook niet beducht te zijn voor
de gewapende tegenstand, omdat
het sterke argumenten bij dc
hand heeft: het dorp is te klein
geworden voor een bestuurlijke
eenheid, die zijn zelfstandigheid
rechtvaardigt; het is goedkoper
een deel te worden van dc al zes
vreemde dorpen omvattende ge
meente Rheden. Maar het sta
peltje grieven, verwerkt tot een
aantal spandoeken met metersho
ge letters, blijft. Ze denken er
ook niet aan hun protesten terug
te nemen.
Grootste rebel tegen de voor
genomen, door het provinciaal ge
zag aangekondigde liquidatie is de
plaatselijk gezagsdrager en erf
later van Rozendaals hoogwaar
dige beschaving Willem F. T.
baron van Pallandt, één van de
beide wethouders van dit aan
millionairs rijke villadorp ach
ter Arnhem. Wat kan men erte
gen doen, als men tegen de op
heffingsplannen niet meer kan
aanvoeren dat het motief van
knusheid en de gezelligheid-van-
het-kleine? Overigens krijgen de
negenhonderd op sfeer en gering
heid gestelde Rozendalers meer
dan anderhalf jaar de tijd om zich
voor te bereiden op de invoering
in het grote samenstel van Rhe-
dens dorpsgemeenschappen (40.000
mensen).
Met pensioen
Van de burgemeester hoeven de
zich vérzettende en gal spuwen
de negenhonderd niet veel doel
treffende steun te verwachten,
omdat de burgemeester juist de
pfovincie in staat stelt zijn eigen
gemeente op het administratieve
erfblok te leggen. De provincie
heeft er namelijk mee gewacht
het dorp van de kaart te stuf
fen, totdat de hoogste magistraat
zou heengaan. Dat gebeurt vol
gend jaar, in het midden van de
zomer: burgemeester D. M. M
d'Hangest baron d'Ivoy van Mij
drecht gaat dan met pensioen.
Dat wil zeggen: tijd voor Rozen
daal het hoofd in de schoot te leg
gen. Een burgemeester kan zich
immers moeilijk kwaad maken,
om plannen, die boven hem staan
de bestuurders zullen uitvoeren
als hij er vrij vertaald niets
meer mee te maken heeft.
Van een gepensioneerd burge
meester verwacht men alleen dat
hij, met gestrekte benen, van zijn
pensioen geniet. Anders is het
voor die andere baron, de wet
houder, populair genoemd: Wil
lem van Pallandt, eens behorend
tot de allergefortuneerdste klasse
van kasteelheren.
Voor de baron betekent Rozen
daals opheffing vermoedelijk
meer dan gewone burgers kun
nen doorgronden.
Voor het zeggen
Zijn familie heeft het hier
eeuwenlang voor het zeggen ge
had. In een gemoedelijk Rozen
daals verenigingszaaltje, door
voorbijgangers schimpend een
..ouweherenkroeg" genoemd,
maar volgens de officiële kwali
ficaties een vertrekje, dat moet
doorgaan voor sociëteit, brengt de
kasteelbaron menig rustig uurtje
door met de filatelistenclub. In
dit gezelschap van heren, die al
lemaal de rust zoeken en met het
wereldlijk geraas wéinig op heb
ben is de baron, die een ver
maarde vriendelijkheid bezit, zon
der omwegen bereid van zich af
te bijten. Hij doet het ingetogen,
want de heer Van Pallandt zou
geen Van Pallandt zijn, als hij
zichzelf niet in de hand kon hou
den. Per slot van rekening heeft
hij een langdurige ervaring in de
beteugel ng van verhitte gemoede
ren tijdens gemeenteraadsverga
deringen in Rozendaals huiskamer-
Rozendaaleen oase. van rust en
schilderachtigheid, maar nu voor
de bewoners aanleiding voor on
rust in het hart, want hun dorp
dreigt op te gaan in de naburige
gemeente Rheden.
achtig raadszaaltje, waar de raads
leden, hoewel ze op een na
allemaal tot dezelfde partij
(Dorpsbelang) behoren, bijna in
elk agendapunt aanleiding vinden
luidruchtige balletjes op te gooi
en.
Niet zo best
Maar de baron mag dan zelfs
in geëmotioneerde toestand een
rimpelloze vijver zijn, hij laat zich
niet ervan weerhouden te betogen,
dat het allemaal niet zo'n best
vooruitzicht geeft. Er moet hande
lend worden opgetreden tegen
kwade invloeden van buiten. Of
het zal moeten gebeuren zoals een
Rozendaler driftig aangaf („We
trekken ons met pek en dorsvle
gel terug op het kasteel") of op
de wijze die een lid van Rozen
daals anti-opheffing comité voor
stelde (,,Met spandoeken en schel
dend naar het Huis van Provin
cie in Arnhem") is nog geen uit
gemaakte zaak. Er moet nog
krijgsraad worden gehouden,
maar het is zeker dat de Ro
zendalers. onder aanvoering van
hun militante baron, zichzelf niet
ten geschenke geven aan het na
burige Rheden. Er zijn grenzen,
zegt men in Rozendaal unaniem I
verontwaardigd. I
De burgemeester, de tweede ba- I
ron in het drie man sterke ge-
meentcbcstuur, geeft enige ach
tergrond aan de zaak: ..Het is l
hier altijd vechten geweest". En
hij voorspelt: „Als de gemeente
eraan gaat, krijgt de gemeenschap I
een zware klap". Hij licht dat
toe: „Als hier, op feestdagen, wat
te doen ls. is iedereen van dc I
partij. Met het Oranjefeest is geen
mens afwezig, als de koninklijke
harmonie uniformen nodig heeft, I
dan komt de hele bevolking na I
een huis-aan-huis-collecte ermee
voor de dag, zo Intiem gaat het
hier toe".
In en uit
Nog een voorbeeld van die ge- I
zelligheid, hier zo hoog door Jan 1
Alleman en de baron gelijkelijk
aangeslagen: op elk uur van dc I
dag loopt men vrij in en uit bij 1
de burgemeester. Zijn ingewikkel
de en omstandige naam is voor I
niemand van de inwoners een be-
lemmering. ,.Ik ken hier ieder
een als er jubilea of trouw-
partijen zijn, ga ik er zelf naar
toe", zegt deze op de rand van
zijn pensioen lopende burgemees- I
ter, naar wij menen nog de eni-
ge, die in Rozendaals knusse her
vormde kerk waar de donke- I
re. uit een vermolmde tijd da-
terende notabelenbank achterin
nog is gehandhaafd zondags
met hoge hoed binnenkomt en het I
bezinningsgebed voor de dienst I
staande met de hoed voor de ogen
zegt. Rozendaal is niet alleen in I
levenstempo bij het oude geble- I
ven, ook in levensvormen. (Baron
van Pallandt: „Het blijve zo")
Afgezien van de gezelligheid die
door de samenvoeging met een
andere gemeente bedreigd wordt,
zullen de Rozendalers te velde
trekken omdat er andere, econo
misch bepaalde redenen voor
oorlogvoering zijn: het gemeen
tehuis in de gemeente Rheden,
straks dus ook Rozendaals ge
meentehuis, ligt vijf kilometer
van huls. Dat is te ver als men
straks op de fiets moet klimmen
om de geboorte van een nieuwe
Rozendaler aan te geven. Daar
wringt voornamelijk de schoon.
De Rozendalers zijn geen beste
fietsers.
De heer D. 1T. Everts, die het
initiatief nam om de koetsen
voor het paardenminnend Gro
ningen te behouden.
2000 behoeven we ons in ieder
„eval geen zorgen te maken."
Mocht de stichting op een ge
geven moment om koetsiers ver
legen zitten, dan kan ze een be
roep doen op een aantal studen
ten (circa 30) van de Groningse
universiteit, die een eigen koets
huis hebben. Deze studenten heb
ben een speciale „mencursus"
gevolgd en doen voor volwaar
dige koetsiers niet onder.
Eveneens moet een bedrijfs
leider worden aangesteld. Zegt
student Everts: „We hebben al
besprekingen gevoerd met ie
mand, die bereid is als zoda
nig in dienst te treden. Hij heeft
een grote kennis van paarden
en weet ook veel af van admi
nistratieve aangelegenheden."
Voorlopig zal de stalhouderij
blijven gevestigd in het bedrijf
van de heer Hemmes. Als de
actie slaagt zal de gemeente
Groningen de stichting te zijner
tijd een passende ruimte aan
bieden. Gedacht wordt aan een
boerderijtje in of aan de rand
van de stad. Bovendien, vertelt
initiatiefnemer Everts, heeft de
heer De Vries aangeboden de
achter zijn hotel aan de Gro
ningse Veemarkt staande stallen
eventueel voor de duur van twee
jaar te verhuren.
Vorig week zaterdagss de ac
tie begonnen. Van vele zijden is
al medewerirfng verleend. Zo
heeft de gemeenteraad van Gro
ningen besloten een subsidie van
4000 gulden beschikbaar te stel
len. Er is een comité
van aanbeveling samengesteld,
waarin o.a. mr. C. L. W. Fock,
commissaris van de Koningin in
Groningen, J. Tuin, burgemees
ter Van Groningen, en mr. N.
J. Polak, president curator van
de Groningse universiteit, zit
ting hebben. Enkele duizenden
actiefolders zijn al verstuurd.
Dc Stichting Stalhouderij is be
nieuwd hoeveel er gestort zal
worden op de door haar ge
opende girorekening (nummer
803935) bij dc Amsterdamsche
Bank te Groningen.
Een tan de koetsen, die de
Stichting Stalhouderij van de
heer Hemmes hoopt te kopen.
