Verkoudheid
Jeugd confronteren met
„leerstellige" nazidom
Beschieting vliegtuig van
leden controlecommissie
€sso]
B
■a
Rijk draagt 75 pet. bij
in kosten zeeweringen
ht een fcoafce Ky
De groene minnaar
Honderden
11e
gerkind
eren
gearresteerd
Uitstel van
executie voor
Amerikanen
Oostduitser mag
bij uitdaging
al schieten
Frol Kozlof is
ernstig ziek
In 1964 staan 24
bewakers van
Auschwitz terecht
Cafe's in Zermatt
weer open
Taak van geschiedenisleraar
VAKANTIEREIZEN
TOCH IS
HET ZO!
ZATERDAG 4 MEI 1963
Incident boven Laotiaanse stad
i On de buurt van de Laotiaanse
i stad Ponsavane zijn gistermiddag
twee hefschroefvliegtuigen van
i de internationale controlecom-
1 missie door onbekenden bescho
ten en ernstig beschadigd. Met
de twee toestellen waren vrijdag
morgen de neutralistische pre
mier Soevanna Phoema en zijn
gevolg naar het hoofdkwartier
van de communistische Pathet-
Laotroepen in Khang Khay ge-
vlogen. Zij zijn daar nu gestrand
daar dezelfde toestellen hen naai
de hoofdstad van Laos hadden
moeten terugbrengen.
(Advertentie)
Voorkom
Rillerig? Onprettig?
Vlug:
In de Ver. Staten
Bijna duizend negers, van wie de helft
schoolkinderen, bevinden zioh in de ge
vangenis na grootscheepse betogingen in
de hoofdstad van Alabama.
De politie maakte gisteren gebruik van
honden en .gummiknuppels tegen honder
den demonstranten voor rassenigelijkheid.
Zij richtte brandslangen op negerkin
deren, „tieners", en voerde charges uit
tegen geknield biddende negers. Er wer
den tweehonderd arrestaties verricht.
Donderdag werden meer dan 800 neger
betogers in het hartje van Birmingham
in hechtenis genomen.
Vrijdag wei-den twee politie-agenten en
een persfotograaf door stenen getroffen
toen de betoging uiteengeslagen werd.
De Amerikaanse minister van justitie,
Robert Kennedy, heeft verklaard, dat het
blijven weigeren de negers gelijke rech
ten en kansen te geven, onvermijdelijk
steeds meer beroering zal verwekken. Hij
achtte overigens het deelnemen van
scholieren aan straatbetogingen een ge
vaarlijke zaak.
Gewoonlijk is de reden tot de arrestatie
het deelnemen aan betogingen waarvoor
geen vergunning is gegeven.
Rechter Douglas van het Amerikaan
se hoge gerechtshof heeft uitstel van
executie verleend aan drie mannen, die
vrijdag in de gaskamer van de Califor-
nische San Quentin-gevangenis hadden
moeten sterven. De drie mannen zijn
Joseph Rosoto, John Frank Vlahovich
en Donald G. Franklin, die ter dood
veroordeeld zijn, wegens de moord op
de eigenaar van een restaurant in 1959.
Douglas zei dat het uitstel verleend was
in afwachting van de.beslissing van het
hoge gerechtshof in twee zaken, die
reeds door het hoge tribunaal gehoord
zijn.
Een woordvoerder der Westduitse
strijdkrachten in het grensgebied met
Oost-Duitsland heeft medegedeeld dat
Oostduitse grenswachten in het vervolg
mogen schieten, wanneer zij worden
..uitgedaagd door burgers en uitdagen
de elementen van de Bondsrepubliek".
Dit staat in nieuwe, aan de grenswach
ten verstrekte richtlijnen.
Onder „uitdagingen" worden ver
staan: het samengroepen van Westduit
sers op Westduits gebied nabij de. Oost
duitse grens, het spreken met een Oost
duitse grenswacht, het fotograferen van
een Oostduitse militair en het werpen
van sigaretten over het „niemandsland"
tussen beide delen van Duitsland.
De wentelwieken waren, na de pre
mier en zijn gevolg in Khang Khay
te hebben afgezet, weer opgestegen om
te trachten, het stoffelijk overschot te
bergen van een Franse onderofficier die
donderdag bij de brug van Ponsavane
door een mijnontploffing om het leven
was gekomen. Aan boord van de toe
stellen. waarvan de bemanningen uit
drie Fransen bestonden, bevonden zich
de Canadese vertegenwoordiger in de
internationale controlecommissie Brid-
die, de Poolse vertegenwoordiger Marek,
de Franse zaakgelastigde in Vientiane, I
Michel Cadot, -*en Franse pater enl
een aantal Franse militairen. Volgens
onbevestigde berichten zou ook de voor
zitter der controlecommissie, de Indiër
Avtar Singh, zich in een der toestel
len hebben bevonden.
De Canadees Briddle is volgens het
radiostation van de Pathet Lao, dat de
schuld van de beschieting aan „reac
tionairen" gaf, ernstig aan een been
gewond. De andere inzittenden zouden
ongedeerd zijn. Zij kunnen echter 'het
geïsoleerde Ponsavane niet verlaten.
Volgens een lid van de internationale
controlecommissie werden de hef
schroefvliegtuigen hevig beschoten toen
zij zich op de grond bevonden, met af-,
gezette motoren. Bij de beschieting zou
den automatische wapens en mortieren
zijn gebruikt.
Van betrouwbare zijde in Moskou is
I gisteren vernomen dat Frol Kozlof, die
zoals bekend Chroesjtsjefs voprnaamste
assistent is, een hersenbloeding heeft
gehad. Hij zou gedeeltelijk verlamd
zijn. Mocht hij volledig herstellen, zo
zei men, dan zal hij toch minstens een
half jaar niet kunnen werken.
Kozlof, die een beschermeling van
Chroesjtsjef is, werd na de uitschake
ling van de „Anti-partijgroep" in 1957
volledig lid van het presidium van de
Russische communistische partij. Sinds
1960 is de thans 55-jarige Kozlof lid van
het partijsecretariaat.
Volgend jaar begint In Frankfort, in
West-Duitsland, het grootste proces te
gen oorlogsmisdadigers, dat tot nu toe
na de oorlog in de Bondsrepubliek is
gehouden.
Er zullen dan 24 voormalige bewa
kers van het beruchte concentratie
kamp Auschwitz, in Polen terecht
staan. Onder hen bevindt zich de laat
ste kampcommandant, de thans 51-jari-
ge Richard Baur, die eind 1960. onder
de naam „Karl Neumann" en met het
beroep van arbeider bij het bosbedrijf,
werd opgespoord en gearresteerd.
De beide voorgangers van Baur als
'kampcommandant, Höss en Liebehen-
schel, zijn na de oorlog in Polen te
rechtgesteld.
Meer dan 250 personen, die thans in
alle delen der wereld woonachtig zijn,
zullen als getuigen worden gedagvaard.
Men heeft nog niet de hand kunnen
leggen op de voortvluchtige voormalige
kamparts dr. von Mengele. Aanwijzin
gen, die tot een arrestatie van Mengele
wiens dokterstitel hem is ontnomen
leiden, zullen met twintigduizend
mark worden beloond.
Auschwitz was het grootste vernieti
gingskamp der nazi's voor de door Hit-
Ier beraamde „oplossing van het Jood
se vraagstuk".
Naar schatting twee miljoen Joden
zijn er in gaskamers of op andere wij
ze om het leven gebracht.
„Ingetogen demonstratie"
in Praag
Volgens diplomatieke kringen in We
nen hebben jeugdige Tsjechoslowaken,
merendeels studenten, tijdens de 1 mei
viering in Praag in het stadscentrum
een „ingetogen demonstratie" gehouden
tegen de regering. Verleden jaar had
den op de eerste mei in dit stadsdeel
ongeveer 300 studenten een anti-com
munistische demonstratie gehouden,
waarbij acht studenten Werden gearres
teerd. Ditmaal echter hadden geen ar
restaties plaats, hoewel wel enige de
monstranten door de politie werden
staande gehouden en ondervraagd.
De café's en restaurants in de Zwit
serse stad Zermatt, die op 30 maart
als gevolg van de daar heersende ty-
fus-epidemie, werden gesloten, hebben
vandaag hun deuren weer voor bezoe
kers geopend. De hotels blijven nog
gesloten, naar verwacht wordt tot half
mei.
Advertentie)
Voor mensen die kwaliteit verlangen!
£0ya\C\ulD
JNDER APPOINTMENT BY TIMS ROTTERDAM
GREAT BRITAIN
AND IRELAND
SUOMI
FINLAN0
Hüüfl
m mm
ti
VLOT DOOR EUROPA MET
DEUTSCHLAND
BELGIQUE
BELGIË
AUTOKAARTEN
Unieke wegengids van Europa:
72 pagina's vol wetenswaardig
heden over liefst 70.000 km van
Europa's belangrijkste routes.
Ideaal voor 't plannen maken!
Inclusief wegenkaart van Europa
en speciale routestift f 2,50
Europa-kaart apart f 1,25
Autokaarten van vele landen!
Voor hen die vlot willen reizen,
veel willen weten en zien. Tal van
informaties op de achterkant.
Handig formaat f 1,25
Nieuwste kaart van Parijs en om
geving! Uw wegwijzer door deze
wereldstad. Gids naar Chartres,
Fontainebleau, enz. £1,25
Speciale autokaart van Nederland
Met plaatsnamenregister, af
standstabel, routes door steden,
tips voor uitstapjes, enz. f 0.90
Vele honderden Esso dealers heb
ben al deze kaarten in voorraad.
-
SCHWEIZ
SUISSE SVIZZERA
OSTERREICH
Overal in West-Europa vindt U Esso
stations met dit embleem. Wenst U
adressen van hotels? U bent er welkom.
Andere wensen? Ga er heen. De Esso
dealer is speciaal op toeristen ingesteld.
ITALIA
vacua aaas
MET ESSO BENT U BETER UIT!
Desnoods hogere vergoeding
Zelfstandigheid
water schappen
is verzekerd
Eindelijk is bij de Tweede Kamer
de „Bijdragenwet Deltawerken" inge
diend. In het ontwerp stclletn de mi
nisters van verkeer en waterstaat, fi
nanciën en landbouw voor:
1. De rijksbijdrage in de kosten van
anderen voor het verzwaren van
zeteweringen te stellen op 75 pet.
2. De bijdrage van anderen in de Kos
ten van het Rijk op 25 pet. te bepa
len.
De ministers menen, dat bij deze
hoogte van het aandeel van het Riik
voor het bouwen en versterken van men bedragen, vermeerderd met 5 per-
zeeweringen buiten Zeeland, de Zuid
hollandse uii Waddeneilanden geen
verdere rijksbijdrage nodig zal zijn.
Deze gebieden hebben een ongun
stige verhouding tussen dijklengte en
beschermd achterland.
mogelijk opengestelde bijdrage, gere
kend naar geringere financiële draag
kracht te verhogen of de bijdrage van
anderen (waterschappen e.d.) in die
gevallen te verlagen.
De zelfstandigheid der water
schappen zal daarbij niet in het ge
drang komen, hetgeen bij achteraf
te verlenen bijdragen in tekorten wel
eens het geval zou kunnen zijn. Daar,
waar nog geen concentraties van wa
terschappen plaats vonden, zal de
rijksbijdrage niet verhoogd kunnen
worden.
Het wetsontwerp stelt normen van
draagkracht vast. Indien in een gebied
de jaarlijkse lasten voor de waterke
ring meer dan 10 percent van de pacht
waarde van de ongebouwde eigendom
cent van de belastbare opbrengst der
gebouwde eigendommen, dan kan van
de 7525 regeling worden afgeweken.
De rijksbijdrage voor zwakke plaat-
(Van een onzer redacteuren)
Vandaag worden de doden
herdacht en maandag staat onze
bevrijding van het nazidom
centraal. Dagen, waarop oude
ren, die de opkomst van het
nationaal-socialisme, zijn greep
naar de macht (de tweede we
reldoorlog) en daarmee zijn
officiële ondergang hebben mee
gemaakt, zich kunnen afvragen:
Hoe lang zullen deze herdenkin
gen nog hun reële betekenis
houden? Want elk jaar komen
er méér jongeren die geneigd
zullen zijn dit totalitaire regiem
als geschiedenis te beschouwen.
Eenvoudig, omdat ze er niets
van hebben ervaren.
Deze vraag klemt temeer als daar
bij moet worden vastgesteld, dat de
fascistische mentaliteit in wezen van
psychologische oorsprong nog laaig
niet dood is, dat er vooralsnog in dit
verband eigenlijk helemaal niet van ge
schiedenis in >Ie zin vain „voorbij" kan
worden gesproken. Men denke aan de
Brit Mosley, aar de poujaidisten in
Frankrijk, aan de OAS, aan afweerhou
dingen van blanken in die gebieden
waar blank en zwart moeten samen
werken (Zuid-Af rika,)aan Duttsland-
zèlf, waar ex-naxl's nog hoge functies
blijken te kunnen bekleden
Weliswaar komt het nieuws de laat
ste tijd nog wel weer eens te hulp, als
er sprake is van een<Eichmann-proces,
als namen van Harsteren Rajakowitsch
in dagbladkolommen staan, maar ook
dit wordt weer gauw vergeten. Zeker
door jongeren, die vaak exclusief voor
de toekomst geporteerd zijn en het
„voorbije" in vele gevallen graag w i 1-
1 e n vergeten.
Aangewezen figuur
De aangewezen figuur die voor he
dendaagse jongeren in dit opzicht de
schakel kan zijn is de geschiedenisle
raar of -lerares. Gelukkig mag worden
geconstateerd dat in hun milieu al ge
ruime tijd dezelfde vraag leeft, die
„vertaald" en toegespitst op hun vak,
luidt: Hoe dienen we de totalitaire stro
mingen en met name het nationaal-so
cialisme als ernstige vorm daarvan op
de middelbare school te behandelen? Er
is zelfs op een geschiedenislerarencon-
gres uitvoerig aandacht aan gewijd.
Als geschiedenisleraren komt men
namelijk meer en meer tot het inzicht,
dat inzake de methodiek van dit vak op
school nieuwe wegen zullen moeten
worden bewandeld. Vrij algemeen is
men in deze kring geporteerd voor het
dóórnemen van de gehéle geschiedenis
gedurende de eerste drie, vier leerja
ren, waarbij het dus alleen gaat om
fundamenten en mijlpalen, waarna de
laatste twee cursusjaren besteed wor
den aan het meer uitdiepen van die on
derwerpen, welke van wezenlijk belang
geacht kunnen worden voor de genera
tie van nu. Enkele van deze kernonder-
werpen zijn dan: de filosofische ont
wikkeling van de laatste eeuw; libera
lisme en nationalisme in de negentien
de eeuw; de industriële revolutie en het
sociale vraagstuk; het Jodenprobleem
en totalitaire stromingen.
Op welke wijze kan nu dieper worden
ingegaan op de meest vérgaande tota
litaire stroming het nationaal-socia
lisme? Door de leer van het nazidom
te accentueren aan de hand van authen
tiek bronnenmateriaal. De procedure
hierbij is als volgt. Alvorens het onder
werp aan de orde komt wordt aan alle
leerlingen van een (hogere! klas op pa
pier een dertigtal geselecteerde uitspra
ken uitgereikt die Kenmerkend zijn
voor het nationaal-socialisme. Het zijn
voornamelijk citaten uit de begintijd
van het nazidom omdat toen wel zeer
pregnant het „leerstellige" nationaal-
socialisme is gepredikt.
Authentieke citaten
Die citaten moeten de leerlingen
thuis bestuderen. Zo lezen ze dan van
Adolf Hitler: „Het geweten is een
joodse uitvinding. De tafelen van de
berg Slnaï hebben hun geldigheid ver
loren. Ik geloof dus in de geest van de
Almachtige Schepper te handelen: door
dat ik mij tegen de joden keer, strijd
ik voor het werk des Heren."
Ook worden ze geconfronteerd met
met het volgende versje, dat voorkwam
op een Duits kalenderblad in 1935:
Intellekt. hinweg mit diesem Wort,
I Geen van de 424 kies
gerechtigden van het
Italiaanse plaatsje San
Morellonot liecft bij de
zondag en maandag ge
houden algemene verkie
zingen van zijn stem
recht gebruik gemaakt.
Zij staan op het stand
punt dat niemand van
de leiders der partijen
enige aandacht aan hen
zal schenken. De bewo
ners van het dorp moe
ten het nog altijd zonder
waterleiding en zonder
goede verbinding met de
buitenwereld stellen.
I Enkele socialistische
leden van het Britse La
gerhuis hebben ertegen
geprotesteerd dat prin
ses Alexandra en Angus
Ogilvy hun wittebroods
weken in Spanje zullen
doorbrengen. Zij vinden
het betreurenswaardig
dat leden van de konink
lijke familie naar Span
je gaan, zo kort nadat
de regering-Franco door
de terechtstelling van
Grimau weer eens heeft
laten zien, dat zij de be
schaafde gedragsnormen
niet wil aanvaarden.
I l'Academie Frangaise,
de „beschermvrouwe"
van de Franse taal,
heeft na ernstig beraad
besloten dat een sigaret
niet langer een kleine si
gaar genoemd mag wor
den. Zij kwam tot de
volgende definitie: een
kleine sigaar vervaar
digd uit kerftabak gerold
n-arnm'i? Hp I sen zal in dezelfde verhouding liggen,
de aanpassingswerken, die een noodza
kelijk gevolg van de afsluitwerken
zijn, zullen ten volle door het rijk be
taald worden. Voor aanpassingswerken
ten behoeve van versterkingsvverken
wordt de rijksbijdrage 75 percent.
Hogere exploitatiekosten van water
staatswerken na het tot stand komen
der afsluitingswerken zullen niet voor
vergoeding in aanmerking komen.
De ministers vinden het noodzake
lijk, dat belanghebbenden in het ach
terliggende gebied van de afsluitdam-
men zullen participeren in de kosten
ervan. Zij zullen door dijk verkortingen
of'l
in fijn papier en be
stemd om gerookt te
worden.
I Op ccn congres van
het Britse genootschap
voor de gezondheid heeft
men een duidelijke om
schrijving gegeven van I aanzienlijke besparingen krijgen,
het bekende Engelse schoon voorkomen moet worden, dat
bakstenen huis: het is zjj te zwaar worden belast. Voorgesteld
tochtig, gehorig, onprac-1 wordt die bijdrage op 25 percent te
tisch en... niet weten-1 stellen,
schappelijk gebouwd. De j
huizen werden dan ookj Medegedeeld wordt, dal een nieuwe
de meest ongerieflijke wet op de calamiteuse polders in voor
ter wereld genoemd. bereiding is. I
(Advertentie)
per autocar of per trein door geheel Europa;
uitstekende maaltijdverzorging, geen lunch
pakketten; desgewenst hotelkamers met
eigen bad en toilet; matige prijzen. Vraagt
programmal963.Reisbureau Groeneveld,
Sotersloot 52, Rotterdam tcL112535
Drs.F. G.v.d.Poll
gaf commentaar
In deze dagen van bezinning
op, althans herdenking van dat
gene wat nu al geschiedenis is
geworden: liet nationaal socia
lisme, de oorlog, de gevallenen
en de bevrijding, kan de vraag
opkomen: Houden we dit alles
onze jongeren wt'l genoeg voor?
Weten ze eigenlijk wel wat er
allemaal is gebeurd en zullen ze
blijven beseffen dat het een haar
heeft gescheeld of ecen lugubere,
mensonterende, heidense ideolo
gie had een einde gemaakt aan
een wereldbeschaving?
We hebben over dffie vraag
een gesprek gehad met drs. F. G.
van der Poll, geschiedenisleraar
aan bet stedelijk gymnasium te
Middelburg, die met de hoogste
klassen er de tijd voor neemt de
nazi-leer te bestuderen. Hij is,
naar hij ons verzekerde, niet de
enige.
Mogelijk draagt bijgaand arti
kel ertoe hij dat het nóg meer
wordt gedaan. Want een kritisch
oordeel over dit totalitaire stel
sel bij de jongeren blijft nodig
in een tijd dat de nawerkingen
van deze leer nog iu verschei
dene opzichten zijn aan te wijzen.
nazidom niet een stukje Duitse gezind
heid was, maar een weloverwogen,
georganiseerde opstand, een anti-cul
tuur tegen onze totale beschaving die
in de loop der eeuwen is opgebouwd.
Kritisch denken
Door deze variatie op de doe-het-zelf
methode leren de jongeren kritisch
denken, dus ook beoordelen. Het moet
duidelijk zijn dat deze methode verder
reikt en dieper gaat, dan verslagen uit
concentratiekamper, en verhalen over
gaskamers, die in feite alleen de opper
vlakkige werking van emotionele af
keer kunnen veroorzaken.
Daarbij moet het de docent minder
interesseren wie nu Hitler was, als wel
wat hij verkóndigde. Hij dient vervol
gens de tweede wereldoorlog als o n-
d e r d e e 1 van de nazistische greep
naar de macht te zien en derhalve min
der belangrijk dan het nazisme zelf,
waarmee uiteraard niet gezegd wil zijn.
dat de oorlogsgebeurtenissen geen aan
dacht zouden verdienen.
Essentieel voor het een klas confron
teren met de nazileer is eigenlijk al
leen het gezamenlijk nagaan hoe het
kwam (en komt) dat zovele mensen
tot deze leer konden (en nog kunnen)
worden verleid. Daartoe zijn die authen
tieke bronnen in de vorm van de eer
der genoemde citaten zo belangrijk.
Immers ook in eigen land heeft deze
ideologie via o.m. de NSB zijn invloed
gehad; in bijna 200 Nederlandse ge
meenten had deze beweging in 1935
meer dan tien procent van het totaal
uitgebrachte stemmen!
De resultaten van deze wijze van be
handeling? Moeilijk te beoordelen, ener
zijds omdat de methode nog maar en
kele jaren wordt toegepast niet al
leen voor wat betreft het nazisme, maar
ook bij andere onderwerpen uit de
nieuwste geschiedenis, waar opvrij
eenvoudige wijze over authentiek bron
nenmateriaal kan worden beschikt.
Anderzijds omdat deze methode alleen
denkbaar is voor rijpere leerlingen, uit
de hoogste klassen dus, die.... verdwij
nen, zodat ze later in dit opzicht niet
meer „getest" kunnen worden.
Uit gesprekken met de jongeren die
deze methode hebben ondergaan is ech
ter wel gebleken dat het hun veel
meer zégt, dat ze het bijzonder nuttig
hebben gevonden nu ze deze en ande
re onderwerpen zelfstandig hebben
moeten verwerken. Deze fase uit de
hedendaagse geschiedenis is voor hen
gaan herléven, is meer tastbare wer
kelijkheid voor hen geworden. Kortom,
ze hebben er iets van kunnen pellen
hoe de gehele wereldbeschaving enkele
tientallen jaren geleden aan een zijden
draad heeft gehangen.
Een en ander betekent echter wel. dat
er verscheidene lessen aan een onder
werp als de nazi-leer moeten worden
besteed en die zijn daarvoor op de
middelbare school niet zo gemakkelijk
vrij te maken onder de huidige om
standigheden.
Hopelijk dringen de progres
sieve gedachten van de meeste
geschiedenisleraren die deze tijd
toch weten te vinden verder
door en worden kernonderwer-
pen uit de geschiedenis welke
van essentieel belang geacht
kunnen worden voor de jonge
generatie van vandaag, zoals de
kennis, nog beter: het verwèrkt
hebben van totalitaire stromin
gen, nog eens uitsluitend
tot examenmaterie verklaard.
Waarbij dan voorts mag wor
den gehoopt dat de veel bespro
ken en bestreden beknotting van
het aantal uren geschiedenis
onderwijs op de middelbare
scholen géén realiteit wordt.
Zijn we goed ingelicht, dan be
hoeft er voor het laatste geluk
kig geen grote vrees te bestaan.
De nazileer is geenszins dood. het
geen moge blijken uit deze foto die
laat zien dat een bioscoopaankon
diging van de film „Het Dagboek
van Anne Frank" werd besmeurd
met een hakenkruis.
schem Wesen cm Intellektueller sein!
Van Alfred Rosenberg lezen de
scholieren: „Tot de dag van vandaag
verbindt men de gedachte der z.g. men
selijkheid aan een gevoel van medelij
den voor alles wat ziek, zwak, gedege
nereerd en verrot is. Wij, nationaal-so-
cialisten echter verbinden het begrip
menselijkheid met alles wat innerlijk
gezond, sterk en strijdlustig is."
En weer van Hitier: „Er zal een
jeugd opgroeien waarvan de wereld zal
schrikken. Een gewelddadige, heers
zuchtige, onverschrokken, wrede jeugd
wil ik. Het vrije, heerlijke roofdier
moet weer uit zijn ogen bliksemen", en
zovoorts.
De leerlingen krijgen die citaten niet
in het Nederlands, inanr in het Duits
en wel in het pathologische nazi-Duits
onder ogen. Niet om het hun nodeloos
moeilijk te maken, maar omdat dit
óók een aspect was van het negatief
gerichte fenomeen dat nationaal-socia
lisme heette.
De bestudering van die citaten is dus
huiswerk. Op school gaat de leraar
vervolgens na wat de leerlingen erin
ontdekt hebben. Er ontstaat dan een
informatief gesprek over de kenmerken
van deze politieke heilsleer, die o.m.
langs de weg van ongenuanceerd den
ken een heilstaat op aarde belooft; het
individu onbelangrijk acht en het
groepsverband verheerlijkt; de Leider
een magische rol toekent; het kritische
denken wil uitschakelen (want dat is
overbeschaving) en daarvoor in de
plaats instinct of intuïtie alsmede wil
op de voorgrond plaatst en er een
„bloed- en bodemtheorie" op nahoudt
welke bij nadere beschouwing feitelijk
volkomen onhoudbaar blijkt te zijn.
De leraar treedt bij dit gesprek als
coordinator op; hij „vertelt" niet,
maar hij rondt af en laat de leerlingen
als het ware zelf concluderen dat het
o
Veroorzaakte het radiohoorspel
„The war of the worlds" van Wells
paniek, omdat het publiek de fanta
sie van de schrijver voor harde wer
kelijkheid aanzag, dergelijke mis
verstanden zijn geenszins nieuw, al
is de uitwerking daarvan in het ver
leden nimmer zó catastrofaal ge
weest. Eerst lang na het verschij
nen van Gulliver's Reizen schijnt
bijv. pas een deel van het Engelse
publiek de mening te hebben prijs
gegeven dat de door reuzen en dwer
gen bewoonde landen werkelijk be
stonden.
En van Budeus
wordt verteld, dat
hij zo volkomen
overtuigd was van
het bestaan van
Thomas More's
Utopia, dat hij
voorstelde daar
zendelingen heen
te zenden. Ook de
„Onderaardse reis
van Klaas Klim", gefantaseerd door
de Noorse letterkundige Holberg,
scheen een zó sterk kenmerk van
echtheid te dragen, dat het werk
werd aangehaald als bewijs voor be
paalde geologische opvattingen.
Het grappigst zijn echter de mis
verstanden die ontstaan doordat
critici de bedoelingen van de schrij
ver niet hebben onderkend. Klas
siek is in dit opzicht de kritiek die
in deel X van de Bibliothèque fran-
Caise verscheen naar aanleiding van
het gedicht van J. Lemairc. geti
teld: Trlomphe de l'amant vert enz.
enz. „Ik begrijp niet, zo klaagt de
criticus, waarom de schrijver de bij
naam heeft aangenomen van de
groene minnaar, tenzij we de reden
hiervan moeten zoeken ln de groe
ne kleding die hij, volgens zijn eigen
verklaring ln het gedicht placht te
dragen". Enige regels verder
spreekt de criticus er zijn verbazing
over uit dat Lemalre (als groene
minnaar) in deze dichterlijke brieven
niet heeft geschroomd zich te be
roemen op het feit dat hij op zeer
vertrouwelijke voet heeft geleefd
met prinses Margarctlia van Oosten
rijk, voor wie het toch hoogst pijn
lijk moet zijn geweest dat deze
schrifturen in druk verschenen zijn.
De critiek besluit dan met de op
merking: „Hij zegt van zichzelf dat
hij in Boven-Ethiopië is geboren,
maar het is gemakkelijk in te zien
dat dit een verzinsel ls". En dan te
bedenken dat Lemalre met de
„groene minnaar" niet zichzelf,
maar een papegaai tot hoofdpersoon
van zijn gedicht had gemaakt!
Hoe weinig sommige commenta
toren in het verle-
den op de hoogte
bleken met de be
doelingen van de
schrijver, demon
streert het uitvoeri
ge artikel van Gil
bert Wagenfield, die
zich uitsloofde regel
voor regel aan te to
nen dat de bekende
„Zang van een aanzienlijk persoon"
van Pope volslagen nonsens was. Het
gedicht van Pope was echter een
parodie op de hoogdravende onzin
die de dichters van zijn tijd ln el
kaar knutselden! Wagenfield blijkt,
ondanks deze blunder, toch een heel
wat beter criticus dan de Neder
landse beoordelaars die op het eind
van de vorige eeuw bijkans een
stemmig de lof zongen over „Julia",
een gedicht vol banaliteiten en opge
schroefde onzinnigheden, onder
schaterlachen bijecngcrljmd door
Kloos en Verwey, bijgestaan door
Jan Veth cn C.E. Duyts, met het
doel de onbevoegdheid van de Ne
derlandse literaire kritiek aan te to
nen. Dat is hun inderdaad gelukt,
want dc heren hebben zich onster
felijk geblameerd.
We naderen nu het thema der fal
sificaties.
Daarover een volgende keer!
(Nadruk verboden).
