NIEUWE
AANVOER
Het grote sterven
„Protestants Nederland"
viert 40 jarig bestaan
Verblijdende resultaten uit
zendingsactie in Iran
Kernreactor Petten over
enige uren kritisch
Sunkist
Z.W.O. subsidieert uitgave
over Joseph Kam
ANDERZIJDS
rozebotteljm...
is zo
gezond
„Jaar van de evangelisatie1961
Vrijheid tot
Concilie
Rapport over
leek gereed
Sociale conferentie
van remonstranten
Een woord voor vandaag
wem ft
V.U. dagen 1963
in Arnhem
prediking
Apostel der
Molukken
Statuten van
St. van den
Arbeid herzien
Beroepingswerk
Schilderij van Rubin
niet godslasterlijk
2
DONDERDAG 28 MA ART 1963
CHRISTUS' HEERSCHAPPIJ
Dr. H. B. Kossen, remonstrants
predikant te Zeist geeft „In de
Waagschaal" een verklaring voor
het onbevredigende karakter van
het kernwapenrapport der her
vormde synode. Het komt voort,
aldus dr. Kossen uit een verkeerd
theologisch uitgangspunt, het op
een onbijbelse manier verstaan
van Christus' heerschappij over
de geschiedenis. Hij geeft op de
ze mening de volgende toelichting:
Christus' heerschappij over de
geschiedenis is nog een .verborgen
heerschappij. Daarom is het moge
lijk om haar te ontkennen. Deze
ontkenning kenmerkt de oude we
reld. Zij. die Christus nochtans als
Heer belijden, vormen tezamen de
kerk. Als wij Christus als Heer be
lijden. bedoelen wij daarmee dus
zowel zijn heerschappij over de on
gehoorzaamheid van hen. die Hem
niet als zodanig erkennen, als ook
zijn heerschappij over de gehoor
zaamheid der christenen. In elk
van beide gevallen heeft Christus'
verborgen heerschappij echter een
eigen karakter, zodat wij twee mo
daliteiten in zijn verborgen heersen
moeten onderscheiden.
Christus' verborgen heerschappij
over de gehoorzaamheid der kerk
voltrekt zich aldus, dat Hij het
werk van Gods reddende liefde, dat
Hij zelf in zijn aardse optreden
ten einde toe volbracht heeft, door
middel van de kerk als zijn li
chaam op aarde voortzet. Want
zij, die zich onder zijn hoede en ge
zag stellen, worden door Hem inge
lijfd in zijn lichaam en daarmee
dienstbaar gemaakt aan dat voort
gaande werk van de reddende lief
de Gods.
Christus' verborgen heerschappij
over de ongehoorzaamheid van hen,
die Hem niet als Heer erkennen,
blijkt zich niet anders te voltrekken
dan die van Israels God naar het
getuigenis van het Oude Testament.
Daar lezen wij, dat Hij het kwaad
in de wereld weliswaar nog niet
wegdeed, maar het waar nodig in
zijn dienst nam om het aldus ten
goede aan te wenden, zonder dat
het daarom ophield kwaad te zijn.
In het machtsapparaat van de
overheid wordt nl. de wraak, die
zelf een fundamentele uiting van
het kwaad is. naar Gods bedoeling
gekanaliseerd en gelegaliseerd in
dienst van de orde in de samenle
ving. Dit providentieel bewind van
Christus betreft zowel de onderling
tegenstrijdige geldingsdrang van
enkelingen en groepen binnen één
staatsverband als ook de geldings
drang van volkeren en staten ten
opzichte van elkaar. Duidelijk is
daarbij, dat dit dienstverband,
waarin de overheden krachtens
Christus' machtsaanvaarding over
hemel en aarde gesteld zijn. hun
toch nog de ruimte laat om zich
tegen hun roeping te verzetten en
zich althans tijdelijk aan de door
Hem gestelde orde te onttrekken.
Dr. Kossen vergelijkt hierna de
beide modaliteiten van Christus'
heerschappij. Dan blijkt, aldus
ds. Kossen, onder andere dat
zijn providentieel bewind gericht
is op het bewaren van de ruimte,
waarbinnen het verlossingswerk
voortgang kan vinden. Dr. Kos
sen vervolgt:
Als hoofdbezwaar tegen het sy
nodaal geschrift moet nu worden
aangevoerd dat deze twee modali
teiten niet duidelijk onderscheiden
en daarom verward worden. Dit
blijkt namelijk uit de vanzelfspre
kende wijze, waarop het rapport
ervan uitgaat, dat ook christenen
medeverantwoordelijk zijn voor de
instandhouding van rechtsorde en
vrede. Deze verwarring gaat echter
ten koste van Christus' verlossend
heersen door middel van de kerk.
daar een mens niet tegelijk in bei
de modaliteiten van Christus' heer
schappij kan worden ingeschakeld.
Aan deze twee modaliteiten van
Christus' verborgen heersen beant
woordt nl. een dubbele moraal:
één voor het gedrag van de chris
tenen en één voor hen, die het over
heidsgezag uitoefenen. Bij de éne
zowel als bij de andere kunnen wij
spreken van een christelijke moraal,
daar ze beide bepaald worden door
Christus' heerschappij. Toch is de
christelijke moraal voor de gemeen
te een andere dan de christelijke
moraal voor de overheid, daar
Christus' verborgen heerschappij
over de gemeente zich naar wij
zagen, anders voltrekt dan zijn ver
borgen heersen over de overheden
dezer wereld, die Hem niet als Heer
erkennen. De moraal voor de chris
tenen wordt nl. Inhoudelijk bepaald
door de aard van Jezus' aardse op
treden. Een leven naar déze mo
raal mag de gemeente echter ver
wachten noch vragen van, laat staan
willen opleggen aan een wereld, die
zich niet onder Christus' hoede en
gezag stelt en daarom geen deel
heeft aan de Geest, die het nieuwe
leven in de navolging van Chris
tus mogelijk maakt.
Aangezien de 'overheden uitslui
tend tot deze oude wereld beho
ren, aldus dr. Kossen mag ook
hun optreden dus niet gemeten
worden aan de moraal, die voor
de gemeente geldt. Dr. Kossen
vervolgt:
Omdat de overheden, naar het
geloof der gemeente, echter door
Christus onder zijn providentieel
bewind gesteld zijn, kan er toch
sprake zijn van een christelijke
moraal voor de overheid en vinden
wij in het Nieuwe Testament dan
ook richtlijnen voor hun gedrag.
Daar slechts de gemeente deze
christelijke moraal voor de over
heid kan kennen, is zij geroepen
het optreden van de overheid cri-
tisch te begeleiden en haar te waar
schuwen, waar zij zich aan de or
de van Christus' providentieel be
wind dreigt te onttrekken. Het on
derscheid tussen beiderlei christe
lijke moraal komt bijv. scherp tot
uiting, als Paulus in Rom. 12 de
christenen oproept om zich niet te
wreken, maar in Rom. 13 van de
overheid kan verklaren, dat zij ge
steld is tot toornende wreekster van
hem, die kwaad bedrijft.
De door ons geconstateerde ver
warring tussen de beide modalitei
ten van Christus' verborgen heer
schappij in het synodaal rapport
komt dus daarin tot uiting, dat het
geen oog blijkt te hebben voor de
ze dubbele christelijke moraal. Vol
gens het rapport is er namelijk
niets tegen dat christenen als ..die
naren Gods" in de zin van Romei
nen 13:6 fungeren daar de synode
er blijkbaar stilzwijgend van uit
gaat, dat de overheid van ons land
een „christelijke" overheid is.
Hoe wordt echter de situatie,
wanneer de gemeente het onder
scheid tussen beiderlei christelijke
moraal niet negeert, haar leden
zich uitsluitend aan de christelijke
moraal voor de gemeente houden
en haar leiding de overheid cri-
tisch begeleidt vanuit haar kennis
van de christelijke moraal voor de
overheid. Dan zal zo'n gemeente
in de huidige omstandigheden
evenzeer haar ..neen" moeten
spreken tegen het gebruik van
atoomwapenen, als de synode dat
gedaan heeft. Want dat blijft de
grote verdienste van haar kernwa
penrapport. Maar de gemeente zal
van de overheid verwachten noch
verlangen, dat zij op grond van
dit „neen" prompt tot een eenzij
dige atomaire ontwapening zal be
sluiten. Want de gemeente verstaat,
dat het principe van Christus' pro
videntieel bewind over de overhe
den daarin gelegen is, dat de gel
dingsdrang der verschillende
machten zó tegen elkaar wordt uit
gebalanceerd, dat er een draaglijk
evenwicht ontstaat en aldus een
leefbaar bestaan mogelijk blijft.
Herdenkingsdienst
in Scheveningen
Ter gelegenheid van het feit
dat het in april aanstaande, 40
jaar geleden zal zijn dat de ver
eniging .Protestants Nederland"
werd opgericht zal er in de Oude
Kerk te Scheveningen een open
bare bijeenkomst gehouden wor
den waar onder andere de enige
nog dn leven zijnde oprichter
van de vereniging, dr. K. H. E.
Gravemeyer het woord zal
voeren.
De vereniging ..Protestants Nederland"
wil door versterking van het protestants
bewustzijn een dam opwerpen tegen de
in Nederland sterk toenemende invloed
van de Rooms-Katholieke kerk.
De herdenkingsbijeenkomst die op 4
april 's avonds om 8 uur gehouden zal
worden is voor iedere belangstellende
toegankelijk. Behalve dr. Gravemeyer
zullen ds. L. Lagerwey. hervormd pre
dikant te Den Haag, ds. B. van Sme
den, christelijk gereformeerd predikant
te Amsterdam en ds. J. W. Verhey, ge
reformeerd predikant (vrijgemaakt) te
Den Haag het woord voeren.
In oktober van het jaar van haar op
richting (\923) verscheen het eerste
nummer van het orgaan „De Klok",
dat sinds 1951 onder de naam „Protes
tants Nederland" verschijnt. Door mid
del van dit orgaan tracht de vereni
ging principiële voorlichting te geven
over de verhouding Rome-Reformatie
en wil zij door verbreiding van de re
formatorische beginselen ten dienste
staan van het protestantisme in Neder
land.
In de veertig jaren van haar bestaan
heeft „Protestants Nederland" steun ge
boden aan protestanten uit overwegend
rooms-katholieke streken. Dit komt on
der meer tot uiting in de jaarlijke van
uit diverse plaatsen van ons land ge
organiseerde autobussen naar de zoge
naamde „Vlaamse bijbeldagen" te Ant
werpen. Reeds vanaf de oprichting be
strijdt de vereniging de onbeperkte vrij
heid tot het houden van processies,
waarop de Rooms Katholieke kerk ook
in Nederland aanspraak wil doen gel
den.
(Advertentie)
van Zwaardemaker
f 1.65
NEEMT
VAKER
ZWAARDEMAKER
Verse
SUNKIST
citroenen
zijn overal weer
volop
verkrijgbaar.
De coördinatie-commissie van het hui
dige Vaticaanse Concilie heeft dezer
dagen drie ontvverp-rapporten behan
deld, twee van de commissie voor de
bisschoppen en het bestuur der bisdom
men en een van de commissie voor
het lekenapostolaat. De coördinatie
commissie heeft de beide commissies
bedankt voor de snelle manier van wer
ken. Dit zal er hopelijk toe leiden
zo wordt door het persbureau van het
concilie verklaard dat de tweede zit
tingsperiode belangrijk vlotter zal ver
lopen.
Het rapport over het lekenapostolaat,
het enige dat de voorbereidende com
missie voor het begin van het concilie
ingeleverd heeft, is door de concilie
commissie voor het lekenapostolaat op
nieuw bewerkt. Daarbij is het advies
van een aantal leken ingeroepen. Het
behandelt nu in sterk verkorte vorm
de betrekkingen tussen hiërarchie en le
ken, de samenwerking tussen verschil
lende vormen van lekenapostolaat, de
vorming en levensvoorwaarden van de
gelovigen die in het lekenapostolaat
werkzaam zijn en de verschillende ter
reinen van het lekenapostolaat. Het
tweede deel van het schema over het
lekenapostolaat gaat dan in bijzonderhe
den in op de Katholieke Actie de chari
tatieve organisaties en de sociale or
ganisaties der leken.
Juist het gedeelte over de Katholieke
Actie (het rooms-katholieke organisatie
leven) heeft bijzonder veel moeilijkhe
den opgeleverd. Er waren in de com
missie vier stromingen die zeer ver
uiteen stonden. Terwijl juist de Latijn
se landen alle lekenactiviteit binnen de
Katholieke Actie georganiseerd wilden
zien, liefst onder leiding van priesters,
stonden de Amerikanen juist heel wan
trouwend tegenover een dergelijke be
nadering. Nederland nam een tussen-
standpunt in.
Het is niet duidelijk of in dit rap
port gewerkt is met een nieuwe defi
nitie van wat een leek is. De conser
vatieve stroming was gekomen met
een definitie die slechts negatief was.
Een leek is geen paus. geen geestelij
ke. geen priester etc. Het is reeds dui
delijk dat deze definitie niet de goed
keuring heeft kunnen verkrijgen van de
commissie. Naar alle waarschijnlijkheid
is een definitie gevonden die de leek
in de Rooms Katholieke Kerk ten vol
le deel doet hebben aan het heil, maar
tevens de plicht oplegt om het Ko
ninkrijk Gods uit te breiden. Wordt een
dergelijke visie aangenomen door het
concilie dan kan men zelfs spreken
van de emancipatie van de leek in r.k.
kring.
Prof. dr. E. Hadorn
eredoctor aan
R.U. Utrecht
De Remonstrantse Broederschap
houdt 24 en 25 mei in de Hoorneboeg
te Hilversum een sociale conferentie
met als thema: „De dynamiek van het
evangelie en de dynamiek in de samen
leving".
Prof. dr. P. Kuin, lid van de raad
van bestuur van Unilever, zal refereren
over: „ontwikkelingslijnen in onze sa
menleving". Onder leiding van prof.
dr. G. J. Hoenderdaal, hoogleraar aan
de Rijksuniversiteit te Leiden, zal ge
sproken worden over de theologische
implicaties van deze dynamiek in de
samenleving.
Mr. W. H. Fockema Andreae zal als
niet-theoloog zijn visie geven. Ds. W.
Knoppers, Utrecht, zal het gesprek in
leiden over de vraag of het gemeente
leven behoefte heeft aan een heroriën
tatie en in hoeverre reorganisatie ge
wenst is.
Boekenveiling voor
universiteit in
Pakistan
De rector magnificus van de Vrije
Universiteit prof. W. F. de Gaay Fort
man heeft gisteravond in de sociëteit
Lanx in Amsterdam een zelfbedienings
boekenmarkt geopend ten bate van het
Murrayh-college in Pakistan.
„Er is in onze tijd geen vraagstuk
dat zo'n appel op ons doet als het
vraagstuk van de ontwikkelingsgebie
den. Daarom hoop ik dat deze actie
en succes wordt", aldus de rector
magnificus.
De boekenveiling is een onderdeel van
de actie van de V.U. om geld bijeen
te brengen voor de ontwikkelingslanden.
Voor de boekenveiling hadden hoog
leraren en studenten totaal 3500 boe
ken afgestaan, die werden verkocht ten
bate van de universiteit in Pakistan. De
opbrengst was 3000. Twee afgestu
deerden van de V.U., de heren H. Tho
mas en T. Born, gaan binnenkort aan
het Murray-college doceren.
De woorden zijn speciaal voor de apostel Petrus bedoeld, maar
zij worden toch ook tot de andere discipelen gericht: de woor
den van Jezus, gesproken aan de laatste maaltijd voor Zijn
gang naar Golgotha, over de ononderbroken activiteiten van
de duivel. De satan, zo zegt Jezus, heeft verlangd ulieden te
ziften als de tarwe, maar Ik heb voor u gebeden, dat uw
geloof niet zou bezwijken. In elk mensenhart wordt een ge
vecht geleverd, tussen Jezus en de duivel. Het klinkt inder
daad nogal simplistisch, maar kan iemand, die zichzelf een
beetje kent, het ontkennen? Ziften als de tarwe: elke dag
opnieuw probeert de duivel op alle mogelijke manieren ons
af te trekken van Jezus, ons te scheiden van Hem, ons te
zeven om na te gaan wat er van ons geloof eigenlijk overblijft.
Is het allemaal kaf of is er ook echte vrucht? Jezus waar
schuwt ons voor dit werk van de duivel. Wij weten waaraan
wij toe zijn. Hij weet ook, dat wij vaak moedeloos zijn, als de
duivel weer een succes heeft behaald. Maar Jezus troost ons
ook onmiddellijk. Hij zegt niet, dat wij maar goed ons best
moeten blijven doen en dat alles dan wel in orde zal komen:
Jezus kent de duivel beter dan wij, die hem helaas zo vaak
niet doorzien. Jezus wil ons vertellen dat wij niet behoeven
te wanhopen, dat de duivel het ten slotte toch niet wint.
Waarom niet? Omdat Hij voor ons bidt, dat ons geloof niet
zal bezwijken. Ook al lijkt de zaak voor ons soms verloren,
Hij staat gereed, Hij bidt voor ons!
"jyrAAR verwacht wordt, zal in
de derde kernreactor van
het Reactor Centrum Nederland
(R.C.N.) in Petten mogelijk van
nacht voor de eerste maal een
zichzelf onderhoudende ketting
reactie optreden. Deze derde reac
tor, de zogenaamde „Krito", is
de eerste reactor die geheel in
op üfi
ri'
UW
horloge
«=2HS£==^
1
||SS' 1
uw JUW^.IEft/^ORLOGER toont u
.GAARNE DE GEHELE IN DUS-COLLECTIE
i Hl
Van groot belang was ook de confe
rentie over evangelisatie waar 35 predi
kanten. colporteurs en vooraanstaande
christelijke mannen verschenen. Het is
nog te vroeg om te rapporteren over
de vruchten van het „jaar van de evan-
fielisatie". Eén ding werd echter duide-
ijk. dat er heden in Iran een grote vrij
heid is- om het evangelie te prediken.
Nergens was van de zijde der ambte
naren iets merkbaar van oppositie met
betrekking tot de evangelisatiesamen-
komsten. Alleen in Mesched, waar een
Mohammedaans heiligdom is, maakten
leden van de plaatselijke vereniging
van verbreiding van de Islam het Mo
hammedanen, die de bijeenkomsten
hadden bezocht, wel eens wat lastig.
Er kon geen verhindering voor i
verkoop van christelijke literatuur wor
den vastgesteld. De regerings-ambte-
naren waren Inderdaad de beste klan
ten. Een vooraanstaand christelijk lei
der zelde, dat hij van geen tijd wist
dat de meer ontwikkelden zo zeer
lnteresseerd zijn geweest.
Ter voorbereiding van de gehele ac- Dc V.U.dagen zullen dit jaar op 3 en
tie werden bijzondere gebeds- en pre-i4 juli te Arnhem gehouden worden. Het
dikdiensten gehouden om de christenenj ,s voor de achtste maal dat Arnhem
tot eenheid en getuigen op te roepen. de feestvierenden ontvangt. Aan de voor-
De zendingsarbeid in Iran geeft
een verblijdende ontwikkeling te
zien. Dit is onder meer gebleken
uit het „jaar van de evangelisatie"
dat in 1961, ter gedachtenis aan de
eerste protestantse zendeling Hen
ry Martijn die 150 jaar geleden
naar Iran kwam, door de christe
nen in het land georganiseerd was.
Het is nog te vroeg om al over
vruchten van de actie te spreken,
maar een vooraanstaand christe
lijk leider zei ervan overtuigd te
zijn dat „wij zeer verblijdende re
sultaten uit het „jaar van de evan
gelisatie" tegemoet mogen zien
als de kerk goed ontwikkelde lei
ders heeft".
wettig gedeponeerd
Britse onderwijzers
protesteren nu
Duizenden woedende onderwijzers zijn
gisteren met militaire precisie naar het
parlement getrokken om te protesteren
tegen nieuwe loonschalen die zijn uitge
geven door de minister van onderwijs,
Edward Boyle.
Het was de tweede achtereenvolgen
de dag dat er bij het historische West-
minsterpaleis tegen de economische po
litiek van de conservatieve regering
wordt geprotesteerd. De demonstratie
van eergisteren door 3.000 werkloze ar
beiders uit Engeland, Schotland en
Noord-Ierland. eindigde in een botsing
tussen de politie en de betogers Acht
van hen zijn gisteren berecht. Vijf kre-
gen er een boete.
Ter gelegenheid van dc viering
de 327e dies natalis (29 maart 1963)
de Rijksuniversiteit te Utrecht, heeft
de academische senaat besloten een
eredoctoraat in de wiskunde en natuur
wetenschappen te verlenen aan profes
sor dr. Ernst Hadorn, rector van de
universiteit te Zürich.
Prof. Hadorn heeft verschillende con
tacten met Nederland. Na zijn docto
raal examen werkte de tegenwoordige
hoogleraar dr. F. H. Sobels een jaar
op het laboratorium van prof. Hadorn.
Hij bracht „drosophila" als het
naar Utrecht, trok studenten aan voor
doctoraal-onderwerpen en schreef met
hen verschillende publikaties in prof.
Hadorn's richting. Momenteel werkt dr.
J Faber, medewerker aan het Hu-
brecht laboratorium alhier, op prof.
Hadorn's instituut, om problemen van
genfysiologie te bestuderen.
Op het symposion, gehouden ter ge
legenheid van de opening van het nieu
we genetisch instituut te Utrecht was
ook prof Hadorn aanwezig.
Prof. Hadorn is voorzitter van het
elfde internationale genetisch congres,
dat in september 1963 te Scheveningen
Rümke die als promotor van prof. Ha-
4ümke die als promotor van prof. Ha
dorn zal optreden, is voorzitter van
het organizing committee.
Prof. Hadorn komt voorts bijna jaar
lijks naar Nederland met een groep
stafleden en studenten voor zijn be
roemd geworden vogelexcursie naar
Texel.
In de lente werd in iedere gemeente
wekelijks een evangelisatiesamenkomst
gehouden. Daarbij kwamen evangelische
samenkomsten en oproepen dat chris
telijke instellingen zich meer aan de
evangelisatie zouden wijden. Mensen
die ver van de kerken wonen werden
opgezocht en colporteurs brachten hun
boeken in de huizen. Nieuwe evangeli
sche literatuur werd vervaardigd met
het doel niet-christenen door voorbede
en persoonlijk contact te winnen.
Een vroegere zendeling maakte zich
voor 6 maanden vrij, om een aantal ge
meenten met evangelisatiesamenkom
sten en ernstige voordrachten te dienen.
In het algemeen werden zij goed be
zocht. Gewoonlijk hield de plaatselijke
predikant de inleiding, terwijl de zen
deling een grondgedachte van het chris
telijk geloof behandelde. Een ieder die
dat wenste werd gelegenheid gegeven
tot debat.
Niet alleen werden op deze vergade
ringen de Schriften verklaard, maar
ook werden door evangelisten en col
porteurs de gehele dag in de verschil
lende plaatsen ijverig geschriften aan
geboden en werden vooral de ambtena
ren op hun bureaus bezocht. Daardoor
werd veel christelijke literatuur ver
kocht.
Bijzondere conferenties werden gehou
De Nederlandse Organisatie
voor Zuiver-Wetenschappelijk On
derzoek (Z.W.O.) heeft de Neder
landse Zendingsraad een subsidie
verleend voor de uitgave van
„Joseph Kam, apostel der
Molukken". Deze studie werd ge
schreven door dr. I. H. Enklaar,
die onlangs benoemd is tot docent
in de zendin.gswetenschap aan de
theologische faculteit van de
Rijksuniversiteit in Groningen.
Dr. Enklaar kent de sfeer van de
Molukken goed, want hij is vijf
entwintig jaar lang predikant in
Indonesië geweest, onder andere
in Ambon.
Na de oorlog werd hij theologisch do
cent en gaf van 1956-1961 als hoogle
raar colleges in de kerkgeschiedenis
aan de Theologische Hogeschool van
Djakarta. In 1961 keerde hij naar Ne
derland terug. Op het ogenblik is hij
waarnemend rector van de Zendings
hogeschool in Oegstgeest, daar de rec
tor prof. dr. E. Jansen Schoonhoven
In Kameroen verblijft. Zijn studie, die
in de loop van dit jaar van de pers
komt, zal verschijnen als het vierde
deel van de reeks „Bijdragen tot de
zendingswetenschap", die uitgegeven
wordt door de Nederlandsche Zendi
raad.
Dr. Enklaar vertelde dat zijn boek
een introductie is in een belangrijke
episode van de geschiedenis van Indo
nesië, namelijk de eerste helft van
van het kerkelijk leven en de inzet der
nieuwe zendingsactiviteit in de periode
na het Napoleontische tijdvak, in de
Molukken met Amboina als centrum.
De studie is opgezet als biografie van
Joseph Kam, de centrale, belangrijke
figuur in het kerkelijk en het maat
schappelijk leven der Molukken in de
periode van het Engels tussenbewind en
vooral daarna onder het nieuwe Neder
landse koloniale bewind (van 1814 tot
1833).
In die jaren 'heeft Joseph Kam. over
wie nog steeds met eerbied wordt ge
sproken als over „de apostel der Mo
lukken", een enorme arbeid verzet op
het gebied van de kerk, de school, de
zending, de bij-bel- en literatuurver
spreiding. de muziek en Zang enzovoort.
Ook hebben zijn zeer vele, verre en in
teressante reizen door het uitgestrekte
gebied der Molukken sterk de*aandacht
getrokken. Over Kam is nog nimmer
een grondige studie verschenen. Het is
dr. Enklaar gelukt om in de bibliothe
ken in Nederland en Djakarta veel al
gemene gegevens over de' figuur van
Kam en zijn tijd te verzamelen.
Archieven
Bovenal heeft hij zijn materiaal ech
ter kunnen vinden in de archieven dor
zending in Oegstgeest en in Londen.
Kam had zich namelijk met nog twee
anderen bij het Neclcrlandsoh Zende
linggenootschap aangemeld voor uitzen
ding, maar aangezien Napoleon in die
dagen Nederland had ingelijfd en het
continentale stelsel van kracht was, zag
hij geen mogelijkheid om naar zijn zen
dingsterrein te komen Na avontuurlij
ke omzwervingen gelukte het hem en
de beide andere zendelingen Londen te
bereiken en van Engeland uit vertrok
ken zij met een Engels schip naar Ba
tavia.
De rijke inhoud der brieven en rap
porten van Joseph Kam. die dr. Enklaar
bij zijn onderzoek bij de London Mis
sionary Society aantrof, was tot nu toe
in Nederland nog volkomen onbekend.
De studie zal uitkomen met diverse
ons land is ontworpen en waarvan
de onderdelen de splijtstof
uiteraard uitgezonderd door de
Nederlandse industrie zijn ge
leverd.
De vorige week vrijdag Is een be
gin gemaakt met het plaatsen van de
splijtstofelementen in het reactorvat.
Deze werkzaamheden zijn zo is ge
bleken boven verwachting vlot ver
lopen.
Op 28 september 1960 werd de „La
ge Flux Reactor" (LFR) in Petten
voor de eerste maal kritisch. Ruim
een jaar later, op 9 november 1961,
werd de „Hoge Flux Reactor" (HFR)
voor de eerste maal kritisch en op 25
april van het vorig jaar trad in deze
HFR voor de tweede maal een zich
zelf onderhoudende reactie van kern
splijtingen op.
Zonder invloeden van buitenaf blijft
in een kritische reactor het aantal
kernsplijtingen per seconde en dus ook
de energieontwikkeling constant.
De „Krlto"-reactor en de daarmee
uit te voeren exper^nenten vormen
een onderdeel van Het Nero-project,
dat het ontwikkelingswerk omvat voor
een drukwater-reactor geschikt voor
scheepsvoortstuwing.
Dé reactor zal alken op zeer laag
vermogen, tot maximaal 10 kw, wor
den gebruikt. De „Krito" is namelijk
een zogenaamde nul-energiereactor: de
vrijkomende energie is nauwelijks vol
doende om een fietslampje te laten
branden.
De reactor omvat een groot alumi
nium kernvat en heeft geen afscher
ming. zodat de kern gemakkelijk be
reikbaar blijft voor experimentele ver
anderingen. Wel is de hal van het ge
bouw, waarin de reactor staat opge
steld. zwaar ommuurd. De bouwkosten
hebben ongeveer 1 miljoen gulden be
dragen.
Met het oog op het met ingang va
1 januari j.l. gewijzigde systeem van
loonpolitiek was herziening van de sta
tuten van de Stichting van den Arbeid
nodig. Het bestuur der Stichting heeft
die herziening voorbereid. De herziening
is gisteren bij notariële acte tot stand
gekomen. Dit heeft mr. A. J. R. Mau-
ritz, algemeen secretaris van het Cen
traal Sociaal Werkgeversverbond, van
middag meegedeeld in de rubriek „Uit
het bedrijfsleven" van de A V.R O.
In de statuten van de stichting zijn
voorzieningen getroffen die direct ver
band houden met haar nieuwe loonpo
litieke bevoegdheid: de goedkeuring van
collectieve arbeidsovereenkomsten.
Daarnaast is het aantal bestuursleden
uitgebreid tot achttien, negen uit de
kringen van de centrale werkgeversor
ganisaties en negen van de werknemers
vakcentrales.
Evenals voorheen kunnen besluiten
van het bestuur slechts met een gekwa
lificeerde meerderheid worden genomen.
Deze is nu geworden tweederde plus een
van het aantal uitgebrachte stemmen.
Als regel zullen dus 13 van de achttien
stemmen nodig zijn voor een besluit.
Het bestuur der stichting heeft ook een
reglement vastgesteld waarin o m. de
samenstelling, taak en bevoegdheden
der looncommissie worden geregeld.
Thans zijn nagenoeg alle maatregelen
op het gebied der juridische vormgeving
genomen om de gewijzigde loonpolitiek
rechtens geldig te doen werken.
negentiende eeuw. De auteur behandelt bijlagen, twee kaarten en enkele illus-
in dit werk speciaal de wederopbouw I traties.
NED. HERV. KERK
Beroepen te Hillegersberg-Terbreggei
J. Kruijt, te Lexmond.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Witmarsum: drs. A. Bor-
man, kand. te Den Haag.
avond van de algemene vergadering zal
de. aanstaande, V.U. ziekenhuispredi
kant ds. J. van Buuren de bidstond
leiden.
De wetenschappelijke bijeenkomst za
worden voorgezeten door prof. dr. N.
H. Ridderbos, terwijl directeur H. M
Oldenhof de vergadering zal leiden.
De Joodse kunstenaar Harold Rubin
is vandaag vrijgesproken van de hem
tenlaste gelogde godslastering in ver
band met zijn omstreden schilderij van
de naakte Christus aan het kruis.
Betoogd was dat Rubin's werk, dat
Christus met een uitgestoken zwarte
tong toonde, heiligschennend geweest
was.
De politie had het schilderij in be
slag genomen in de galerij te Johan
nesburg waar het werk tentoongesteld
was.
Het proces tegen Rubin dat in no
vember j.l. begonnen is, is met grote
belangstelling gevolgd door artisten en
schrijvers, in het'bijzonder daar de ee-
den'voor de onderwijzeressen van dei machtigde Nederlands Gereformeerde
kerkelijke dagscholen. Onder eigen lei-i kerk zich tegen Rubin gekeerd had
ding van de 60 gedelegeerden kwam dc. De president bepaalde dat niet aan-
christelijke jeugd uit geheel Iran in getoond was dat Rubin Jezus Christus
conferentie bijeen. Overal werd de na- of God belasterd had met ziin schilde-
druk op de evangelische dienst gelegd. Irij dat „mijn Jezus" getiteld was.
Langzaam maar zeker waren we ondervoed
geraakt. Het landje van melk en honing was een
land geworden van melkpoeder; kunsthonir.g
veenaardappelen, die van pure ellende in elkaar
zakteneenheidsworst, waar men volgens alge
meen zeggen niet alleen complete hondestaarten
in aantrof, maar ook knopen, bretels en sokop
houders van bereiders, die op 'n noodlottig mo
ment méé tot worst verwerkt waren; alsook 'n
nieuw soort brood, dat alleen door zijn vorm aan
echt brood deed denken, maar dat grauw zag van
narigheid. Eerst lachten we om al die ongemak
ken: ons Nederlandse volk had toen nog een zo
sterke Joodse inslag, dat de gein over 'veel misè
re heenhielp. Maar op de duur legden de zwak
keren het loodje en de sterksten werden onder
mijnd.
En toen sloeg de Spaanse Griep toe. Waarom deze
kwaadaardige vorm van influenza aan Spanje toe
geschreven werd, ls me nooit helemaal duidelijk ge
worden. Misschien omdat ze daar voor het eerst
epidemisch optrad; misschien omdat we nog altijd
wat tegen dat land hebben vanwege de tachtig
jarige oorlog. In ieder geval raasde de ziekte heel
Europa door Zij kende geen grenzen en tastte
vriend en vijand gelijkelijk aan: zij kende ook geen
neutrale mogendheden en drong dus ook ons land
binnen. En overal waar ze verscheen, begon het
grote sterven. Naar ik meen heeft ze meer slacht
offers gemaakt, dan alle oorlogshandelingen samen!
In elk geval: het leven veranderde ingrijpend. De
ene begrafenisstoet na de andere trok door de Gro
ningse straten. En op het hoogtepunt van deze
kwaadaardige infectie stonden er meer overlijdens
berichten in de krant dan advertenties. Jongeren
en ouderen werden meegesleept, en juist de aller-
sterksten delfden het eerst het onderspit. Zo was
je gezond en fit, en zo lag je te snakken naar
adem en vertroebelden koortsvisieoenen je brein.
Er scheen ook geen sprake te zijn van enige im
muniteit. Mensen kregen de ziekte en herstelden.
Ze lachten 'n beetje spottend en vonden dat het
best was meegevallen. Plotseling sloeg de kwaal
opnieuw toe. en dan definitief en vernietigend. En
met het stijgen van het aantal slachtoffers, steeg
ook een zekere vorm van paniek. Men had vreemde
verhalen over de verschijnselen: men fluisterde dat
het eigenlijk helemaal geen griep was, maar één
van die middeleeuwse epidemieën die hele landstre
ken hebben ontvolkt. „De zwarte dood" noemde
men de ziekte hier en daar; en daartegen was geen
kruid gewassen. Het leven was een leven geworden
op de uiterste rand van de afgrond: men balanceer
de angstig, tot men zelf werd aangegrepen. En onder
wijl bedacht men hoe hele gezinnen in enkele da
gen ten grave werden gebracht, en men haalde zich
de meest afschuwelijke fantasieën in zijn hoofd.
Ook in onze eigen kring sloeg de dood toe. Er
waren vrienden, die opeens hun vader of moeder ver
loren. En één voor één werden we ook zelf griep-
patiënt, en het kon heel lang duren voor je dan weer
goed en wel hersteld was. Zelf ben ik bijna een heel
jaar uitgeschakeld geweest. Telkens dacht je dat
je er nu bovenop was, om dan weer met een smak
terug te vallen in zoveel graden koorts. Op de
duur interesseerde je niets meer. Jc kreeg het gevoel
dat alle herstel toch maar 'n leugen was; je ver
loor de moed om tegen de steile hellingen van het
normale leven óp te klauteren.
Aan de ene kant zou dat een verloren jaar worden.
Je gaat nu eenmaal niet over naar 'n volgende klas,
als je rapport louter vraagtekens vertoont, omdat
je geen enkele repetitie hebt meegemaakt plus nog
wat onvoldoenden omdat je je niet hebt kunnen voor-
bereiden op de paar proefwerken die je toevallig wel
presteerde.
Maar tegelijk was het louter winst. Want de con
frontatie met de dood heeft toch ook diepe waarden.
Tenminste, als je achter de doodsengel de Heer
ziet staan en zo Hem ontmoet, die de opstanding
en het leven is. Ik wil daar niet veel over schrij
ven. Ik geloof nog altijd dat de strijd die God met
een mensenkind voert een zeer particuliere aan
gelegenheid is, waar derden niet mee te maken heb-
ben. Maar ik ben mijn leven lang dankbaar ge
bleven voor het verloren jaar Oók daarvan gold
het devies van mijn ouders: „UVW" dat is „Uit
Verlies Winst". Een jaar zitten blijven is zo erg
niet, als het maar gepaard gaat met een geeste
lijke groei I
