GROTE LEESHONGER
IN INDONESIË
Ruim helft van bevolking
blijft bij lager onderwijs
Plannen van Nes Ammim
kunnen nu doorgaan
Proefschrift over Van Limborch
Ds. Barnouw promoveert
bij profW. FDankbaar
Ambassade in Bonn
kan geen opheldering
verschaffen
Simandjuntak even in ons land
Christ, dagblad heeft
abonnees op wachtlijst
Een ivoord voor vandaag
Behandeling
als andere
nederzettingen
Wachttoren Dachau r
wordt kloosterpoort^
T
1
J GELEZEN:
VRIJDAG 22 MAART 1963
(Van onze kerkredactie)
Vanmiddag stond Philippus van
Limborch, een van de vaders van
de Remonstrantse Broederschap
in het middelpunt van de belang
stelling- De Haagse vrijzinnig-
hervormde predikant, ds. P. J.
Barnouw heeft hem uit de verge
telheid naar voren gehaald en
daarmede in Groningen bij prof.
dr. W. F. Dankbaar zijn doctors
titel verdiend. Wie zich afvraagt
waarom een hervormde predi
kant juist een remonstrantse
hoogleraar voor een diepgaande
studie heeft uitgekozen, vindt
misschien een antwoord in de uit
spraak van Van Limborch: „Tus
sen mensen, die in niet-noodzake-
lijke onderdelen van de leer van
mening verschillen, moet eenheid
en broederschap zijn. Als deze
verdraagzaamheid niet gevonden
wordt, moet het lichaam van
Christus wel verscheurd wor
den". Ds. Barnouw zelf deed zon-
dag j.l. intrede in de hervormde
gemeente van Den Haag, samen
met twee vrijzinnige collega's als
predikant met bijzondere op
dracht.
v7le,.ren,Y£,rti4 Jaar lan? Van Lim
borch (16331712) hoogleraar geweest
*an het Remonstrants Seminarium te
Amsterdam. Meer dan de helft van die
zelfs de enige hoogleraar,
«ij heeft een enorme invloed gehad op
ae broederschap, door zijn historische
uitgaven, zijn theologie, maar ook daar
tall we gemeenten In binnen- en bulten-
land hem regelmatig om raad vroegen.
Van Limborch schreef de eerste „syste
matische theologie" voor de Broeder-
«en uitgebreid werk dat tussen
1681 en 1735 in het Latijn vijf herdruk
ken beleefde en bovenalen In het Ne
derlands en Engels werd vertaald.
Deze hoogleraar
heeft niet midden
in de strijd ge
staan. Hij leefde
een betrekkelijk
rustig leven, hoe
wel hij tot een
kleine minder
heidsgroep behoor
de. Misschien
heeft hij echter
wel zo weinig aan-
vallen te verduren gekregen, omdat in
de Hervormde Kerk een felle strijd
aande was over de inzichten van Voe-
us en Coccejus, meent ds. Barnouw.
.Iet is opmerkelijk dat in het Neder
lands nimmer een felle aanvaMs_ gepu
bliceerd op zijn levenswerk „Christel
ke theologie".
Zo wordt Van Limborch door ds. Bar
nouw beschreven als de man die zich
rustig heeft bezonnen op de visies en
gedachten die uit de kolklng van, atrija
naar voren zijn gekomen. Maar hij bleef
J I.JI... kxM <J i' n A r>u~. HA rtf.
de Heilige Schrift niet verboden en mag
J- plaats hebben". Ook achtte hij al-
ninst de presbyteriale kerkorde be-l
ter dan de episcopale. Met synodes was
hij niet bijster ingenomen. Eens schreef
hij zelfs dat er in de eigenlijke zin van
het woord geen ketters zijn. Zo wordt
dus Van Limborch getekend als een
theoloog van de verdraagzaamheid, die
opziet naar Grotius, Erasmus en Epis-
copius als lichtende voorbeelden en hen
tracht te volgen op ..de juiste weg naar
de ideale kerk, waarin de bijbel en het
verstand de basis zijn van het echte
christendom."
Ds. Barnouw tekent deze geleerde
als predikant en hoogleraar, als histo
ricus, theoloog, godsdienstfilosoof en
als zielzorger. Hij toont aan hoe hij
invloed gehad heeft op de duidelijke
wijziging in het geestelijk klimaat in
Nederland, maar toch ook onbewust
tevens de wegbereider is geworden
van het rationalisme van de volgende
eeuw. Toch was hij tegelijkertijd een
fel tegenstander van Spinoza, een
man die dan wel niet veel moest heb
ben van uitvoerige geloofsbelijdenis
sen, maar de Apostolische Ge
loofsbelijdenis hoogachtte en vast
hield aan de eis van de erkenning van
Christus als Heer.
Predikant
Ds. P. J. Barnouw heeft een voor
aanstaande plaats in de Vereniging van
Vrijzinnige Hervormden. Hij was onder
meer vice-secretaris van het hoofdbe
stuur. Hij begon zijn ambtelijke loop
baan in Retranchement, waar zijn va
der, ds. H. J. Barnouw, hem bevestig
de in 1946. Vier jaar later werd hij
„emeritus-predikant" toen hij zich ver
bond aan de afdeling van de Protestan
tenbond in Schiedam. In 1959 werd hij
door prof. dr. P. Smits ingeleid ais
voorganger van de plaatselijke Vereni
ging van Vrijzinnige Hervormden in
's-Uravenhage. Nu is hij een week ge
leden met zijn twee collega's als predi
kant aanvaard en dus weer volgens de
kerkorde in actieve dienst getreden.
Aan zijn proefschrift heeft ds. Bar
nouw vijftien stellingen toegevoegd die
hij vandaag te verdedigen kreeg. De
meest opmerkelijke is wel de veertien
de. Daar schrijft hij: „De vrijstelling
van dienst als gewoon dienstplichtige
wegens het bekleden van een geestelijk
of godsdlenstlg-mensUevend ambt of op
leiding tot zodanig ambt, zoals die in
de Nederlandse wetgeving is vastge
legd, veroorzaakt een onaanvaardbare
uitzonderingspositie van predikanten en
aanstaande predikanten.
(Advertentie)
de verdediger van heh die door de sy-
n D' 1
remonstranteiT"zijn"''geen nieuwlichter*,
node van
zet. Zijn
Dordt de kerk waren uitge-
■na was steeds weer: „De
zij zijn geen scheurmakers."
Belijdenis
Ds. Barnouw brengt in de visies van
deze geleerde naar voren, hoe hij dacht
in de richting van wat wij nu noemen
een „concentratie van de belijdenis
Voor hem was het geloof ln de drieëen-
heid, de erfzonde, zoals deze in calvi
nistische kring onderwezen weril en
zelfs de volstrekte godheid van Chris
tus niet beslist noodzakelijk om een
goed christen te kunnen zijn. Zo schreef
hij: „Het voorwerp van geloof is Jezus
als Christus, maar dit houdt niet in dat
er ook in het eeuwig zoonschap geloofd
moet worden".
Ook het geloof in de kinderdoop acht
te Van Limborch niet noodzakelijk om
dat het nergens in de Schrift bevolen
wordt. Maar hij sprak zich ook niet te
gen de kinderdoop uit, want die is „ui
Televisiemisverstand
(Van onze kerkredactie)
Het duizelde ons gistermiddag even. We
waren in gesprek met de twee-en-veertig-
jarige Alfred Simandjuntak, secretaris van
de lectuurcommissie van de Raad van Ker
ken in Indonesië. Sprekend over de lees
honger van het Indonesische volk vertelde
hy dat er nu in Djakarta ook een protestants-
christelijk dagblad verschijnt. Het heeft
65.000 abonnees neen, niet die het blad
dagelijks ontvangen, maar die op een wacht
lijst staan. Er zijn reeds 35.000 werkelijke
abonnees, maar gebrek aan papier maakt
het onmogelijk dat ook die 65.000 andere
Indonesiërs het blad dagelijks ontvangen.
Het is waarschijnlijk de enige krant ter wereld die kan zeggen dat
de wachtlijst bijna tweemaal zo groot is als het aantal abonnees.
Maar zijn werk staat voor grote
moeilijkheden. Het gebouw aan de be
kende Kwitang in Djakarta wordt veel
te klein. Daar komt bij dat de rege
ring van plan is de straat geheel te mo
derniseren. Er zal een hoog gebouw
moeten verrijzen, of anders zal de uit
telt in Djakarta behoort tot de beste
van geheel Azië. Er zijn op het ogen
blik 1500 jonge mensen in opleiding om
tot het ambt te worden toegelaten.
Maar er zijn nog steeds specialisten
nodig, academici, bijvoorbeeld op land
bouwkundig gebied. Er zal zeker nog
plaats zijn voor artsen. Het is heel op
merkelijk dat enkele Nederlandse zen
delingen, die zojuist met verlof ln ons
land zijn teruggekeerd, zonder dat zij
het vroegen een visum gekregen heb
ben om te kunnen terugkeren.
Alleen zult u er aan moeten den
ken zegt Simandjuntak dat wij be
hoefte hebben aan mensen die ons
land willen helpen opbouwen. Ze moe
ten niet komen met een houding van:
Ik zal het ze wel eens vertellen.
Vrienden van Jezus.Het zijn degenen, die doen wat Hij
gebiedt. In Johannes 15, één der schoonste hoofdstukken uit
de Bijbel, geeft Jezus Zijn discipelen, kort voor Zijn heen-L
gaan, het grote gebod der liefde. „Niemand heeft grotere
liefde dan dat hij zijn leven inzet voor zijn vrienden. Gij zijt
Mijn vrienden, indien gij doet wat Ik u gebied", zo zegt Jezus.
En ook in dit woord openbaart zich de liefde van de Meester.
Niemand heeft grotere liefde voor de mensen gehad dan Hij.
Hij gaf Zijn leven voor hen. En Hij noemt die mensen vrien
den van Hem. Mensen nota bene, die Hem verloochenden en\
die drukker waren met zichzelf dan met Hem. Maar dan volgt\
daarop onmiddellijk de nadere precisering van het vriend-zijn.r
Niet, dat er tegenover de vriendschap van Jezus iets van dejjr
mens moet staan: hoe zou het kunnen? Jezus wil alleen maarp*
dit zeggen: als u zich een vriend van Mij wilt noemen, dant]
zult u naar Mij moeten luisteren. Naar Mijn geboden, ncurrke
Mijn oproep, die gericht is op uw behoud. „Zo lief had HijP
zondaars, dat Hij voor hen stierf." Hij, Jezus, heeft ons het,^
eerst liefgehad. Hij wil ons als vrienden van Hem voorstellenla
aan de Vader. Moeten wij die liefde afwijzen? Of zullen tuij*®
het waar maken, dat wij Zijn vrienden zijn, heel eenvoudigge
door naar Hem te luisteren? P
do
lib
REGERING
Cijfers C.B.S. over Zuid-Holland:
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Apeldoorn, wijkgemeente
Berg en Bosch: C. H. van Rhijn te Vlaar-
dingen: te Gaast en Ferwoude (toez.)
L. E. Emmen te Voorschoten.
GEREFORMEERDE KERKEN
Jubileum convent chr.
sociale organisaties
Op donderdagmiddag 2 mei zal ln
„Esplanade" te Utrecht het convent der
christelijk-sociale organisaties een bij
eenkomst beleggen ter herdenking van
zijn 25-jarig bestaan.
Op deze jubileumbijeenkomst zal het
woord worden gevoerd door prof. mr.
P. J. Verdam, hoogleraar aan de Vrije
Universiteit en lid van het dagelijks be
stuur van de Sociaal-Economische
Raad en door de heer C. J. van Mas-
trlght, voorzitter van het Christelijk
Nationaal Vakverbond in Nederland
(CNV).
juist de diplomatieke betrekkingen zijn
hersteld, verkeert. In tegenstelling tot
Zuid-Amerika, waarvan de heer Gatti-
noni ons onlangs vertelde dat het wel
boeken kan produceren, maar moeite
heeft met de distributie, kent Indonesië
in het geheel geen distributieprobleem.
De boeken, brochures en tractaatjes
vliegen weg.
Onlangs verscheen de biografie van
een bekende Amerikaanse zendelinge,
Isobel Kuhn die jaren ln China gewerkt
heeft. Het boek, dat ook in het Neder
lands Is uitgekomen onder de titel „De
hoge weg", had een oplage van tiendui
zend exemplaren. In drie maanden
tljds was het boek uitverkocht.
Een half jaar geleden werd in overleg
met de Internationale Bijbelbond de
„Leiddraad" uitgegeven, waarin een
bijbelleesrooser is opgenomen met kor
te verklaringen van het te lezen gedeel
te per dag. Men was eerst .er niet
zo heel erg zeker van of het wel zou
aanslaan. Maar toen het boekje voor
het eerste kwartaal van de pers kwam
ln een oplage van 5000 exemplaren, was
het reeds totaal uitverkocht. Van het
boekje dat voor het tweede kwartaal is
verschenen weTden 10.000 exemplaren
verkocht. Ook dat was reeds uitver
kocht eer de persen gingen draaien.
Als een stripverhaal met plaatjes
werd de levensgeschiedenis van
Christus uitgegeven in drie delen,
gelijkenissen. De oplage van 240.000
exemplaren was in twee jaar tijd to
taal uitverkocht.
HOUVAST
Hoe komt het?, vroeg Simandjuntak
zich af. En deze vriendelijke man, die
de blijdschap van het gezicht afstraalt,
zegt nadenkend: Ik weet het niet. Wij
hebben bij de lectuurcommissie wel de
indruk dat de mensen meer en meer
naar de bijbel grijpen. Ze hebben be
hoefte aan iets wat eenvoudig is, wat
geestelijke houvast geeft. Er wordt ge
zocht naar iets reëels. Na alle onrust
van de afgelopen jaren en nu de Indo
nesische mens een geestelijke omwen
teling moet doormaken breekt meer en
meer het verlangen door naar wat uit
gaat boven slogans en leuzen, naar het
echte.
Er is nooit genoeg. Ook al wordt er
door deze christelijke uitgeverij,
waarvan Simandjuntak de directeur
is, bijna een titel per week uitgege
ven. Tractaatjes bijvoorbeeld worden
met honderdduizenden tegelijk ge
drukt en ze vliegen weg. En deze
toch nog betrekkelijk jonge Batak
(Zeg vooral niet Batakker, zegt hij,
want dat is een soort paard) weet
uit persoonlijke ervaring dat velen
door dergelijke tractaatjes tot geloof
gekomen zijn.
geverij moeten uitkijken naar een an
der gebouw.
Juist daarom was hij even in ons
land. Hij hadin Londen de internatio
nale conferentie bijgewoond van de
nieuwe wereldlectuur commissie van
de Wereldraad van Kerken, die onder
voorzitterschap van prof. dr. Joh.
Blauw in Londen heeft vergaderd. Er
is geld nodig voor dit nieuwe gebouw.
Als de lectuurcommissie het uit eigen
fondsen moet financieren dan zou het
zeker nog tien jaar duren eer het be
drag bijeen is.
De zojuist gestarte actie „Brood voor
het hart" waaraan zo goed als alle ker
ken meewerken zal, mits de actie,
slaagt, ook ln deze geweldige nood hel
pen voorzien. „Ik verwacht minstens
een half miljoen voor Indonesië alleen"
zegt Simandjuntak. Hij hoopt ln augus
tus weer naar Nederland te kunnen ko
men, als het bedrag tenminste door de
kerken bijeengebracht ls.
MENSEN
Nu de diplomatieke betrekkingen tus
sen ons land en zijn land zijn hervat
zal het weer gemakkelijker worden om
- - - hulp te verschaffen. We hebben nog
met een apart vierde deel over de steeds mensen en fondsen nodig zegt
T>" - AAA hij. Predikanten voor de plaatselijke ge
meenten zijn niet meer nodig. Die kun
nen nu in Indonesië opgeleid worden.
Alleen reeds de kerken die bij de
Raad van Kerken zijn aangesloten heb
ben acht verschillende theologische op
leidingsscholen, waarvan drie op uni
versitair niveau. De theologische facul-
Een woordvoerder van de Nederlandse
ambassade in Bonn heeft meegedeeld,
dat staatssecretaris Scholten zijn verkla-
ring heeft gebaseerd op informaties, die
de ambassade heeft verkregen van de
Duitse federale voorlichtingsdienst De
woordvoerder zei dat van Nederlandse
kant nu een onderzoek wordt ingesteld.
„Het ls mogelijk dat de situatie op tech
nisch gebied is veranderd sedert de in
formaties van de Duitse voorlichtingsin
stantie". aldus de woordvoerder van de
Nederlandse ambassade.
De betrokken Duitse voorlichtings
dienst deelde mee dat enkele maanden
geleden op de Nederlandse ambassade
in Bon besprekingen zijn gehouden over
de plannen voor samenwerking tussen
de Duitse bondsrepubliek en Nederland
op het gebied van de televisie. Een
woordvoerder van de voorlichtingsdienst
voegde hieraan toe, dat technische ont
wikkelingen, die sedertdien zijn opgetre
den. de situatie mogelijk hebben veran-
van te zijn dat Nes Ammim geen mis
sionaire bedoelingen heeft. „Wij gelo
ven in de goede wil tot samenwerking
en tot het bewerkstelligen van een be
ter begrip tussen Joden en niet-Joden
in Israel. Wij gaan er van uit dat
Nes Ammim tot snelle en positieve re
den beter te leren begrijpen. Onzerzijds
kan Nes Ammim rekenen op een faire
behandeling" zo zei de minister.
NES AMMIM kan voortgaan
met de uitvoering van haar
sterie van posterijen, die verantwoorde- mei uitvoering van
lijk is voor het project in Wesei, deelde plannen. Dat heeft de voorzitter
mede dat er geen verandering is geko
men in de oorspronkelijke plannen met
deze zender Er moest volgens hem een
of ander misverstand in het spel zijn.
Luns op vergadering
chr. werkgevers
De jaarvergadering van het verbond
van protestants-christelijke werkgevers,
die 16 mei in Scheveningen wordt ge
houden. is gewijd aan „De plaats van
de E.E.G. in de wereld". De minister
van buitenlandse zaken mr. J. M. A.
H. Luns, zal de politieke kant belich
ten. terwijl de voorzitter van het ver
bond van protestants-christelijke werk
gevers, de heer H. H. Wemmers. in
zijn jaarrede aandacht zal schenken
aan de economische problematiek van
dit actuele onderwerp.
De Amerikaanse verbindingssatelliet
..Relay" heeft in de nacht van dinsdag
op Woensdag voor de eerste maal een
uitzending van kleurentelevisie ge-
relayecrd. De uitzending duurde een
kwartier. Zij was gisteravond op de
Amerikaanse kleuren-t.v. te zien.
van de Israëlische parlementaire
commissie die over de toekomst
van de nederzetting moest oor
delen bekendgemaakt. Nes Am
mim zal voortaan behandeld wor
den als iedere andere nederzet
ting en het kan zich thans voegen
in de organisatie van de provin
ciale raad van de Ga'aton.
Zoals men weet ging het Initia
tief tot de stichting van Nes Am
mim uit van Nederland en Zwitser
land. Men wilde er een soort
christelijke kibboets van maken,
waar gedoopte Joden onderdak
zouden vinden. Tegen die plan
nen is indertijd sterk verzet ge
rezen van Joodse zijde en de
kwestie werd zelfs uitvoerig
het parlement besproken.
Dank zij de bemoeienissen van de
Israëlische minister van financiën, Le
vi Eshkol. is de zaak nu echter op
redelijke wijze geregeld. De minister
Industrie
Advertentie)
Ronduit zegt hij: Wij staan als In
donesische christenen achter de poli
tiek van onze regering. U kunt niet an
ders verwachten. Dat is niet omdat
wij moeten, maar omdat het zo hoort.
Wij hebben in de Raad van Kerk een
commissie voor kerk en maatschappij,
daar hebben wij de verhouding van
kerk en staat uitvoerig met elkaar be
sproken. Het staat voor ons vast dat
de kerk zo veel mogelijk achter haar
regering moet staan. Natuurlijk ls er
kritiek mogelijk en natuurlijk moet
de stem van de kerk van tijd tot tijd
klinken waar correcties moeten worden
aangebracht.
Simandjuntak is blij over de ontwik
keling met Nieuw-Guinea. Dat is reeds
eerder officieel uitgesproken in een
brief van de Raad van Kerken aan de
Nederlandse kerken. En de raad
reeds begonnen om verantwoordelijk
heid voor dit gebied te nemen. Er zijn
reeds over en weer bezoeken afgelegd.
De Indonesische kerken geven steun
de paar honderd papoease studen
ten die in Djakarta studeren en waar
van de meesten christen zijn. Zij heeft
zich over hen ontfermd en heeft in ve
le gevallen gezorgd voor huisvesting.
Bovendien is er een Bureau Irian
Barat gevormd om te bestuderen welke
mogelijkheden er zijn en wat er ge
daan moet worden, bijvoorbeeld op het
gebied van het onderwijs. Van dit
bureau is onder meer Frits Kirihio lid.
In juli van dit jaar komt de drie
jaarlijkse algemene vergadering van
de Raad van Kerken bijeen in Makas
sar op Celebes. Daar zullen de ker
ken van Nlenw-Guinea ook vertegen
woordigd zl;n. Er wordt gehoopt dat ook
ds. B. Richters, prof. dr. H. Bergenia
en ds. G. F. H. Locher aanwezig zul
len kunnen zijn.
GROEI
Zo groeit het werk en de verant
woordelijkheid en zo groeien nog iede
re dag de mogelijkheden. Juist deze
week vernamen wij nog dat er volgens
de officiële cijfers van 1958 m Indone
sië 4 miljoen christenen waren. Op het
ogenblik wordt dit aantal geschat op
tegen de zes miljoen. Er is in sommi
ge streken zelfs sprake van massale
overgangen, vooral bijvoorbeeld in het
Toradjaland.
Verheugend is ook het bericht dat
we deze week vernamen dat er
jaar nog 300.000 bijbels zullen mogen
worden ingevoerd en 300.000 Nieuwtes-
tamentjes, terwijl bovendien vergun
ning is gegeven voor een miljoen bij
belgedeelten.
Simandjuntak sprak over de moge
lijkheid dat er ook weer plaats zal
zijn voor specialisten. Uit andere
bron verhamen wij dat het vertaal
werk van de bijbel sterk gestimuleerd
moet worden. Aan het Amerikaans
Bijbelgenootschap zou gevraagd zijn
een man om leiding aan dit werk te
geven. Maar naast hem zullen nog
drie a vier taalgeleerden nodig zijn
om het werk wat nu incidenteel ge-
De bevolking in de provincie
Zuid-Holland is in de periode tus
sen de volkstelling van 31 mei 1947
en die van 31 mei 1960 toegenomen
van 2.284.080 tot 2.706.810 personen
of wel met bijna negentien pro
cent. Tachtig procent van de be
volking bleek ook in de provincie
te zijn geboren, zestig procent
woonde in de geboortegemeente
en van deze laatste groep heeft
negentig procent nooit in een an
dere gemeente gewoond.
Dit blijkt uit de voorlopige uitkom
sten van de dertiende algemene volks
telling voor Zuid-Holland, gepubliceerd
in „Mededelingen" van het Centraal
Bureau voor de Statistiek. Voor wat
de leeftijd ten opzichte van het totale
bevolkingsaccres betreft, valt een ster
ke toename op van de leeftijdsgroepen:
59 jaar, 10—14 jaar, 5064 jaar en
65 jaar en ouder. Deze stijging beliep
voor de vier groepen respectievelijk 29,
49, 33 en 57 procent tegenover het to
tale accres van bijna 19 procent. Uit
de cijfers voor de burgerlijke staat
blijkt, dat het aantal gehuwde perso
nen in 1960 belangrijk hoger ligt dan
in 1947 (1.260.880 en 997.553).
all
W>
se!
flif
De beroepsbevolking nam toe meplf
1.000 personen. Elf procent van de 68b
jarigen en ouderen had in 1960 nog eeife
beroep. In 1947 was dit percentage 17je
Uit een oogpunt van in de landbouv
werkzame personen heeft de landbou*
absoluut en relatief sterk aan beteke"?
nis ingeboet, met een vermindering
van het totaal van 94.020 personen
deze bedrijfstak in 1947 (16 procent vai
de totale beroepsbevoling) tot 69.541
procent) in 1960.
Kerkelijk
Relatief, zo blijkt uit de indeling
naar kerkelijke gezindte, namen per-
centureel de rooms-katholieken toe van
24,5 in 1947 tot 25,3 in 1960, de „ove
rige kerkelijke gezindten" van 3,8 tot
3,9 en de personen zonder kerkelijke
gezindte van 21,1 tot 23,3. Een terug
gang blijkt voor de hervormden van
39,0 tot 36,4 procent en tfoor de gere
formeerden van 11,6 tot 11,1- procent.
Tot de gereformeerden zijn gerekend,
die zich opgaven te behoren tot de ge
reformeerde kerken, gereformeerde ge
meenten en oud gereformeerde ge
meenten.
Wanneer dezelfde definities voor huls-
houden en alleenstaande worden gebe
zigd als in 1947 het geval was, blijkt,
dat de gemiddelde grootte per 100 huis
houdens ls teruggelopen van 380 tot 369
personen. Het aantal in het huishouden
wonende kinderen liep terug: van 175
tot 162, en het aantal „overige leden'
van 21 tot 13. Ten opzichte van de 68.46
alleenstaanden ln 1947 ls dit aantal
voor 1960 met bijna tachtig procent ge
stegen tot 123.116 alleenstaanden.
beurt te stimuleren en te activeren
en de zo noodzakelijke wetenschappe
lijke ondergrond te schenken. Zo heeft
het hetstel van de diplomatieke be
trekking reeds nu de Nederlandse
kerken getoond dat er nog werk aan
de winkel is. En met nadruk stelt Si
mandjuntak dat ieder hulp van Neder
landse zijde gewaardeerd wordt.
Vrouwen
Van de 223.575 vrouwen met een bé'
roep in Zuid-Holland, waren 40.547 ge
huwd. Onder de vrouwen met een be
roep zijn er 14.204 tevens hoofd vai
een huishouden. Dit laatste aantal is bij
na een kwart van alle vrouwelijke hoot
den van huishoudens in Zuid-Holland.
Meer dan de helft van de Zuldhol f
landse beroepsbevolking heeft na he^
lager onderwijs geen ander soort vai
algemeen vormend onderwijs voltoolr
en geen vakdiploma meer behaald. 3 ft
procent haalde een ulo-diploma of ee),
lager vakdiploma. 10 procent behaald)
het einddiploma van een mlddelbarf.
school of een middelbaar of semlhogef,
vakdiploma. Twee procent van de bt'
roepsbevolking genoot een hogere
leiding.
De woningvoorraad steeg van
-0 met 32 procent tot 712.702
Van deze woningvoorraad werd 27 prt
cent in 1946 of later gebouwd.
Op.het gebied van het voormalig cos -
centratiekamp Dachau zal een kloosté
ter verzoening worden opgericht. Op 3
april zal de eerste steen worden gelegl
Een voormalige wachttoren zal als klooi 1
terpoort worden gebruikt. In het midd^f
van het klooster, dat „heilig bloed" x.
heten en door karmelitessenzusters z)
worden bewoond, komt een kerk. H|
klooster is bedoeld om de herinnerii)
aan het concentratiekamp levend te hoi
den. Het initiatief is afkomstig van ka:
dinaal Faulhaber.
heeft dezer dagen verklaard, er zekersultaten zal komen.
Volgens Eshkol kan Nes Ammim
weinig sensationele nieuwigheden le
veren op het gebied der landbouw.
Wel echter op het gebied van de In
dustrie. waardoor ook in de praktijk
het partnership tussen Israel en Nes
Ammim vruchten zal moeten afwerpen.
Op een vraag van de stichting Nes
Ammim Nederland of het ministerie
van landbouw zijn medewerking op het
gebied van irrigatie zal verlenen en het
ministerie van binnenlandse zaken zijn
medewerking voor de aan te leggen
weg zal geven, luidde Eshkols ant
woord: „Het is aan te nemen, dat
alle regeringsafdelingen nu hun mede
werking aan Nes Ammim zullen verle
nen op dezelfde correcte wijze, als
waarop betreffende departementen ook
de belangen van de andere nederzettin
gen tot nu toe behartigd hebben."
Belangrijk volgens minister Eshkol
is, dat in de toekomst iedere vorm van
misverstand en iedere onnodige wrij
ving vermeden wordt. Derhalve drong
hij er op aan, dat Nes Ammim in de
nabije toekomst voor iedere nieuwe
stap allereerst contact zal opnemen met
mensen in Israel en regeringsvertegen
woordigers.
Een curatorium waarin ook mensen
uit verschillende politieke partijen uit
Israel zitting zullen hebben, beschouwt
minister Eshkol als de garantie dat
Nes Ammim tot snelle en positieve re-
Verslag van de enquête aangaande school-
rljpheld van kinderen van de eerste klas van
de lagere school, door drs. A. W. van Dijk
met medewerking van M. C. van Noortwijk-
Colljn. Uitgave Jacob van Campen, Amster
dam.
Het onderzoek naar de schoolrijpheid van kin
deren van de eerste klas werd in 1956 opgezet
met medewerking van het departement van O..
K. en W. en het Gereformeerd Schoolverband.
Aan 400 scholen werd een formulier gezonden,
zodat een veelheid van materiaal binnenkwam.
Na een uitvoerige bestudering van de gege
vens trad als conclusie naar voren, dat „niet
schoolrijp" nauwelijks een begrip is. Voor het
feit dat een kind in de eerste klas van de lagere
school niet mee kan komen zijn naast gebrek
aan intelligentie een groot aantal oorzaken te
noemen. Bovendien blijkt het dat verscheidene
kinderen die het onderwijs in de eerste klas
niet kunnen volgen zich in de loop van de tijd
aanpassen.
Als algemene regel geldt dat er twee oorza
ken zijn; te weten het niet voldoende uitge
groeid zijn van de kinderlijke individualiteit tot
het niveau van de zes- zevenjarige en de ge
brekkige ontwikkeling van de leesfunctie van het
kind.
Dc poort In de muur, door Marguerite de
Angeli. Uitgave H. ten Brink, Amsterdam/
Meppel.
Een kinderboek, waarin de sfeer van de Mid
deleeuwen uitstekend getroffen is. Hoofdpersoon
is een gedeeltelijk verlamde jongen van konink
lijke bloede, die ondanks zijn handicap en het
feit, dat zijn ouders zich niet met hem bezig
kunnen houden, een grote dosis moed en door
zettingsvermogen aan de dag legt. Hij brengt
het zelfs zover, dat hij bij een beleg, dat nood
lottige gevolgen kan hebben, voor een gelukki
ge wending zorgt. Het verhaal is zeer aanne
melijk en boeiend geschreven, zodat meisjes en
vooral jongens van tien jaar en ouder het met
het grootste genoegen zullen lezen.
Tachtig Jaar Nederland (1880-1960), door M.
Goote. Uitgave J. H. Kok N.V., Kampen.
Een levendige schets van het politieke, socia
le en economische gebeuren in ons land tussen
1880 en heden geeft M. Goote in zijn boekje
„Tachtig jaar Nederland". Uit het voorwoord
van de schrijver blijkt, dat het werkje vooral
bestemd is voor gebruik op scholen voor voort
gezet onderwijs en op cursussen. „Het is in ve
lerlei opzichten een boeiende tijd geweest", al
dus de heer Goote en het moet in hem worden
geprezen, dat hij erin geslaagd is, dit in zijn
boekje te laten doorklinken. Daarbij wordt de
aantrekkelijkheid van het werkje in belangrijke
mate verhoogd door de talrijke goedgekozen il
lustraties. Het is van uitermate groot nut. dat
de opgroeiende jeugd een zo volledig mogelijk
VOOR T
inzicht krijgt in de hedendaagse samenleving.
Het boekje van Goote kan daartoe een wezen
lijke bijdrage leveren.
Kleine Nederlandse Muziekgeschiedenis, door
Ary Schipper. Uitgave Nederlandse Uitgevers
maatschappij N.V. (Serie Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen).
Nergens staat te lezen, wanneer dit kleine
boekje over de Nederlandse muziekgeschiedenis
is uitgegeven. Wij vermoeden, dat dit al heel
wat jaartjes geleden moet zijn geweest, te oor
delen naar de wel zeer verouderde gegevens
voor het huidige muziekleven.
Wat nu de eigenlijke historische stof betreft
Ary Schipper moest in heel kort bestek heel
veel samenpersen en daarom ls het geheel wel
erg beknopt uitgevallen. Maar er staan zeker
wel wetenswaardige zaken ln, al zal men enige
voorzichtigheid moeten betrachten omdat de te
genwoordige stand van het onderzoek naar de
Nederlandse muziek al veel verder is voortge
schreden. Misschien kan Ary Schipper het boek
je eens herschrijven en dan de nieuwe gezichts
punten er in verwerken. In deze bovenstaande
vorm lijkt ons het boekje voor het onderwijs
niet meer erg geschikt.
H. E. K.
Als een meisje vrouw wordt, door dr. Edith
Kent. Uitgave G. J. A. Ruys, Amsterdam.
Aan de reeks boeken over sexuele voorlich
ting is weer een werkje toegevoegd. In „Als
een meisje vrouw wordt" vertelt de Zwitserse
arts Edith Kent wat het jonge meisje op sexueel
gebied behoort te weten. Zij wil haar enige
kennis geven omtrent bouw en functie van haar
lichaam en zij wil haar tegelijkertijd waarschu
wen voor de gevaren, waarmee zij te maken
kan krijgen.
Het is een openhartig werkje, dat er ongetwij
feld toe zal bijdragen onjuiste voorstellingen, die
meisjes op het gebied van de sexualiteit kunnen
hebben, weg te nemen. Dr. Edith Kent gaat geen
enkel probleem uit de weg. Het boekje is, zoals
mevrouw dr. E. Pereira-d'Oliveira in het voor
woord zegt, bestemd voor meisjes van 12 tot 20
jaar. Of het geschikt is voor elk meisje van 12
of 13 jaar. ongeacht haar rijpheid op dit ge
bied, is echter voor ons de vraag.
Dc Duitse Geest, door Hans Kohn. Uitgave
N.V. De Arbeiderspers, Amsterdam.
Hoe is het mogelijk geweest, dat het prestige
dat de Duitsers bezaten op het gebied van de
wetenschap en de muziek, van de literatuur en
van de filosofie, door de Duitsers zelf en vrij
willig werd vernietigd?
Professor Hans Kohn, in 1891 geboren te Praag
en sedert 1931 hoogleraar aan een universiteit
in New York, heeft geprobeerd het antwoord
op die vraag te vinden en naar zijn mening
ligt de verantwoordelijkheid daarvan bij alle
Duitsers die de humanistische tradities van
West-Europa hebben verworpen. In De Duitse
Geest analyseert hij tweehonderd jaar Duits
denken en zijn analyse resulteert in de conclu
sie, dat West-Duitsland juist door de splitsing
van „Das Reich" goede kansen maakt zich ein
delijk vaster te ankeren in de Westerse wereld.
De Turquoise, door Anya Seton. Vertaling
Meta Verschuur-Smits. Uitgave N.V. Konink
lijke Uitgeverij Erven J. J. Tljl, Zwolle.
In dit boek wordt het leven beschreven van
Santa Fé Cameron, geboren m 1850 in Nieuw-
Mexico als dochter van een Schot en een Spaan
se. Bij haar geboorte heeft zij de gave van hel
derziendheid meegekregen. Ondanks vele zware
tegenslagen jaagt Santa Fé Cameron naar genot
en een vaste levenspositie. Hierin slaagt ze aan
vankelijk wel, maar doordat ze haar helderziend
heid en naar geloof hierbij misbruikt en ver
loochent, komt zij ten slotte ten val. Door haar
hartstochtelijke kracht sleept ze anderen met
zich mee. Eerst als haar leven is verwoest volgt
ze de weg die voor haar de goede is en tracht
zij iets te herstellen van de aangerichte schade.
Niet alleen is het verhaal van de vrouw Santa
Fé Cameron meeslepend. Ook de beelden die ons
in bonte afwisseling worden getoond van tijd en
olaats van handeling houden onze aandacht tot
op de laatste bladzijde gevangen.
Papendrecht, dorp aan Ie rivier, door drs.
H. A. Visser. Uitgave J. H. Voorhoeve, Den
Haag.
Kan de beschrijving van een Zuidhollands dijk-
dorp als Papendrecht behalve voor de inwoners
van zo'n dorp ook interessant zijn voor ande
ren? Wij zijn, na lezing an het boek van drs.
Visser, geneigd deze vraag bevestigend te be
antwoorden. Vanzelfsprekend zullen de Papen-
drechtenaren er meer uithalen dan iemand, die
de plaatselijke situaties, Je typische namen en
de plattegrond van de gemeente niet kent.
Maar de lezer, die aan de hier en daar voor
hem weinig betekenende detaillering voorbij
gaat, zal toch met belangstelling kennis nemen
van wat over de ontwikkeling van een landelijk
dorpje tot welvarende industriegemeente verteld
wordt. Papendrecht is na de oorlog bijzonder
snel gegroeid, hetgeen uiteraard gepaard ging
met zeer ingrijpende veranderingen op vrijwel
elk terrein. De geschiedenis van de gemeente
vóór de verstedelijking, c ie zich thans aan 't
voltrekken is. heeft drs. Visser op boeiende wij
ze geboekstaafd. „Papendrecht. dorp aan de
rivier" is een boek. dat ontstaan is uit vieren
veertig krantenartikeltjes. Men heeft het kwistig
geïllustreerd.
dai
