iH
Ontslag van Van Blomberg en Von Neurath
EENZAAM
SPEL
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 23 FEBRUARI 1963
m
i i
i
R
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
«JOOF
G, PUCHINGER
hij blijkt i
i reusachtige afmetingen te zijn."
„Journal", 5 februari 1938
„Het ziet ernaar uit, dat het rationale element terrein verliest.
„Echo de Paris", 5 februari 1938
Het heeft meer dan zes jaa:
ten oorlog trok.
Niets is onjuister bij de be-
tudering van de ontwikkeling
an Duitsland gedurende die
iren (januari 1933september
939) dan Hitiers macht te be
en vanuit de bevoegdheden
e hij bezat in september 1939.
e waarheid is dat hij eerst
iet de jaren de volle-
Ige macht in handen kreeg,
raarmee hij gedurende vijf
lar Duitsland zou leiden in
wereldoorlog, waartoe
name Hitier het
pitiatief genomen had.
Ingeperkte macht
Toen Hitler in 1933 door Rijks-
resident Von Hindenburg tot het
lijkskanselierschap geroepen
rerd. was de bewegingsvrijheid
an de nieuwe kabinetschef be-
fekkelijk gering.
pj Allereerst was bekend, dat
'on Hindenburg, wiens gezag in
uitsland en in de gehele wereld
is, geen sympathie voor
litler koesterde, ja dat hij hem
persoonlijk wantrouwde.
I Naast zich kreeg Hitier als vi
p-kanselier Franz von Papen,
i vertrouwde van Von Hinden-
ure, die daarbij het vorig jaar
;eas Rijkskanselier was geweest,
i 2. b7 "n dus ervaringen bezat en con-
diago'nficten op de departementen on-
jerhield, waar Hitier niet op kon
l Pf2 i
Slechts twee echte
kre-
Frick. Voor het overi-
je zaten voornamelijk vakminis-
itii (lnayrs in het kabinet, of politici die
nog erg^e(js jn vorige kabinetten depar-
'di! Tdatmenten hadden beheerd.
xa8 en v Zo kon bij sommigen op 30 ja-
K'd6 (uari 1933 de tragische hoop le-
12. Drfen. dat juist déze wijze van ver-
leffing tot Rijkskanselier de bes-
e vorm was om Hitier onscha-
lelijk te maken: het zou hem
uunuj iiet meevallen zich binnen dit
earn te handhaven, want Hitier
pD j nocht een gevreesde oppositie-
eider zijn geweest, het ont-
»rak hem ten enenmale aan enige
D -egeringservaring! Zo dacht
Hitier ,,in te
P9I comen mislukt,
men kan niet ontkennen
Zickenhuidat er een zwakke poging toe ge-
gemaaktaan is, nadat men genoopt was
Van hfjitier ais Kanselier van het Rijk
p,e accepteren.
Den Haai Daarbij kwam dat Von Hinden-
ig van Jurg zich twee portefeuilles na-
llen hopdrukkelijk had voorbehouden: die
hoorfyan de Reichswehr en die van
na^ultcnlandse zaken.
Cf
?-w™J Konstantin
"?g,Tv,° von Neurath
pVSa Voor het departement van Bui-
tektenlandse Zaken koos Von Hin-
bedanklenburg opnieuw Frelherr Kon-
van Prlitantin Von Neurath (geb. 1873),
Den Haadie een diplomaat was uit de oude
sneeuwhutchool. en zijn vak kende. Be-
j^jonnen als kabinetschef van de
elke weeon'nS van Württemburg (1917),
nicht^erd hij in 1922 ambassadeur te
Heb Rome, in 1930 te Londen.
schaal Bij de moeizame vorming van
fijne spo^et kabinet Von Papen in
trad hij op als minister van
iTpa, Rliuitenlandse zaken, ging later
Fipver in het kabinet Von Schlei-
ief van Jïher, en toen Hitler in januari
sn Haa(933 ,,zijn" kabinet „formeerde",
de handtoncj von Hindenburg erop, dat
JIa?y°n Neurath zou worden overge-
slingei®omen- opdat de buitenlandse be-
tardJrekkingen in vertrouwde handen
Sleven: op 30 januari 1933 trad
Neurath in het kabinet Hit-
zijn eerste daad die
i de dl;
ononlcord
Hitier wel heel erg ontbrak. Von
Hindenburgs oog viel op de te
Genève vertoevende generaal
Werner Von Blomberg (geb.
1878).
Von Hindenburg liet naar Ge
nève telegraferen om de generaal
bij zich te ontbieden. Von Blom
berg spoedde zich per vliegtuig
Von Schleicher, met het tele
gram op de hoogte gekomen,
deed een laatste poging om de
benoeming te voorkomen. Hij
zond een vertrouwde adjudant
naar het Anhalter Station, waar
de generaal 's morgens vroeg ar
riveerde.
Stipt op tijd meldde de adju
dant zich namens de nog steeds
in functie zijnde Rijkskanselier
en Reichswehrminister op het
perron, en begroette de generaal.
Schleicher hem éérst wilde spre
ken, vóór Von Blomberg zich
naar Von Hindenburg zou bege
ven, toen een andere adjudant
zich ijlings meldde, het was Os
kar Von Hindenburg, de zoon van
de Rijkspresident. Oskar begroet
te den generaal met de woorden:
„Mijn Vader wacht reeds". Von
Blomberg antwoordde: „Majoor
Kuntzen verzocht mij de Rijks-
weerminister op te zoeken
maar de Riikspresident is als Op
perbevelhebber de hoogste
instantie" en met deze woor
den nam Von Blomberg van
Kuntzen afscheid, en volgde Oskar
Von Hindenburg.
Er vond geen onderhoud meer
plaats tussen Von Blomberg en
Von Schleicher, en zo mislukte
de laatste poging die Von Schlei
cher aanwendde om een kabinet
Hitier te voorkomen.
Even later stond Von Blom
berg tegenover de eerbiedwaar
dige Von Hindenburg. Deje in
formeerde hem over niets, vroeg
zijn mening niet, maar droeg als
president - opperbevelhebber aan
de ondergeschikte generaal een
voudig op die zelfde dag Reichs
wehrminister van het kabinet Hit-
Ier te worden, en beëedigde hem
die zelfde morgen.
Als enige opdracht gaf Von
Hindenburg
Von Bismarck
druisten tegen de door het hoog
ste gezag gegeven richtlijnen. Bis
marck antwoordde: „Ik ben niet
naar generaal Von Blomberg ge
komen, maar naar minister Von
Blomberg. Volgens de grondwet
draagt u als minister een politie
ke verantwoordelijkheid, die niets
te maken heeft met uw gehoor
zaamheid als militair". Daarop
sloeg Von Blomberg met zijn
vuist ot> tafel, zodat de voorwer
pen die daar lagen begonnen te
dansen, en zei ,.Ik verbied u, der
gelijke gesprekken hier
bureau te vr"
antwoordde:
„Als de minister van oorlog, Von
Roor, in 1862 er net zo over ge
dacht had als u, dan zoudt u hier
vandaag niet als minister zitten."
Toen stond Von Bismarck op en
verliet de kamer van de .plotse
ling met stomheid geslagen mi
nister."
Dat betekende niet dat Von
Blomberg altijd alles zei en deed
wat de Nazi's beviel. Op 8 maart
1936. ter gelegenheid van de mi
litaire bezetting van het Rijnland
door Hitier, hield hij een toe
spraak. waarin Von Blomberg op
merkte: „De jeugd moet zich
vooral hoeden voor de valse ro
mantiek van de „frisse vrolijke
oorlog", en niet in elke gesneu
velde een held zien. Helden zijn
zeldzaam." Deze bedachtzame
woorden, die zeker een critiek in
hielden op de wijze waarop de Na
zi's militairen en oorlog verheer
lijkten, zijn hem door de Nazi's
kwalijk genomen. Deson-
„Mijn opdracht aan U
is de troepen uit de partijstrijd te
houden. Zij behoren het gehele
volk toe."
Zo trad de generaal onvoorbe
reid toe tot hét noodlottige kabi-
einde zou vinden, toen hij op 13
maart 1946 stierf in de gevange
nis van Neurenberg, als gevange
ne van de geallieerden.
In zijn ambt zocht Von Blom
berg twee heren te dienen: -Von
Hindenburg en Hitier, het leger
en de partij, want al duidelijker
bleek dat hij een getrouw en ge
hoorzaam Nazi was.
In zijn befaamde boek „Offi
cieren tegen Hitier" heeft Fa
bian von Schlabrendorff ons de
wijze waarop Von Blomberg
zijn rol speelde als Hitler-minis
ter uitnemend getekend, wanneer
hij een gesprek beschrijft tus
sen staatssecretaris Von Bis
marck en Von Blomberg:
„Toen Von Bismarck hem uit
nodigde, zich in het kabinet uit te
spreken vóór het 'principe van
gerechtigheid en tegen de ideeën
van de partij, weigerde Von
Blomberg met de opmerking dat
hij officier was en als zodanig
veldmaarschalk.
1936 en 1937
Velen vragen zich af hoe het
mogelijk was dat Hitier binnen
zeven jaar het verarmde Duits
land op een oorlog wist voor te
bereiden, op een wijze dat het
alleen met de verenigde krachten
van Engeland en Amerika en
hun bondgenoten was te verslaan.
Het antwoord luidt: omdat men
weliswaar de geheime doeleinden
van Hitler-Duitsland vreesde,
maar men geen zekerheid had,
dat het Nazi-bewind werkelijk een
veroveringsoorlog om de hegemo
nie beoogde. Dit plan leek de di
verse staatslieden te stout, bijna
onmogelijk!
Wel deed Hitier enkele stoute
zetten op het Europese schaak
bord, maar voor 1938 kon men er
over discussiëren of deze daden
niet begrijpelijk waren voor een
land dat niets anders wilde dan
zich ontdoen van het in Versail
les opgelegde verdrag, dat ook
buiten Duitsland al minder sym
pathie kreeg.
Zelfs John W. Wheeler Bennett,
die in ziin studie „The Nemesis
of Power' haarfijn alle schanda-
den en bedriegerijen van Hitier
heeft nagegaan, schrijft in dit
werk:
„De jaren 1936 en 1937 waren te
vergelijken met de vredigste pe
riode van de Weimar-Republiek,
die van de jaren 1924 tot 1929".
En: „De jaren van maart 1936
tot maart 1938 waren de „netste
jaren" van de Nazirevolutie, en
Hitier wist ze grondig uit te bui
ten. Hij veroorloofde zich geen
verdere gewelddadige inbreu
ken in de internationale verhou
dingen, maar beperkte zich tot
het strikt diplomatieke terrein.
Hier schiep hij zich met de vor
ming van de as Berlijn-Rome en
het sluiten van het Antikomintern-
pact grote successen, waardoor
hij in Europa en in Azië een
nieuwe constellatie opbouwde."
De persoonlijke gesteldheid van
Hitier en zijn beginselen zijn al
tijd slecht geweest, maar nimmer
zijn er in de eerste jaren van zijn
bewind concrete bewijzen ge
weest dat hij een aanval beoogde
op andere staten. Steeds hield hij
zich aan zijn program: het ver
nietigen van het Verdrag van
Versailles. Eerst op 5 november
1937 zou aan enkele ingewijden
duidelijk worden, dat Hitier de
oorlog zocht, de vernietiging van
naburige staten, en de verovering
van Europa.
5 November 1937
Op 5 november 1937 werden de
Reichswehrminister Von Blom
berg, de minister van buiten
landse zaken Von Neurath, de le
gercommandant Von Fritsch, de
marinebevelhebber Raeder en de
luchtvaartbevelhebber Goring
voor een bespreking bij Hitier
geroepen.
Even na vier uur begon Hitier
zijn bespreking met de woorden:
„Mijne heren, ik heb u verzocht
hier te komen, om u enige ge
dachten over de ontwikkelingsmo
gelijkheden van de Duitse politiek
uiteen te zetten. Ik acht deze aan
gelegenheid van zo groot gewicht,
dat ik ze zelfs voor het geval dat
ik sterf wil beschouwen als mijn
politieke testament."
Hitier vervolgde: „Het doel
van de Duitse buitenlandse poli
tiek moet zijn de beveiliging en
het in standhouden van de volks
massa en haar vermeerdering.
Die vraag van het ruimtegebrek
is het grote vraagstuk, welks op
lossing slechts door geweld is te
verkrijgen."
Terwijl zijn toehoorders ont
daan en verbijsterd toehoorden,
want nimmer nog had Hitier zó
gesproken, sprak Hitier verder:
„Mijne heren, het uiterste tijd
stip de Duitse problemen op te
lossen, is tussen 1943 en 1945.
Daarna is slechts een verande
ring te onzen ongunste te ver
wachtenDe bewapening van
het leger en de luchtmacht is vol
tooid. Zij is nu modern, maar bij
verder afwachten is daar het ge
vaar van veroudering. Daarbij
weet men nooit, of niet een
schurk die geheimen van onze bij
zondere wapenen zal verraden."
Duidelijk stelde Hitier zijn plan
nen ten aanzien van Oostenrijk
en Tsjecho-Slowakije.
Slechts één adjudant, Friedrich
Hossbach, die later zijn ontslag
nam, woonde de bespreking bij,
en heeft van het gesprokene een
later gepubliceerd nauwkeurig
verslag samengesteld Daaruit
blijkt dat alle aanwezigen zich te
gen Hitier keerden, zelfs met voor
zichtige bewoordingen Göring.
Niét echter omdat zij in de al
lereerste plaats deze vredesaan-
slag op het Duitse volk en op ge
heel Europa vreesden, maar om
dat zij zich ernstig afvroegen of
Duitsland ooit zulk een aanval op
Europa zoo overleven.
Tot half negen duurde de be
spreking. daarna namen de he
ren koel afscheid van hun presi
dent en rijkskanselier.
Von Neurath was over het ge
hoorde zo ontsteld, dat hij nog
die zelfde avond een hartaanval
kreeg. Von Blomberg, Von Fritsch
en Raeder voorzagen een trieste
toekomst.
Maar Von Blomberg droeg niet
De zwanezang van een oliebollenbakker
meewerkte, dat hij
i«.sej946 door het internationale tri-
ianspunaal te Neurenberg tot vijftien
'aar gevangenisstraf werd ver-
iordeeld.
e m e r von4 Blomberg
°P ongeveer gelijke wijze ging
I Wat beVon Hindenburg te werk ten aan-
steedtien van de portefeuille voor de
v meesteReichswehr: ook dit departement
;n. Hebbcfcenste hij niet op énigerlei wijze
betrekken in de partijstrijd die
v. d. L&P dat moment Duitsland te gron-
.e dreigde te richten.
Minder op de voorgrond getre-
n dan Von Neurath. scheen op
januari 1933 toch ook de naam
jn Blomberg een zekere gerust-
end hoorptelling te betekenen voor allen
er van d5ie van een kabinet Hitier het
nma weeiergste verwachtten. Von Blom-
Den Haagberg had een normale loopbaan
wonen,a]s 0fficiev gehad, en had zich
ThhL „«onderscheiden door grote kundig-
Wat heboid. Na op 1 oktober 1929 tot
Ben Je nfluitenant-generaal te zijn bevor-
Luitwleieiderd, was hij namens Duitsland
handwerk-in het begin van de dertiger ja-
n I ?eiFen te Genève werkzaam bij de
was ^^ontwapeningsconferenties. Daar
ag Marrlivertoefde hij ook toen men in
wel eenBerlijn met koortsachtige haast
Fijn dal bezig was het nieuwe kabinet in
^euk hooselkaar te timmeren.
'g."1taken: Tijdens deze formatie was het
k bedank duidelijk dat de demissionaire
Nell minister voor de Reichswehr,
Jouw zus-Reichkanzler Von Schleicher on-
n niet al-mogelijk in het kabinet van Hit-
Ga Je jer kon overgaan, aangezien Von
k°™ ®Ie.e,: ScMeicher een groot tegenstander
NeUeke van de Nazi's was.
•erlljk dal De keuze voor de Reichswehr-
ijden. Jljl portefeuille was bijzonder moei-
ie nieuwe lijk- Hitler had twee partijlegers
J? (S A en S.S.) die in strijd zou-
irlevenhiK de" kunnen komen met het leger,
uilie voor: hetgeen burgeroorlog betekende,
m. z iljn< Noch een felle Hitleriaan noch
We zullen een felle anti-Nazi kon daarom
luw mooi boven het leger als minister wor-
volgende den gepiaatst. Wilde Von Hinden
burg, die als Rijkspresident de
opperste bevelhebber van het le
ger was, zijn bevoegdheden kun-
nen blijven uitoefenen, dan m°est
A - loegeaaan wa», Haas --
O J val tevens iemand jegens wie Hit
ler welwillend stond. Daarbij
zocht Von Hindenburg iemand die
enigermate internationaal ge-
(vervolg van pag. 1)
juist de boel van Janvier op het
Malieveld afbrandde. Maar met
zo'n schip kon het niet langer. Ik
liet dus een wagen met aanhanger
bouwen van totaal 18 meter leng
te alles zelf uitgekiend. En
ik kocht er nog een caravanauto
bij om als slaapgelegenheid te
dienen. Overgenomen van een
failliete bioscooponderneming. Dat
vergde tienduizenden guldens.
Dan je fornuizen, je ketels en ove
rige inventaris, je personeel en
je grondstoffen. Maar daarnaar
wordt niet gevraagd. Als je. groot
<an klein, 10 plaatsen pacht en
dan noem ik er erg weinig
moet je hiervoor 20.000 betalen.
D.w.z. de helft al bij de verpach
ting en de overige 10.000 in ge
deelten, telkens enkele dagen
vóór je je toraam opzet. Maar met
dat al werk je tijdens één kermis
van 7 dagen 4M> dag voor de ge
meente, 1 Vt dag voor de grossier
die je de grondstoffen levert en
houd je nog 1 dag over voor je
eigen. En als die ene dag dan
nog verregent....
Man, wees stil, 't is vreselijk....
Je kunt zo geen zaken meer doen.
Tenzij je oliebollen gaat bakken
ter grootte van een eitje, je met
goedkope ingrediënten wilt wer
ken en belachelijke prijzen durft
vragen.
Overigens moet ik bekennen,
dat de pachters zélf ook de pach
ten opjagen. Dat komt door die
pachtagenda, waarvan iedere ge
gadigde een exemplaar ontvangt
teneinde na te gaan. welk bedrag
het vorige jaar voor een kermis
werd betaald. Weten ze dat een
maal en wil iemand beslist een
bepaalde plaats graag hebben, dan
begint zo'n kerel al met een paar
honderd gulden hoger in te zetten
dan de pacht verleden jaar be
droeg. Ja, ik heb het in Middel
burg wel meegemaakt, dat als ze
me daar zagen binnen komen de
bedragen gauw een stuk werden
opgeschroefd. Op een kermis
staan immers vaak twee of drie
oliebollenkramen. En daar zien
ze dan liever niet een collega bij,
die nog gesteld is op z'n eer, dus
z'n kwaliteit.
En dan zei ik wel eens: „Jon
gens, waarom doen jullie toch zo
pachten schrijf Ik heus niet in".
Als ze dan zagen, dat ik me in
derdaad afzijdig hield, begonnen
ze steen en been te klagen....
'k Heb ze die grapjes ook wel
eens willen afleren, door ergens
heen te reizen uitsluitend met de
bedoeling, dat ze zich een flinke
strop zouden bezorgen. Dat lukte
dan nog ook. En het jaar daarna
deden ze weer op een andere ma
nier dom. Dan ging er bijv. een
clubje naar Maastricht, dat onder
elkaar had afgesproken, niet ho
ger in te schrijven dan voor de
helft van het vorige jaar! Als
of ze bij zo'n gemeente gek zijn.
't Enige wat ze op die manier
bereikten was, dat die gemeente
zei: „Verdwijnt allemaal. We
willen op deze kennis geen olie-
bollenkraam meer zien...."
Dan konden ze vertrekken met
hun aftandse wagens en vol van
de
Unicum
„Neen, dan maar niet meer rei
zen", heb ik gedacht „Je bent
toch niet zo knots, om die ge
meenten cadeautjes te gaan offre
ren. Ik beperk me daarom nu
maar tot m'n winkel hier in Lei
den. die een unicum is in heel het
land. Zoiets vind je nergens. En
ik blijf in 't vervolg het hele
jaar geopend, 't Is een goede loop
zaak, die ik met twee zoons drijf.
Met Sinterklaas en Kerstmis
had ik niets te doen. Dit is al
tijd zo. Maar met Oudejaar maak
ten we vijftigduizend oliebollen,
die meestal werden afgehaald om
thuis op te eten. En verder is het
iedere dag een voortdurend ko
men en gaan: een portie poffer
tjes. een amandelbol, een paar
oblies, die ze. zoals u ziet, vaak
aan een tafeltje bij me consume
ren, maar evengoed mee naar
huis nemen.
Om 6 uur 's avonds gaat de
zaak dicht. Dat is lang genoeg,
van 's ochtends 9 uur af. En 't be
valt me heel wat beter, dan op
die laatste Vierdaagse in Nijme
gen, waar we op de vierde avond
bleven doorverkopen tot 2 uur
's nachts. Toen moest alles nog
worden schoongemaakt en opge
ruimd en de volgende ochtend
Krachttoer
We hebben in Nijmegen ook nog
eens een krachttoer uitgehaald
toen daar de honderdduizend
ste inwoner geboren werd. Men
„bestelde" ons eenvoudig voor
een oliebollenactie ten behoeve
van een sociale voorlichtings
campagne. Overal werden de deu
ren plat gelopen met ónze olie
bollen. Dat was geenszins een
bezwaar, daar we er 110.000
bakten in 7 dagen.
Voor een actie te Heemstede
onder het motto „Beurzen open,
dijken dicht" bakten we er
65.000 in 2 dagen. Voor Davos
bakten we in de Haagse Dieren
tuin in de jaren 1956, 1957, 1958
en 1959 telkens rond 120.000 olie
bollen. steeds van maandag
t.m. zaterdag. En voor de Fede
ratie van Speeltuinverenigingen
te Haarlem hebben we eveneens
vier grote acties mogen verzor
gen. Al die acties deden we
fifty-fifty, d.w.z. dat wij quitte
speelden en de belanghebbenden
de resterende 50 pet. ontvingen,
plus de overtip. Och, zóiets moet
je wel eens doen.
't Zou intussen nóg mooier
zijn, als al m'n reizende colle
ga's een honderd zijn het er
nog ongeveer een inkoopcom
binatie vormden en de diverse
kermissen onder elkaar verdeel
den. Dan konden ze hun grond
stoffen veel voordeliger inslaan,
hun transportkosten bleven be
duidend lager en hun oliebollen
zouden veel beter kunnen zijn.
Of het ooit nog zover komt?
Mij persoonlijk raakt het niet
meer. „Hollands Gebakhuis" doet
het best omdat de waren
best zijn. Maar de meeste andere
Enfin, moeder de vrouw kan
gelukkig geen getuige meer zijn
van al die onderlinge haat en nijd.
Zij stierf 9 jaar geleden plotse
ling in Rotterdam, waar we mei
een kraam stonden op het Afri-
kaanderplein. Meteen ging de
kermis vrijwillig dicht.
Dèèruit sprak een heel wat be
tere geest...
trop als nieuwe leider van de bui
teniandse politiek, was echter de
allerergste beslissing da.t Hitier
zowel het opperbevelhebberschap
aan zich trok als de opvolging
van Von Blomberg.
Von Neurath en Von Blomberg,
eens de zwakke symbolen van
een zekere invloed die de oude di
plomaten en de beroepsgeneraals
nog op de Duitse regering had
den. waren weggewerkt. Thans
stond Hitler, en hij alleen aan
het hoofd van Duitsland, met
zijn „geheime kabinet!"
die Duitsland in de
voor niets de bijnaam „gummi
leeuw", want reeds de volgende
dag poogden hij en Göring ad
miraal Raeder gerust te stel
len: het zou wel meevallen! Hit-
Ier zelf was over de afloop van
de conferentie zéér slecht te spre
ken, en merkte op: „Die weke
Von Fritsch zit op de verkeerde
stoel. Ook die Von Blomberg is
mij te lam. Had ik mij daar inge
beeld dat generaals als kettinghon
den waren, die men met alle ge
weld terug moest houden van een
oorlog! In werkelijkheid zijn het
slampamperige pacifisten, die
men naar de oorlog toe moet ran
selen!"
Tot op 5 november 1937 had
Hitier zich nauwelijks met de
eigenlijke militaire zaken be
moeid. Deze conferentie veran
derde zijn gereserveerdheid je-
Êïns de hoogste militairen van
uitsland in wantrouwen. Tot op
heden had hij ze toegelaten;
thans wilde hij ze kwijt!
Von Neurath verzocht na zijn
herstel om een bespreking met
Hitier, maar deze weigerde. Eerst
confereren, en hem te waarschu
wen, maar zijn woorden maakten
op Hitier niet de minste indruk.
Hij had andere plannen voor!
4 Februari 1938
Het was opmerkelijk „stil" in
Duitsland gedurende de maand
januari van het jaar 1938. De
Joegoslavische minister-president
Stajadinowltsj bracht een politiek
bezoek aan Berlijn, maar verder
was er al heel weinig nieuws te
vangen voor de internationale
journalisten in Berlijn.
Met bezorgdheid zagen miljoe
nen het proces tegen ds. Nie-
möller tegemoet, en weer anderen
vreesden het aftreden van dr. H.
Schacht
Daar stond tegenover dat het
schandblad „Der Stürmer" van
Streicher verboden werd, en dat
de Nazi-jeugdleider Baldur von
Schirach op een bijeenkomst van
nationaal-socialistische ambtena
ren verklaarde. „Niemand kan
ontkennen, dat door de ontmoe
tingen van oud-strijders en van
de jeugd in Frankrijk en Duits
land, een aanzienlijke ontspan
ning in de Frans-Duitse betrek
kingen is gekomen."
Zou de koers van de Nazi's zich
.alsnog in vreedzame richting ont
wikkelen?
Eind januari 1938 schreven de
kranten binnen en buiten Duits
land over het eerste lustrum
van de Hitlerregering. Men was
onzeker wat men van zijn bewind
moest denken in Europa: het be
gin van een nieuwe oorlog óf een
krachtige stabilisatie van het
Duitse Rijk?
Plotseling kwam het bericht dat
Hitier op de 30e januari ditmaal
niet zou spreken in de Rijksdag.
Het was voor de partijleden een
teleurstelling, voor alle andere
mensen een reden tot verbazing,
temeer omdat bekend werd dat
deze bijeenkomst op het laatste'
moment was afgezegd.
Bijna tegelijkertijd werd be
kend dat Von Blomberg zou af
treden!
Een intrige rondom zijn juist
gesloten tweede huwelijk was de
aanleiding. Hitier en Göring had
den op 12 januari de huwelijks
sluiting van de veldmaarschalk
met zijn secretaresse bijgewoond,
maar nauwelijks was het huwe
lijk publiek, of overal werd de
nieuwe echtgenote ervan beschul
digd,een vrouw van „lichte zeden"
Göring, die zelf gaarne Reichs
wehrminister zou worden, stookte
met Himmler het vuurtje op, en
zo werd Von Blomberg genoopt af
te treden. Hitier verzocht Von
Blomberg gedurende een jaar bui
tenslands te gaan. Het echtpaar
ging precies een jaar op huwe
lijksreis, o.a. naar Capri en Ja-
Op zaterdagavond 4 februari 1938
viel echter de grote slag: voor de
radiovwerd het aftreden bekend
gemaakt van Von Blomberg als
Reichswehrminister, van Von
Neurath als minister van buiten
landse zaken, van Von Fritsch
als opperbevelhebber, van diver
se oudere gezanten en vele gene-
Hitler benoemde thans een „ge
heime kabinetsraad" waarvan N.
B. Von Neurath voorzitter werd,
en waartoe behoorden de nieuwe 1
minister van buitenlandse zaken
Von Ribbentrop, voorts Göring, I
Hess en Göbbels, de nieuwe be-
veihebbers Keitel en Brauchitsch
en admiraal Raeder. i
Het gehele geheime kabinet is I
oorlog zouden brengen hadden I
thans nog slechts onderworpenen
in hun naaste omgeving.
De plannen omtrent Oostenrijk, I
Tsjecho-Slowakije en Polen kon- I
den thans „afgerold" worden!
Men kan zeggen dat de eigen-
berg mocht worden, bood Hitier
hem de maarschalkstaf aan....
die Göring natuurlijk aanvaard
de.
De Nazi's hadden het masker
laten vallen, maar wat dit bete
kende zou eerst in de loop van
het jaar blijken!
Proefballon rersehtjnt
elko veertien dagen In
het zondagsblad.
r oor Iedere geaccep
teerde Inzending Is er
een postwissel.
stuur s.v.ploto*s,
tekeningen, gedichten,
verhalen, commentaren
Ideeën of wat Ie nog
meer hebt naar de re-
daktie Ruimte voor
ons" van deze krant.
DEZE WEEK dan bijdragen van Jan Paul Bresser en Harry van den Bouw-
huysen. Jan Groen leverde deze keer het korte verhaal, en de kartoen is
van Giulio (dót is nou die ene). Goed gezien: de foto is van Robert Coi-
lette. Dat vinden we eigenlijk zo vanzelfsprekend dat het sorrvs (zoals vorige
week bijvoorbeeld) vergeten wordt het nog eens te vermelden.
Japans
liedje
ik ben vanavond
in Japan geweest
heb lotusbloemen geroken
en slanke tempels gezien
een klein meisje bracht thee
een klein kopje
klein lepeltje
klein beetje thee
zij was het slokje
dat ik proefde
de smaak van
niet meer alleen te zijn
in een land van meisjes
met kleine handjes en voetjes.
JAN PAUL BRESSER
SNEEUWNACHT
de duisternis
verheugt zich ademloos
om de verkruimelde vreugde
van deze droomnacht
de aarde
bedekt met wat men noemt
de mantel der liefde
ademt tastbare vreugde uit
maar aan de horizon
trekken vreemdsoortige
voertuigen
zweepslagen
over het uiterst dunne waas
geluk
terwijl men overal
de hanen reeds heeft
opgewonden
HARRY
VAN DEN BOUWHUYSEN
Er uit gelicht
R. K. (Rotter
dam): Er reed net
een hele lange
tram langs. Jam
mer, verstonden
we het niet goed.
H. v. d. P. (Den
Haag): Je was de
kleur blauw ver
geten.
C. d. G. (Utrecht):
Ja hoor, één mag
er mee.
J. B. (Bergschen-
hoek): De eerste
was beter dan de
tweede, maar de
eerste gaat niet
mee.
R. M. (Over-
schie): Het wórdt
helemaal geen
lente.
B. de B. (Alblas-
serdam): Bijzon-
Der Betreurens
waardig.
K. G. (Den
Haag)Meine
kende je niet
meer, daarom gaat
het niet mee.
Handen
en je kleine
handen
hebben in m(jn
binnenzak getast
of er nog gedichten
Jan Paul Bres
iiliiiiliiiiiiiiiiiiililliliiiillillliililiiiiililiiililllllilliillill
aiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiin
De lamgelegde tong, de verstarde woor
den in de open mond. De wanhopige han
den schieten te hulp, ze zijn rood. Het
schaamrood van het gezicht, de wijn langs
de trillende vingers, een weerzinwekkende
cocktail. Het zijn mijn handen.
Gezichten hangen in de beklemmende
stilte als een zwijgend protest tegen mijn
1~!zwarte re-
naar links, terugvallen in de stoel, ineen
krimpen onder het kokend hete water dat
langs mijn lichaam stroomt. Aan mijn
voeten de handen van de gastvrouw, twee
verwijtende ogen in de rooi gevlekte scher-
Het onverstaanbare excuus valt in een
peilloze echoput en weerkaatst als een ho
nende lach door het huis. In de plotseling
opgeschoten spiegels langs de wanden mijn
gezicht-rood, mijn hulpeloze handen.
Maar nu ik thuis ben. zal ik mijn spel spe
len. Vanavond is mijn triomf de eenzaam
heid. Ik praat in mijzelf, of beter gezegd,
ik praat tegen mijzelf. Twee lichamen
hebben zich in het mijne verenigd en altijd
wanneer ik eenzaam ben praat ik en de
ander die in mij is antwoordt. Op de divan,
de vrouw die ik lief heb, haar handen om
klemmen de stalen randen. De meubels
zijn dof van ontelbare vingerafdrukken,
gisteren speelden er kinderen in de kamer.
De handen van mijn buurman hebben zich
vastgezet in de rooktafel, we praten met
elkaar. Op de trap de voetstappen van een
postbode, een brief van een goede vriend
ligt tussen mijn vingers, we voeren een ver
trouwelijk gesprek met elkaar. In de stoe
len rondom mij zitten vanavond de in het
zwart geklede heren, ik heb ze allemaal
uitgenodigd. Ze zijn bang voor me, ze zijn
allemaal aan mijn eenzaamheid onderwor
pen. Ik vraag en hun antwoord komt uit
het tweede lichaam dat ik me heb aange
meten. Hun monden verstarren langzaam,
de tong hapert Ze lachen, zenuwachtig eri
onbeholpen. Ik vul tergend de lege glazen
met rode wijn. Hun vingers trillen. Drink
maar. ik drink met jullie mee. We drinken
op de overwinnende eenzaamheid. Voor hun
voeten liggen de scherven. Schaamrood op
de gezichten, de wijn langs de trillende vin
gers. Ze staan op, een stap naar rechts,
een stap naar links, vallen terug in hun
stoel. Ze stamelen excuses, mijn honende
lach galmt door het huis. Want ik besta
Ik speel mijn eenzaam spel De triomf
i de eenzaamheid.
JAN GROEN
Kartoen
