Oudjaar
SCHAAKRUBRIEK
I
1
i
n A
1 UT
■J
'H
3
rm
i»id
i
i
R W
A L
fii
s 1
1 ft
A
Hi
J
"AS mm
mwm «r
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 29 DECEMBER 1962
DE WERELD'
25 JAAR
GELEDEN
door
G. PUCHINGER
Gedurende het gehele jaar 1937 heeft dat gedeelte fan het mensenras,
dat in zijn ontwikkeling een zekere hoogte heeft bereikt, zijn bewapening
versterkt op een wijze, zoals men zich nimmer te voren had kunnen voorstellen.
Alle toebereidselen in de jaren vóór het uitbreken van de Wereldoorlog
geschiedden in vergelijking hiermede op een betrekkelijk kleine schaal
WINSTON CHURCHILL Uit artikel: „Europa smeedt zijn wapenrusting".
In: „Algemeen Handelsblad" (25 December 1937)
„De hoop op een algemeene verbetering der conjunctuur is verzwakt en die op ver
mindering van handelsbelemmeringen is verdwenen. Daarom acht ik over het algemeen
den toestand thans ongunstiger dan een jaar geleden."
DR. H. COLIJN Interview aan „Agence Economique et Financière". (December 1937)
ALS EEN GEDACHTE,
schreef de redactie op de be
grafenisdag van Koningin Wil-
helmina, op zaterdag 8 decem
ber 1962, in onze bladen, WIJ
VOLEINDIGEN ONZE JAREN
ALS EEN GEDACHTE...
Deze wijsheid van psalm 90
ondervinden velen die het ge
beuren van vijfentwintig jaar
geleden, voor zover ze het nog
bewust hebben meegemaakt,
overdenken.
Gebeurtenissen die eens he
vige beroering wekten, span
ningen die de mensheid lang
durig bezig hielden, autoritei
ten die met hun woord het le
ven en de toekomst schenen te
beheersen, zijn voor het over
grote deel vergaan, en naar
het lijkt kan alleen de arbeid
van de historicus herinneron
aan de glorie en macht die
eens ons allen trof. Wat des
tijds ons leven beïnvloedde en
stimuleerde, wat ons geluk be
dierf of vernietigde, wat ons
voldoening schonk of ons ideaal
vormde, het gaat alles voorbij
en keert niet terug.
Dat treft wel in het. bijzonder
wanneer wij de winst en het ver
lies tegen het jaareinde van 1962
vergelijken met de stand van za
ken tegen het einde van het jaar
1937, nu vijfentwintig jaar gele-
Wie kent nog.
Volgen wij de lijst van doden
uit het jaar 1937, dan valt ons op
hoe niet alleen destijds zeer be
kende personen, maar naar het
woord van psalm 103, ook hun
plaats is verdwenen: opvolgers
van hun opvolgers ziin reeds weer
in de meeste gevallen aangetre-
Enkelen ziin in de kring wagr-
in zij optraden nog wel bekend.
Daar is de op 8 maart 1937 óVer-
leden dichter-hoogleraar Albert
Verwey, wiens Leidse opvolger
P. N. van Eyck reeds weer se
dert jaren is opgevolgd door P.
Minderaa. De dichtwerken van
Albert Verwey zullen, mede dank
zij de complete uitgave daarvan
door P. N. van Eyck. in de lite
ratuur blijven voortleven, maar
zijn „plaats"?
Daar is de op 13 juli 1937 ge
storven organist-componist Jan
Zwart, wiens orgelwerken door
zijn zonen en de bekende organist
Feike Asma nog geregeld op or
gelconcerten worden ten gehore
febracht, en wiens composities
innen Christelijke kring nog een
algemene bekendheid genieten.
Maar zijn „plaats" in ons midden
is reeds verdwenen!
En wie van het grote publiek
herinnert zich nog de op zondag
morgen 19 december 1937 te Bloe-
mendaal overleden mr. G. Visse
ring, die van 1912 tot 1931 presi
dent van de Nederlandse Bank
was? En toch schreef het Alge
meen Handelsblad op 20 decern'
ber bij zijn dood: „Waarlijk een
leven, waarvan men bij het einde
zeggen kan, dat groote begaafd
heden land en wereld tot nut en
r gestrekt hebben"
Veldhuizen (overleden 5 januari
1937), de oud-secretaris van dr
Colijn. mr. dr. H. H. A. van Gyb-
land Oosterhoff (overleden 21 ja
nuari 1937), de parlementair re
dacteur van „De Standaard" J.
Hollander (overleden 22 maart
1937). de oud-rector van het Am
sterdams Gereformeerd Gymna
sium dr. C. Schaink (overleden
22 maart 1937), de door een auto
ongeluk omgekomen predikant
van het Hersteld Verband P. A.
E. Sillevis Smit (overleden 20 ju
ni 1937), de vroegere redacteur
van „De Standaard" en medewer
ker van dr. Kuyper, R. C. Ver-
weyck (overleden 27 juni 1937) en
de minister van financiën uit het
kabinet Kuyper, daarna nog jaren
lid van de Raad van State mr. J.
J. I. Harte van Tecklenburg (over
leden 5 juli 1937)?
De zelfde vraag valt te stellen
over diverse vooraanstaande figu
ren die in het buitenland stierven.
Staatslieden als de Britten Ram
say MacDonald en Philip Snow-
den, de oud-president van Frank-
rijk Gaston Doumerque en de oud-
president van Tsjecho-Slowakije
Thomas Masaryk waren in hun ac
tieve jaren persoonlijkheden van
het eerste plan. Maar ook minder
internationaal bekende politici als
de Belgische gezant in Nederland
Ch. Maskens, de Fransman Frank
lin Bouillon en de Belg L011I9
Franck genoten ruime bekendheid
buiten hun eigen landsgrenzen.
Dan zijn daar nog de Duitse theo
loog Rudolf Otto, de Franse orga
nist W'idor, de Engelse literator
Drinkwater, de Amerikaanse mil
jonair Rockefeller, de Oostenrijk
se psychiater Adler en de Franse
componist Ravel, om niet te spre
ken van de Spaanse generaal Mo-
la. de Amerikaanse politicus Kel-
log en de Duitse generaal Luden-
dorff.
Zij allen, eens in ruime kring
bekend, weiden door miljoenen
herdacht, maar hun probleemstel
lingen zijn merendeels achter
haald. hun naam bij het opkomend
geslacht voor een deel niet be
kend. voor een deel veracht
December 1937
Aan hoeveel dat voorbijging,
waarvan de roem taande, worden
wij niet herinnerd, wanneer wij
de gebeurtenissen van het tweede
deel van december 1937 langsgaan.
Op woensdag 15 december werd
Louis van Tulder, bij zijn 25-jarig
zangensjubileum benoemd tot Offi
cier in de Orde van Onanje-Nas-
sau. Vele ouderen en mensen van
middelbare leeftijd herinneren
zich nog de sublieme Christuspar
tijen die hij zong bij de vele uit
voeringen van de Mattheus-Pas-
sion. Wat was vijfentwintig jaar
geleden een Mattheus-Passion
waarbij Louis van Tulder het
Evangelie niet zong? Hij is nog
niet vergeten, maar als vanzelf
sprekend treden thans anderen in
zijn plaats.
De Franse minister van buiten
landse zaken Delbos arriveerde
midden-december, na een reis
naar Belgrado, Boekarest en War
schau. in Praag, waar hij ,n een
toespraak tot minister Krofta
sprak: „Onze volken zijn beide
vastbesloten alle offers te brengen
voor de verdediging en de hand
having van de vrede". Hij werd
door 200.000 Tsjechen in Praag
toegejuicht, en bezocht te Lany
het graf van Masaryk. terwijl hij
overal spandoeken zag met „Vive
la France", maar wie kon voor
zien dat Frankrijk nog geen jaar
later Tsjechoslowakije zou prijs
geven aan Hitier?
Op 16 december 1937 vierde de
oud-minister van onderwijs, kun
sten en wetenschappen, de hoog
leraar in het Romeinse Recht van
de Vrije Universiteit mr. V. H.
Rutgers zijn zestigste verjaardag.
Niemand kon ook maar vermoe
den hoe in 1945 zijn einde zou
zijn: als dapper verzetsman stierf
hij in Duitsland in vreemde ge
vangenschap, nadat hij gedurende
de bezettingsjaren duizenden be
moedigd had door zijn dappere
Op 18 december werd ook dc
Utrechtse hoogleraar in de oude
geschiedenis H. Bolkestein zestig
jaar. Zijn leerlingen, ook zij die
zijn socialistische idealen niet
deelden, denken met dank en hoog
achting aan hem terug, omdat hij
^o'n groot menselijk pedagoog
was. die ook middelmatige stu
denten wist in te leiden in de
Klassieke Oudheid. Hem zouden
nog vijf jaar gegeven zijn om zijn
levenswerk voort te zetten.
Op zondag 19 december vierde
de populaire burgemeester van
Amsterdam dr. W. de Vlugt zijn
65ste verjaardag. Hoe lang is het
geleden dat de Anti-Revolutionai
ren aanspmak konden maken op
de burgemeestersplaats in de
hoofdstad! In alle stilte zou hij
tegen het einde van de bezetting,
ontzet uit het ambt waarin hij zo
veel aanzien en vertrouwen ge
noot. heengaan.
De zeer critische Menno ter
Braak (die in mei 1940 stierf)
hield in deze decembermaand een
lezing over de grote Nederlandse
romanschrijver Arthur van Schen-
del. waarin hij opmerkte: „Ik
hecht niet veel waarde aan de
symboliek van den Nobelprijs
voor Letterkunde; maar óls men
die symboliek een inhoud wil ge
ven. moet men Arthur van Schen-
del. wiens werk de Nederlandse
geest ademt door boven de be
perkt Nederlandse eigenschappen
uit te stijgen, den aangewezen
candidaat achten voor deze onder
scheiding."
In die zelfde decembermaand
wendden de hoogleraren in de Ne
derlandse Letterkunde De Vooys,
Van Eyck en Donkersloot zich tot
het Nobelprijs-comité met het
verzoek Arthur van Schendel de
ze onderscheiding te willen schen-
hebber uit de eerste wereldoorlog
Lndendorff, die helaas tevens be
kendheid verwierf als bondgenoot
van Adolf Hitler en als groot pro
pagandist van het atheïsme. Zijn
omgang met Hitier kende vele
spanningen, maar ook vonden ver
zoeningen plaats. Hitier bezocht
hem gedurende zijn laatste ziek
te in het Rooms-Katholieke zieken
huis waar de generaal verpleegd
werd. Toen Hitier een kruisbeeld
boven het bed van de patiënt ont
dekte, vroeg hij hem, wetende
hoezeer de generaal het kruis
haatte, of hij geen bevel zou ge
ven het te doen verwijderen. Lu-
dendorff antwoordde echter:
„Neen, laat maar hangen, ik zou
niet gaarne de gevoelens der ka
tholieke zustefs, die zulke goede
verpleegsters zijn, willen kwet
sen en ten slotte hindert dat cru
cifix mij in het minst niet."
Dit is wellicht één der weinige
woorden die de generaal in zijn
leven ten bate van het kruisteken
gesproken heeft, maar de vraag
van Hitler is typerend!
In Nederland besliste de rege
ring het Italiaans keizerrijk (en
dus de verovering van Abessinië)
niet de jure maar wél de facto
te erkennen. Zwitserland had het,
onder leiding van zijn gezagvolle
minister van buitenlandse zaken
Motta, evenzo moeilijk om met
Italië op redelijke voet te blijven,
sinds Mussolini de Volkenbond
had verlaten. Beide neutrale lan
den brachten zware offers aan
hun rechtsbeginselen ter handha
ving van hun neutraliteit.
De jonge koning Faroek van
Egypte ontsloeg eind december
1937 het kabinet Nahas Pasja.
Thans denkt bijna niemand meer
met respect aan deze overtollige
vroeg oud geworden „rijke, jonge
ling".
Grootvorstin Kyra van Rusland
en prins Louis Ferdinand van Ho-
henzollern (de kleinzoon van ex-
Keizer Wilhelm II) verloofden zich
in déze decembermaand. Zij zou
den hun bruiloft in 1938 op Huis
Doorn vieren, in tegenwoordigheid
van prinses Juliana en prins Bern-
hard. Op 8 december 1962 woon
de dit keizerlijk echtpaar de begra
fenis van koningin Wilhelm in a bij.
Herinnert iemand zich nog dat
de bekende emeritus hoogleraar
prof. dr. F. J. J. Buitendijk aan
de Vrije Universiteit doceerde?
Het dagblad „De Tijd" meldde in
december 1937 dat hij te Gronin
gen was overgegaan tot de Rooms-
katholieke Kerk. ec-n stap waar
toe de omgang met Jacques Mari-
tain, Romano Guardmi en Max
Picard hem mede had gestimu-
Het Vaticaan bleef tegenover het
Nazi-Duitsland afwijzend staan.
Op 24 december 1937 sprak paus
Pius XI tot de kardinalen in een
„Voor het aangezicht der gehele
wereld moeten wij plechtige en
omlijnde woorden spreken, een
woord over een feit en een woord
over een beginsel. Het eerste be
staat hierin dat er in Duitsland een
werkelijke godsdienstvervolging is,
ten spijt van hen die het tegen
gestelde beweren. Het woord over
het beginsel bestaat in het ontken
nen van de beschuldiging, die som
migen tegen de kerk inbrengen,
dat zij niet de godsdienst, maar
de politiek op het oog heeft."
Hel Koningshuis
Nederland leefde in die decem
bermaand 1937 zeer met zijn Vors
tenhuis mee, dat wegens het auto
ongeluk van Prins Bernhard het
Kerstfeest vierde in het Amster
damse Burgerziekenhuis. Gere
geld reisde de Koningin heen en
weer tussen haar paleizen en het
Temeer was dit het geval om
dat de geboorte van een Oranje
telg aanstaande was. Daardoor
groeide de verwachting uit tot
spanning; het meegevoel van het
volk was in die maand een wer
kelijk meeléven!
Toen op 1 januari 1938 de Prin
ses uit het Burgerziekenhuis plots
naar Paleis Soestdijk vertrok, ver
wachtte men de geboorte spoedig.
Maar nog een maand zou Neder
land moeten wachten. Gelukkig
keerde Prins Bernhard in de vroe
ge morgen van 5 januari 1938 per
luto terug naar Soestdijk. Blijde
verwachting, vertrouwen en span
ning vormden de sfeer waarin
rondom het Koningshuis in Neder
land de jaarwisseling 1937-1938
plaats vond.
Winston Churchill
Eén der weinigen die vandaag
nog in ons midden is, verhief
reeds 25 jaar geleden zijn stem
met groot gezag. Hij had in tal
loze ministersfuncties zijn land
gediend, maar dat zou alles ver
bleken vergeleken bij de taak die
hem nog wachtte. Dat was de
Engelse staatsman Winston
Churchill, die als gedurig opposant
tegen het Engelse Kabinet zich
voorbereidde op zijn taak om lei-
Ging te geven aan het vrije Euro
pa.
Hoewel Hitier zich ook in 1937
binnen Europa nog betrekkelijk
rustig had gehouden, liet
Churchijl nimmer na te waarschu
wen tegen de toenemende macht
van Duitsland, en het verloop van
zaken heeft hem bitter gelijk ge-
In het Algemeen Handelsblad
schreef hij op Eerste Kerstdag
1937 een typerend artikel „Europa
smeedt zijn wapenrusting" waarin
hij met grote nuchterheid zijn
standpunt uiteenzette. Daarin heet
te het onder meer: „Onder den
gewonen uiterlijken schijn van
partij- en parlementaire kibbela
rijen bestaat er wat de hoofdzaken
betreft méér eenheid onder het
Franse en het Britse volk. dan
vredestijd
heeft geconstateerd. Ten slotte
ook de goede gezindheid der Ver.
Staten jegens de vrije regeringen
in Europa in de loop der jaren dui
delijk aan het licht getreden.
Wij hebben daarom geen aanlei
ding. ons ongerust te maken over
het jaar 1938 en moeten allen
trachten in dat jaar een gezonder oorlogsgeweld'
Winston Churchill, die
I reeds met klem waars
tegen de toenemende ma
I Nazi-Duitsland
atmosfeer en e
toestand te doen ontstaan."
Geen aanleiding ons ongerust
te maken?
Hier schijnt het wijs te herin
neren aan een woord van Colijn
in december 1937 in een interview
voor een Frans blad: „Men moet
er aan denken, dat een minister
geen profetische gaven bezit en
er eiken dag dingen gebeuren,
die zelfs wel gefundeerde verwach
tingen overhoop werpen."
Het jaar 1938 toch zou een de
finitieve wending brengen in de
buitenlandse politiek van Duits
land. Van beklagenswaardige,
overwonnen staat ontwikkelde het
zich plots tot agressieve en sterk
militaire mogendheid waarvoor de
rest van Europa bevreesd was.
In één jaar zou Duitsland twee
staten likwideren: Oostenrijk en
Tsjechoslowakije. terwijl het ge
heel Centraal-Europa, de Donau-
en Balkanstaten in een toestand
van onzekerheid kwamen te ver
keren. Oudejaarsavond 1938 zou
een avond van grote zorg zijn!
Des te boeiender zijn de woor
den waarmee Churchill zijn artikel
afsloot
„Laat ik eindigen met een ge
dachte, die een beroep doet op al
len. Op Eerste Kerstdag 1914
staakten de Duitse soldaten aan
het westelijk front het vuur. Zij
plantten kleine kerstboompjes
voor hun loopgraven en verklaar
den, dat er die dag vrede en
goede gezindheid onder de lijden
de mensheid moest zijn. Beide
partijen kwamen uit hun loopgra
ven en ontmoetten elkaar bi het
afschuwelijke Niemandsland. Zij
drukten elkaar de hand, wissel
den geschenken en vriendelijke
woorden. Gezamenlijk begroeven
zij de doden, die men tot dusver
niet had knnnen naderen en die
verstoken waren gebleven van een
begrafenis volgens de gebruiken,
die de mens onderscheidt van het
dier.
Laat niemand, die de naam van
menselijk wezen waard is, dit ver
heven denkbeeld uit zijn gedach-
Veel is veranderd, maar niet de
bange zorg over en het verlangen
naar VREDE
En de zekerheid van de Bijbel
dat alleen Gód die kan schenken,
als het moet ook temidden van
oorlogsgeweld!
I 123, Den Raag.
Oplossingen
Hieronder volgen de op
lossingen der opgaven, wel
ke in onze rubriek van 8
december jl. werden gepu
bliceerd onder de titel ..Nog
maals: Olympisch schaak".
1. FarboodPanno: Op
1-Kfl? volgde heel drastisch
1. Dh4l en wit kon het
opgeven, daar hij f2 niet
meer dekken kan. Op 2Pxh4
volgt Txf2 mat.
2. Del CorralBalcerow-
kai: De zet 1. T2g8? be
nam de eigen koning een
belangrijk vluchtveld. Er
volgde: 2.Txh5t! Pxh5 3.Th7
mat
3. SafvatZwaig: Zwart
staat wel heel goed. maar
moet toch beletten dat wit
zich door middel van Ld2-e3
bevrijdt. Vandaar 1.
Dc2ü 2.Dd2 Te2ü en nu is
het uit. Er volgde 3.Pa3 en
nu kon zwart zowel met
3. Txd2 als met 3.
Dxd2 winnen. Hij koos in
de partij de laatstgenoemde
zet
4. OlssonPulg: Wit won
door l.Tle6ü Tc8 2.h3, Tc5
3Lb3 Kh8 4.Txgfl! Telt
5.Kh2 d5 en nu volgde het
knaleffect 6.Dd4!l, waarna
zwart het opgaf.
Onderbreking van
lijnen
Af en toe vindt men in
gewone schaakpartijen mo
tieven of ideeën, welke nor
maliter in problemen voor
komen, en dus meestal aan
problemisten voorbehouden
zijn. In de onderstaande vier
stellingen, welke wij in
Schach-Echo vonden, treedt
zo'n probleem-idee op, nl.
het openbreken van lijnen.
Daarmede is eigenlijk alles
gezegd wat er ter toelich
ting van onze vier opgaven
nodig is.
Toch willen wij er wel op
wijzen, dat in het bijzonder
stellingen 3 en 4 bijzondere
aandacht en bestudering
verdienen vanwege de zij
wegen, welke voortdurend
Ingeslagen kunnen worden
en die men toch eigenlijk
wel goed „door"' moet heb
ben alvorens men er zeker
van kan zijn dat men de
goede oplossing gevonden
heeft.
m
w a i
k a
m
A s 1
w^wmm
\&i - i i
kk
k
'M fjf
ÈL
M,
mm:
m
tJÊJfJÊ
k
ffilè k
k k
W
•A £v ft
Wit aan zet won. Hoe?
India en Pakistan hebben een kans om de strijdbijl te
begraven Een referendum, maar waarover? Moskou
en Peking kijken met spanning toe. - Indonesië en de
opstand in Broenei - Alles verkeken?
tlngcn is in de afgelopen
week het gesprek tussen India
en Pakistan in Rawalpindi (te
genwoordig de hoofdstad van Pa
kistan) begonnen. Uit de officië
le verklaringen, die ter gelegen
heid van de opening van de con
ferentie werden afgelegd, zou
men kunnen opmaken, dat een
akkoord over de kwestie Kasj
mir nu wei in zicht is. Presi
dent Ajoeb Khan van Pakistan
vertelde op een persconferentie,
dat zijn land niet zal staan op
inwilliging van zijn reeds lang
geleden gestelde eis, dat de vier
en een half miljoen inwoners van
Kasjmir via een volksstemming
in staat moeten worden gesteld
om uiting te geven aan hun
staatkundige verlangens. En de
leider van de Indische delegatie
verklaarde letterlijk, dat zijn
land wellicht geen bezwaar zou
maken tegen een dergelijke
volksraadpleging, als men het
ter conferentie daarover eens
zou kunnen worden. En toch is
de hoop op een akkoord nog ver
mengd met een gevoel van twij
fel, al is het dan geen vertwij
feling.
China
Aan de vooravond van de con
ferentie te Rawalpindi is een ver
klaring gepubliceerd, waarin Pa
kistan en communistisch China
mededelen, in beginsel overeen
stemming te hebben bereikt over
de gemeenschappelijke grens van
beide landen. De bekendmaking
volgde op onderhandelingen, die
de laatste maanden via de nor
male diplomatieke kanalen wer
den gevoerd, ook toen de Chine
zen nog Indisch grondgebied bin
nenrukten. En tot dat gebied be
hoorde ook een deel van Kasj
mir, waarop zowel Pakistan als
communistisch China recht me
nen te hebben. Het is niet be
kend, wat het akkoord tussen Pa
kistan en rood China over het
betrokken gebied in Kasjmir (La-
dakh) zegt. Het is echter wel
een vreemde zaak, dat zoiets van
Pakistaanse zijde is gebeurd aan
de vooravond van besprekingen,
die met name aan Kasjmir ge
wijd zullen zijn.
Referendum
President Ajoeb Khan heeft
een volksstemming de erkende
en beschaafde werkwijze ge
noemd. om geschillen als dat
om Kasjmir op te lossen. Indien
India echter een betere methode
meent te weten, zullen de des
betreffende Indische voorstellen
door de Pakistaanse onderhan
delaars worden bestudeerd, al
dus de president. Ondanks de
verklaringen niet een uitdagend
karakter, die Indische leiders
naar zijn mening aan de voor-
avoïid "van dè besprekingen heb
ben afgelegd, blijft Pakistan van
mening, dat de veiligheid van
beide landen afhankelijk is van
het bestaan van goede betrek
kingen.
Van Indische zijde is slechts
verklaard, dat een oplossing van
het probleem Kasjmir niet tot
gevolg mag hebben, dat India
niet meer vrijelijk zijn verbin
dingen met het grensgebied van
Ladakh kan onderhouden. Dit
gebied is een van de streken,
waarover een grensgeschil tus
sen India en China bestaat, zo
als al werd opgemerkt.
Amerika
De meest opmerkelijke resul
taten van het overleg in Rawal
pindi kunnen zich voordoen in
twee nevenkwesties. Een daar
van, die zich als een wolk aan
de horizon aankondigt, is de ver
slechtering van de betrekking
van de twee landen met de Ver
enigde Staten en Engeland. Met
name India beschuldigt beide
landen er van, pressie uit te oe
fenen om een regeling van het
probleem Kasjmir te bespoedi
gen -en in wezen te forceren. Dit
kan in India de uitwerking heb
ben. dat de dreiging van de Chi
nese agressie wordt verdrongen
door vijandige gevoelens ten op
zichte van Pakistan. Niettemin
blijft men zich in Washington
en Londen zorgen maken over
de verzwakking van de verdedi
ging van het subcontinent door
de vete tussen India en Pakistan,
hoewel India een belangrijk deel
van zijn troepen van de grens
terughaalde en naar het noorden
zond. Vandaar dat Amerikanen
en Britten blijven aandringen op
een nieuw streven naar overeen
stemming.
Bestand
Toen in 1947 Pakistan en In
dia werden gevormd uit het
voormalige Brits-Indië, werd
Kasjmir er buiten gehouden. Dat
kwam, omdat het nooit de be
doeling is geweest, twee afzon
derlijke staten te stichten. Toen
die stichting een niet te ver
mijden stap was geworden, wist
men dus geen raad met Kasjmir.
Deze staat heeft een vrijwel ge
heel mohammedaanse bevolking,
maar een hindoese maharadja,
die het beter vond, zich bij In
dia aan te sluiten, hetgeen on
der controversiële omstandighe
den gebeurde.
Meer dan een jaar lang heb
ben India en Pakistan over
Kasjmir gevochten, totdat dc
Verenigde Naties tussenbeide
kwamen. Er kwam een wapen
stilstand, waarmede vooral Pa
kistan nooit vrede heeft gehad.
De verdeling van Kasjmir langs
de bestaande bestandslijn liet
India nl. in het bezit van het
meest begerenswaardige deel
van de staat: de vallei rondom
Srinagar.
Pressie
Pakistan is van mening, dat dit
deel niet aan India toebehoort,
omdat de bevolking overwegend
uit mohammedanen bestaat. De
scheiding tussen de bevolkings
groepen, die hindoe en moham
medaan zijn, was destijds bepa
lend voor het toewijzen van de
gebieden aan beide landen.
De wederzijdse haatgevoelens
tussen het overwegend moham
medaanse Pakistan en het over
wegend hindoese India hebben
er toe geleid, dat de twee landen
een belangrijk deel van hun
troepenmacht hebben geconcen
treerd aan de grens, die beide
volken verdeelt. Onder Ameri
kaanse en Britse pressie kwa
men Nehroe en Ajoeb Khan eind
november overeen, een nieuwe
poging te wagen de bestaande
geschillen te beslechten, niet al
leen terzake van Kasjmir, maar
ook inzake enkele andere kwes
ties. Beide staatslieden zullen
pas in een later stadium aan het
gesprek gaan deelnemen. Voor
waarde hiertoe is dat eerst op
lager niveau overeenstemming
wordt bereikt.
Keus
Na het bekend worden van dq
conferentieplannen is in beide
landen het aantal pnverzqenlijke
uitlatingen toegenomen. De poli
tici hebben zich luidkeels op hun
oude standpunten teruggetrok
ken. Ook regeringsfunctionaris
sen, die zich in het openbaar
niet als spelbrekers willen laten
kennen, hebben in particuliere
gesprekken de traditionele eisen
herhaald. Voor India betekende
dit een permanente verdeling
van Kasjmir volgens de be
standslijn. Voor Pakistan is het
een volksraadpleging in de om
streden vallei.
In het algemeen verwacht men,
dat de bewoners van de vallei
bij een volksraadpleging volgens
hun godsdienstige opvatting
zuilen stemmen, waardoor de
vallei dus bij Pakistan zou ko
men. Het is echter de vraag, of
India een volksraadpleging ai-
leen maar in dit licht 'wil zien.
Want het kan dan even goed de
vallei zonder meer aan Pakistan
geven.
Samen
De enige richting, waarin de
waarnemers kans op een oplos
sing zien, is een vorm van ge
meenschappelijk beheer van de
vallei of van de hele staat door
India en Pakistan. Dit kan ech
ter ook verkeerd uitpakken, zo
dat deze oplossing inplaats van
een basis voor het uit de weg
ruimen van geschillen een nieu
we broedplaats zou kunnen wor
den voor het ontstaan van nieu
we conflicten. Veel hangt af van
de houding van Nehroe, die zich
persoonlijk nauw betrokken acht
bij Kasjmir, dat hij goed kent
(hij werd er geboren) en van
Ajoeb Khan, die onder sterke
politieke druk staat. Wat er ook
uit het overleg mag voortkomen,
het is voorlopig de laatste kans
voor de ttvee leiders om het ge
schil te regelen. Een mislukking
zal tot gevolg kunnen hebben,
dat deze tere kwestie in lange
tijd niet aan de orde zal komen.
Belang
Er zijn nogal wat mensen, die
het gesprek in Rawalpindi met
grote belangstelling zullen vol»
gen. Behalve Kennedy en Mac-
millan zijn dat vooral Chroesjt-
sjef en last but not least Mao
Tse Toeng. de Chinese dictator
en diens naaste medewerkers.
Dit is Ladakh, een deel van het
door India en Pakistan betwiste
Kasjmir.
Onrust in Broenei, ondanks het
feit, dat de opstand in de kiem
werd gesmoord. Het beeld van
de toekomst.
nen belang bij, dat beide lan
den geen overeenstemming be
reiken. De onderlinge conflicten
verzwakken de positie van bei
de landen en als gevolg daarvan
van het zuidelijke deel van Azië,
dat toch al aan zulk een zware
communistische druk bloot staat.
Reeds daarom is het te ho
pen, dat India en Pakistan wer
kelijk de strijdbijl begraven en
dat zij naar een oplossing zoe
ken nu zich een prachtige ge
legenheid voordoet. Dat zou wat
Azië betreft 1963 een goed be
gin geven.,
Broenei
In een ander deel van Azië
zal Broenei in het komende jaar
zeker de aandacht blijven vragen-
We hebben er in deze rubriek
al op gewezen, dat de premier
van Malakka, die zijn plannen
voor een Groot-Malesische fe
deratie in de war zag gestuurd,
niet juist heeft gehandeld, toen
hij Indonesië openlijk aan de
kaak stelde als verantwoorde
lijk voor de opstand in Broenei.
Het bewijs, dat dit laatste in
derdaad zo is, is nog steeds niet
geleverd, ook al zijn de ver
moedens in die richting ook nog
zo sterk. Het enige wat vast
staat is, dat Indonesië sympa
thiseert met de opstandelingen
en hun steun heeft toegezegd.
Maar daarmede is nog niet het
bewijs geleverd, dat de opstand
door en in Indonesië werd voor
bereid. Intussen is Soekamo de
heer Abdoel Rachman erg dank
baar, dat hij op zo nadrukke
lijke wijze verband heeft gelegd
tussen de opstand in Brits-
Noord-Borneo en de rol, die In
donesië daarin zou hebben ge
speeld. Want van nu af aan be
staat de mogelijkheid, dat Indo
nesië namens de opstandelingen
het gebied gaat opeisen.
Azahari
Uit de berichten, die de laatste
tijd over de toestand in Broenei
binnenkomen, valt op te maken,
dat de opstandelingen een guer
rillastrijd zijn begonnen om de
Europeanen in deze Britse kolo
nie het leven zuur te maken er
Engeland op die wijze te dwin
gen, naar een oplossing te zoeken,
voordat het te laat is. Intussen
worden er pogingen in het werk
gesteld, besprekingen op gang te
brengen, waaraan ook zal worden
deelgenomen door premier Ab
doel Rachman van Malakka (Ma-
leise federatie) en sjeik Azahari,
de leider van de Broeneise op
standelingen. die zich nog steeds
in Manilla, de hoofdstad van de
Philippijnen, bevindt. We hebben
er al op gewezen, dat de partij
van Azahari in Broenei vrijwel
alle zetels in de Wetgevende ver
gadering bezet en dat h(j dus niet
zo maar de eerste de beste rebel
lenleider is. Hij is een politieke
•oudig de grote meerder
heid van de bevolking van
Broenei niet kunnen negeren, die
hem gekozen heeft.
Mogelijkheid
De mogelijkheid is niet uit
gesloten, dat Azahari het niet
zo erg prettig vindt, dat Indo
nesië thans zo openlijk zoveel
belangstelling voor Brits-Noord-
Borneo aan de dag legt en dat
hij er niets voor voelt, dit ge
bied te laten opslokken door de
Indonesiërs. Azahari zou er dan
belang bij kunnen hebben, dat
hij enige ruggesteun heeft in zijn
streven om de onafhankelijkheid
van een eventuele zelfstandige
staat Noord-Borneo tegenover
Indonesische manoeuvres te kun
nen handhaven. En zo lang niet
vaststaat, dat deze mogelijkheid
volkomen uitgesloten is. zal het
niet verstandig zijn, zonder meer
uit te gaan van het standpunt,
dat er met Azahari toch geen
goed garen te spinnen is en dat
wat er ook gebeurt Indo
nesië in elk geval de lachende
derde zal zijn.
