Ds. van den BOSCH
De Koran wees hen
de weg naar Christus
ziet kerkelijke seinen op onveilig staan
Wonder boven wonder
DEZE WEEK IN EEN WOEUGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 8 DECEMBER 1962
Niet statisch,
maar dynamisch
Erfgenaam
Er is een wonderlijke uitdrukking in het begin van de
brief aan de Hebreeën. Daar wordt van Christus ge
sproken als de Erfgenaam van God. Moest God dan
sterven? Krijgt Nietzsche dan toch gelijk als hij uit
roept dat God dood is?
Maar een erfgenaam wordt niet slechts aangewezen in
verband met de dood van de erflater. Koningen heb
ben in dagen van opstand hun erfgenaam aangewezen.
En als Christus Erfgenaam van God wordt genoemd,
dan is dat omdat er een opstand heeft plaats gevonden
in het Rijk van God.
Vijf maal zei de engel Lucifer, de Lichtdrager: ..Ik zal".
Hij wilde opklimmen op de berg der heiligheid en daar
wandelen, waar God alleen wandelt Wij durven over
rijn daad nauwelijks te spreken of te schrijven. Het is
moeilijk dogmatisch onder woorden te brengen.
Maar we kunnen het wel dichten, of zeggen zoals Vondel
het eens zei:
Ja, "k wil in een karos
van wolk, hoog en snel
gevoerd door licht en lucht
met bliksemstraal en donder
verbrijzlen wat van boven of van onder
zich tegen mij verzet al waar 't de Veldheer zelf.
We weten welke veldheer Vondel bedoelde. God is de
Veldheer en tegen Hem is de lichtdrager in opstand
S'komen. De Lichtdrager kwam in opstand tegen het
cht en werd de bron van duisternis.
Dan wijst God Zijn Zoon aan. om de Drager van het
Licht te zijn. Hij is het Licht van de wereld, dat red
dend verschenen is in de duisternis. De Erfgenaam
heeft de rechten van God. Christus heeft recht op deze
wereld. En daarom recht op u en mij.
Reformatie, schuimkop van renaissance
In Ginneken, sedert 1942 het riante zuidelijke deel van Breda,
wonen (op de twintig duizend inwoners) ongeveer drie en twintig
honderd hervormden. Dat is, voor het rooms-katholieke Brabantse
land, bepaald een heel groot aantal. Ze hebben hun centrum in
de oude kerk aan de Ginnekenmarkt. In het „catechisatie-boek",
door de pastor loci, ds. A. C. D. van den Bosch, geschreven, staat,
met getekende plattegrondjes verlucht, de geschiedenis-in-het-kort.
Een van onze medewerkers had dezer
dagen een lang gesprek met de bekende
hervormde predikant van Ginneken, ds.
A. C. D. van den Bosch. Deze pastor zoekt
in de Hervormde Kerk een eigen litur
gische weg. In dit gesprek geeft hij de
achtergronden weer van zijn visie, die een
levende liturgie wil als antwoord op ver
starring en rationalisme.
Men leest, dat de kerk in 1625
tijdens de belegering door Spino-
la, door een munitie-explosie werd
weggevaagd en dat het in 1641
weer herstelde gebouw in 1648 (na
de vrede van Munster) aan de
hervormden werd gegeven. Na
een lange periode van verval be
gon men in 1928 met de algehele
restauratie, die in 1940 gereed
kwam. Bijgelovige lieden zullen
het misschien merkwaardig vin-
**it •«-•a-*#**}-*-#-*#*#*-!}-*#*#*#*#*#*#*#*#*#*-!}-*#*
CHRISTELIJKE GEMEENTE IN MOHAMMEDAANS NIGERIA
den, te vernemen, dat de ver
nieuwde kerk op vrijdag 13 okto
ber 1944 door bommen zwaar
werd beschadigd. Op 3 oktober
1947 was de tweede réstauratie
voltooid.
In deze frisse, estetisch verant
woord ingerichte kerk heeft ieder
ding zijn bijzondere betekenis. De
voorwerpen staan of hangen er
niet zó maar. doch hebben litur
gisch een eigen functie.
Dat is geen wonder, want in de
vijftien jaar. dat hij in Ginneken
staat, heeft de liturg ds. Van den
Bosch een vaste orde-van-dienst
opgebouwd. Zo iets was hier mo
gelijk: de gemeenteleden zijn er
mee vertrouwd geraakt en zouden
die schone zinvolle vormen en
handelingen niet meer willen mis
sen. Er zijn hier ook liturgische
studiekringen ontstaan.
Begaafd
Het ls weinig bekend, dat ln de
twaalfde eeuw na Christus aan
de bovenloop van de Niger in
Timboektoe een machtig rijk heeft
bestaan met een bloeiende cul
tuur en een universiteit, waarvan
de moslimse geleerden ln contact
stonden met collega's in vele lan
den tot in Zuid-Europa toe. De
ondergang van dit rijk van Tim
boektoe, dat ten prooi viel aan
wilde stammen uit de woestijn,
heeft veel betekend voor de ver
breiding van de Islam ln de ge
bieden ten zuiden van de Sahara.
Op hun vlucht bereikten de mos
limse hoogleraren ook de Haus-
sa's, die leefden in wat tegen
woordig Noord-Nigeria heet. Deze
gevluchte geleerden zijn het ge
weest die begonnen deze grote
toen nog heidense stam binnen te
brengen in het huis van de Is
lam. Sinds die dagen is er in dit
deel van de wereld veel gebeurd.
De ene dynastie volgde op de an
dere,, maar in alle wisseling cjer
tijden behield de islam niet al
leen zijn greep op de bevolking,
steeds verder drong zijn invloed
door. De acht miljoen thans le-
De secretaris van de Her
vormde Raad voor de Zending,
ds. P. J. Maekay brengt dezer
dagen een bezoek aan Afrika,
om contacten op te nemen met
de daar werkende Nederlandse
zendelingen en beter op de
hoogte te zijn van de noden
van het zendlngsveld. Hij
schreef ons uit Nigeria een
impressie van het godsdienstig
leven der Haussa's, die voor
de overgrote meerderheid mo
hammedaans zijn. Maar mid
den in dat gebied vond hij een
christelijke gemeente die wel
op zeer bijzondere wijze is ont-
Ds. Van den Bosch, op 4 juni
1919 in Den Haag geboren als
zoon van een voor Nederland on
vergetelijk geworden vader, (ds.
Joh. van den Bosch) was hulppre
diker ln de residentie en diende,
vóór Ginneken, de gemeente van
de stijl Well en Ammerzoden.
thodoxe islam een levende werke- evenals de moskeeën in
lijkheid is, die zeker in de grote van dit land, van leem
steden, de levens van zijn aan- de, met enkele smal.e en lage Reeds als student kwam hij
hangers volkomen beheerst en deuren en weinig ramen waar- door prof. Van der Leeuw beïn-
niets anders naast zich duldt. Er door het binnen halfdonker is. De vloed, onder de indruk van de ho
is geen gemeenschap lussen deze banken zijn zonder leuning of les- ge waarde der liturgie. Wat deze
moslims en christenen of heide- senaar, laag en geheel van mas- kenner en bevorderaar daarover
nen. Ook al zijn ze Nigerianen, sieve steen. Ook het liturgische doceerde, moest wel aanslaan in
.•orden in de moslimse centra centrum, de kansel, de lezenaar <je ziel van de artistiek begaaf
de avondmaalstafel, de laat- de en gedreven Van den Bosch,
anglikaanse gewoonte te- Later, bij ds. Creutzberg in de
Haagse Duinoordkerk, trof het
niet toegelaten. Als
noorden komen dan
him huizen en kerken bouwen bui- gen de
ten de muren der oude steden. kruis e:
vaardigd. Doelbewust
Zaz/o
Op nog geen i
God te
Haussa's wonen, de enigen
miljoenenvolk, die Jezus
zareth als Heer belijden.
Op een vreemde manier
men uit de stad voor het grote gemeente ontstaan. Het
wekelijkse gebed. Als de moskee het begin van deze eeuw dat in
geheel gevuld is zetten- ze zich Kano. 150 km meer naar het noor
buiten in de -Schaduw van de wei- den een zekere Ibrahim, een ge-
nige grote bomen. Maar dan ko- lijvige moslim, door studie van de
overtuiging kwam,
n Nazareth,
_v w lopen afstand
Zana ligt Woesasa, een dorp
enige honderden christen. -5" „v""
s-s wonen de en.een in dit dat G°d Hem 8e">nd«> heel
Afrikaanse vormgeving ge
zocht. Het is voor de gemeente
een vreugde om daar zondags
binnen te gaan
hem. hoe levendig en boeiend de
kerkelijke handelingen worden,
als je er allemaal aan meedoet.
De waarde van een goede li
turgie, wezenlijk anders dan
Wien zij belijden hoogstens te appreciëren doch
gezonden heeft. niet onmisbare versiering is
- - niet onmisbare versiering
hem in de loop der jaren steeds
u" na- Geheel gevuld is 's zondags de duidelijker geworden. Hij door-
ic Hp7p kerk. Zij die geen plaats vinden dacht en bouwde, en behoefde
lO Ul_g.c Klnn u„, UIC Kil Ja licK V
lijk katholiserend, acht hij het
doorgaande gebed om open con
tacten echter noodzakelijk. Dan
blijven de grote schatten, die Ro
me bezit, voor ons niet verbor-
de Kerk, het keert altijd
weer terug tot het romeinse cen
tralisme.
Typerend was de pauselijke
uitspraak, dat over het gebruik
van landstalen in de godsdienst
oefeningen niet gediscussieerd
kon worden. En kardinaal Bea,
staatssecretaris voor de hereni
ging, verklaarde, dat er slechts
contact mogelijk is, als de pro
testanten terugkeren.
Van beneden af
neden af en zo dóórdringend
naar boven, tot ze het daar niet
meer kunnen uithouden. Het ge
sprek op het hoogste niveau
heeft nü nog geen zin. Wel is
de psychologische toenadering
reeds
Maar van een vereniging zal
eerst sprake kunnen zijn. als Ro
me echt katholiek wordt. Mis
schien duurt het nog wel een
paar honderd jaar....
We weten echter niet. wat de
Heilige Geest doet; dat hebben
we niet in de hand. In de Room
se Kerk gebeuren op het ogen
blik wonderlijke dingen. In elk ge
val mogen we nu geen nieuwe
dam opwerpen. Dat zou de men
sen, die daar de oren naar ons
uit horen, schrikachtig maken,
zodat ze dan misschien niet
meer zouden luisteren.
Gods, huisgezin Gods, bruid des
Heren en, aliereigenst, het Li
chaam van de Heer genoemd.
De leden vormen een compact
geneei.
men kan de reformatie-beelden-
siorm noodzakelijk achten, om de
misvormingen op te ruimen, en
toen têfgeujKtertijd erkennen, dat
veilheden ook zeer veel goeds ver-
aciuenjK werd weggegooid en veel
verkeers is behouden. De reforma
tie neen, over net algemeen ge
nomen, zich de kans tot werne-
njke en grondige verbeteringen
laten ontgaan. Men moet zich
op spectacui
belangrijk.
Mysterie
honderden. Als I
opzetten in grote drom- koran tot de
n. Tegen
stad als Zaria, het educatie-
universitaire centrum
r>nrf« Hnu^a's ziin on enkele ve en ""ïverjnniire «mrui i vau ae Koran gescnrevi
hSïdJrde!!™thï£ aUen over! NoortrN.ge^^^j.e^ t.enduUen- veel groter profeet
tuigde, gelovige moslims. Wh
komend uit Europa, iets wil zien
van de greep van de islam op
deze mensen moet op een vrijdag- ac
middag een kijkje gaan nemen
bij de grote moskee van een
Noord-Nigeriaanse stad. Zoals het
den. allen mannen die
rijen in de brandende
tend met ontschoeide vi
wachten op het plein bij de
dat Jezus
wien op verschillende plaatsen m
de koran geschreven wordt, een
ais bij de
het maar énkele
Haussa's weten zlj(
zich een met hun moslimse land
genoten, maar als christenen den
ken en leven ze toch anders. De
moslims mogen dan wei met een
harde intolerantie anders-gelovl-
N iet-romaniserend
Men zou allicht menen, dat dé
ze bewogen liturg, die, naar
eigen overtuiging, bij geen enke
le hervormde modaliteit past,
sterke verwantschap
In Ginneken ging men zich af
vragen, waarom het hier zo toe
ging in de godsdienstoefeningen.
Dit gaf aanleiding tot onderzoek
in studiekringen en het kennisma
ken 'met 'dé óóster's-örthóddx'e theo
logie. Men ontdekte het mysterie
van de kerk; in de bijbel volk
lange weest dan algemeen in de islam j>en ^un s^^en Rooms-Katholieke Kerk bezit. Op
Gebed
at. wordt gedacht. Hij deelde rijn christenen gaven ln het dorp
ontdekking mee a an anderen in
langzamerhand ontstond er rond
om Ibrahim een groep van men-
die zonder dat
Woesasa de moslims die
nen een plaats om een moskee
te bouwen om daar iedere vrij
dag Alla te dienen naar de
behoort in een orthodox moslim
se gemeenschap liggen de mos
kee, het paleis J~
het gerechtshof
een moslimse stad zijn het reli
gieuze. het bestuurlijke en het ju- smalle
Kort voor twee uur wordt de
paleisdeur geopend. De emir be-
geeft zich tot het gebed. Hij is
elkaar In omgeven door zijn lijfwacht
bijbel hadden gezien, volgelingen schriften der koran. Deze christe-
weten dat Gods genade pvr
Jezus werden.
Toen dit bekend werd greep de allen
moslimse gemeenschap in Ibra-
eveu uWi mu him en enkele van zijn volgelin-
groot gevolg. Als hij door de gen werden gestenigd op
vraag ontkende hij dit
drukkelijk en omkleedde zijn af
wijzing van romaniserende invloe
den met duidelijke redenen.
De prettige, vriendschappelijke
contacten, die hij met vele gees
telijken onderhoudt. brachten
ridische centrum één geheel. Van- gereserveerde ingang
uit deze eenheid
komstig de mohammedaanse wet van de m
het gehele leven geordend, reli- met luide
gieus, politiek en maatschappe- roept
vluchtten
eB«.. pp e. p... Zarj*een E?geJïf*eDdf:
de moskee de moeddzin. die ïm8
de gelovigen op- eerste
opgaan over bozen en goeden. Zij hem tot de overtuiging, dat Ro-
zoeken naar wegen om dit, beter me zéér schoon is, doch alleen
'dé dan In het verleden, "WÊÊÊÈÊKÉ
de anderen j-u-mt-
gegaan verschijnt op het dak
Reiniging
Reeds kort na twaalf uur i
middag begeven de eerste gel
vigen zich naar de moskee. Vo<
zover ze niet thuis hun gezicht.
heiligdom,
binnen in het halfdonker zetten 1
zich op de grond. Ze verzinken i
krans met de 99 kralen, één voor
iedere naam van God.
Steeds meerdere gelovigen ko-
zich in deze streken
ivestigd had. Door zijn bemid-
ken. De tienduizenden staan op. heling werd hun door de emir in
Binnen in de moskee, geknield m gebied aangewe.en
leek d_.
'ergiftigd L.
gevolgen bleven niet uit. na een
jaar was 90 pet. van de groep
slaapziekte gestorven. Ma a
Wonder boven tvonder. Bij- lengte want het
bels dagboek, door ds. J. Over-
duln. Uitgave Zomer en Keu-
ning N.V. Wageningen.
steeds kort en
bondig, maar wel naar inhoud.
Het dagelijks gebruik kan juist
in deze jachtige tijd een ogenblik
van bezinning geven, vooral ook
op, buigen
in doodse stilte voor Aiia. wiens
boodschap eens door de profeet
werd gehoord
de koran.
Wie dit heeft meegemaakt weet.
dat niet alleen in Arabië, bet
Nabije Oosten en Noord-Afrlka
Van dr. Miller hoorden ze de bij
belse boodschap aangaande Jezi
mui »p.n Npppreth en zij werden ove
doorgegeven in tuigde christenen
verschillende uitvoeringen.
Wonder boven - wonder is een
boekje dat in vele gezinnen i
wondermooi gehalte.
Een kerk
ook in Noord-Nigeria de o
preek op zichzelf
i technische verzorging (handig
formaat, gebonden in een fris rood
bandje) verdiend waardering.
Ginneken: ditmaal e
Maria-verering-en-zo,
irxijken. Daarin zit nog niet
eens het ergste kwaad...
Afgepaald
De Roomse xieiit is juridisch af
gepaald. in tegenstelling iot de
«ussische orthoaoxie, waar de Jo-
haiineiscn vioetenoe beweging de
xvenc dynamiscn houot, is nome
beïnvloed door de Petrimscne
ïviaar deze geest is verworden
toe de Laujns-juridische denkwij
ze, kioppend mei die van het ra
tionalisme, dat de dood voor de
misch; bij de
leen stemt het verlangen na?r
openheid voor de Heilige Geest
De protestantse kerken hebben,
naar de mening van ds. Van den
Bosch, met Rome het statische
activisme gemeen. Men is hier
vóór en daar tégen, maar laat in
tussen de werkelijk belangrijke,
dus vitale dingen schieten.
Kruis dragen
In navolging van de vechter Cal-
vijn verdedigt men zijn récht, lie
ver dan ónrecht te lijden. De
kerk moet ech,ter wel getuigen.
In navolging van de Heer, die
zich als een lam ter slachting'liet
voeren. De Kefk,die zich vérzót,
wordt, uitgenóld...
De reformatie is het religieuze
bijverschijnsel, wil men: ..een
schuimkop" van de renaissance,
dus van de wieg af individualis
tisch geaard. Daarom is de Kerk
als gemeenschapsmiddel voor pro
testanten niet meer mogelijk
Van de middeleeuwse kerk heeft
de reformatie ook de sacraments-
huiver overgenomen. Calvijn zag
het gevaar en trachtte een weke
lijkse avondmaalsviering in te
voeren. Dat kreeg hij echter in
Genève niet gedaan. Zijn kerke-
raad vond één keer per jaar vol
doende. Met grote moeite bereik
te men een compromis. Het wérd
én blééf (nog heden ten dage in
de Nederlandse kerken) één maal
-in de drie maanden.
Preek
De preek is zeker een belang
rijk onderdeel van de kerkdienst,
maar dan ook niet meer dan een
onderdeel. Een overschatting van
de betekenis, het toekennen van
een onevenredig grote plaats aan
de preek ln het geheel, leidt tot
rationalistische eenzijdigheid,
waarbij dc stroom niet in bewe
ging kan komen en de dynamiek
stolt. Het sacrament, correspon
dentie tussen hemel en aarde,
wanneer onze handen in Gods
handen liggen, moet niet léger
worden geschat. En de muziek,
door zang en instrument voortge
bracht, maakt de eredienst vloei
end en dynamisch, verkléart de
liturgie.
Heilig Avondmaal
In Ginneken viert men éénmaal
per maand het avondmaal. Op die
dag is er ook 's avonds dienst.
Tussen de tachtig en honderdveer
tig gemeenteleden nemen er re
gelmatig aan deel.
Ds. Van den Bosch vindt de be
naming: heilig avondmaal, als tè
zeer wijzend op de commemora-
tie, de herinnering een door sen
timent belaste term. En het zitten
om de tafel acht hij wel het sum
mum van gezapigheid. Het avond
maal is, meent hij, te veel ge
worden een devotioneel hulpmid
del van het geloof.
De Ginnekense communicanten
lopen naar de treden van het koor
en blijven staan. Diakenen gaan
met de vier bekers de rij langs.
Het bijbellezen en zingen gedu
rende de communicatie wijst ds.
Van den Bosch als een devotione
le toevoeging èf. De door sommi
gen voorgestane „eierdopjes" vin
den, als teken van een hygiënis-
tische instelling, óók geen gena
de bij de Ginnekense pastor.
Vrouwenkoor
Kerkkoorzang en orgelspel zijn,
zoals begrijpelijk, wel zéér be
langrijke factoren in deze ere
dienst.
Het koor leed lange tijd aan
een nijpend tenoren- en bassen te
kort. De mannelijke leden van de
ze, in overgrote meerderheid tot
een zelfde maatschappelijke klas
se behorende gemeente, worden in
de avonduren vaak door allerlei
niet-kerkelijke werkzaamheden in
beslag, .genomen.
Men besloot daarom kort en
goed, de herenmedewerking
op te heffen en een vrouwenkoor
te vormen. Dit studeert en zingt
onder leiding van de cantor-orga
nist J. Corstanje.
De dienst begint gewoonlijk met
een introïtus van Gelineau. Ds.
Van den Bosch zingt zélf: „Heer,
open onze lippen" en ,,De Heer
zij met u". De paasvroegdienst
vindt hij het allermooist.
Rafionalisme
De liturgische beweging groeit,
óok in de Gereformeerde Kerken,
met niet te weerhouden -kracht,
meent hij. Het is dringende nood
zaak. dat wij de waardevolle, ver
loren gegane, dingen in de pro
testantse kerken terugbrengen.
Men wordt, naar de overtuiging
van ds. Van den Bosch, doodziek
van het gaandeweg steeds meer in
geslopen rationalisme. Niet wei
nigen keren de reformatorische
kerken de rug toe of duiken, zo
als veel intellectuelen, in de In
dische religies onder. Daarom
moeten we de oosters-orthodoxe
beweging vertalen en zo onze
kerken weer in aanraking bren
gen met het mysterie. Dit kan door
een levende, allen inschakelende
liturgie, die is als een spoelende
stroom, gedreven door de Geest.
Laat in U gezond zich baden, wat
gebogen gaat door smart.
Tito maakt snoepreisje naar Sowjetunie Klimaat
nu niet meer ongezond Belangen lopen parallel.
ITTO maakt een snoepreisje
naar de Sowjetunie. Een va
kantie noemt men ln communis
tische kringen zo'n bezoek, dat
van begin tot eind in beslag zal
worden genomen door politieke
besprekingen. Van tijd tot tijd
kan men dan lezen, dat Paul
de Groot en Gomoelka en Ka-
dar en al die andere filiaalhou
ders van de Russische premier
Chroesjtsjef, een vakantie van
1i In de S
geweest,
die niet van zo'n vakantie te
rugkeerden. Dat was nog in dc
tijd van Stalin. Toen was het
klimaat In de vakantieoorden
van de Sowjetunie blijkbaar nog
niet goed voor Iedereen. Dlml-
trof. leider van de Bulgaarse
communisten, die zijn mond
voorbij had gepraat toen hij
pleitte voor een bond van de
Balkanstaten Bulgarije. Joe
goslavië en Albanië, was een
van degenen, die tijdens zo'n va
kantieverblijf stierven. Als Tlto
zich ln die dagen naar Moskou
zou hebben begeven, zou bij
waarschijnlijk het lot van zijn
Bulgaarse vriend hebben ge
deeld.
Veranderd
Het feit. dat Tito nu met een
gerust hart naar de Sowjetunie
is gereisd, duidt er op zichzelf
al op. dat er in al die jaren wel
het een en ander is veranderd.
Ja het laat ons ook zien, dat er
zelfs de laatste jaren dingen ge
beurd moeten zijn, die zulke
ingrijpende wijzigingen in de be
trekkingen tussen ..rivaliserende
partijen" mogelijk hebben ge
maakt Per slot van rekening
heeft ook Chroesjtsjef. nadat
hij na de dood van Stalin met
succes een greep naar de macht
had gedaan. Tito ..dood" ver
klaard. De Russische premier
trachtte buiten bet Joegoslavi
sche staatshoofd om relaties met
de communistische partij van Ti
to te onderhouden. Op die wij
ze probeerde hij zijn rivaal tc
isoleren en uit te schakelen en
vervolgens de macht in Joego
slavië over te nemen of op z'n
minst dit land opnieuw tot een
gedweeë volgeling van Moskou
te maken.
Coëxistentie
Het is Stalin niet gelakt en
Chroesjtsjef is er ook niet in ge
slaagd. Stalin weigerde voldon
gen feiten te aanvaarden.
Chroesjtsjef heeft dit aanvanke
lijk ook gedaan, maar de ontwik
kelingen in de wereld hebben
henr blijkbaar genoodzaakt, van
gedachten
veranderen.
volledig door het Kremlin wordt
geaccepteerd. In zulke gevallen
kan het haast niet anders, of
er moet een gemeenschappelijke
vijand zijn, die vandaag de ri
valen van gisteren
toe heeft gedreven.
We zien dan. dat de ontmoe
ting van Chroesjtsjef en Tlto sa
menvalt met toenemende aan
vallen op Tito door de leiders
van communistisch China, die
indirect ook op de Russische
premier zijn gericht. De Chinese
beschuldigingen zijn Identiek aan
die. welke het Kremlin zelf eens
heeft gebezigd in de campagne
om Tito wegeng zijn afwijkende
Ideeën aan te vallen. In wezen
neemt Chroesjtsjef Tlto thans in
bescherming tegen de Chinezen
en zijn de roHen dus wel volko
men omgedraaid....
nieuwe vormen van kolonialisme
niet meer met geweid worden op
gelegd. En daarin schuilt de wer
kelijkheid van de these, dat oor
log vermeden kan worden", al*
elkaar dus Kardelj.
Nu is dit laatste niet sedert
kort het geval. De Russische
premier is al vele jaren gele
den van koers veranderd, toen
hij een der belangrijkste ideeën
van Tito tot de zijne maakte en
de communistische wereld voor
hield. dat de overwinning niet
noodzakelijkerwijs door middel
van geweld zou behoeven te wor
den behaald, maar dat er een
vreedzame wedijver mogelijk
moest zijn tussen het communis
tische en het „kapitalistische"
blok. In een niet aan tijd gebon
den periode van „vreedzame co-
existentie" zou naar de mening
van Chroesjtsjef het communis
me als vanzelfsprekend de over
hand krijgen.
Aanvaard
En nu is het dan eindelijk
zo ver. dat niet alleen de denk
beelden van de Joegoslavische
communistische leider door de
Sowjetunie zijn overgenomen,
maar dat ook de figuur Tito weer
China
het 1
be-
Vergelijking
Het zou wat al te simplistisch
zijn. de situatie waarin de Sow
jetunie thans verkeert te verge
lijken met de omstandigheden,
waarin Joegoslavië zich In 1948
bevond, toen Stalin besloot het
verzet van Tlto t« breken.
De onafhankelijkheid van Joe
goslavië werd toen rechtstreeks
bedreigd. Lange tijd werd ge
vreesd. dat Stalin zijn in de an
dere satellietstaten gelegerde ro
de troepen opdracht zou geven,
het land binnen te vallen. Tito
zocht contact met de westelijke
mogendheden ter verkrijging
van militaire, financiële en mo
rele steun. Ook streefde hij naar
de vorming van een derde
macht, welk streven in de hand
werd gewerkt door het aan de
iopende hand onafhankelijk wor
den van vroegere koloniale ge
bieden in Azië en Afrika. Op
deze wijze hééft Tito zich kun
nen handhaven, door de nood
gedreven de vreedzame coëxis-
Chroesjtsjef en Tlto
zagen elkaar deze week Vi
eerst na zes jaar terug.
In dit verband
lang. te vermelden hoe de Joego
slavische leiders denken over de
Chinese agressie tegen India.
Kardelj. de man die de ideolo
gische strijd tegen de Sowjet
unie heeft geleid, verklaarde in
een vraaggesprek: „Wij maken
ons zorgen over de gevolgen van
het Chinees-Indische grensge
schil. India is niet alleen een
niet-gebonden land. Het is ook
een van de kampioenen van de
politiek van vrede en coëxisten
tie in de wereld. Daarom moe!
elke poging een dergelijk land
iets door middel van geweld op
te leggen, uiterst negatieve ge
volgen hebben voor de zaak van
de vrede en de sociale vooruit
gang in de wereld. Wij zijn te
gen oorlog, omdat wij van me
ning zijn, dat het communisme
niet door oorlogen kan worden
verwezenlijkt. Bovendien kunnen
in de huidige omstandigheden
herstel van het kapitalisme of
tentie-politiek ontwikkelend,
waarmee zelfs Chroesjtsjef aan
vankelijk geen raad wist.
Nood en deugd
Dat ook Chroesjtsjef na afloop
van jaren van de nood een deugd
heeft gemaakt, vindt niet zijn
oorzaak in het feit, dat hij zich
rechtstreeks door communistisch
China bedreigd gevoelt. Zo ver
is het nog lang niet. Er is ech
ter tussen beide communistische
machten een strijd aan de gang
om de hegemonie binnen het
communistische blok. een strijd
die nog verscherpt wordt door
de agressieve houding van com
munistisch China tegenover de
Aziatische landen.
Chroesjtsjef heeft getracht, de
invloed van Peking tegen te
gaan, door zich tegen een oor
log met kernwapens en het op
lossen van geschillen door mid
del van geweld te verklaren en
zich alleen uit te spreken voor
nationale bevrijdingsoorlogen.
Dat was niet bedoeld als gerust
stellende verklaring tegenover
de westelijke mogendheden,
maar als een poging om het ro
de regiem in Peking zoveel mo
gelijk aan banden te leggen.
Albanië
Op hun beurt hebben de Chi
nezen alle mogelijke moeite ge
daan, een voet aan de grond te
krijgen in de Oosteuropese sa
tellietstaten van de Sowjetunie
en in gebieden, waar de Russen
bezig waren, hun invloedssfeer
uit te breiden. Dit was het ge
val in Egypte. Irak. Algerije, op
Cuba en andere landen. Binnen
het Sowjetblok slaagden de Chi
nezen er in, Albanië los te we
ken. En al kan bepaald niet
worden gezegd, dat zij de macht
in dat kleine land aan de Aari-
atische zee hebben overgenomen,
het is toch wel zo. dat de on
trouw van Albanië het Kremlin
nog meer heeft verontrust dan
hei verzet, dat Joegoslavië in
194? bood tegen pogingen van de
Sowjetunie, dit land tot satelliet
te maken.
Chroesjtsjef is bang, dat de
Chinese invloed nog verder zal
doordringen in Oost-Europa,
waardoor een verschuiving in de
verhoudingen In liet gehele com
munistische blok, maar ook tus
sen dat blok en de rest van de
wereld zou optreden, die van
bijzonder groot belang zou zijn.
Belangen
Vandaar het grote belang dat
men hecht aan de communisti
sche partijcongressen in Bulga
rije, Italië en Tsjchoslowakije.
En vandaar ook het aanpappen
met Tito. Als men de kaart be
kijkt. ziet men. dat Albanië aan
de landzijde volkomen door Joe
goslavië (en Griekenland) wordt
ingesloten. Met andere woorden.
Joegoslavië vormt een barrière
tussen het onder Chinese „in
vloed" staande Albanië en de
communistische landen van
Oost-Europa. En als zodanig kan
het Kremlin zeer belangrijke
diensten bewijzen. Van zijn kant
heeft Tlto er belang bij, een
steuntje in de rug te hebben, nu
Albanië (waarmee het steeds op
gespannen voet heeft geleefd ge
mene zaak maakt met rood Chi
na, dat nu de voornaamste Ideo
logische vijand van Joegoslavië
is geworden.
Deze (gemeenschappelijke)
vijand drijft dc vroegere rivalen
nu naar elkaar toe. Hun belan
gen blijven hemelsbreed van el
kaar verschillen. Maar op het
ogenblik lopen zij parallel en is
Tlto dus welkom in Moskou.