Voor bouw Trèveszaal kreeg architect
Marot zijn „duysent
rijcxdaalders"
KOLEN
CARON
In Vredejaar 1697 in
gebruik genomen
Automobilist wordt
eigen pompbediende
NIEUWE LEÏDSCHE COURANT
MAANDAG 3 DECEMBER 1962
Een mooi overzicht van de Trèveszaal, zoals die werd gebouwd door
de bekende architect Daniël Marot.
Agenda voor Leiden
en Den Haag
Maandag;
Den Haag, Kon. Schouwburg, 8.15
uur: Toneelgroep „Theater" met „Oorlog
en Vrede".
Diligentia, 8.15 uur: West-Nederlands
Symphonie Orkest o.l.v. Sam Swaap; so
liste: Toon Onderdenwijngaard, piano.
Koffiekamer Stadsgehoorzaal. 35 uur:
Receptie t.g.v. 50-jarig bestaan woning
bouwvereniging „De Eendracht".
D e n Haag, Dililgentia, 8 uur: Zuid-
Afrikaans Koor „Die Kamerkoor van die
Universiteit van Rhodes".
Donderdag
Zoölogisch laboratorium, 3 uur: Ope
ning nieuw gedeelte door minister mr.
J. M. L. T. Cals.
Lakenhal, 8 uur: Concert „Sempre
Crescendo".
Den Haag, Diligentia, 8 uur: Orkest
vereniging „Euterpe".
Vrijdag
Academie, 4.15 uur: Oratie mej. prof.
dr. D. Siertsema, buitengewoon hoogle
raar in de Afrikaanse taalkunde.
Filmzaal academie, 12.20 uur: LAK-
pauzefilm.
Den Haag, Kon. Schouwburg. 8.15
uur: Haagsche Comedie met „Schweijk
-lin de tweede wereldoorlog".
Diligentia, 8 uur: Norman Shetler,
piano.
Films
CASINO (2.30. 7 en 9.15 uur): Tarzan en
zijn vijanden (14 jaar); donderdag:
Saint Louis Blues (alle leeftijden»
LIDO (2.30, 7 en 9.15 uur): Ursus (14 j.)
LUXOR (2.30, 7 en 9.15 uur): Ontsnap
ping onder spervuur (14 jaar).
REX (2 en 7.30 uur): The Alamo (14 j.)
STUDIO (2.30, 7 en 9.15 uur): The con
nection (18 jaar).
TRIANON (2.30, 7 en 9.15 uur): Meisjes
langs de weg (18 jaar).
Apotheken
Geopend voor spoedeisende gevallen
apotheek Van Driesum, Mare 110, tel.
20406. Apotheek R. van Breest Smallen-
burg te Leiderdorp is geopend
Tentoonstellingen
Rijksmuseum voor Volkenkunde,
„Vreemde volken", kindertekeningen
(tot 2 maart).
Lakenhal, geselecteerde schilderijen
voor Wedgwoodprijs 1963 (tot 19 decem
ber).
De Lakenhal: jubileumtentoonstelling
Leidse amateurfotografen (tot 9 decem
ber).
Lakenhal, „Leiden in prent en teke
ning" (tot en met 10 december)
Jeugdbibliotheek, leeszalen en biblio
theek Reuvens, Plantage 6: maandag,
en dinsdag van 4 tot 5.30 uur. woens
dag en zaterdag van 12 tot 430 uur en
vrijdag (speciaal voor de grotere jeugd'
van 6.30 tot 8.30 uur 's avonds
Leeszaal en bibliotheek Reuvens, Bree-
straat 27, maandag en woensdag van 1
tot 5.30 en van 7 tot 9 uur; dinsdag van
1 tot 5.30 uur; vrijdag van 10 tot 5.30 en
van 7 tot 9 uur; zaterdag van 10—5.30 uur
Bijkantoor chr. school Obrechtstraat
volw dinsdag en donderdag van 6.30—9
uur n.m. zaterdag 2—5 uur; jeugd: elke
woensdag 2—5 uur.
Woonark Mink
Hier volgt de laatste ver
antwoording van penningmees
ter K. van Dijk voor de nieu
we woonboot van de heer
Mink: Mej. C. A. K., Leiden,
5; H. J. A. B., Leiden, f 5;
J. B. W., Alphen a. d. Rijn, 10;
N. v. d. P., Katwijk aan Zee,
f2,50; J. K., Rijnsburg, 10;
dokter D. H., Oegstgeest, f20;
P. W. H., Leiden, f 2,50; per
kas: M. f 2,50, motorschip Har-
di f5. Dames L. en S.. Den
Haag, f20. In totaal is binnen
gekomen f 995.
De tewaterlating is bepaald
op 15 december om 2 uur aan
de Roomburgerweg. Iedere be
langstellende is welkom.
Zoekt U een goed
ANKER HORLOGE
voor f 30.- en f 40.- Of het
allerbeste van 200- en f 300.-
v. d. WATER Haarlemmerstr 207
heeft het Grote keuze m alle prijzen
en merken
Een van de door Anthónie Bege-
maker gebeeldhouwde schoor
stenen. Het doek is van Van der
Schuer en geeft een symbolische
voorstelling van Vrede, Vrijheid
en Overvloed. Boven de schoor
steen de spreuk Je Maintiendrai.
T~\E regering heeftontvangen in de Trèveszaal". Dan volgen namen
van de Sjah van Perzië, de Koningin van Engeland, van Winston
Churchill en andere hoge gasten. Terug gaande in de historie kunnen in
verband met deze zaal de namen van de stadhouders en bekende personen
uit de tijd van de republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in band
worden gebracht, zoals Johan van Oldenbarnevelt en Johan de Wit. Bij de
ingebruikneming, in 1697, van de zaal, zoals wij die kennen, kwam hij
direct in het middelpunt der belangstelling te staan, omdat er de voor
besprekingen van de Vrede van Rijswijk werden gehouden. Voordat de
zaal zijn huidige gedaante kreeg, werden hier o.a. ook de besprekingen
gevoerd, die leidden tot het twaalfjarig bestand op 9 april 1609. Dat de
ingebruikneming van de huidige zaal samenviel met de vrede van Rijswijk
is duidelijk te zien aan een opschrift boven het brede erkerraam: Vrede
jaar 1697.
De bouwmeester, die de uiteinde
lijke vorm voor dit bekende gedeelte
van het grote Binnenhof-complex be
paalde is de architect Daniël Marot,
een naam, die bij vele mooie histori
sche gebouwen in Den Haag wordt
aangetroffen. Hij was architect van
Franse afkomst, die in Holland veel
werk heeft gedaan, o.a. voor de stad
houderlijke families en vele particu
lieren. Hij had zich doen kennen
als een vooraanstaand kunstenaar. In
het eerste stadhouderloze tijdperk
sloten de Staten hem dan ook te vra
gen het aanzien van hun behuizing
te verhogen. Later blijkt, dat naar
een besluit van 28 november 16Ü8
Marot niet alleen de plannen voor de
verbouwing van de Treveszaal heeft
gemaakt, doch dat hij ook het toezien:
op het werk heeft gehad.
In hel betreffende besluit staat namen
lijk: „Is naer voorgaende deliberatie
goedgevonden ende versteen, dal
Marot, architect voor zijne moeijte, die
hij in de ordonneren van de
earners van hare Hoog Mogende ende
het maken van teyekeningenaanbeste
den van verscheyde werken, opsicht
over het gansche werk, ende verders
daeromtrent heeft gehad, sal worden
toegeleyt de somme van duysent rijcx
daalders"
Lodewijk XIV-stijl
De plannen, die Marot maakte, had
den vooral betrekking op de verbou
wing en vergroting van de bestaande
vergaderzaal op het beschikbare
deelte van de Hofplaats
De gehele zaal is ccn goede represen
tant van de Lodewijk XIV-stijl in de
noordelijke Nederlanden. Volgens prof.
Ozinga betekent deze architectuur een
geëigende overzetting van de Franse
interieurtrant uit de jaren van het ont
staan van de statieruimten te Versail
les. waarbij de zware omramingen ge
makkelijk hun levendige en kleurige
vullingen de baas blijven. Zowel in haar
geheel als door tal van details is de
zaal een zeer kenmerkend werk van
Marot, dat gelukkig in de loop der
jaren weinig is veranderd. De naam
van de zaal is afkomstig van een ka
mer, waarin werd onderhandeld over
het twaalf-jarig bestand. Deze voor de
regering nog steeds representatieve
zaal is wat afmetingen betreft niet erg
men bij het ministerie van Ver
keer en Waterstaat de trap opgaat,
komt men eerst in de zogenaamde Sta
tenzaal. de zaai waar de Staten van
Holland plachten te vergaderen. Op
zichzelf is dit een mooie zaal met op
doek uitgevoerde plafondschilderingen
met goudkleurig weefsel beklede
wanden. In deze zaal bevinden zich de
ryk besneden zware toegangsdeuren tot
de Trèveszaal, die aan de zijde van dt
Hofvijver zyn gelegen; aan de buitenzij
de te herkennen aan de uitgebouwde
Bij het binnentreden door de middel
ste deur in de langzijde. valt eerst de
erker op, waardoor men een mooi uit
zicht heeft op de Hofvijver en de sta
tige bomenrij aan de Lange Vijverberg.
Bekijkt men 't interieur aandachtig, dan
ontdekt men overeenkomsten met ande
re bekende gebouwen, waaraan archi
tect Marot eveneens heeft gewerkt.
Levensgroot
De wanden worden geleed door hou
ten, gegroefde Ionische pilasters, waar
van de schacht is belegd met twee
door druivenranken en schelpmotiever
verlevendigde banden, terwijl de kapite
len uit de voluten terugrollende bloem
slingers bezitten. Ditzelfde kan men ook
terugvinden in de eetzaal van het paleis
Het Loo en de grote zaal van het kas
teel te Zeist. Bij het hoofdgestel wordt
de kroonlijst gedragen door goedge
vormde consoles, die weer aan de ka
pel van Het Loo herinneren. Tussen de
pilasters in de achterwand bevinden
zich de levensgrote portretten var
eerste vier stadhouders, geschilderd
door J. H. Brandon. Alleen voor Wil
lem III is een schoorsteenstuk inge-
Deze portretten zijn gevat in gesneden
lijsten, terwijl die in de achterwand bo
vendien evenals de deurnissen worden
omgeven door zwaardere torusvormige
omlijstingen.
Decoratief
Beneden op de achtergrond van de
decoratief opgevatte portretten van Wil
lem I, Maurits en Frederik Hendrik,
zijn resp. een ruitergevecht, de slag bij
Nieuwpoort en het beleg van Den Bosch
afgebeeld.
De zaal heeft een ovaal-vormige koe
pel boven het middengedeelte. Deze koe
pel werd beschilderd door Theodoor van
der Schuer en stelt voor de „Eendracht"'
met het devies: ..Concordia res parvae
crescunt" (door eendracht worden klei-
zaken groot). Dit devies is omringd
door de Zeven Provinciën met haar
wapens. Het plafond rust op een koof
versierd met panelen in bruin camaïeu
,-ordt gesteund door twaalf op de
kroonlijst staande caryatiden welke door
Johan Blommendaal in hout zijn gesto
ken. De in de hoeken der koof in
grisaille geschilderde vrouwenfiguren
geven een allegorische voorstelling van
de acht hoofddeugden.
Aan de noordzijde: de „Voorzichtig
heid" (vrouwenfiguur met spiegel en
slang) en de „Standvastigheid", (vrou
wenfiguur met honden en zweep i
Aan de oostzijde: de „Trouw", (vrou
wenfiguur met sleutels en hond) en de
„Rechtvaardigheid", vrouwenfiguur
met weegschaal en zwaard) Aan de
zuidzijde de „Reinheid", (vrouwenfi
guur met duif) en de „Matigheid",
(vrouwenfiguur met toom en kelk).
Aan de westzijde ten slotte de „Waak
zaamheid", (vrouwenfiguur met lamp
en haan) en de „Kracht", vrouwenfi
guur met knots en leeuwenhuis).
Boven de uitbouw aan de zijde van dt
Hofvijver bevindt zich een langwerpig
symbolisch tafereel, dat de republiek
voorstelt zittende op een troon. Aan de
linkerzijde van de republiek staan Her
cules en Mars en aan de rechterzijde
wordt de republiek hulde gebracht door
ier toen bekende werelddelen. (Van
het bestaan van Australië wist men toen
nog niets). Het grote tafereel op de te
genover liggende wand stelt de afge
vaardigden der Zeven Provinciën vooi
Romeins kostuum, die op het mei
pijlbundel versierde altaar der re
publiek zweren de godsdienst en de vrij
heid te zullen beschermen. Godsdienst
vrijheid worden hier voorgesteld al?
rouwenfiguren.
Rekening voor stoelen
Aan de beide smalle wanden van deze
zaal zijn een schoorsteen gebouwd mei
beeldhouwwerk van Anthonie Begema-
ker. Boven een van deze schoorstenen
bevindt zich een doek van de schilder
Van der Schuer. dat een symbolische
'oorstelling geeft van Vrede, Vrijheid
in Overvloed. Naast al dit werk heeft
architect Marot zich ook bezig gehou
met het maken van ontwerpen vooi
het meubilair en de stoffering, zoals
blijkt uit een rekening van 17 januari
1728. Toen werd namelijk besloten de
door Marot ingediende rekening
gens het maken van eenige teykeningen
een preesiderende stoel, en
nog 24 andere ordinaris stoelen" te
Niet alleen de verbouwing var
Trèveszaal is een opdracht van de Sta-
ten-Generaal aan Marot geweest. Zijn
werkzaamheid voor deze Hoog Mogen-
den strekte zich voorts uit tot het ont
werpen en leiden van. vuurwerken,
verden afgestoken ter gelegenheid
belangrijke gebeurtenissen. Ook
deze vuurwerken werden gekenmerkt
door de stijl van Marot, zoals vele
zijn tekeningen nog laten zien.
or het afsteken van deze vuur
werden In de Hofvijver hoge palen
opgesteld. Vanachter de ramen van de
ralen in de gebouwen aan het Binnenhof,
konden Hunne Hoog Mogenden het knal-
lichtfestijn volgen. Waartoe het werk
i een bekende architect al niet
leiden
Prinsle Pullover
In Bergen op Zoom zelf benzine tanken
(Van onze verkeersredacteur)
|yEDERLAND heeft zijn eerste zelfbedienings-benzinestation. Het staat
- in Bergen op Zoom en de initiatiefnemer is de vierde benzinemaat
schappij in ons land. de Britse B.P. Duidelijk is, dat men op een bepaalde
categorie gebruikers gokt, voornamelijk de mensen met een smalle beurs,
die in elk opzicht hun auto willen vertroetelen. Aan de andere kant ligt
al evenzeer voor de hand dat het experiment het personeelstekort ten
grondslag heeft, zoals zich dat in welhaast ontstellende vorm aan de ben
zinepompen openbaart, in bijzonder gedurende de weekeinden. Alleen in
Zweden, waar men reeds enige jaren met een dergelijk systeem werkt,
heeft men ervaring met zelfbediening in de benzineverkoop opgedaan.
Geconstateerd is dal een bepaalde
tegorie automobilisten de wagen
liefst zelf verzorgt. Dit betreft ni
leen het schoonhouden
van kleine reparaties, maar strekt zich
ook uit tot het gehele onderhoud. Niet
voor niets worden op het ogenblik op
verschillende plaatsen in ons land (doe-
het-zelf-garages) geopend, waar auto
mobilisten tegen een kleine vergoeding
kunnen sleutelen. Alleen voor het tan
ken van benzine blijft de automobilist
aangewezen op de hulp van de pomp
bediende. Met dit experiment probeert
B. P. te weten te komen of deze auto
mobilist bij het tanken er inderdaad
voorkeur aan geeft zelf de pomp te be
dienen. Dan wordt hem als ver
dere service gelegenheid geboden zijn
banden zelf op spanning te brengen, zijn
ruit te zemen en eventueel de olie in
de motor zelf te verversen of op peil
brengen.
Vuile handen
Het verkooppunt bestaat uit een kiosk,
drie pompeiianden en een vluchtheuvel.
In de kiosk bevindt zich de bediende.
die van achter zyn instrumententableau
de gang van zaken by het tanken in de
hand houdt. Dit geschiedt via een mi
crofoon, die door middel van een in
gebouwde luidspreker met de pomp
eilanden verbonden Is. De klant vult zelf
zijn tank. Op het instrumentenbord kan
de bediende zien hoeveel liter is
strekt. Na het tanken rekent men af in
de kiosk. De enkeling, die wil proberen
zonder betalen weg te lijden, kan er in
ieder geval op rekenen dat zijn auto
nummer wordt opgenomen
Krijgt de zelf bediener vuile handen,
oi wil hij het oliepeil in de motor meten,
aan kan hij van een op elk der pomp
eiianden aangebrachte servettenstation
gebruik maken.
Na het verkrijgen van een bouwver
gunning zullen zo spoedig mogelijk twee
luifels en twee wasplaten worden ge
bouwd, opdat de zelfbediener droog staat
en ook zijn auto kan wassen, op een
snelle wijze en tegen een geringe ver
goeding. In de toekomst zullen mogelijk
banden, accu's en accessoires worden
verkocht.
De plafondschildering van Theo
van der Schuer. Het stelt de
Eendracht voor met het devies
„Concordia res parvae crescunt".
Bazaar Molenwijk:
f 6.625
De bazaar van de Hervormde wykge-
meente Molenwijk, die donderdag, vrij
dag en zaterdag in het gebouw „Predi
ker" werd gehouden, heeft f 6.625 op
gebracht. Zoals gemeld, wordt de op
brengst gestort in het fonds, waaruit
straks de verbouwing van „Prediker" tot
modern wijkgemeentecentrum moet
den gefinancierd.
De reis voor twee personen naar Duits-
Jand, in de komende zomer te maken,
is gewonnen door mevrouw Bras, Zoeter-
woudsesingel 54
Opening zoölogisch
lab uitgesteld
In verband met het overlijden van
prinses Wilhelmina is de officiële ope
ning van de nieuwe vleugel van he'
zoölogisch laboratoriumt die op 8 decem
ber door minister Cals zou worden ver
richt, tot nader order uitgesteld.
Theorie en Praktijk
De vergadering van Theorie en Prak
tijk (Bollenstreek) die morgenavond zou
worden gehouden, gaat in verband met
het overlijden van het bestuurslid W. N.
Segers niet door.
GEMEENTE LEIDEN
Officiële publikatie
De burgemeester van Leiden brenel
ter openbare kennis, dat met ingang van
5 december tot en met 4 januari 1963
ter gemeentesecretarie, afdeling Open
bare Werken (Stadhuis, kamer 111»
voor een ieder in ontwerp ter inzage zal'
liggen een plan tot herziening (aanvul
ling) van het partiële uitbreidingsplar
„Leiden-Cronesteinsepolder 1961", me:
betrekking tot grond, gelegen bij de Lam
mebrug, vast te stellen met intrekking
van het te dien aanzien geledende uit
breidingsplan. alsmede een wijziging
(aanvulling van de bij het partiële uit
breidingsplan „Leiden-Cronesteinsepol-
der 1961" behorende bebouwingsvoor
schriften.
Leiden. 3 december 1962.
De burgemeester,
F. H. van Kinschot
Flatgebouwen studenten
Vrijdag 14 december om half v)er
hoopt dr. E. H. Reerink, president-cura
tor der Leidse universiteit, aan de Klik-
spaanweg, drie flatgebouwen voor 12;
:tudenten te openen.
Ongeluk op de Oude Singel
Gistermiddag kwart over vijf, werd op
de Oude Singel een 51-jarige timmermai
uit de Brederodestraat aangetroffen, die
zyn fiets bleek te zijn gevallen. Hoe-
men aanvankelijk dacht, dat zijn
rondingen niet van ernstige aard wa-
bleek in het Academisch ziekenhuis,
dat de man een schedelbasisfractuur en
verwonding aan de longen had op
gelopen. Later is h(j naar de Ursula-
kliniek in Wassenaar vervoerd. De toe
stand van de man is ernstig.
Voormalig verzet
herdenkt Prinses
De Nationale federatieve raad van het
voormalig verzet in Nederland zal Prin
ses Wilhelmina, als de moeder van hei
verzet herdenken op een landelijke bij
eenkomst op 7 december (20 uur) in het
Tropeninstituut in Amsterdam. Alle lo
den. oud-politieke gevangenen en allo
niet georganiseerde oud-verzetslieden
worden voor deze herdenkingsbijeen
komst opgeroepen.
Op deze bijeenkomst zal het woord
worden gevoerd door burgemeester mr
G. van Hall van Amsterdam, opper-rabi'n
J. Soetendorp. ds. C. N. Graafstal en do
landelijke voorzitter van de N.F.R., kol
J. J. F. Borghouts. Muzikale medewer
king wordt verleend door Rosa Spier en
Willem Andriessen
De beeldhouwer Joop Hekman heeft
het ontwerp gereed voor de bronzen ad
miraal Helfrich-penning, die binnenkort
il worden geslagen.
De netto opbrengst van de penning,
die in de handel verkrijgbaar zal zijn,
zal ten goede komen aan het Fonds van
het comité „In memoriam admiraal Hel-
frich". dat is bestemd voor een gedenk
teken en voor het bevorderen van de
zeilvaardigheid bij Marine en Koopvaar
dij.
Advertentie
GOED EN VERZORGD
HAAGWEG 15 TEL. 20105—20521
Oecumenische zondag
in Leiden
De komende zondag wordt de „oecu
menische zondag" genoemd. In de mor
gendiensten van de volgende kerken zijn
leden van andere kerken bijzonder wel
kom: Hervormde Gemeente. Marekerk,
10.30 uur; Geref. Kerk, Zuiderkerk 10.30
uur; Doopsgezinde Gemeente, kerk Pie
terskerkstraat 10.30 uur; Evangelisch Lu
therse Gemeente, kerk Hooglandse Kerk-
gracht 10.15, uur Remonstr. Gemeente,
kerk Hooglandse Kerkgracht 10.30 uur
en Oud-Katholieke Kerk, kerk Zoeter-
woudsesingel 9.45 uur.
Om half acht 's avonds wordt in de
Hooglandse kerk een bijeenkomst gehou
den. waarin dr. K. Dronkert. Geref. pre
dikant en ds. J. Th. Mackenzie. Remon
strants predikant, hopen te spreken. De
onderwerpen zyn: „De weg van de oecu
mene en de weg van Advent".
■vineit ha.aStvan-
z elf de we? naar
LEIDEN
Breestr. 152-154
HERENMODE
KATWIJK
Voorstr. 4
Inzameling in Leiden
voor
r Algerije
Half december zal in Leiden i
zamelingsactie worden gehouden ten bate
van het noodlijdende Algerije. Nodig
zijn: kleding, schoeisel, naaigerei enz.
De actie heeft plaats in het raam van de
oecumenische hulp aan Kerken en vluch
telingen. De Oecumenische Raad heeft
zich erachter gesteld.
i G B Snow 1
artsex.: dc heren i
J Drewes te Leider
i Haag en A J Wel-