VE5TSIJS5 GESTALTEN
HERDRUKT
De musicwriter s revolutionaire omwenteling in de muzieknotatie
VOOR U CfELEZEN
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 10 NOVEMBER 1962
beroemd Duits dramaticus werd honderd jaar geleden geboren
Onlangs heb ik uit mjjn plakboek de kranten
artikelen nog eens doorgelezen, die in 1922 b(j
Hauptmanns zestigste verjaardag zijn geschre
ven. Breslau was toen het middelpunt van de
feestelijkheden en in het theater aldaar werden
wekenlang de stukken opgevoerd van de in
die tijd meest representatieve van de Duitse
dramatici. Hier was ongetwijfeld óók een stuk
lokaalpatriotisme in het spel. Silezië was om
streden gebied. Sedert de veroveringen van Fre-
derik II met een Pruisische provincie, echter
met een sterke Poolse inslag. Bij volksstem
ming hadden de inwoners zich voor het over
grote deel voor Duitsland uitgesproken. Hoe zal
nu Hauptmann daar herdacht worden? Of is hij
16 jaar na zijn dood (hij stierf op 6 juni 1946) al
bijna vergeten?
jongen meedoen: we verdragen voo
het niet, er kome wat er wil. Het gel
huis van een der fabrikanten waarts voi
wordt bestormd, de weelde daar blijdschap
brengt de hongerlijders tot blin- draagt
de woede en het .Weverslied"
zingend slaan ze alles kort en
klein. Maar de soldaten komen.
enkele salvo's worden afgevuurd zijde. De
juist een arbeider, die steeds belichaming
man kan zijn: de vleu-
zijn ziel, die hem op-
hem spankracht en
n licht geeft, hem
de moeilijkheden en
teleurstellingen van het dagelijk-
het alledaagse leven.
Maar hij kent óók de andere
's voor hem óók
de demonische
berusting verleiding, zoals Delila tegenover
wordt.
Simson:
zijn weefstoel zittend, dodelijk ge- gaat onder
troffen. In de strijd tussen bezit- Thiel en Fuhrmann Henschel. Ze
tendens willen zien. als bij Hey-
ermans: al het licht valt op de sierglas,
proletariërs, die vechten tegen le stengel
het opkomen var
weefstoelen, dus
Ook dit stuk moet in het kader
van zijn tijd gezien worden.
meisje, edel als een Venetiaans
bloem op een soepe-
Und Pippa tanzti.
Silezië
Hauptmann is Sileziër in hart
en nieren. Dit blijkt allereerst
reeds door de taal. Hij groeit
tweetalig op. roemt later het rij-
keuze Hij wordt nu ..j;».,
student in Berlijn, is "v'
worden om Hamlet
spelen, trouwt
_JPI echter in 1885 (hij is
ke dialect van zijn geboortestreek dan bijna 23) met
in tegenstelling tot de zielloze het rijke meisje Ma-
schrijftaal, die Hoogduits werd rie Thienemann,
genoemd. waardoor het econo-
Dit dialect heeft hij in zeer mische probleem is
vele van zijn werken gebruikt, niet opgelost. In Erkner bij Berijn komt
alleen in de naturalistische, zoals hij in aanraking met enkele voor-
D'e Weber (oorspronkelijk als De vechters der naturalistische
Waher uitgegeven) en Fuhrmann school in Duitsland, o.a met de
Henschel, maar ook in een sym- gebroeders Hart (Kritische Waf-
bolisch stuk als Die versunkene fengange) en Arno Holz, en genoemd stuk. medelijden
Glocke; daarin speekt de oude schrijft de meesterlijke studie de armen, di
Wittichen haar woorden van diep- Balinwarter Thiel. Terecht ge- gaan in een
zinnige wijsheid in Silezisch dia- roemd wordt daaruit de beschrij- mishandeling
lect. ving van de sneltrein, die dende- meisje gedoogt.
Verder door het landschap. Hoe rend door het bos raast. stukken tot een
scherp is dit waargenomen. De We kunnen deze novelle als het Duidelijk treedt dit
bosgeesten zwerven nog over de begin van zijn naturalistische pe- in Die Weber <1893>. Hier niet,
bergtoppen en door de dalen, riode beschouwen. Beroemd wordt zoals in de klassieke tragedie,
de demonen zijn nog een levende hij door zijn drama Vor Sonnen- een held. die strijdt tegen een
werkelijkheid, terwijl Rübezahl de aufgang (1889). Niet als zou dit overmachtig noodlot
gen te bereiden; voor de idealist
Levend Hellriegel is zij de poëzie, voor
de mythische wijze geestmens
gezegd: Wann is zij een lentebode, die de
de ouderdom doet
Hauptmann heeft w
Die Ringenden sind die Leben- ijskorst
digen. Hauptmann is zulk een le- smelten,
vend mens, dus een zich steeds
veranderend mens, geweest. Als
auteur is hij naturalist, zoals in
de bovengenoemde werken als in
Fuhrmann Henschel, Die Ratten stileerd
en gedeeltelijk in Florian Geyer. Goethe:
Symbolist is hij in Elga, Die ver
sunkene. Glocke en in het diep
zinnige
Goethe
Op latere leeftijd heeft Haupt-
zijn leven steeds meer ge-
voorbeeld van
het reeds aan
zijn portretten uit de laatste de-
'jn leven. Schrijft
Een herdruk wordt alleen maar aangekondigd, maar
de uitgeverij Bert Iïakker/Daamen N.V., Den Haag
motiveert haar verlangen de tweede druk van S.
Vestdijk, Gestalten tegenover mijte zien
besproken op de uitbreiding, die de galerij van ge
stalten heeft ondergaan met Willem Pijper en Gerrit
Achterberg. Het stukje over de dichter Achterberg
beslaat slechts acht bladzijden, dat over de componist
Pijper ruim 45 pagina's. Beide stukken hebben al in
Maatstaf gestaan. Vestdijk zegt ergenS in een van
de stukken dat hij het lezen van recensies over zijn
werk aan het dienstpersoneel overlaat.
Of men deze uitsrpaak naar kan misschien worden
de letter of (evenals dit bij een toegeschreven aan het
verwante uitlating van Rilke het door Vestdijks critici
geval schijnt te zijn) met een ZQ stiefm0ederlijk be-
rï,e\HEmfdd»mrrd"e„m|êial?„n
Ervaring brengt op dit punt een van onz® eelzijdigste
zekere scepsis mee en het ..re- en meest productieve
eensenten ik veracht u" kan ook auteur. De psyche van
op overgevoeligheid worden te- de componist zal Vest-
ruggebracht. Voor de uitgever dijk in hoge mate ge-
ligt zoiets heel anders: hij mtrigeerd hebben, van-
wenst publiciteit. Ik herinner daar ook zijn opmer-
mij Pijpers houding tegenover kingen over het ver-
het publiek op een muziekavond schil tussen literaire en
van zijn conservatorium; hoe muzikale politiek. En
hij al sprekend uitvoerig zijn jn Vestdijks afweer te-
mouw bestudeerde, om daarvan genover publiek en
vervolgens overdreven zorgvul- kritiek kan men een
dig een haar te verwijderen, verwante houding zien aan die waardevolle bijdragen tot de I
Toen hij later naar de presta- Van Pijper welke laatste overi- kennis van de behandelde figu-
ties van zijn leerlingen zat te gens door zijn maatschappelijke ren Het zijn, zoals gezegd, de
luisteren zag men aan zijn ach- functie meer met de maatschap- terloopse opmerkingen, zoals I
terhoofd en de oren het gespan- p,j maken had. Persoonlijk b.v. deze over Pijper: 1
nin en kritisch luisteren af. erger ik mij altijd een beetje
aan dat gegeneraliseer en dat „Men vergete niet, dat hij I
Muzikaal talent distantie scheppen tegenover het nu eenmaal de begaafdheid I
bij Vestdijk dacht had, met zijn tong kleine ver-
2jjn woestingen aan te richten.
GERHART HAUPTMANN
..Die Ringenden sind die Lt
digen
fen vormt hij
Odyss
Der Bogen des Frühling, confronteert Goethe
vooral in zijn „Al- zich met de Hamletfiguur in
Lehrjahre,
Wilhelm Meisters
terswerk" de Atridentetralogi
Iphigenie in Delphi, Iphigenie in Hauptmann doet dit in Hamlet
Aulis. Agamemnons Tod en Elek- Witsenberg en in de novelle
met tra. \Ve zien daarin niet meer de Wirbei der Berufung,
e als Hannet onder- klassieke wereld naar de opvat- fi
maatschappij die de ting van Winckelmann, die van
schuldloos edele eenvoud en stille grootheid.
de klassieken, zoals Ni
Zo worden zijn
iale aanklacht, sche en
hebben,
Goethe zijn eigen leven tot
de komst in Weimar in Dichtung
und Wahrheit, Hauptmann
schrijft Das Abenteucr mciner
Burckhardt die getoond Jugend: tegenover Goethes Iphi-
rin niet het apollim- genie plaatst hij zijn reeds ge-
het dionysische ele- noemde Atridentetralogic.
Grieche Het laatste werk is zijn be
langrijkste positiebepaling ten op-
•ulgus. Het
IMen veronderstelde bij hem ik ook meei
meer kwetsbaarheid dan hoog- levenswijze
moed. Dat Vestdijk zo uitvoerig kluizenaarschap^ zijn
over Pijper heeft geschreven, zig zijn met lezen en schrij
ven. Mensen zijn vaak interes-
santer dan ze lijken (het omge-
I keerde gaat ook wel op).
l°of. tussen Eros en Christus.
vertelt lussen antiek heidendom en NoOlt generalise ren
Generaliseren kan men eigen
end vereerder van de schoon- I lijk nooit. Pijper als componist
gevolg „,,,vcn uu.. ic
Met zijn pen ook wel. En 1
talent heeft wil dit gebrui-
onverhoeds inzicht ge-
het wezen van de be-
goeden beloont en de bozen be- algeme'én bewonderd zijn:
straft, zoals dit in het sprookje gedeel, het veroorzaakte
past t weldige sensatie.
Zijn eigen leven werd hevig be- zichte
ntieke cultuur
te- dergang zijn zedelijke grootheid wogen door huwelijksmoeilijkhe- Ich bin ein ganzer Deutsche)
ge- toont.
den: hij verliet Mai
halber Hellene.
Christelijke vroomheid'
Ook Hauptmann is een gloei-
nd vereerder van de schoon- I
heid, die door de
komt. ook hij zegt soms volmon
dig „ja" op het driftleven, zon
der zich te bekommeren om
godsdienstige of morele geboden,
maar tegelijk beseft hij, dat de
ze schoonheidsdienst alleen tot
ondergang kan leiden.
handelde figuur. Zo ook de uit-
spraak over Achterberg (die
zeer gevoelig was voor kritiek): I
Wanneer niet alles in orde
was in de ogen van allen, I
speeld) vraag ik me af of °de scheen het alsof een remmend
gestalten via Vestdijks herinne- schuldgevoel zich van hem i
ringen wel veel duidelijker wor- meester maakte'
enigszins kennende (Flipse
heeft in de jaren dertig nogal
hem ge-
Mystiek
Immers, hier geen geideali- nood tot wanhoop worden gedre- violiste Margarete Marschalk
seerde figuren in de trant der ven. Hauptmai
bijzondere mate door klassieke tragedie, niet het ge- net verloop
heeft nauwkeurig
n de opstand der
1844, toen reeds door
1957 overleden).
Het motief van „de mai
heeft hij
Duitse mystiek.
Hier schreef omstreeks 1600 de
diepzinnige schoenmaker uit Gör-
litz, de wijze Jakob Böhme, in
„Morgenröte im Anfang" en de
zendbrieven over „Der Weg
plat dialect. We zien voor ons
een totaal gedegenereerde familie,
een dronkelap, door de verkoop
van zijn land, dat steenkool be
vat (Silezië!). millionair gewor
den. die half gekleed.
be- gebeeld in Einsame Menschcn
Christo". Hier dichtte Johannes schunnig de hele dag in de kroeg
Schefüer. die zichzelf Angelus Si- zjt en weerzinwekkende taal uit- jcu cii |P
lesius (Silezische bode) noemde, siaat: een zinnelijke boosaardige behandeling door de pat:
Heine in aangrijpende
zongen, getekend.
laatste drama zien
gieter Heinrich, di
sen zijn eigen vroi
Op meesterlijke wijze ontwik- figuur Rautendelein.
kelt Hauptmann voor ons oog de gevolg jfijjg
opstand: het onderdrukte fluiste- Böckli
mopperen, de keiharde
Griekse invloed
Hoewel hij de Griekse dicht
werken alleen uit vertalingen
leerde kennen, heeft hij veel van
Meesterlijk
slingert tus- wetenschappelijke wijze getuige-
en de elfen- nis afgelegd In 't bijzonder in
het hele de nagelaten roman Winckel-
fragment gebleven, niet
tijd tot voltooiing
hebben.
den. Er zit in die ontmoetingen,
I gesprekken, brieven, ruzies zo
veel oppervlakkigs en anecdo-
tisch. bij alle schijn van psy-
nysos waren in Gerhart Haupt- chologische analyse, waarbij
manns Seele mythisch ver- I immers alles vriezen of ont-
einigt." Dit is niet waar. Haupt- I dooien kan Het belangrijke en
mann heeft het getracht: men voortreffelijke treft men meer
leze de extatische rede van de I aan in de vorm van sporen,
Klokkegieter Heinrich in Die van verspreide opmerkingen,
versunkene Glocke, men volge dan dat men van het werk als ken, dan men aanvankelijk den-
de zielestrijd vas_ Francesco in geheel zo bijzonder onder de
Uit het stuk over Achterberg
spreekt onverholen genegenheid I
voor de eenvoudige, hartelijke
en hulpvaardige mens, die onze I
grote dichter geweest moet zijn.
Trouwens als men goed leest zit
er veel meer hart in deze stuk-
gestalten, die
schilderijen konden geko- omdat hem de
zijn. Als hij op het punt staat ontbroken
halve eeuw later religieuze
liederen over „Heilige Seelenlust
nder geistliehe Hirtenlieder der
ihrcn Jesum verliebten Psyche",
irvan Ich will dlch lieben. mei-
Starke ook in de Nederlandse avontuurtjes
verhouding heeft yöor elke fout op het toch al ka-
met haar toekomstige schoon- nge j00n een korting toepassen,
zoon. verder de oudste dochter. niets dan eliendei honger en tu-
getrouwd met een ingenieur, een berculose Tot eindelijk zelfs de
Streber, die belust is op sexuele ouden, de berustenden, met de
als
die onder te gaan. smeekt hij zijn ge- dat hij het probleem
liefde: Du bist die Schwinge i
ner Seele. Kind. zerbrich
Win
i nautcatu ui geneei zo Dijzonaer onaer ae ïn-
Der Ketzer von Soana. Het kón I druk raakt Natuurlijk verraadt
niet gelukken De laatste elk stuk. elke volzin bijna de
orme kennis en belezendheid.
men met een door Vestdijk
isprezen woord toch geneigd
ckelmann, dat ook het zijne
niet kon oplossen. Evenals Win
ckelmann zoekt hij naar „het t
Hoe ontzaglijk diep heeft Haupt- senrijk. dat de ouden gekend
wat een vrouw hebben, tussen intellect en ge-
woorden van Nietzsches
homo luiden: Hat man mich
verstanden0 Dionysos gegen den I
Gekreuzigten. Hauptmann heeft
niet kunnen kiezen. Hij blijft op
de drempel staan, van waaruit
Jakob Böhme zijn ..Kinderweg i
in Christo" begon.
J. H. SCHOUTEN
eruditie te
Opmerkingen
i mij diep heeft
Vestdijks uitlating I
..Depressies komen en gaan. I
zij weten niet waarheen, van-
waar, zij zijn waarschijnlijk
van goddelijk karakter, net als I
de hemellichamen".
C. RIJNSDORP I
en'de" spreuken'' Aus°dem Chtri- de zSfVe J HUI
hinlsi hen Wandersmann, waarin sfeer van de Herrnhutter kost-
menigmaal de grenzen tussen school, waarin ze werd opgevoed,
Schepper en schepsel wegvallen: ^ier voor zjch tracht te bewaren.
..ik weet, dat zonder mij God geen djt gezjn komt Loth, een soci-
ogenblik kan leven". In Silezie aaidemocratische agitator, die om
vormde zich in de eerste hellt z,jn politieke activiteit gevange
van de achttiende eeuw op het nisstraf heeft gekregen, juist ont-
landgoed van de graaf van Zinzen- siagen is en dus voor Helene ver
dort de godsdienstige gemeenschap heerlijkt is met de martelaars
van de Herrnhutters. die langs kroon zij klemt zich vast aan
mystieke weg de eenheid met deze ideaijst. wèl wordt haar
Christus trachtte te vinden. Haupt- ljefde beantwoord, maar de al te
manns vriend, de Silezier Her- doctrinaire en ai te principiële
maan Stehr predikt m Der Hel- matigheidsapostel durft niet met
llgenhof een met het verstand nau- haar6 te trouwen uit vrees, dat
welijks to benaderen mystieke le- dg drankZUcht erfelijk zal blijken
venshouding. Hauptmanns mys- en kun kinderen zo te gronde zou-
tiek wortelt in Silezie; ze is ge- den n Hij veriaat haar in
voed uit de bronnen van het Chris- üt drijft haar zo tot zelf-
i zijn jeugd bij
familipleden moord.
tendom. dat hij -
piëtistisch gezinde familieleden
leerde kennen. jAj
i Ger
maans heidendom en in de volks- vo,komen vervuld. de invloed
overlevering. „Memi Werk. bleibt eliikheid en miiieu was 01
o«6 beste Kraft.
We vinden die mystiek in Han
nes Hlmmelfahrt: een halfvolwas
sen meisje, dat door de dood van
haar moeder haar laatste steun
heeft verloren, is uit angst voor
de mishandelingen van haar dron
ken stiefvader in 't water gespron
gen. wordt er uit gehaald en naar
't armenhuis (waar ze woont) ge
bracht en sterft in koortsdromen.
Ze ziet daarin drie engelen, die
haar een eerste groet uit de he-
melstad brengen, haar moeder,
die haar een bloempje brengt,
een „hemelsleutel", de dorpskleer
maker die voor het „lompenprin-
sesje" een bruidskleed zal maken,
want zo mooi als Sneeuwwitje zal
ze in haar kist liggen, en ten slot
te een vreemdeling, Christus zelf,
die haar opneemt in de eeuwige
gewesten. We vinden die mystiek
ook in Der Narr in Christo Ema
nuel Quint (1910). waarin Haupt
mann een Christusgestalte van
eigen maaksel in onze moderne
maatschappij plaatst. die als
dwaas wordt uitgekreten. Zou men
hier nog kunnen zeggen, dat de
mystiek Christelijk getint is, ze
ker is dat niet het geval in de
novelle Der Ketzer von Soana
(1918i, een loflied op de dionysi
sche Èros als reactie op de asce
tische zijde van het Christendom.
Gerhart wordt op 15 november
1862 als zoon van een hoteleige
naar in Ober-Salzbrunn geboren,
leeft In de vrije natuur, me*
men met zijn broer Carl de
in Breslau bezoeken. mi
school weet niets met hem. hij
niets met de school te beginnen,
en wanneer bij die als zestienja
rige verlaat, heeft hij 't gevoel
ontslagen gevangene. Hij
streerd. Maar de theaterbezoe
kers. die alleen berouwvolle
Magdalena's en genezen dronk
aards, die rotsvast van
eigen slechtheid overtuigd
ergerden
zich op deze merkwaardige
dag 20 oktober 1889 c J~*
teugelloze ont-
Weg met deze poëti-
aardheid".
sche anarchist, met de onzedelijk-
ste theaterschrijver dezer eeuw.
die de schouwburg tot een intel
lectueel bordeel maakte!
Van voorliefde voor het vuil is
bij Hauptmann geen sprake
neen. het was medelijden met de
mensheid. dat hem tot zijn
scheppingen inspireerde. Medelij
den met gedegenereerde en ge
perverteerde rijken als in boven-
Toen rond het midden van
de vijftiende eeuw de boek
drukkunst zijn intrede deed in
de geschiedenis, betekende dit terzetprocédé, dus
het einde
door kloosterbroeders uitgeoe-
een minder tijdrovend-
om het muziekschrift te kunnen t
noteren, waarbij men andermaal carbonlint is vervangen door
- 1 htstoire se répete! - het let- lin, da, met
Het
fende liegen
de zetma-
de voornamelijk chine tot voorbeeld nam Hel
"""te bruikbare resultaat was
apparaat ter grootte
het
inzake de ping-pongtafel.
vermenigvuldiging van het ge
schreven woord Het duurde
dan ook niet lang voor men
ook ging zoeken naar een
drukmethode, die een grotere
verspreiding van genoteerde k^anse* professor "carl'
muziek kon bevorderen en die de eerste demonstraties kon ge-
uitstekend op de offsetma- het aantal
chincplaat kon worden gewerkt,
doch dat voor verbreiding op gro
tere schaal absoluut ongeschikt
was Maar in 1955 werd het ex
periment tenslotte tot een goed
einde gebracht, toen de Ameri-
te plastic-
laag is bespoten,
muziekteken a.h.w. op het pa
pier „geslagen" wordt bij het in
drukken van de toets. Voorts ii
Twee modellen
Voor de notering kari voorge
drukt muziekpapier worden ge
bruikt. doch ook bestaat de mo-
i de Music- gelijkheid zelf de notenbalken te
tevens het noteren-zelf
ivoudigen. Zo verscheen piaatSruimte
reeds in 1457 te Mainz
Psalmenboek, waarvan de no
tenbalken waren gedrukt en de
noten later met de hand inge
tekend. Enkele tientallen jaren
later was men er al in ge
slaagd zowel de lijnen als de
noten te drukken, zij het dan Ihans'*bereikt"En
na elkaar. Hierbij waren de gebeuren, dat de:
lijnen zwart en de noten rood,
een kleurencombinatie, die
lange tijd bleef bestaan, voor
al voor liturgische muziek.
male schrijfmachine. Drie jaar
later werd dit apparaat ondzr de
naam Music writer" op de Ame
rikaanse markt geïntroduceerd.
Het duurde daarna nog enige tijd
voor de belangstelling zo groot
werd. dat aan serieproduktie dus
kostprijsverlaging kon worden
gedacjit. maar dit stadium is
V- kon het dus
dagen de
Musicwriter ook in ons land
werd uitgebracht door de N. V.
Basart te Amsterdam.
Paniek
IIJU weet ue uiueiii iviiciu ie tiju eerste
het op de juiste plaats krijgen Uanlfv8'
van balken, noten en eventuele
teksten. Dit trachtte men te on
dervangen door het gehele beeld
pagir
iziek
Mensen kennen en begrijpen
door dr. S. J. Vies. Uitgave
G J. A. Ruys. Amsterdam.
Nederlands Tijdschrift voor
internationaal recht, de num
mers: oktober 1961. januari
1962 en april 1962. Uitga
W, Sijthoff's "SM
Lidman. Uitgave Het Wereld-
Dit tijdschrift verschijnt
Voor drs. O. Jager betekent con-
•B.S. tact met medemensen telkens
r de weer een belevenis, een feest. Hij
schreef dit onlangs in de rubriek maal per j;
Bij ons te gast. De Haarlemse de reaactr
predikant moet ongetwijfeld
levenskunstenaar zijn, een d
nee. die zijn medemens wil leren hun bijdrage
cal boer worden en komt in dc kennen en begrijpen. Dat dit een gaande discui
Herrnhutterkrlng van zijn oom. uitermate moeilijke bezigheid is. Dq Goedhuis
die hem een Nieuw Testament wordt duidelijk, als men de pu- 19W
geeft: op rijn wens is het in zijn pulaire, maar wetenschappelijk wing -
kist gelegd verantwoorde inleiding - geba- lijke gedachten ten
K K seerd op moderne inzichten in de de verovering
Op de eerste bladzij heeft hij psychologie over dit onderw
geschreven: „Dit boek was mijn jeest. Wat komt er allemaal
blijvende metgezel op de velden voor kijken Karakter.
1U W1j leven, angst
Leiden.
uit te snijden, een werkwijze die
als voornaamste bezwaar had de
enorme tijdsduur,
voorbereiding was
het teloor gaan van de verfijn
de houtsnijkunst verdween deze
werkmethode dan ook weer.
paniek. Men
realiseerde zich
namelijk onmid-
hoit «t
writer ongeveer gelijk
van de schrijfmachine,
43 en hiermee kan een keuze
worden gedaan uit 83 verschillen-
Effinger de tekens, vanaf de G-sleutel tot
vioolstreek- en flageoletaanduidin
gen. Het apparaat heeft ee
„dode" aanslag, waardoor
automatisch dezelfde plaats op de £{"'.lfc „Trïln"
notenbalk wordt behouden. Het toonsafstanden met behulp
verdraaien van de rol maakt het Musicwriter
dan mogelijk om in enkele aan
slagen een accoord te noteren, zo
dat een der grootste moeilijkhe
den van voorheen het precies
onder elkaar zetten van de no
ten op eenvoudige en afdoende toonsmuziek kan
wijze is geëlimineerd. Een tweede toi
moeilijkheid, die de muziekgra-
veur altijd ondervond, het ver
krijgen van een egaal beeld,
wordt ook door de Musicwriter
ondervangen daar de machine
dusdanig is geconstrueerd, dat
reikt, daar het toetsenbord
ipodellen noten aangeeft grote
en kleinere terwijl door uit
schakeling van het draaimecha-
nisme van de rol ook kleinere no
tenbalken op papier kunnen wor-
:gn den gezet. Daarbij komt de maxi-
dus male beweeglijkheid van de rol,
zodat deze kan worden gesteld,
i de
het papier kun
nen worden toevertrouwd. Bij re
gelmatig gebruik bedraagt de
tijdsduur, die nodig is voor het
volledig onder de knie krijgen
van het systeem, ongeveer een
maand. Voor de meest ingewik
kelde partituren en ook voor 12-
?k kan men dus in de
gebruik gaan maken
deze machine, die ongetwij
feld een revolutionaire omwente
ling betekent voor de muziek
druk en die tevens volledig be
antwoordt aan de eisen van de
huidige tijd.
KLAAS A POSTHUMA
euwenoud hand-
werk met de on-
...ei de der8ang werd be-
gemoeid Het
apparaat
:t alleen op
insparant pa-
De Zweedse schrijfster Sara
Lidman beeft met haar boek „Ik
telkenmale weet en mijn zoon
artikelen bijeen te vertaling van
brengen, die naast hun weten- ringa-Timmer van Jag och
schappelijke waarde ook actueel son") een opmerkelijke prestatie
Bij het begin
past r
de *17e
beeld
het algemeen de diep- digt, dat zonder
leveren aan de geleverd.
es. Zo geeft prof. zij heeft als thema gekozen de
het aprilnummer rassenverhoudingen in Zuid-Afri-
belangwekkende beschou- ka. die zij de lezer toont door de
de politieke en wette- og€n van een bijna^ krankzinnig^
2 Zweedse degene—
,„i Lederose, toen ik landbouw
moest worden, en is getuige van mej hun gevolgen, partnerkeuze,
mijn zware godsdienstige worste- stemmingen en remmingen,
ling geweest nu meer dan 54 jaar Allemaal factoren, die di
geleden." Het blijkt, dat hij li- i00g dr Vies onmisbi
chamelijk niet tegen het boeren
werk is opgewassen. Hij wordt nu
leerling van dc kunstacademie in
Breslau. om het als beeldhr
te proberen,
het beter leren kennen
begrijpen van onze medemei
Factoren, waarmee
geen rekening houden of
de ruimte. verteerd door haat jegens de
In het januarinummer 1)62 bij- maatschappij, die hem alle goe-
jorbeeld een artikel van dr. J. de kansen zou hebben onthouden,
wereld F. Engers over de financiering van èn door een ziekelijke liefde
de uitvoering van de besluiten voor zjjn Zoontje. Vanuit die ge-
van de Veiligheidsraad, over wel- yoelens geeft hij zijn kijk op dc
ke zaak de Algemene Vergade- posit.e van de neger en zelfs hij
de psycho- ring van de Verenigde Naties be- joreekt een veroordeling uit. al is
acht sloten heeft volgens artikel 96 van hij 0ok van afkeer en jaloersheid
(de Nederlandse drukkopergravure toe; een pro-
J. C. Tor- cédé, dat op den duur dusdanig voor ïicniarux en
werd geperfectioneerd. dat uit- offset, doch daar-
eindelijk in 1754 te Leipzig alle naast ook een
onderdelen van het muziekschrift eindprodukt kan
als losse „letter-typen" worden leveren, dat
vervaardigd, waardoor het dus rechtstreeks kan
mogelijk was deze losse stukj
op alle manieren aaneen'te vo
gen tot een gezette pagina.
Handwerk
worden
cheerd,
eon normaal
drukprocédé mo
gelijk is.
Het bouwprin
cipe van de Mu-
enkele details na
'de "latere St11*
het Handvest het Internationale vervuld jegens een jonge Zoeloe
Gerechtshof
ij dikwijls ken.
In het oktobernummer 1961 komt
beschouwing voor van prof
JBHB illen
wordt „wegens houden. Vandaar dan ook. dat de
slecht gedrag er onvoldoende psychiaters en de psychologen het Marion Mushkat
vlijt" weggestuurd. Een half Zo druk hebben. Een ieder,
jaar is hij dan student
half Zo' druk hebben. Een ieder, die. teit van Tel-Aviv over de
Jena. naar het Goddelijk gebod, zijn den op meningsvorming oi
wam nu "i de sfeer komt van de medemens wil liefhebben als zich- internationaal recht,
materialistische filosoof Haeckel zelf. bevelen we dit boekje 6aar" Het niveau der a/tikelei
(Die slcbcn Weltratsel). Van stu- ne ter lezing aan. Een hoofdstuk van de lezer gro.e en kr
die komt echter niets. Een jaar ontbreekt o.i. in deze inleiding, kennis van het recht, ma:
in Rome als beeldhouwer (Ghe- nl. de invloed
rardo Hauptmann. Scultore) geeft op de A
evenmin zekerheid J"
beroeps- is geraakt.
de godsdienst ven dan ook stof i
moeilijkheden verdere verdieping
ning.
het hart van zijn kind
heeft gestolen.
Een nog aangrijpender veroor
deling van de a partheid spo'i-
tiek vindt men in een simpel zin
netje: ..Maar mamma Kitty is
het niet alleen die in dit land
moet lijden voor de enige Zonen
met een grote Z."
Gemakkelijk is het boek niet.
maar wie dit geen bezwaar vindt,
treft een getuigenis waartegen
moeilijk verweer te vinden :s.
Het steendrukprocédé. de vol
gende fase in de ontwikkeling, be
tekende nog
offset-druk hield een nog grotere
tijds- en kostenbesparing in.
Maar nog steeds wordt alle mu
ziek met de hand gegraveerd. ni"
waarvoor men in hoofdzaak ko- ?erschJ
peren stempels gebruikt, die op B1J
een rubber rol worden beïnkt. '„u
vervolgens afgedrukt. waarna J"1?® j_°Z
maatstrepen e.d. met de hand _u
worden ingetekend. Zo is de mu-
zlekdruk dus nof steeds - zij het
in geperfectioneerde
handwerk
de schrijfma
chine. Bij een
eerste aanblik
niet v«el
Onze
i zocht uiteraard i
gelimiteerd ver
in de oorspron-
