Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | 18 oktober 1962 | pagina 2

r

Gerustheid over kerkelijk
leven is niet gegrond

EEN
DIEPE
GEZONDE
SLAAP
OP

Predikanten.gcilerij

Een kanttekening

Een woord voor vandaag

rozehottelftm...
is 20
gezond

Eerste onderwerp van
concilie: liturgie

Mulo moet mammoetwet
paraat opvangen

Waarde toelatingsexamens
v.h.m.o. niet bijster groot

,0£ WUKPREDIKANT

DONDERDAG 18 OKTOBER 1962

SNEEUWBAL WORDT STEEDS GROTER

■^/AT DE MINISTER van economische zaken niet heeft kunnen bereiken
een opvallende prijsverlaging voor verscheidene artikelen is door
de actie van enkele grootwinkelbedrijven ineens gelakt. Dit lijkt de enige
conclusie nu de prijzen van koelkasten, weegschalen voor personen, snelkook
pannen, koffiekannen, handmixers, haardroogapparaten en dergelijke attrac
tieve zaken met een sprong naar beneden zijn gegaan.

De sneeuwbal is zelfs verder gaan rollen. Na Albert Heijn en S. de Wit met
hun het leven gemakkelijker makende artikelen is De Gruyter met goed
koop speelgoed voor de jeugd in het strijdperk getreden. En inmiddels heb
ben wij kunnen lezen, dat de kruideniers, aangesloten bij de coöperatieve
groothandelsvereniging Enkabé aan sparende klanten horloges voor minder
dan de helft van de winkelwaarde zullen leveren.

Maar ook in de voedingsmiddelensector is een prijzenslag begonnen. Een
pluimveeslachter heef de kat (in dit geval het kuiken) de bel aangebonden
door diepvrieskuikens voor f 2,98, ver onder de gebruikelijke prijs, te ver
kopen. Deze week heeft een grote pluimveeslachterij de uitdaging beant
woord met een prijs van f 2,95. Tegelijkertijd konden wij lezen, dat een
grossier in diepvriesprodukten niet alleen bevroren kuikens, maar ook an
dere diepvriesprodukten onder de bestaande prijs gaat verkopen.
Diepvriesprodukten, koelkasten, mixers, speelgoed, horloges enz. behoren
nu niet direct tot de dagelijkse levensbehoeften van de mens, maar des
ondanks is deze plotselinge uitbarsting toch een teken dat de distributie
sector in beweging komt.

Het ligt voor de hand, dat de consument deze prijsverlaging prachtig
vindt^Hlj zit aan het eind van de lijn en als hij goedkoper uit is, is hem
dit alleen maar welkom. Daarbij vraagt hij zich niet altijd af, of hij door
de lage prijs bepaalde artikelen niet te gemakkelijk heeft gekocht en daar
door zijn geld anders heeft besteed dan volgens het huishoudbudget wel
wenselijk was geweest.

Maar er zitten ook nog andere kanten aan deze bizar aandoende ontwikke
ling. Niet alleen de consument is partij in deze zaak, maar ook de fabri
kant, de groothandelaar en de winkelier. Zij hebben belang bij een ver
koopprijs, die hen in staat stelt hun zaak in stand en hun personeel aan het
werk te houden.

Natuurlijk is het niet zo, dat alleen met een hoge prijs winst gemaakt kan
worden en dat een lage prijs verlies oplevert. Als de omzet maar hoog ge
noeg kan worden opgevoerd, zal een lage prijs ook winst kannen afwerpen.
Het probleem is alleen om zo'n grote omzet te kunnen opbouwen. Niet
voor elk artikel is dat mogelijk. En bovendien eist dit van de ondernemer
durf, zakelijk inzicht, doorzettingsvermogen, vakkennis, maar ook een bij
sonder inkoop- en verkooptalent, organisatievermogen en meer kapitaal voor
grotere voorraden, een grotere zaak, meer reclame enz. Hierdoor onder-
scheldt zich juist de bekwame en talentvolle ondernemer van de man die
gedoemd Is klein te blijven.

De klacht tegen de grootwinkelbedrijven is vooral, dat zij geen eigen
artikelen, maar branchevreemde artikelen voor een koopje beschikbaar stel
len. Artikelen dus waarop de grootwinkelbedrijven niet behoeven te ver
dienen en die alleen maar dienen om de klanten tot sparen te prikkelen en
daardoor tot het kopen van meer artikelen. De grootwinkelbedrijven behoe
ven op die branchevreemde artikelen In het geheel niet te verdienen, om
dat zij de hefboom zijn om de omzet van eigen artikelen mee op te krikken.
Hierdoor is de prijs 'die de grootwinkelbedrijven voor hun bij-artikelen
vragen (en zo ook de horloges van de kruideniers) niet reëel. Hij is niet ge
baseerd op alle normale kostenfactoren, waarmee de grootwinkelbedrijven
ook met hun eigen artikelen rekening houden.

De consument zal zeggen: „Wat kan mij dit schelen?" Inderdaad, hij kijkt
naar zijn eigen belang en het deert hem niet. of fabrikant, groothandelaar
en winkelier minder verdienen of wellicht verliezen.

Economisch gezien, is het echter onmogelijk, dat artikelen duurzaam tegen
prijzen worden verkocht, welke geen winst opleveren. Dit betekent dat de
voor bepaalde artikelen geldende zeer lage prijzen niet altijd gehand
haafd kunnen blijven. Natuurlijk kan men een tijd doorgaan met het ver
kopen van branchevreemde artikelen en wellicht zullen andere zaken wel
volgen, maar op den duur moeten er toch slachtoffers vallen. En het is de
vraag, of het voordeel voor de consument dan opweegt tegen het nadeel
voor fabrikant, groothandelaar en winkelier, een nadeel dat kan leiden tot
minder bestellingen bij andere zaken, tot kapitaalverlies, tot ontslag van
personeel en tot sluiting.

Maar zover zal het hopelijk niet komen, want het gebeurde heeft er toe ge
leid, dat men in kringen van de grote en kleine ondernemers aan het den
ken'is gebracht en dat de gevoerde prijspolitiek onderwerp van gesprek is
geworden.

Vaak wordt de prijs door de fabrikant vastgesteld, zowel voor de groot
handelaar als voor de winkelier. Dat is dan een prijs waar ook kleine
zaken met een gemiddelde omzet nog mee kunnen uitkomen, maar waar
grote zaken met een grote omzet heel goed mee zitten. Door die verticale
prijsbinding kon er ook weinig gebeuren.

Het ligt voor de hand, dat de prijzen opnieuw bekeken zullen worden. Na
d© vechtprijzen van thans, die onmogelijk een lang leven kunnen hebben,
zullen wij vermoedelijk prijzen krijgen, die scherper gecalculeerd zijn dan
vroeger, maar die toch winstmogelijkheden laten. Dit vereist enerzijds meer
efficiency om de kosten te kunnen drukken en anderzijds het zoeken naar
wegen om de omzet op te voeren. En dit laatste zit er zeker In, nu veler
oren voor een aantal attractieve, duurzame gebruiksartikelen zijn geopend
Maar ook al is de prijsverstarring voor een aantal artikelen doorbroken, het
rijn artikelen die wij bij wijze van spreken maar eenmaal kopen. Wij
mogen echt niet zeggen, dat hierdoor de uitgaven voor het dagelijkse le
vensonderhoud naar beneden zijn gegaan. Aan de andere kant moeten wij
voor de voordelen, maar ook voor de gevaren van de prijsafbraak in en
kele sectoren de ogen niet sluiten.

Chr.-gerei, ouderlingenconferentie

Wie woensdag door de parkach
tige lanen van Apeldoorn naar de
Barnabaskerk was gewandeld om
daar deel te nemen aan de ouder
lingenconferentie van de Christe
lijke gereformeerde kerken, had
moeite om by zulk schitterend
herfstweer ook inderdaad binnen
te gaan.

De meeste bezoekers bleven zo
lang zij konden op het kerkplein ge
nieten van de zon. Maar toen zij een
maal het bedehuis in waren getre
den, gaven ze graag gehoor aan het
voorstel van voorzitter K. Geleynse
(Wildervank) om staande ,,Het ruime
hemelrond" te zingen.

In deze stemming van dankbaarheid
verkeerde de vergadering en de voor
zitter knoopte daar aan vast door te
wijzen op allerlei zegeningen die men
in de kerk dus niet het rijk der na
tuur maar het rijk der genade ont
vangt. Zoals de zegen van het broeder
lijk samenzijn als ambtsdragers op een
landelijke vergadering.

Er waren de laatste maanden ook an
dere vergaderingen geweest waaraan
de heer Geleynse wilde denken. Hij her
innerde aan het congres van de I.C.C.C.
te Amsterdam, dat vele christelijke ge
reformeerden onder zijn bezoekers
mocht tellen. Dit congres heeft nogal
wat vragen opgeroepen, speciaal in de
eigen kring. ,,Het is beslist niet zo dat
de Chr.-ger. kerken door dik en dun
met de I.C.C.C. moeten imeegaan", zei
de heer Geleynse. ..Maar ons vertrou
wen in deze organisatie is niet geknakt.
We zijn blij dat we er bij" horen, al zul
len we alles moeten doerv om verkeer
de praktijken in de I.C.C.C. te weren"!

Ook aan het samenzijn van de Ver
eniging tot herstel van de kerkelijke
eenheid der .gereformeerde belijders.

Er is te weinig
geestelijke groei

omdat de ambtsdragers te weinig met
de kerkorde op de hoogte zijn. Het me
rendeel van hen is meer geïnteresseerd
in pastorale dan in 'kerkrechtelijke vra
gen. Daarom had men ds. W. van 't
(Van een onzer verslaggevers) Spijker te Utrecht-C. uitgenodigd

Schuld belijden dat is: a.: weten dat je het jout gedaan
hebt; b.: erkennen dat je het fout gedaan hebt; c.: er spijt van
hebben en dat niet alleen omdat de gevolgen zo naar zijn
maar spijt ook om de daad zelve; en d.: bereid zijn de conse-
quenties te aanvaarden in de geest van en-nu-beter.

Dat is allemaal niet zo eenvoudig. Zelfs het weten dat we fout
geweest zijn gaat niet altijd even gemakkelijk, want in het
sussen van ons geweten zijn we helaas meesters geworden!
Bovendien: wat twintig jaar geleden, tien jaar geleden als
„fout" gold, wordt soms vandaag de dag als normaal en fat
soenlijk erkend. En daarbij gaat het heus niet altijd over
kleinigheden: denk aan de veranderende opvattingen over de
zondag, een zaak waarmee menigeen in zijn geweten worstelt!
Desondanks stuit ieder in zijn leven op dingen waarvan hij/zij
wéét dat ze fout zijn dan komt het erkennen. Het erkennen
tegenover God en (misschien) het erkennen tegenover de
naaste, de buitenwereld soms. Het „Vader, ik heb gezondigd!"
komt zo moeilijk over onze lippen, want hei is zo geheel en al
in strijd met ons eigen ik. Het masker dat we met zoveel zorg
en liefde voor onszelf hebben geboetseerd, dat willen we niet
afdoen. Niet tegenover God en niet tegenover de naaste. En
we zijn er zo ongelukkig mee

ken.

r kerkrecht en kerkregering te spre-

langs te Amersfoort gehouden, wijdde
de voorzitter aandacht. Hij wees nog I De referent gaf- een overzicht van de
op de pijnlijke omstandigheid dat historie van het kerkrecht sinds de her-

(Advertentie)

Zwaardemaker v\

NEEMT
VAKER

ZWAARDEMAKER

zij, die daar 's zaterdags eendrach
tig bijeen waren, 's zondags weer elk
iar hun eigen kerk gingen.

Natuurlijk kon de heer Geleynse niet
nalaten de vergaderingen van de genera
le synode te memoreren. Velen hebben
de eenheid van deze kerkvergadering
geroemd, niettegenstaande er verschil
van inzicht was. Hij betreurde het dat
sommigen blijkbaar een scheuring vrees
den, terwijl er toch geen principiële
verschillen waren. Maar vaak zijn het,
de gemeente, louter praktische
punten die verdeeldheid doen ontstaan.

Wee de gerusten

Nu de volgens sommigen dreigende
scheuring is afgewend, komt bij me
nigeen de gedachte op „wat is onze kerk
toch goed". En dan spiegelt men zich
aan de „buren", waar enerzijds het
uiteenvallen in diverse groepen en an
derzijds schorsingen aan te wijzen zijn.
„Jawel, maar we kunnen toch echt niet
iggen aldus de heer Geleynse
at we als Chr.-geref. kerken staan te
dringen om de Bruidegom te begroeten
iens voetstappen wij reeds vernemen.
Inplaats van een eschatologische zijn
ij een gezapige kerk geworden.
We constateren soms rustig dat het
geesteswerk zo gemist wordt in onze
gemeenten, maar we worden er niet
koud of heet onder. Zijn we niet veel
te weinig ongerust over de geringe
geestelijke groei in onze kerken?"

Met dergelijke vragen kwam de voor
zitter zijn gehoor aan 'boord, waarbij
hij de raad gaf om veel meer actief
bezig te zijn met de verkondiging,
d.w.z. om de beluisterde prediking in
de goede zin op kerkeraad en huisbe
zoek te bespreken, zodat men zich ook
een gemeente van daders des Woords
zou betonen.

Geref. kerkrecht

vorming. Hij zette uiteen hoe Luther
daarover had nagedacht. Door het in
het openbaar verbranden van de pause-
ke bul en de roomse wetboeken (1520)
brak hij volledig met de roomse kerk
regering. Luther achtte ordeningen voor
de kerk nodig, conform apostolisch voor
schrift, maar hij bleef het kerkrecht
toch altijd als een zaak van lagere
rang beschouwen.

Daarentegen trok Calvijin wie
ook meer juridisch bloed in de aderen
schuift zeer duidelijke lijnen. Kerk
recht en kerkregering vond hij de zenu-
en van het kerkelijk leven.
Het kerkrecht is er om de doorwer
king der genade mogelijk te maken.
Het dient niet om het gezag van de
enige Koning der kerk te beknotten'
aar om dat gezag te bevestigen. Dat
de bedoeling van het gereformeerde
kerkrecht.

Op dit referaat kwamen diverse
gen binnen, die besproken werden.

Prof. W. Kremer, hoogleraar aai
Theologische Hogeschool te Apeldoorn
sprak op deze conferentie het slotwoord
onder de titel „Gods mede-arbeiders".

Pracht handen

Tub^Sc^ Hamea-Gelei

Beroepin gswerk

NED. HERV. KERK

Aangenomen naar Oostwold (Wester
kwartier» (toez.): S. den Blaauwen. vica-

nBedankt voor Papendrecht: J. van Wier.
te Putten <Gld>; voor Oldenbroek: J. J.
Poot. te De Bilt.

GEREF. KERKEN
Beroepen te Vianen. Schoonrewoerd en
Rilland-Ba th: F. B. Fennema. kand. te
Marrum; te Alkmaar (bij accl.): D. Pas
man. te Hardenberg.

Beroepbaarstelling: door de classis Goes
prep, geëxamineerd en beroepbaar ge
steld: J. Baayen. te Goes, kand. V.U.. De
ze neemt terstond een beroep in overwe
ging. Zijn adres is Lange Vorststraat 106.
Goes. Tel. [phone].

CHRIST. GEREF. KERKEN
Beroepen te Papendrecht: H. P. Brands-
ma, te Rozenburg.

Najaarsvergadering
„Philadelphia"

Zaterdag 27 oktober zal in de con
greszaal van Krasnapolsky te Amster
dam de najaarsvergadering van Pnila-
delphia. de prot-chr vereniging van ou
ders en vrienden van het afwijkende
kind. worden gehouden. Dr. W. G.
Mulder, jeugdpsychiater te Amsterdam,
zal spreken over ,.de aanvaarding van
onze kinderen". Over het onderwerp .het
recht van onze kinderen" zal de heer

De schorsing van
ds. Van der Schaft
voor Part. Synode

De strijd om de gereformeerde (vrij
gemaakt» predikant van Murmerwoud
en Oenkerk wordt op steeds hoger n
veau uitgevochten. Zoals men weet werd
deze predikant, ds. J. van der Schaft,
geschorst door zijn gemeente van Mur-
merwoude, terwijl zijn gemeente van
Oenkerk het allerminst eens was met de
ze schorsing. Deze predikant werd in
feite geschorst omdat hij „al te open"
is jegens zijn synodaal-gereformeerde
broeders. De classis Dokkum heeft in
middels de kerkeraad van Murmerwou-
de aangeraden de schorsing op te hef
fen op grond van het algemeen ontbre
ken van verwijzing naar Gods Woord,
de belijdenis en de kerkorde, en op
grond van grote onhelderheid in de for
mulering van het betreffende kerke-
raadsbesluit. Met het eerste kon de ker
keraad het wel, met het laatste wilde
hij het niet eens zijn.

De kerkeraad tekende beroep aai
de particuliere synode. Zaterdag jl.
gaderde de classis Dokkum opnieuw.
Deze besloot medewerking te verlenen
tot het bijeenroepen van een buitenge-
particuliere synode om het appèl
de kerk van Murmerwoude te be
handelen.

katholieke concilie pas met zijn
eigenlijke werkzaamheden. Tot ver
bazing van de meeste mensen staat
als eerste onderwerp voor bespreking
op het programma de liturgie. In
Europese rooms-katholieke kringen
is men buitengewoon verheugd over
dit besluit, omdat de commissie die
deze voorstellen op tafel legt een
groot aantal vernieuwingen wil. De
Europese bisschoppen gaan uit van
de gedachte dat wat zij nu kunnen
bereiken op het punt van vernieu
wingen straks niet meer ongedaan
gemaakt kan worden als de voorstel
de veel conservatievere theo
logische commissie aan de orde
komen.

De commissie vraagt niet om de goedkeu
ring van de bisschoppen van een aantal
nieuwe maatregelen. Men wil dat slechts
de beginselen van liturgische vernieu
wing zullen worden onderschreven en dat
desnoods nog een internationale commis
sie zal worden ingesteld voor de uitwer
king van de nieuwe beginselen na het
concilie. 4

In de tweede plaats wordt voorgesteld
om eindelijk de eenvormigheid en de
dwang te doorbreken. Er moet meer vrij
heid komen, wat alleen bereikt kan wor
den als de curie wat meer alleen met het

Advertentie

Dr. Langman tot besturen

(Van onze onderwijsredactie)

Nu de mammoetwet door de
Tweede Kamer is aangenoemen
en naar alle waarschijnlijkheid
ook door de Eerste Kamer zal
worden aangenomen zullen wij
paraat moeten zijn om deze nieu
we wet op te vangen. De Mulo-
bond heeft hier een taak, zei de
voorzitter van deze bond, de Am
sterdamse predikant dr. H. J.
Langman gistermiddag in
Utrecht, waar de besturen van de
christelijke muio's in jaarverga
dering bijeen waren. Het zal af
hangen van onze activiteit hoe
de gang van zaken zal worden,
was zijn mening.

Deze voorzitter zag in de mammoet
wet niet het grootste gevaar dat het
christelijk mulo-onderwijs bedreigt. „Er
is een innerlijk secularisatie-gevaar dat
groter is dan het gevaar van de kant
van de mammoetwet. In deze wet zag
dr. Langman nog grote mogelijkheden

Een in Duisland ingesteld on-|so°rten intelligentie zijn' zoals de
pr7npkhppft Hp nralrtkrhp waar- bale intelligentie, die vooral betrekk

erzoeK neen ae praktiscne waar heeft op de omgan& met formules,
de van het toelatingsexamen voor kens en woorden, de motorische intel-
middelbare scholen sterk in twij- L1,^ntl^ij?,?rlch,Eop..liet obj®ct)„. de
fel getrokken. De geslaagden voor
het toelatingsexamen bleken voor
slechts vijftien procent werkelijk
studiecapaciteiten voor een mid
delbare school te hebben.

Dit werd gistermiddag in het
Christelijk Lyceum te Goes naar
voren gebracht door de heer F.

Schmidt, zenuwarts uit Breda. De
heer Schmidt sprak op uitnodi
ging van het Zeeuws Lerarencon-
tact over neurotische en andere
psychich afwijkende verschijnse
len bij leerlingen van de middel
bare school.

Dr. J. Brants, inspecteur van
het v-h.m.o. in Zeeland, zei uit
eigen ervaring eveneens tot de
slotsom te zijn gekomen dat de
waarde van de toelatingsexamens
slechts matig is.

De heer Schmidt zei, dat de bepa
ling van het Intelligentieniveau niet ge
makkelijk is omdat er verschillende

H

CONSTANT

DAMESRINGEN

Sierlijke dameshand... elegant ge
baar. Flonkering van welgekozen
slerring. Toonbeeld van individuele
smaak. Een keus uit de uitgebreide I
CONSTANT, collectie.

Vréég Uw juwelierdie wonderen I
van vakmanschap:

CONSTANT RINGEN
Daar is ook Uw ring! J
Levering t an de producten

der Constant fabrieken uitsluitend vta de erkende jutceUert

de tradities ei
dere landen t
maakt

Het schema handelt ook over de plaats
in de volkstaal in de eredienst. In het
ontwerp van voorstellen wordt gepleit
voor dc volkstaal een grotere plaats in te
ruimen, vooral waar het de voormls be
treft. Ook zouden het evangelie en epis
tel in de volkstaal gelezen kunnen wor
den.

Niet slechts Europese bisschoppen maar
vooral ook missionarissen zijn voorstan
ders van de mis in de volkstaal. Zij wij-
op de moeilijkheid een mis, gelezen
.211 klassieke taal, te laten spreke
de oerwoudbewoners van Afrika of de
primitieve bewoners van verafgelegen ei
landen in de stille oceaan. Het is evenwel
de vraag of mevrouw Jansen in de Zwart-
janstraat er meer van snapt.

Ook de viering van de Eucharistie, die
tegenwoordig midden in de belangstelling
staat, verdient herziening, volgens het op
gestelde rapport, dat de bisschoppen
wordt voorgelegd. Men meent dat van
groot nut kan zijn het weglaten van zin
loos geworden toevoegingen van voor
heen. betere keuze van de bijbelteksten
en het herstel van de preek, waardoor
het accent wat meer zal komen te vallen
op de dienst van het Woord.

Vooral de Europese bisschoppen zijn
zeer ingenomen met de voorstellen tot li
turgische hervormingen. De bisschoppen
van andere landen staan evenwel meer
gereserveerd. Velen hebben in verband
met volkomen verschillende situaties, zeer
speciale wensen. In het algemeen kunnen
allen zich wel verenigen met de beginse
len, bijzonder met de gedachte dat door
het concilie niets precies moet worden ge
decreteerd. Grotere zelfstandigheid voor
de bisschoppen op de bisschoppenconfe
renties wordt gewenst.

Obligatielening voor
ziekenhuis te Alphen

Op vrijdag aanstaande wordt door
een syndicaat onder leiding van n.v.
Slavenburg's bank, de inschrijving open
gesteld op 3.5 min. 5 procent 30-jarige
obligaties ten laste van de „Vereniging
voor gereformeerde ziekenverzorging in
Nederland", te Kampen.

De opbrengs: van de lening zal die
nen voor de financiering van een te
bouwen ziekenhuis in Alphen aan de
Rijn. Naar verwacht wordt zal dit
kenhu medio 1964 in gebruik worden
i genomen.

I Advertentie)

de „harde"

Het genoemde secularisatie-gevaar is
volgens deze spreker ook inherent aan
de mammoetwet. De voorzitter van de
Mulobond herinnerde zijn talrijk gehoor
aan een artikel van de secretaris van
de Vereniging, prof. dr. L. de Klerk,
in het eigen orgaan, waarin deze er op
had gewezen dat de mammoet-wet aan
dacht heeft voor een vorming van leer
lingen, die bepaald wordt door het maat
schappelijk bestel. Dat kan nimmer
christelijk zijn. Wil men de bijbel en
het evangelie laten spreken, dan moet
het gaan om een vorming binnen het,
geheel van de menselijke bestemming.
Het gevolg is dat wij niet meer vra
gen: „Wat is de mens?" maar „Wat
presteert de mens?" Het -gaat tegen
woordig om de utiliteit van het onder
wijs en niet zozeer om de karaktervor
ming. Dit is echter de tendens van het
gehele leven.

„Waarom", zo vroeg dr. Langman,
„hebben niet meerderen hier op gewe
zen?" Prof. De Klerk was volgens hem

niet Omdat wij zelf in de greep
verzakelijking zijn, die in Amerika zo
om zich heen heeft gegrepen? We moe
ten wel horende doof en ziende blind
zijn, om die vraag niet met „ja" te be
antwoorden."

Dr. Langman riep zijn gehoor van
mulo-besturen op van hun scholen In
plaats van een opleidingsinstituut voor
het examen weer een inrichting te ma
ken waar ernst wordt gemaakt met de
vorming tot waarachtig mens zijn voor
Gods aangezicht.

Niet alleen negatief

ciale intelligentie, die wordt afgemeten
naar de omgang met andere mensen,
de creatieve- en de droomintelligentie.

Het gemiddelde intelligentie-quotiënt
is 100. Muloleerlingen moeten een I.Q.
van ongeveer 115 hebben. Middelbare
scholieren hebben een I.Q. van 120 tot
125 nodig om zich er doorheen te slaan.

De heer Schmidt wees er nadrukke
lijk op dat het I.Q. slechts
baal inzicht in de intelligentie geeft.
Men moet zich op een I.Q. van een
leerling niet doodstaren. Het komt bij
voorbeeld voor dat leerlingen met ho
ge I.Q.'s tegenvallende studie-presta
ties leveren door o.m. neurotische af
wijkingen die kunnen ontstaan door te
hoge eisen van te knappe ouders of
door een slechte verhouding tussen le-
leerlingen. De spreker gaf in
het eerste gedeelte van zijn lezing een
overzicht van de belangrijkste psychia
trische afwijkingen. Hij verdeelde ze in
groepen, t.w. organische zenuwziek
krankzinnigheid, zwakzinnigheid,
psycho-somatische ziekten (lichamelij
ke afwijkingen, die door psychische in
vloeden veroorzaakt worden), neuroti
sche en psychopatische ziekten.

De leraren op de middelbare scho
len zullen over het algemeen slechts
met neurosen en psychopaten te ma
ken krijgen. Bij psychopaten gaat het
om aangeboren afwijkingen in het tem
perament, bij neurosen om gaandeweg
verkregen afwijkingen, die vaak
dwang-accent hebben.

De heer Schmidt ging na de pauze
vrij diep in op de intelligentie. Hier
«snkele cijfers. De intelligentie wordt
voor driekwart bepaald door de erfe
lijkheid, voor het resterende gedeelte
door het milieu. In grote steden vindt
men een wat hogere intelligentie dan in
kleinere plaatsen. Den Haag heeft met
een gemiddelde van 104% het hoogste
I.Q. in Nederland. Breda heeft m
net 100, Tilburg 101%. Den Bosch
met een I.Q. van 96 de „domste"
de Nederlandse steden. Zeeland heeft
een gemiddeld I.Q. van 100 tot 101%.

Het kindertal neemt af met de hoog
te van de Intelligentie. Aangezien de
intelligentie voor 75 procent erfelijk is,
leidde de heer Schmidt hieruit af dat
de bevolking dus langzaam-aan „dom
mer" wordt. Terwijl hierover een in
telligente discussie ontstond genoten al
le Zeeuwse middelbare scholieren van
dc vrije dag, die zij dank zij dit Le-
i rarencontact hadden gekregen.

Dr. Langman noemde de vele bezwa
ren die tegen de mammoetwet zijn ge-,
opperd. Hij riep evenwel op om het niet
van een wet te verwachten, maar de
handen' uit de mouwen te steken. Dan
zou er winst geboren kunnen worden uit
deze mammoetwet. Hij wat niet verrast
dat de wet met enige amendatie is aan
genomen en nam aan dat de Eerste Ka
mer de Tweede in haar oordeel zal vol-,
gen, ook al zullen de leden van de pro
testantse fracties niet eenstemmig in
hun waardering zijn. De bezwaren heb
ben bij de een nu eenmaal meer ge
wicht dan bij de ander. Die vrijheid
moet er zijn ook onder de leden van
de vereniging. Dr. Langman zelf zag
evenwel allerminst alleen maar nega
tieve aspecten, dat bleek duidelijk uit
zijn rede.

De mammoetwet is allerminst de on
dergang van het mulo, meende hij, mits
„we paraat zijn de.e wet op té van-,
gen." Sprekend over de planprocedure
bij het oprichten van nieuwe scholen,
riep hij zijn gehoor op een overzicht te
hebben van de kaart van Nederland;
opdat men zal weten waar nieuwe scho
len gesticht kunnen en mogen worden,
maar ook waar nieuwe scholen alleen
maar concurreren zouden met andere
christelijke scholen. Dr. Langman acht-
te het een voordeel dat bij de te ver
doorgevoerde delegatie aan de minister,,
het advies van de maatschappelijk© or
ganen uit de wet ls verdwenen en nu
de onderwijsorganisaties moeten advise-
ren. „De Mulobond heeft bier een taak,
om uit wat ksvaad genoemd is het goede
te doen voortkomen."

Drie-jarige cursus

Dr. Langman noemde het ook eett
gunstig teken dat de vler-jarige afde
ling behouden is gebleven en niet ver
laagd is tot een drie-jarige. Nu er
echter ook een mogelijkheid is voof
een drie-jarige mulo (straks mavo)
moeten de scholen niet bij voorbaai
afwijzend staan tegenover deze nieuwe
mogelijkheid. We moeten doen wat we
bereiken kunnen voor onze minder be
gaafde leerlingen, was zijn oordeel.

gend Jftar in mei met emeritaat gaat,
Het was dan ook geen wonder dat hij
bij aoolamatie werd herkozen. In de
middagvergadering sprak een andere
Amsterdamse predikant, ds. S. J. Pop-
ma, over „De jeugd, de school en on
ze tijd."

Men kan in veel consistoriekamers portretten
„un vroegere predikanten aantreffen, soms van
eeuwen her. De onderschriften bij de oudste af
beeldingen plegen lyrisch te zijn. want afgestor
ven herders en leraren plachten na hun dood een
bijna mateloze eerbied in te boezemen. Ziehier
dus de „Zonne", de „Pronk", de „Rotssteen der
Rechte Leer...." Men wordt een tikje sceptisch,
als men dergelijke conterfeitsels en lofzangen be
ziet, want zulk een hemelhoog prijzen kan wel
eens een goedkope manier zijn om de tekortko
mingen der overlevenden jegens de voormalige
voorgangers goed te praten. Dat weten we van
Hem. die het bouwen van profetengraven op
lijn stelde met het ombrengen van deze ver
kondigers. Leraarlievendheid bij het léven is
doelmatiger. Maar bovendien weten we niet of
deze houtsneden en gravures ooit geleken heb
ben: ook deze kunnen opgesierd zijn, al moet
men dan in menig geval ijzen van het werkelijk
uiterlijk der geportretteerden.

Latere generaties zijn geschilderd, geschaduw-
beeld en tenslotte gefotografeerd, maar ook deze
afbeeldingen doen de werkelijkheid geen recht. Men
herkent meer de trant van de tijd. waarin ze ver
vaardigd werden, dan de persoon om wie het gaat.
Ze kijken te plechtig, te gezalfd, of te bescheiden;
ze poseren al zittend of staand veel en veel te veel.
Alleen in het hart van hun trouwe volgelingen le-
iven ze verder zoals ze waren, maar ach, die hoor

ders gaan ook de weg van alle vlees en dan is
alles od aarde vergeten. En toch, hoe boeiend was
eenmaal hun verschijning, hun voordracht, him
klankvolle stem....

Om één ding ben ik onzegbaar blij: ik heb als
kind geleerd om naar de kerk te gaan. naar een
bepaalde kerk. onverschillig wie er preekte. En zo
houd ik in mijn hart al die goede Groningse colle
ga's besloten, om het even of ze voor hele drom
men hoorders dan wel voor stoelen en banken op
traden; hetzij ze militant commandeerden of kwasi
stichtelijk zemelden. Natuurlijk was ik het met die
nadrukkelijke voorkeur van mijn ouders voor een
kerkgebouw boven de nieuwste succesnummers niet
altijd eens; natuurlijk ook was de een me een ver
rukking vanwege zijn verhaaltjes of uitvallen, en
de ander een bron van eindeloze verveling om zijn
al maar voortkabbelend betoog waar ik geen duit
van snapte. Maar ondertussen heb ik het grote voor
deel gehad om telkens anderssoortige mannen het
zelfde evangelie anders te horen brengen. En dat
bewaart je voor eenzijdigheid.

Het waren overigens de typen wel!

Daar was de volkomen dove predikant, die zelfs
niet hoorde of de gemeente al dan niet zong. Hij
keek altijd naar zijn zuster, die hem met haar zak
doek het sein gaf wanneer het orgel zweeg en hij
mocht beginnen een soort geestelijk stationschef
fin dus. Maar ach, eenmaal was ze zó verkouden
dat ze die zakdoek midden onder het lied moest ge
bruiken en toen kregen we iets zeer aparts, want
haar broer begon breed te oreren, terwijl de ge
meente zong en er bestond niet één mogelijkheid

om hem dat aan zijn verstand te brengen.

Daar was die ander, die altijd
zijn liturgie

0._ hét bestond om te zeggen: „Dé

gemeente zinge als haren voorzang psalm 103 vers
3; ik herzeg van psalm 89 vers 8; ik herzeg van
psalm....; ach. koster haal mijn bril eens uit de
consistorie, ik kan het niet lezen...."

Daar was die derde, die ons altijd verraste door
een zo plat Amsterdams accent dat je hart in je
lijf omdraaide. De vierde, die op en neer placht
te springen zodat je hem hu eens helemaal niet
zag, en je 't volgend moment bang was dat hij
over de kanselrand heen zou vliegen. De vijfde, die
altijd in een vuur raakte, dat aan de preekstoel
onnoemelijk hoge eisen, stelde: hij verdween dan
ook op een gegeven moment dwars door alle ver-
hoginkjes en vlondertjes in de stoffige kuip onder
zijn gestoelte. De zesde, die liever officier had wil
len worden, en die je gewoon de hemelweg óp dril
de. En de zevende, die alles vergeestelijkte en die
vastkleefde aan het spreukenboek. Die heb ik trou
wens maar één keer gehoord. Nadat hij zijn preek
over het machteloze volk der konijnen besloten had
met de dringende vermaning: „O broeders en zus
ters. laat ons toch allen konijnen worden!" wei
gerden mijn ouders pertinent om hem andermaal
te horen. En toen ik eenmaal eigen wegen ging had
ik meer leren voelen voor uitleg- dan voor inleg-