Mannen en vrouwen uit vijf eeuwen waren in Leiden te gast „Vivat Oranje'* een kleurig spel Hevige regen bij de start Vele Leidenaars eten haring pas van de winter op leven tap op heeft m hoe Grove laande i-s toch beiden steek, oen en DE wetboeken op de praalwagen „Grondwet 1848" werden gistermiddag tegen één uur weggehaald: het zou jammer zijn als ze zouden ver regenen, want het waren archiefstukken. De Oranjemeisjes- en -jongens op „Vivat Oranje" sloegen stukken plastic om hun schouders en Amalia van Solms stond met haar echtgenoot Frederik Hendrik onder een grote paraplu te praten. Onverstoorbaar studeerden hun gasten van het bal op van de praalwagen „Balzaal te Honsholredijk" klinkende lichte tonen nog even een menuet in. De langzaam aan heviger wordende regen deed weliswaar de fleurigheid van wagens en kledij wat verdoffen, doch de op gewekte grapjes vergoedden veel. de toestand vlak voordat de rood geschminkte gezichten van de fi- grote historische 3 oktober-optocht bij I guranten en de Burggravenlaan geleek de Burggravenlaan van start ging. Hoe ler de wijzers van de klok één uur ïgen aanwijzen, hoe harder het ging 1 regenen en hoe meer marsmelodieën rond de Burggravenlaan door elkaar heen klonken. Steeds meer mensen stel den zich langs de stoepranden op, het hoefgetrappel van tientallen paarden vervulde de grauwe natte lucht en gele, rode, blauwe, groene en zwarte para plu's beschermden de hoofden van hon- Paui derden geduldig wachtende 3 oktober- vierders Intussen maakten velen alvast een rondgang langs de praalwagens, die wa- versierd met dieprode, witte en hel dergele dahlia's, met gladiolen, chrysan ten en asters. Kleurige pofbroeken, wit kanten kragen, lansen en kolbakken, groene, witte, rode en zwarte kousen en krullende pruiken omringden de oranje- Een eerste burger behoort in al les het voorbeeld te geven, ook bij het in ere houden van tradi tionele gebruiken. Burgemeester Van Kinschot verscheen gister ochtend in de Waag, samen met zijn vierjarige kleindochter Juus- je, om haring en wittebrood in ontvangst te nemen. De 77-jarige heer Hermanus Winterkamp uit de Meidoornstraat werd in de symbolische handeling betrok- samtijds een levend geworden plaatje waarop enkele eeuwen tegelijk waren uitgebeeld. Om één uur kwamen de zwarte rij tuigen aan, waarin burgemeester en me vrouw Van Kinschot, de bestuursleden van de 3 October Vereeniging, de com missaris van politic en andere dames en heren zaten. Voor het laatst klonken kreten als „opstellenen haastig zoch ten enkele verdwaalden hun plaatsen in de stoet op. Toen gaf de paukenist vóór aan enkele slagen op zijn instrument, het chr. tamboer- en pijperkorps „Kunst en Genoegen" zette de eerste mars in en vóóruit mars! De optocht ging van start, in de stromende regen en on der enthousiast geklap en gejuich van groepen toeschouwers. Prominente figuren Zes praalwagens reden mee in de stoet, negen muziekkorpsen lieten hun pittige marsen weerklinken in de aloude Leid- se binnenstad, de wielen van negen rij tuigen ratelden op de straatkeien en as faltwegen en zeer veel prominente fi guren uit heden en verleden zetten luis ter bij aan het 3 oktoberfeest 1962. Een erewacht, die het vaandel van de 76-jarige 3 October Vereeniging be geleidde, opende de stoet. De vrolijke klanken van muziekkorpsen lieten goen twijfel over aan de feestelijkheid van de overige optochtonderdelen. Een fees telijkheid, die culmineerde in de laatste groep fde elfde) met de kreet „Vivat Oranje" Leve Oranje, het vorsten- „Ze gaan in het zuur, heerlijk DE UITREIKING van haring en wittebrood op het Leidse drie-oktober feest mag dag een traditie zijn, dat wil nog geenszins zeggen, dat zij altijd even traditioneel verloopt. Een klein meisje, een oude man en een levenslustige, zwarte hond beleefden gisteren in het aloude Waaggebouw iets, dat zij nog niet eerder hadden meegemaakt. Het kleine meisje was de vierjarige Juusje van Kinschot, die voor het eerst met opa-de-burgemees- ter meemocht om te zien, hoe tienduizend stadgenoten de kostelijke gaven van Leidens ontzet in ontvangst kwamen nemen. Met een lief boeketje in de hand, liep zij door grootvader geleid een beetje onwennig langs de haringkuipen en ze wist helemaal niet meer waar zij kijken moest, toen een heel leger van fotografen haar in de gaten kreeg en het felle licht van de flitslampen keer op keer op haar werd gericht. en met een geweldige vaart koos hij het hazenpad. Verder ging alles zoals het be hoorde te gaan. De zwartgejaste en hooggehoede heren van de commis sie riepen: „doorlopen alstublieft" en „niet zo dringen". En de haring- uitdeelsters kwamen weer handen tekort. Zij kregen aan het eind van het festijn elk een flesje Eau de Co logne van de praeses collegii van het Leidsch Studenten Corps, de heer P. A. Wackie Eysten. Buiten bracht drumband en jeugdorkest Den Burcht vrolijke marsen ten gehore op de maat waarvan een groepje kleuters in het. rond danste, rijkelijk voorzien van feestattributen. straat, die niets vermoedend De Waag kwam binnengewandeld om voor de vier de keer in zijn leven het feestgeschenk Je halen. Plotseling werd hij door de burgemeester bij de arm gegrepen, de kleine Juusje kwam er ook bij en voor enkele minuten stond de verbaasde Win terkamp in het middelpunt van de be langstelling. De burgemeester en Juusje vulden zijn tas en dat moest wel een keer of drie opnieuw gebeuren, omdat de fotografen niet genoeg konden krijgen van het vertederende schouwspel. De heer Winterkamp zette gauw zijn zwarte alpinootje af, want „zó kon hij toch niet "P de foto" Hoiuh De zwarte hond. waar we het over had den, was op dat tijdstip al in geen vel: den of wegen meer te bekennen. Hij JUocht met zijn bazin mee naar de uitrei king en had zich vast en zeker voorge nomen zich wrardig te gedragen. Maar eenmaal met zijn snuit vlak bij zo'n ge weldige hoeveelheid sterk geurende ha ringen kon het arme dier het uithouden. Het rukte zich los <>P de door schragen gesteunde planken in een ton te duiken, waarin honder den van die lekkere visjes lagen te gilm- toen. Dat gaf een hele consternati Niemand kwam zoals bij de allereerste uitrpiking vanwege de honger, maar toch werd er nog ter plaatse brood gegeten, dier het niet langer j Dat gebeurde door de meisjes Van Pari- sprong j don. zo op het eerste gezicht ling, maar in werkelijkheid twee twee lingen van zeven en acht jaar. Het was voor de vijfde keer. dat ze haring en wittebrood kwamen halen en steeds is het hun gewoonte geweest het wittebrood direct aan te spreken. Zij kunnen er ge- Zout De haring wordt door vrijwel niemand zo spoedig geconsumeerd. Er gaan zelfs boze geruchten, dat er Leidenaars zijn. die hun emmertje boven de gracht om keren zodra ze uit het oog van de com missieleden zijn. Hoewel van uitstekende kwaliteit is de drie-oktoberharing name lijk erg zout. Dat komt doordat de com missie geen kans ziet 12.500 haringen in één keer te ontzouten. Wil men werkelijk van de haring genieten, dan moet ze on geveer 48 uur in met wat melk aange maakt water staan. Toch hebben verscheidene Leide naars hier iets anders op gevonden. Vele maken er zure haring van. „O. meneer, weet u dat niet eens. Bijna iedereen doet dat. ïk zet ze een dag in het water en dan gaan de visjes hel zuur in Hel is al winter eer we ze opeten. Met een augurkje, een uitje en wat peper, heerlijk Een oude zeeman, die al jaren aan de traditie meedoet, was er wat de bestem ming van het brood betreft niet zo ge rust op. „Kijk van de week maar eem in de vuilnisbakken. Het is gewoor schandelijk. Elk jaar liggen cr heli broden in. Laten die mensen dan tocl wat minder nemen als zc van tevorer weten, dat ze hun voorraad niet op kry gen Bij mij thuis wordt geen boterham weggegooid, al is die nog zo oudbakken". Karakteristiek Ja, en zo gingen ze allemaal bepakt en bezakt De Waag uit, oud en jong. meest uiteenlopende typen, maar een ieder bezield van de idee, dat deze uit reiking moet worden voortgezet, dat zij een van de karakteristiekste onderdelen is van de herdenking van Leidens ontzet. Tenslotte nog even de nuchtere cijfers: de mensen ontvingen in totaal 7.600 bro den en 12.500 haringen, waarvan de kos ten ongeveer 4000 gulden hebben be dragen. „Wat er in al die eeuwen ook is veranderd, het Hollandse weer beslist niet", zei de commenta tor van het televisiejournaal gisteravond, toen beelden van de 3 oktoberoptocht werden ver toond. De leden van de gemeen teraad, die voor het stadhuis het voorbijtrekken van de stoet ga desloegen, kunnen ervan mee praten. de Rijke en Juliana van Stolberg, het bericht van de erfenis kregen. De koe rier die het hun bracht en het jonge gezin, omstuwd door kinderen, waren ten aanschouwen van duizenden voor 'n paar uürtjes werkelijkheid. Gezeten op prachtige paarden en voorafgegaan door de chr. muziekvereniging „Concordia" uifden, Juliana, Willem sr. en Willem jr. de menigte toe en op de praalwagen torende het slot Dillenburg boven de -ele hoofden uit. De prins van Oranje was 41 jaar ge worden en had zorgen. De Spanjaarden belegerden de Leidse vesting, waarbin nen velen van honger en ellende om kwamen. Burgemeester Pieter Adraansz. van der Werf deed wat hij kon om de stad te behouden: dank zij zijn geduld (en dat van anderen) lukte hem dat. Op 3 oktober 1574 waren de Spaanse bezet ters verdwenen op 4 oktober kwam prins Willem de Zwijger al een bezoek aan de stad brengen. Intens had hij met de Sleutelstad meegeleefd en ondanks het feit dat hij pas erg ziek was geweest maakte hij de ftoen vrij lange) reis van Delft naar Leiden, waar hij zich op Ra penburg 61 vestigde bij Dirck Jansz. van Montfoort. Een jaar later kreeg de Sleutelstad >n hogeschool. Er waren meer steden e een dergelijke onderwijsinstelling zouden willen hebben, maar mede dank zij Willem de Zwijger werd Leiden de uitverkorene. Stadsboden, schepenen, rakkers van dc schout, de schout zelf, vier burgemees ters en „gemeentesecretaris" Jan van Hout liepen gisteren voor de karos uit, waarin de prins, zijn gastheer Van Mont foort Jan van der Does en Marnix van St. Aldegonde hadden plaatsgenomen Geuzenadmiraal De Boisot en zijn man schappen sloten groep II. die het bezoek van de prins op 4 oktober 1574 uit beeldde, af. Turfschip Leidens eerste jeugdorkest en drum band „De Burcht" ging aan het turf schip van Breda vooraf, de praalwa- wagen waarmee de listige verovering van Breda op dé Spaanse bezetters onder het bewind van die Oranjetelg prins Maurits) werd uitgebeeld. Do schippersknechtende commandant ka pitein Héramgiène en de soldaten van de prins vormden de ..bemanning", com pleet met natuurgetrouwe uniformen uiit de jaren rond 1590. Tijdens het stadhouderschap van Fre derik Hendrik bloeide de kunst en zijn echtgenote, AmaiLia van Solms, was met afkerig van gezellige feestjes. Op de tonen van trompetten, tnommeis en an- dere blaas- en slaginstrumenten van dy? R. K. Leidse Harmoniekapel bewoog zich gisteren dan ook een waar dans feest door Leiden. Frederik en Amalia vormden op de praalwagen het middel punt van lakeien, pages, hofdames, ka merheren en gasten op het bal te Hons holredijk, één van de residenties van het echtpaar. De elfjarige Willem III moest zich wijden aan ernstiger zaken: op de wagen ..studentenkamer van Willem" behoord© hij zich bezig te houden met de studie, die hij een jaar lang in Leiden fonder prof. Bomius en Trigland i volgde. Vele in diie tijd f16611 aan de un-iversiteit verbonden hoogleraren en studenten omstuwden de praalwagen, waarop ook gouverneur Van Zuylenstein en raads pensionaris Johan de Witt hadden pla atsgenome n. De naam van de harmoniekapel „Trouw en Durf' was wel toepasse lijk voor de zesde groep, waarin tus sen vele anderen Michiel Adriaansz. de Ruyter en Cornelis Maartsz. Tromp waren opgenomen. Zij volg den de met vier paarden bespannen gouden koets, die de ouder geworden Willem UI door de Leidse straten voerde. De leidsels uit de konink lijke stallen waren voor deze gele- De foto's van 3 oktober zijn van IS. v. d. Horst genheid aan de 3 October Vereeni ging afgestaan. Groep zeven had als middelpunt even eens een karos, doch deze was bestemd voor Wilhelmina van Pruisen, de echt genote van Willem V, Het leek alsof zij op weg was naar Goejanverwelle- öluis, net als in 1787, toen zij de prins- Igezinden als het ware wilde wakker schudden om de patriotten te belemme ren de macht van de stadhouder, Willem V, te besnoeien. Leids Harmoniegezel, schap „De Poet" begeleidde ^de groep, die werd gevolgd door de intocht van koning Willem I in Leiden. Enkele weken nadat de koning in 1813 in Schevemingen voet op Neder landse bodem had gezet, kwam hij im- naar Leiden. In 1962 reed hij weer door de Sleutelstad, nu in een karos in gezelschap van Van Hoogendorp, Fagel en erfprins Willem. Grondwet Muziekgezelschap „Nieuw Leven" leidde een nieuw leven in: de tytf van Willem II en de bekrachtiging van de grondwet in 1848. Ontwerper J. R. Thorbeoke cn de vier leden van de onit- werpcommissie zaten op de praalwagen „Grondwet 1848" rond de tafel, waarop een ontwerp van de grondwet laig. Een lijvig boekwerk maakte overigens wel duidelijk dat de heren er zich niet met een Jantje van Leiden afmaakten. In „De Pauw" te Wassenaar was het in 1875 ter gelegenheid van het 300- jarig bestaan van de Leidse universi teit feest cn onder de gasten van het „tuinfeest" van gisteren bevonden zich koning Willem III, koningin Sophie, de prinsen Frederik en Alexander en en kele schrijveis, componisten en hoog leraren. Het „Drusda-Gilóe" uit Doesburg in uniformen met voor Leidian bekende kleuren (rood'wiit) zorgde voor pittige klanken. „Vivat Oranje!" was het thema van de laatste praalwagen, bezet met Oranjemeisjes- en jongens. De vorste lijke symbolen van het Oranjehuis (kroon, wapenschilden en het getal 25 in verband met het zilveren huwe. Iijksfeest van koningin Juliana en prins Bernhard) waren erop uitgebeeld. In deze groep kwamen de Leidse stede- maagden, industrie- en faculteitsda mes en heren uit de twaalf Nederland, se provincies voor. Het hoefgetrappel van de paarden, waarop de dames en heren Oranjegarde zaten, werd ten slotte overstemd door de melodieën uit dc instrumenten van „Werkmans Wilskracht", de harmoniekapel die de lange historische stoet, die van één tot ruim vijf uur door de Sleutelstad trok en waarvan duizenden genoten, De Kaasmarkt was gisteroch tend het domein van de schutte rij „Drusia-Gilde" uit Doesburg. Wij zagen deze groep muzikan ten en vendelzwaaiers later in de optocht terug, waar zij menig applaus in ontvangst konden nemen. Pech snel verholpen Op de Hoge Rijndijk, even voorbij de startplaats, stond de lange historische stoet plotse ling stil. Het kwam misschien door de neergutsende regen, die vele feestwijzers kleffig- nat maakte, dat de toeschou wers langs de stoepranden even verdwaasd blevèn toe kijken. Doch al spoedig kwam men weer „tot leven" en de één gaf het aan de ander door: één van de paarden heeft een hoef verloren. Halzen rekten zich en kinderen deden enkele stappen vooruit om beter te kunnen zien waarmee enkele haastig toegeschoten organisa toren bezig waren Inderdaad, één van de twee paarden die de praalwagen „Grondwet 1848" voorttrok ken, had moeilijkheden met een hoef. Het dier kon onmo gelijk de gehele route zo blij ven doorlopen. Binnen twee minuten (een compliment voor de organise rende optochtcommissie!) was de zaak verholpen een trac tor werd aan de praalwagen gekoppeld en voort ging hel weer. De binnenstad in. dui zenden geduldige mannen, vrouwen en kinderen tegemoet. Mensen die het beter troffen dan degenen die op de Hoge Rijndijk een plaatsje hadden gevonden, want langzamer hand verminderde de hevig heid van de regen, totdat het tegen half drie) helemaal droog was. En dat bleef het ge lukkig, de hele verdere mid- Het slot Dillenburg, waar de stamvader van het huis Oranje werd geboren. Hilariteit wekte deze travesti- figuur, een ondergeschoven deelnemer aan de optocht Reveille met sfeer Traditiegetrouw heeft het Leidsch Politie Muziekgezelschap gisteroch tends vroeg de 3-oktoberviering ge opend door onder leiding van direc teur Dick Anderson op het bordes van het stadhuis een reveille te ver zorgen. Wij vonden dit altijd weer aantrekkelijke programmapunt dit keer bijzonder sfeervol en dat was waarschijnlijk mede te danken aan het rustige, wat dampige najaars weer. De tonen van ons volkslied en van andere bekende vaderlandse lie deren als „Wilt heden nu treden Ferme jongens, stoere knapen" en „Wien Neerlands bloed" hadden nu geen gelegenheid te verwaaien, ter wijl de honderden belangstellender, nu niet bepaald inéén stonden ge krompen van de kou. Het leek eer der of ze in een concertzaal waren! Drummen en vendelswaaim Het bestuur der 3 Octobervereeni- ging streeft ernaar naast handha ving van door traditie onmisbaar ge worden programmapunten toch ook een zekere afwisseling te bieden. Hierbij gaat men er kennelijk van uit, dat het gebodene enigzins moet passen in de sfeer van het historisch feest, dat nu al voor de zevenenzes tigste keer wordt gevierd. Het optreden van het Drusia Gilde uit het schilderachtige Achterhoekse stadje Doesburg was een vondst op zichzelf, zeker in het oog van hen, die iets zien in het laten voortleven of doen herleven van historische gebruiken. Bij vele men sen ontstaat door de steeds zakelijker wordende aspecten van onze tijd behoefte aan curiosa. Immers het „slaan" van ven dels - op zich zelf een onschuldige zaak - wordt bij de moderne krijgsverrichtingen voor zover mij bekend, niet meer toege past. Het is in elk geval een ogenstrelende bezigheid, hoewel in dit geval niet be paald kleurrijk. In Doesburg heeft men tien jaar ge leden weer zo'n gilde opgericht, geluk kig zuiver als ontspanning. Zo men mis schien weet werd deze taak aan de moedigste schutters van weleer toever trouwd. Men moet er ook wel enigszins WEirwr, LEIDSCHE COURANT DONDERDAG 4 OKTOBER 1962

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | | pagina 3