DAM OPWERPEN TEGEN CORRUPTIE
De forumleden zijn:
VRAGEN AAN FORUM
Wanneer steekpenning en wanneer geschenk?
Wat kan ertegen worden gedaan?
Toenemende omvang
Corruptie of omkoping schijnt «on voordelig middel
te zijn om de winst in het zakenleven te vergroten. Moreel
onverantwoord Ja, ja, maar je moet nu eenmaal mee
en bovendien corruptie in het zakenleven is toch niet
j eens strafbaar Zo kan het gebeuren dat een firma die
op morele gronden weigert aan corruptie mee te doen
eenvoudig wordt weggeconcurreerd (historisch).
Van dit maatschappelijk kwaad, waarover in het be-
i—
drijfsleven het diepste stilzwijgen wordt bewaard onder
het motto „zaken zijn nu eenmaal zaken", kan op grond
van indicaties worden aangenomen dat bet in het huidige
welvaartsklimaat hand over hand toeneemthet is een
systeem geworden in handel en bedrijf.
Al is het laat alle ons omringende landen op één
na stellen corruptie over de hele linie strafbaar onze
overheid ziet in dat aan deze alarmerende situatie, die
een directe bedreiging van onze geestelijke volksgezond
heid vormt, iets gedaan moet worden. Daarom stelde de
minister van Justitie onlangs de „Commissie niet-ambte-
lijke corruptie" in die dezer dagen met haar werk zal
beginnen en o.m. zal moeten adviseren inzake strafbaar
stelling van dit kwaad bij de wet. Dat spoed betracht
dient te worden moge onderstaand gesprek aantonen.
titulai
's rijks belastingcr
i. wa- vervolgens al
I in 1950 aangeweze
N. J. DELISSLN, ie Arnhem, is hoofdinspe
Hij studeerde o.tn. aan de Rijksbelastingacademie te
inspecteur werkzaam op een inspectie der belastinge
als hoofd van hel bureau fiscale recherche te Arnhe.
der rijkspolitie met tot taak de bestrijding van de fiscale fraude in de provincie Lim
burg, Gelderland n Overijssel.
MR. PAUL CATZ. te Naarden, stude.rde rechten te Leiden, waar hij ook promo-
veerde op het proefschrift „Onwaarh-id in wissels**. Hij werkte aanvankelijk in het
bankwezen en wel n Londen, Hambure en Kaapstad. Reeds voor de oorlog stapte hij
over naar .1. economischfinanciële journalistiek. Sedert 19J6 is hij hoofdredacteur
van ..De Zakenwereld". <>„k in hoekxorm heeft mr. Gatz gepubliceerd: „Afrika,
straks" en „Dans om het Gouden Kalf" een boekwerk, gedeeltelijk uit het Engels
vertaald en gede-ltelijk van zijn eigen hand, dat zich o.m. bezighoudt met oplichtings-
praktijken in het l.unkwezon
DR. G. DUISTERWINKEL.
li. studeerde rechten aan de V.Ü., waar hij
rGchrift „Enige aspecten van het misdrijf oplichting",
im als inspecteur van politie te Amsterdam, werd ver-
van liet latere departement van Openbare werken en
i achtereenvolgens wetenschappelijk medewerker van de
ie 1940-1945 chef nfd. Rechterlijke Organisatie van het
■■■slotte rechter in de rechtbank te Arnhem.
DR. H. V BR \^Z. te De. Haag. w
taatsrecht aan de V U
DR. E. DIEMEP. onze hoofdreda.
veer twintig jaar werkzaam in openbare
r ig van Ned. Gemeenten en doorliep
nistrateiir. Van 1951 tot 1956 studeerde hij sociale
itronioveerde hij in de rechtswetenschappen aldaar,
■kunde, het bestuursrecht en de inleiding tot het j
J. Delissen. Arnhem.
Paul Catz, Naarden
Dr. C. Duisterwinkel, Arnhem.
VOORZITTER: Het verschijnsel cor
ruptie is de laatste tijd verhevigd on
der de aandacht gekomen, mede ook
door de onlangs officieel ingestelde
commissie die een nader onderzoek
naar deze materie moet verrichten en
richtlijnen zal gaan aangeven hoe dit
kwaad bestreden 'uitgebannen zal wel
altijd onmogelijk blijken) dient te wor
den. Een wat bredere oriëntatie over
dit onderwerp is dus alleszins de moei
te waard. De eerste, meest voor de
hand liggende vraag is wel: Wat moe
ten we onder corruptie verstaan,
m a w. wat is wel en wat is geen
corruptie? Wellicht wordt dit het dui
delijkste als allereerst enige praktijk
voorbeelden gegeven worden.
DELISSEN: Uit een praktijk van
ruim tien jaar kan ik wel enige spre
kende voorbeelden construeren. Stelt
u zich voor dat voor een grote maat
schappij een bepaald werk verricht
moet worden. Namens de maatschap
bij dit werk aanwezig. Dc man laat
zich door of namens de uitvoerder(s)
geld ln de hand stoppen opdat hij als
tegenprestatie" een oogje dicht zal
knijpen bij het controleren van het
geleverde werk. De op deze wijze ver
kregen ..verdiensten" moet men niet
onderschatten: binnen enkele jaren kun
nen daar bedragen tot 60 mille en
meer mee in de wacht worden ge
sleept. Een ander voorbeeld: een
inkoopafdeling van een bedrijf moet
een grote bestelling doen. Fabrikanten
wagen hun kans om dc order uit te
mogen voeren door deel te nemen
aan de inschrijving. Mensen van de
betrokken inkoopafdeling blijken ech
ter zulke goede relaties met één be
paalde fabriek te hebben (men be
grijpt al wel hoe die goede relatie
ontstaan is!) dat ze de avond voor de
sluiting van de inachrijvingstermijn
een telefoontje doen uitgaan naar die
bepaalde fabrikant, waarin hem mede
deling wordt gedaan voor welke prij
zen zijn concurrenten reeds hebben
ingeschreven. Op deze fabriek ligt de
offert# al klaar de laagste prijzen
behoeven er alleen nog maar ingetypt
te worden....
DUISTERWINKEL: Er zijn zovéél
corruptiemogelijkheden (je zou haast
gaan spreken van routinegevallen" dat
er pagina's van uw krant mee gevuld
zouden kunnen worden, meneer de
voorzitter. Wat vindt u van deze va
riant: Iemand treedt voor een grote
zaak op als vaste architect. Ander
zijds is er een bouwer die zich specia
liseert op het genre bouwwerken dat
dit bedrijf regelmatig laat zetten. Nu
zegt bedoelde architect, die tot scha
de van zijn bonafide collega's corrupt
blijkt te zijn, tegen die aannemer:
..Zeg. ik wil een huis bouwen voor
mezelf: het mag 20 mille kosten" en
dan noemt hij een serie eisen op die
hij aan dat huis wil stellen, welke bij
verwezenlijking 80 mille en meer zul
len vergen. Maar dat huis kómt er
voor 20 mille. Zulke dingen komen
voor! Of het geval van een aannemer
die een bepaalde verffabrikant wel
MOET acceDteren. ook al weet hij dat
de man slechte verf levert. Die verf-
meneer zit dan bijv zo maar ineens
in het kantoor van de bouwdirect
bij een bespreking
werk en dan wéét de
als ik hém niet neem.
bouwwerk niet gegund
is dat laatste een geval
corruptie.
VOORZITTER We moeten toch.
meen ik. wel onderscheiden in ambte
lijke en niet-ambtelijke corruptie, niet-
DELISSEN: Inderdaad - omdat
ambtelijke corruptie wettelijk straf
baar is gesteld en niet-ambtelijke cor
ruptie (nog?* niet. Daar zit die com-
VOORZITTER Moet bij de ambte
lijke corruptie niet met nadruk worden
gesteld dat alle ambtenaren ook niet
meer ambtenaar zijn in de zin als de
wetgever in 1886 voor ogen stond of
zelfs maar kon bevroeden? Ik bedoel
dit: voor een groot deel der over
heidsdienaren is hun status van amb
tenaar een loutere formaliteit gewor
den. Zie maar om u heen: hoevele
ambtenaren doen niets anders dan ko
pen. verkopen, huren, verhuren, taxe
ren enz. en verschillen in dit opzicht
in geen enkel opzicht met een werk
nemer ln een commercieel bedrijf?
Het enige verschil is dat bedoelde
corrupte overheidsdienaren de ge-
mééoschapskai schade berokkenen en
de corrupte private werknemers scha
de toebrengen aan de eigenaar(s) van
hun bedrijf.
>ren". Ik wil u wel zeggen dat
■■PHi een morele kater thuiskwam;
nvriecpv tv* - j _j j vcel met relatiegeschenken worden ge- ik dacht: er is maar één ding dat ik
P is inderdaad moge- confronteerd. Herhaaldelijk worden wij kan doen. nl. naar mijn baas gaan
lijk. Alleen dan zal in het algemeen door ondernemingen uitgenodigd,
Dr. H. A. Brasz, Den Haag.
dacht ik. ook gemeengoed worden van
de mensen uit het bedrijfsleven.
CATZ: Bezie die zaak niet TE opti
mistisch t.a.v. het bedrijfsleven! Want
het zakenleven, waar het eigenbelang
nu eenmaal ..als van nature" op de
voorgrond staat is tenslotte een geheel
andere grootheid dan het ambtenaren-
Wat dient men onder corruptie te verstaan? Waar
ligt ongeveer de grens tussen omkoping en het geven
ven relatiegeschenken?
Zijn er indicaties die enig inzicht kunnen geven in
de omvang en de frequentie van niet-ambtelijke cor
ruptie in Nederland?
Is corruptie doeltreffend te bestrijden en zo ja op wel
ke wijze? (Te denken ware o.m. een wettelijke straf
baarstelling en/of activiteiten van organisaties, die
op het voorkomen van corruptie zijn gericht).
iangetoond moeten worden dat
wie steekpenningen betaald zijn. En
dat is natuurlijk een heel teer punt.
Alles geschiedt immers met de nodige £èn
discretie? pleit
VOORZITTER: U raakt hier de ge- nalisf'
heimhouding die altijd met het geven bij
en ontvangen van steekpenningen ge
paard gaat, want behalve de betrok
kenen mag niemand van de corrup
tie weten! Dat element komt. meen
ik. ook tot uiting in een definitie die
de heer Brasz enkele jaren geleden
van corruptie heeft gegeven....
het vertellen. Dat deed
zei: Maak je er maar niet ongerust
over, maar wees voorzichtiger de vol
gende keer. Ziet u dèt is het be-
ongeoorloofde, reizen e.d. Het langrijke punt: je dient het je supe-
goede public relations" rieur te vertellen.
groepen, soms alleen. De grote
moeilijkheid ligt in het trekken van
grens tussen geoorloofde geschen-
n bedrijf, dat het tracht de jour
een zo goed mogelijke indruk
brengen. Maar
DELISSEN: Het gaat er in feite om
lang dit niet flat je je realiseert: Op welk moment
ben je je vrijhied van handelen kwijt?
CATZ: Maar als je corruptie bestrij
den wilt is dit juridisch toch nooit
Ik heb de indruk vast te leggen?
latiegeschenken voor de oorlog erger
was dan daarna. Voor 1940 maakte ik
iaaeru.au ueu loij. h,et m.®« dat bii. de feen
referaat over deze materie 8evraaSd W€"?. Mogen
BRASZ: Inderdaad heb ik mij, toen
ik
iddag een ham bij u thuis be
zorgen? Of bij het openstellen van eer
E «»2S!r^*ssiswe de "!aal
steelsgewijs. De definitie luidde ik
zal hem langzaam voorlezen „Cor-
:m langzaam voorlezen ---
is het steelsgewijs uitoefenen aen
afgeleide macht op basis
het
formele bevoegdheid, ten nadele
de doeleinden der originaire macht er
ten voordele van buitenstaanders on
der de schijn van legitieme machts
uitoefening".
horen of die stof u bevalt....
BRASZ: Het clement steelsgewijs is
bij deze gevallen in elk geval niet aan
toonbaar.
DUISTERWINKEL: Wél, als je het
..steelsgewijs" op de een of andere
wijze in de wet tot uitdrukking brengt.
Als je dat laat vallen komt er een si
tuatie waarin niemand meer weet waar
hij begint of eindigt. Want laat ik u
uit mijn praktijk vertellen dat het
..steelsgewijs" of „onder alle omstan
digheden geheimhouding" tot het bit
tere eind gevraagd wordt vol te hou
den. Zelfs tot de behandeling van een
zaak voor de rechter toe. Men heeft
er alles, voor over. ,,als bet maar stil
blijft". Er zijn toch gevallen, waarbij
getracht wordt een bepaalde zaak als
VOORZITTER: Dit steelsgewijs acht
u dus DE grensaanduiding tussen het
moet zoiets eigenlijk
relatiegeschenken
CATZ: WSm^
even rustig op je laten inwerken. In
elk geval bedoelt u dus met ..afgeleide
laatste op de rol te krijgen, omdat de
pers dan al weg zou zijn en het pu
bliek evenzeer, als de zaak vóór
komt? En als er per se iemand
wegens corruptie valt. dan zijn het
BRASZ: Inderdaad: dat blijkt ook uit meestal ..de kleine jongens".
:ht" dat degene die corruptie pleegt de internationale sociologische litera-
werknemersverhouding
staan t.o.v. het bedrijf waa
werkzaam is?
moet tuur over de grensomschrijving
n hii het onderhands of stiekem houden de buiten,
essentiële voorwaarde voor corruptie
-an de wordt genoemd.
CATZ: Ik had nog een andere opmer-
merking. Het valt er misschien wat
zou het toch bijzonder
nuttig vinden als men een algemene
actie ging voeren tegen het overdre
ven relatiegeschenk.
DUISTERWINKEL: Misschien
_it weer met een voorbeeld nader
wuumr MJv. wllÜMll»tl|° toto; j* bradMjgJJlJJ. ten; het heelt er inlegendeel heel veel
DUISTERWINKEL: Anders gezegd:
BRASZ: Dit valt er bepaald niet bui-
ÜJ krijgt.
dan kun je dat geen corruptie noemen
omdat die winkelier een zelfstandige
het zou gaan doen. dan
corruptie en een kwaad dat bestre
den moet worden.
BRASZ: Precies.
CATZ: Hoe
BRASZ:
zijn bediende der mijn vleugels
i Wederopbouw geweest: het
•n vlak na de oorlog. Ik had
klein rechercheapparaat on-
Ik wens elke maandag
jullie te horen met wie jullie kof
fie of een borrel hebt gedronken. Niet
jullie
DELISSEN: U wilt dus behalve de
ziekte bestrijden ook dc gezondheid
bevorderen?
zijr
lie als opsporingsambtenaren
zaak die kerstverrassingen
laties zond er verscheidene kreeg ge
retourneerd met reacties als: ..Doe
11#> P- dat niet meer als je ons als klant wilt
zwakke plekken kunnen zitten, ue contacten fout ligt. Eerder had ik houden". Wat zei de directeur van
afgeleide "tacht acht ik d J co p nu opgedaan: als opaporings- die grote zaak1 Dat komt door dat
ntieel. ambtenaar werd me verzocht eens met snertstuk in de krant.
meneer X te komen spreken ik ging
naar het afgesproken restaurant en
(jronic een fc0p koffie met de man. Ver
volgens zegt meneer X tegen me: och.
itdrukkelijk laten we hier meteen even samen
eten. Ik nog in mijn onnozelheid
denk: akkoord, want dat betaal ik voor
is dat niet mezelf. Het werd een heel diner
DELISSEN: Als ik het goed heb.
ontbreekt in uw definitie ..het be
voordelen van zichzelf"?
betalen mijnerzijds kwam niets te
recht. want ..daar wilde meneer X niet
DELISSEN: In dit opzicht bestaan er
voor de ambtenaren van hoog tot laag
geen problemen, omdat zij omtrent
dit soort zaken dikwijls nogal con
creet geïnstrueerd zijn. Trouwens ook
zonder dat weet de gemiddelde ambte
naar heus wel wat oirbaar is en wat
niet. Zo goed als dit dus gemeengoed
is van het ambtenarencorps, kan het.
het bouw-
het al-
krijg ik het
Overigens
in ambtelijke
iets heel anders, nl. het
bevoordelen van jezèlf. terwij! corrup
tie primair ten voordele van een an
der is Dat je jezelf ^Uarbij óók be
voordeelt is althans in corruptiever-
band maar een nevenverschijnsel. Zo
kan er corruntie worden gepleegd uit
politieke overtuiging. Denk maar aan
de kwestie van Amerikaanse atoomge
heimen.
DELISSEN: Wat de heer Brasz zegt
is uiteraard wetenschappelijk meer
verantwoord Maar zuiver vanuit de
praktijk geredeneerd moet het aller
eerst gaan om het bestrijden - iV
weet dat ik op de vragen vooi
van de inhoudelijke procedure dii
eorniptie heet
VOORZITTER: We komen zo als
vanzelf bij vraag 2 terecht: Is er iets
te zeggen over de omvang die het ver
schijnsel corruptie heeft aangenomen
in ons land?
DELISSEN: Aangezi
vragen vooruitloop geen doeltreffende maatregelen ter be-
stnjding genomen zijn kunnen we ook
moeilijk statistieken verwachten
inzicht in de omvang
DUISTERWINKEL' «n .^"StÏÏÏito'cESrtlTV7»"X. "ïro"
de.e zich voornamelijk ;n de vermo- J h„'r Hino dan
«en.rechtellike .(eer .(«peelt. was die bestrijding, dan
sfeer moeten beperken. Hoewel ik t
filosofisch gezien zou ik haast zeg
gen wel met de definitie van dr
Brasz akkoord kan verklaren.
VOORZITTER: Doen de andere he
ren dat ook? De heren knikken van
je. een prettige gedachte voor u, mijn
heer Brasz.
jding.
kreeg u nog geen reëel beeld, omdat
we helaas zullen moeten aannemen
dat er heel wat onontdekte gevallen
corruptie zullen blijven.
- f...
mijn praktijk als fiscaal opsporings
ambtenaar sprekende kan ik u echter
zeggen, dat corruptie vrij veel voor
komt en naar mijn stellige mening
VOORZITTER: Kan in het alge
meen gezegd worden, dat deze tijd met
zijn hoge welvaartspeil corruptie meer
in de hand werkt1
DUISTERWINKEL: Zeer zeker. Ik
geloof trouwens dat we nog verder
de kunnen gaan door te zeggen dat door
de maatschappijstructuur in deze tijd
vele dingen worden losgewoeld, waar
door we in alle mogelijke sectoren van
het bedrijfsleven en met name ook in
de technische afdelingen van het amb
tenarencorps (wat ik sociologisch be
zien eigenlijk ook onder niet-ambtelij
ke corruptie zou willen rangschikken)
het de'corruptie gemakkelijker maken
om voort te woelceren.
CATZ: Er is ook niet meer de rus-
BRASZ- Meer voorzitter,
leen een mij niet gevraagd of ik (nog
akkoord gaat met mijn definitie van
destijds. Ik doe dat trouwens, maar
met deze restrictie: hij is bepaald on
geschikt als tekst van een wetsartikel.
Het is een definitie in de vaktaal van
sociologen.
VOORZITTER: Misschien komt het
begrip corruptie er nog wat genuan
ceerder uit als
de kop
niet dat de mogelijkheden praktisch tl«e, 'n de verschillende beroepen
hebt al- onbeperkt zijn. Een inkoopafdeling nietwaar- komt on.
bedrijf ontkomt
haast niet aan. zou ik haast zeggen
Denk ook aan de vrij ..eenvoudige"
gevallen van bijv. kantinebazen. die
bijna allemaal ..provisie" genieten op
bestellingen die ze plaatsen. En wat
vindt u van de buschauffeur die
nietwaar? Dat komt
de snel verlopende eco
nomische expansie, welke men aller
wegen constateert. Het is vooral de
verscherping van de concurrentie die
tot een toeneming van de corruptie
leidt. Alle mogelijke middelen moeten
•worden aangewend om mee te kunnen
vraag 1b
halt gehouden zal worden
van het restaurant weet het ook. Het
waar ligt ongeveer de |igt voor de hand dat de innige rela
tie beloond wordt. Werkelijk,
indicaties om aan te nemen
corruptie ook in ons land n:e
grens tussen omkODing en het geven
■-an relatiegeschenken?
CATZ: Ik heb hier
IZITTER: Waarmee ook deze
•ver de toenemende omvang der
nn corrumie in ons land toch wel een zo
de duidelijk mogelijk antwoord heeft ge-
ter kregen.
DUISTERWINKEL: Ik zou als eer
ste punt een wettelijke strafbaarstel
ling willen noemen. Zoals u weet is
ambtelijke corruptie strafbaar gesteld;
niet-ambtelijke corruptie echter geens
zins. U zou dus kunnen veonderstellen,
dat de ambtelijke corruptie in elk ge
val goed bestreden zal kunnen worden.
Maar juist wat die strafbaar gestelde
ambtelijke corruptie betreft is mij her
haaldelijk het volgende opgevallen. Je
hebt een overduidelijk geval van cor
ruptie. Zo'n zaak heb je dan op een
gegeven ogenblik wat de feiten be
treft rond. Maar dan blijken de fei
ten bijna nooit te kloppen op de- be
staande wettelijke bepalingen: jurir
disch kun je er niets .tegen doen. Ik
geloof daarom dat we om te beginnen,
als we in de wet over de gehele li
nie tot strafbepalingen willen komen
er een zodanige ruime definitie van
corruptie in moeten incorporeren dat
ook inderdaad al datgene wat ieder nor
maal mens terecht als corruptie qua-
lificeert bestreden kan worden. Ana
loog daaraan zou ik dan ook de straf
bepalingen van de ambtelijke corrup
tie willen uitbreiden. Dit moge wel
licht uit de mond van een jurist wat
ondogmatisch klinken: het is volgens
mij de enig juiste manier om tegen
de corruptie zo doeltreffend mogelijk
dank zij de wet in te kunnen gaan.
En ik kom er nog eens op terug
het „steelsgewijs" van dr. Brasz zal
dan voor zo'n wetsbepaling een essen
tieel onderdeel moeten vormen.
CATZ: Akkoord, maar terecht zit
woordafleidkundig in het begrip cor
ruptie het element van „een voldongen
feit": het voldongen feit van de reeds
gepleegde corruptie. Daarom moet
mijns inziens toch ook de poging tot
corruptie strafbaar gesteld worden. Ik
vraag mij wel af: is dat mogelijk
Want op de een of andere wijze zal
toch het oorzakelijk verband tussen
omkoping en omkopingsdaad moeten
worden vastgelegd....
BRASZ: U bedoelt dus: men stelle
eerder strafbaar het gebruiken van de
techniek teneinde tot corruptie te ko
men. dan de corruptie-zèlf. Dat acht
ook ik volkomen juist.
CATZ: Precies, want juist de straf
baarstelling van de poging moet m i.
als de sterk afschrikwekkende sanc
tie worden beschouwd, temeer daar
de poging altijd eerder bewezen zal
kunnen worden dan de corruptie zelf.
DUISTERWINKEL: Eerder bewezen?
Daar geloof ik niets van Technisch-ju-
ridisch is het zo. dat het causale ver
band er in de wetsbepaling juist zo
veel mogelijk uit moet. Want als u
wilt gaan bewijzen: „omdat deze in
koper die en die gift heeft aangeno
men heeft hij bij die (omkopende) fa
brikant een grote order geplaatst" dan
staat u voor eer onbegonnen taak
Dat bewijs krijgt u eenvoudig nooit
rond.
DELISSEN: Het causale verband is
ook in de Engelse wetgeving die mijns
inziens in ons land als uitgangspunt
zal moeten gaan gelden, niet opgeno
men.
DUISTERWINKEL: Inderdaad Maar
in de Engelse wetgeving dienaangaan
de staat wél. prozaïsch gezegd: .Me
neer. als u een gift aangenomen hebt
in uw positie dan is aan u het bewijs
of het aannemelijk maken dat dit niet
uit corruotieve overwegingen is ge
beurd: Kunt u dat niet, dan hangt u..."
Nu kan men mij tegenwerpen, dat
doen we nergens in het strafrecht,
maar het geldt hier nu eenmaal een
modern delict dat ook modern gefor
muleerd moet worden. Je moet als ju
rist niet vastzitten aan allerlei sacrale
formules. Anders kom je er nooit
VOORZITTER: Acht u allen zoals u
hier zit strafbaarstelling nodig? Ik
meen. dat dr. Brasz....
BRASZ: Daar heb ik inderdaad mijn
twijfels over, ja...
DUISTERWINKEL: maar als u
nu weet, dat zelfs ambtelijke corrup
tie in de zin van de (onvolkomen) wet
meestal onbewijsbaar is. dat in het
bedrijfsleven gepleegde corruptie prak
tisch nooit tot ontslag leidt, dan is het
toch wel duidelijk dat er een effectie
ve strafbenaling nodig is?
DELISSEN: Op zichzelf acht ik een
strafbepaling niet onjuist, alleen moet
me.i daarvan niet alles verwachten.
Belastingontduiking bijvoorbeeld, even
als corruptie een op onrechtmatige
eigen bevoordeling ten nadele van an
deren gerichte daad, is na de bevrij
ding veel zwaarder strafbaar gesteld
dan voorheen, namelijk met maximaal
vier jaar gevangenisstraf. Toch wordt
er ondanks deze zware strafbedreiging
nog door velen belasting ontdoken.
Men onderschat in zijn hebzucht nu
eenmaal het zeer reële gevaar van ont
dekking.
VOORZITTER: Wat zal naar uw me
ning het effect van strafbaarstelling
t.o.v. de corruptiebestrijding zijn?
DUISTERWINKEL: Uitroeien doet u
er de corruptie natuurlijk niet mee.
Het zullen altijd toevalstreffers blijven.
Maar wel geeft u dé publieke moraal
een stootje in de goede richting. Want
er zijn meer mensen dan u denkt die
zich pas bij strafbaarstellen realiseren
dat ze met vuur spelen- Dat zijn dan
mensen die overigens voor fatsoenlijk
door (willen) gaan, maar zich in het
plegen van corruptie niet geremd voe
len zolang zij weten dat dit strafrech:
telijk geen gevolgen heeft. En daarbij
wil ik dan onderstrepen iets wat zo
even ook al ter sprake is geweest, nl.
de publiciteit. Bij de toekomstige
rechtspraak inzake niet-ambtelijke cor
ruptie, waarbij dergelijke gevallen
nogmaals inderdaad „toevalstreffers"
eens breed uitgemeten in de krant
kunnen komen, omdat de rechtspraak
immers openbaar is bereikt men twee
erlei: dat de belangstelling van het pu
bliek op deze misstanden gericht wordt
èn dat er een preventieve werking op
potentieel corrupte personen wordt uit
geoefend. Bij corruptiezaken zoals
Dij vrijwel alle strafzaken ben ik
een groot voorstander van publiciteit.
Ondanks de nadelen die daar wellicht
ook aan kleven.
CATZ: Volkomen eens; ik zou willen
zeggen: wettelijke maatregelen zijn
minder belangrijk dan juist de voor
lichting. de beïnvloeding van de lezers
in het algemeen en van werkne
mers en werkgevers in het bijzonder.
DUISTERWINKEL: Maar daarvoor
hebt u dus de strafbepaling nodig om
te kunnen zeggen: daar heb je hel
VOORZITTER: Zou een te lage ho
norering van een bepaalde functionaris
in een sleutelpositie ook niet corruptie
in de hand kupnen werken? En dus
een verbeterde sociale voorziening dit
kwaad mee kunnen helpen keren? Ik
denk aan enkele gevallen van corruptie
in de bankwereld, waarbij de betrok
ken employés gezien hun belangrijke
functies ondermaats werden betaald.
BRASZ: Ik geloof dat we dit verband
wat genuanceerder moeten trachten te
bezien. Inderdaad is het waar. dat in
incidentele gevallen mensen op onver
antwoorde wijze in een belangrijke po
sitie worden geplaatst. Ik vind altijd
een zeer sprekend voorbeeld hiervan df
burgemeesters van kleine en middel
grote gemeenten, die zó onderbetaald
worden, dat m i. dit één van de redè-
nen moet worden geacht waarom er
veel relletjes om burgervaders zijn, al
behoeft dat natuurlijk nog allemaal
geen corruptiegevallen te gelden.
Maar anderzijds is óók waar, dat
naarmate men een hogere status
heeft en meer inkomen geniet men gro
te bedragen minder zwaar neemt dan
„de kleine man", die van kleinigheid
jes al geneigd is een gewetenszaak te
maken. In elk geval kunt u hieruit niet
de conclusie trekken, dat iemand on
eerlijker wordt naarmate hij eenvou-
fig -zggerr tenminste
diger is. De feiten
dat het tegendeel
moet zijn.
het geval
DELISSEN: Er komt nog bij, dat
vele mensen in sleutelposities onvol
doende notabel voor hun functie moe
ten worden geacht. Dat werkt deze din
gen ook in de hand. want hoe meer
notabel iemand is, des te minder cor
rupt zal hij blijken te zijn.
BRASZ: Als u, heren, zo eendrach
tig stelt dat het zo heerlijk en goed is
wanneer per jaar een aantal corrupte
kerels eens lekker tegen de lamp lopen,
dan blijft mij toch de vraag prikkelen of
de corruptie op zichzelf daar nu min
der omvangrijk door zal gaan worden.
DUISTERWINKEL: Als u zegt we
moeten ernaar streven dat iedere cor
rupte figuur voor de rechter komt dan
zal dat nimmer gerealiseerd kunnen
worden. Ik zei u al: bij de bestrijding
zullen het altijd toevalstreffers blijven.
DELISSEN: Het betere is nu een
maal altijd de vijand van het goede
maar... we moeten reëel zijn en tevre
den blijven met het bereikbare.
BRASZ: Toch overtuigt dit mrj niet.
Goed. het volksgeweten is thans door
allerlei publikaties. door de instelling
van de commissie niet-ambtelijke cor
ruptie. wat wakker geschud, maar het
gevaar is daarbij groot, dat men ver
der heel zedig gaat zitten praten over
de casuïstiek en dat iedereen denkt:
Nu zullen we toch eindelijk eens iets
doen. hè? De commissie is er. we
krijgen prachtige strafbepalingen in de
wet. terwiil er eigenlijk in feite niets
verandert. En dat kan de bedoeling
toch bepaald niet zijn!
DUISTERWINKEL Mét u zie ik het
effect van strafbepaling als bijzonder
betrekkelijk. Ik zie ze alleen als een
grondslag waarop je iets kunt gaan
doen. Publiciteit is zoeven al genoemd,
voorts denk ik aan allerlei activiteiten
en organisaties die het eigenlijke werk
zullen moeten gaan verrichten.
CATZ: Zo zie ik het ook. Organisaties
van werkgevers zouden deze materie in
hun midden ter sprake kunnen brengen
VOORZITTER: Zouden bepaalde ere
codes ook niet kunnen meewerken1 Ik
denk weer even aan mijn vak het
punt „niet aannemen van geschenken"
zou in die erecode terecht kunnen ko
men. En waarlijk niet alleen in die van
journalisten.
CATZ: Ik denk vooral aan verenigin
gen ter bestrijding van corruptie zoals
die reeds in het buitenland bestaan. Ze
bewegen zich ook op het terrein van
voorlichting en houden levendig wat in
dit opzicht verkeerd is. In Duitsland en
Engeland kunnen die verenigingen ook
aangifte doen. Met name in Duitsland
zijn praktisch alle grote bedrijven in
VOORZITTER- Tenslotte nog één
vraag. Kar; niet-ambtelijke corruptie
onder dc huidige omstandigheden ner
gens worden aangepakt?
DUISTERWINKEL: Praktisch ge
sproken niet. Ik heb zulke overduide- I
lijke gevallen van corruptie gehad, dat
ieder weldenkend mens zou zeggen:
natuurlijk, die vent verdient een forse
straf. Wat gebeurde? Vrijspraak of se
poneren! Waarom? Omdat de wet in
die gevallen niet voorziet. En daarom
kan ik er niet genoeg op hameren:
doorbreek het conservatisme van de
jurist en schep een behoorlijk ruime
wetsbepaling. Dón krijgen we pas een
grondslag
DELISSEN- Zó somber wil ik de
zaak toch nog niet zien. Vergeet niet
dat elke corruptiezaak een fiscaal as
pect heeft: degene die steekpenningen
ontvangt geniet inkomen. Al is er dan
•nogi geen strafbepaling t.a.v. niet-
ambtelijke corruptie, dan blijft waar
wat nu reeds geldt. nl. dat degene die
een corrupt genoten inkomen niet
aangeeft dat is dus praktisch al
tijd het geval wegens het vermaarde
..steelsgewijze" karakter, dat de cor
ruptie heeft opzettelijk een oniuiste
aangifte doet. hetgeen dus strafbaar
is. Hier is dos. zoals ik eerder op
merkte. sprake van een misdrijf, waar
vier jaar gevangenisstraf op staat.
Dat dit beDaald nog niet genoegzaam
bekend is. moge blijken uit het feit
dat ik eens bezoek kreeg van een
rechter-commissaris en een officier
van justtiie. die mij vertelden van
hun moeilijkheden bij het rondkrijgen
van een corruptie-affaire: de man had
nota bene bekend, maar de justitie
moest hem toch ongemoeid laten....
Toen kon ik tenminste één goede op
merking maKen. nl. dat we deze man
wél wat konden doen via ziin belasting
aangifte Natuurlijk bleek hij ziin cor
rupt verkregen baten niet te hebben
opgegeven.
Hiermee wil ik dus zeggen, dat ook
zonder strafbaarstelling de niet-ambte-
liike corruptie, althans indirect, toch
wel in de justitiële sfeer en daarmee
in de openbaarheid aan de kaak kan
worden gesteld Ik acht deze fiscale
aangrijpingsmogelijkheid van de cor
ruptie een aspect van de zaak dat
meer aandacht verdient dan het tot
nog toe krijgt
Overigens ligt het voor de hand dat
men de belastingdienst en zijn mede
werking. ook indien de niet-ambtelijke
corruptie strafbaar zou worden ge
steld, voor een effectieve bestrijding
daarvan bezwaarlijk kan missen.
Geen andere dienst immers beschikt
over een zo gunstige gelegenheid en
over zoveel deskundigheid om het be
taald zijn van steekoenn'ooen e d te
onderkennen Dat ik hier in het bij
zonder een taak zie voor dc fiscale re
cherche zal niet verwonderen.