HUURVERHOGING
KORTING
maar ook compensatie
:g
Ramp Pendrecht zal wel
altijd raadsel blijven
Roemloos einde van
Walcherens fort
DE GROTE
MUITERIJ
BOUNTY
- Jrn m
DONDERDAG 23 AUGUSTUS 19*2
Vanavond op het scherm:
i Beeklen van de Boerenoorlog
en een komische opera
latei
dien-
tuurslid
breder*
fimur
slid
ISTe*
(Van onze sociaal-economische redactie)
Zaterdag 1 september wordt, bij wijziging van de
Huurwet, de zesde na-oorlogse huurverhoging van
kracht als eerste stap op weg naar volledige afschaf
fing van de rijkssubsidies op de woningbouw. De
huurverhoging, die varieert van 10 tot 12 procent.
betreft vrijwel alle voor- en naoorlogse woningen.
Ter compensatie wordt op de lonen een bijslag ver
strekt, terwijl ook de sociale uitkeringen stijgen.
Om een overzicht te krijgen van het complex van
maatregelen, dient de volgende opsomming.
zegt
heb
compli
kringel
i
lauzecn
en. Wi
stak
text 0|
oei
als it
Zilv(
zaï
gaa
niet
De huurverhoging bedraagt 10
procent in de eerste, 11 procent
in de tweede en derde en 12 pro
cent in de vierde en vijfde ge
meenteklasse. De verhoging geldt
voor alle woningen, met uitzon
dering van:
de woningen in de vrije sector,
die zonder financiële steun van het
rijk zijn gebouwd en waarvoor de
huurprijzen in vrij overleg tussen
eigenaar en huurder worden vast
gesteld;
de woningen die zijn gebouwd
met rijkssubsidie volgens de pre
mieregelingen van 1950, 1953, 1957
of 1958, tenzij de huren van deze
huizen ook omhoog zijn gegaan bij
de huurverhoging van april 1960;
de woningen waarvan de huur
prijs op 31 maart 1960 niet hoger
was dan negen gulden per week in
de eerste gemeenteklasse, acht gul
den in de tweede, zeven gulden m
de derde, zes gulden in de vierde,
of vijf gulden in de vijfde gemeente
klasse (volgens een verklaring van
de Huuradviescommissie) geen ge
breken vertoont en er geen achter
stand in het onderhoud is. (In dit
laatste geval kan de eigenaar zelf
alsnog de huurverhoging van 1960
(20 pet.) toepassen.
de woningen die onbewoonbaar
zijn verklaard of daaraan zijn gelijk
gesteld. (Voor deze woningen geldt
de huurprijs van 31 december 1950;
noodwoningen, gebouwd na 1950
kunnen slechts in huur worden ver
hoogd, als de gemeentebesturen
daartoe van de minister toestem
ming krijgen).
de woningen, die niet aan rede
lijke eisen van bewoonbaarheid vol
doen, hetzij als gevolg van ernstige
gebreken, hetzij als gevolg van ver
waarlozing door de eigenaar. (De
huurder moet in dit geval de Huur
adviescommissie in zijn rayon een
verklaring vragen, op grond waar
van de huurverhoging niet kan wor
den toegepast zolang de eigenaar de
woning niet heeft opgeknapt);
de woningen, die weliswaar in
goede staat verkeren, doch waarbij
dit kennelijk een gevolg is van
voorzieningen, die de huurder voor
eigen rekening heeft aangebracht.
(Ook in dit geval is een verklaring
van de Huuradviescommissie nodig,
die vervalt wanneer de eigenaar als
nog de kosten voor zijn rekening
neemt en daarvan de Huuradvies
commissie mededeling doet);
De woningwetwoningen die nu
al uitzonderlijk hoog in huur zijn
ioordat de huurprijs hoger ligt dan
w de prijs die geldt voor woningwet
woningen, welke in 1961 zijn ge-
gund. (Deze gevallen, waarbij men
I globaal een grens van f 100 in de
eerste gemeenteklasse tot f 800 in de
vijfde klasse kan aanhouden, moeten
door de gemeentebesturen aan de
minister worden voorgelegd, die de
lïuutrverhoging kan verminderen
dan wel opheffen).
De huurverhoging moet worden
berekend over de kale huur. Voor
bedrijfspanden wordt dezelfde
huurverhoging toegestaan, waartoe
partijen een nieuwe overeenkomst
moeten sluiten. Voor de premiewo
ningen, die niet automatisch in huur
worden verhoogd, kan bij ministe
riële beschikking een verhoging
worden toegestaan als de huur be
neden peil zou komen te liggen. Bij
onderhuur geldt een evenredige ver
hoging tot maximaal 20 procent.
GEMEENTEKLASSE
De volgende Zuid-Hollandse ge
meenten behoren tot de eerste, twee
de of derde gemeenteklasse. (De ge
meenten die niet worden genoemd,
behoreh tot de vierde of vijfde klas
se, waarvoor dus een huurverhoging
van 12 procent geldt). Alblasserdam
3; Alphen a. d. Rijn 3; Arkel 3; Ba-
rendrecht 2; Capelle a. d. IJssel 2;
Delft .1; Dordrecht 2; Dubbeldam 3;
Gorinchem 3; Gouda 2; 's-Gravenha-
ge 1; 's-Gravenzande 3; Hendrik-Ido-
Ambacht 3; Hillegom 3; Katwijk 3;
Krimpen a. d. Lek 3; Krimpen a. d.
IJssel 3; Leerdam 3; Leiden 2; Lei
derdorp 2; Leidschendam (kom) 1;
Leidschendam (rest) 3; Lekkerkerk
3; Lisse 3; Maassluis 2; Monster 3;
Naaldwijk 3; Nieuwerkerk a. d. IJs
sel 3; Nieuw-Lekkerland 3; Noord-
wijk 3; Noordwijkerhout 3; Oegst-
geest 2; Papend recht 3; Poortugaal
(Meeuwenplaat) 1; Poortugaal (rest)
2; Pijnacker 3; Rhoon (westelijk deel)
2; Rhoon (rest) 3; Ridderkerk 2; Rot
terdam-stad 1; Rotterdam (Hoek van
Holland en geannexeerde gedeelten
van Rhoon. Poortugaal. IJsselmonde
en Capelle) 2; Rozenburg 2; Rijns
burg 3; Rijswijk 1; Sassenheim 3;
Schiedam (uitgezonderd geannexeer
de deel van Spaland) 1; Schiedam
(rest) 2; Schoonhoven 3; Sliedrecht
3; Spijkenisse 2; Valkenburg 3:
Vlaardingen (kom) 1; Vlaardingen
)rst) 3; Voorburg 1; Voorhout 3;
Voorschoten 2; Waddinxveen (kom)
3; Waddinxveen (rest) 4; Warmond
3; Wassenaar 1; Wateringen 3; Woer
den 3; Zoetormeer (kom) 3; Zoeter-
meer (rest) 4; Zwijndreoht 2.
LOONCOMPENSATIE
De huurverhoging wordt voor
de loontrekkenden gecompenseerd
door een verplichte loonbijslag
van 1,5 procent, die tenminste
2,25 per week of 9,75 per
maand bedraagt. De bijslag mag
voorlopig niet in de loonschalen
worden verwerkt en mag evenmin
in de prijzen worden doorbere
kend. Alle werknemers van 23
jaar en ouder (behalve gehuwde
vrouwen) komen" voor de bijslag
In aanmerking evenals jonger®
werknemers en gehuwde vrouwen
die kostwinner zijn
Wel toegestaan, maar niet ver
plicht is uitkering van de bijslag
aan werknemers, die niet onder
een c.a.o. of bindende loonregeling
vallen en die meer dan 13.000
per jaar verdienen. De loonbijslag
WONINGPRODUKTIE DAALT
is vastgelegd in een beschikking
van het College van Rijksbemid-
delaars, die in werking treedt met
ingang van het loontijdvak, waar
in 3 september valt. De bijslag
wordt berekend over: vast loon.
tijdloon, garantieloon, tariefver-
dienste, produktiepremies en an
dere loonbestanddedefi. Extra-uit
keringen worden niet meeberekend.
SOCIALE
UITKERINGEN
In verband met de huurverho
ging gaan ook een aantal uitke
ringen ingevolge de, sociale verze
keringswetten omhoog.
AOW: gehuwden ƒ84.onge-
huwden 78.De uitkering voor
gehuwden komt daarmede op
2238.per jaar en voor onge-
huwden op 1440.- per jaar, waar
bij nog niet is inbegrepen de op
1 september ingaande verhoging,
die het gevolg is van de stijging
der loon indexcijfers.
AWW: weduwen met kinderen
84.weduwen zonder kinderen
78.De uitkering voor wedu
wen met kinderen komt daardoor
op 2376.per jaar en voor we
duwen zonder kinderen op 1656.
per jaar. waarbij eveneens de ko
mende verhoging op grond van de
loonindexcijfers niet is inbegrepen.
KINDERBIJSLAG: Loontrekken
den krijgen voor de eerste drie
kinderen een cent per dag meer
en voor het vierde en volgende
kind twee cent, zodat de situatie
als volgt wordt: eerste kind 76 ct
per dag: tweede en derde .kind 83
ct; vierde en vijfde kind 1 gulden
13; zesde en volgende kind 1 gul
den 17 per dag. Voor rentetrekkers
wordt de uitkering als volgt: eer
ste kind ƒ20.05 per maand (was
ƒ19.75, tweede en derde kind ƒ21.90
(was ƒ21.60); virde en vijfde
kind ƒ29.80 (was ƒ29.25) en zes
de en volgende kind ƒ33.45 (was
ƒ32.95). Kleine zelfstandigen: der
de kind 54 ct per dag (was 53
ct); vierde en volgende kind 75 ct
per dag (was 73 cent).
ONGEVALLENWETTEN: de uit
keringen op grond van de onge
vallenwetten worden per 1 septem
ber met 7.5 procent verhoogd.
INVALIDITEITSWET: de percen
tuele toeslag op de inval iditeits-
rente wordt per 1 september ver
hoogd van 290 tot 320 pro
cent. WERKVOORZIENINGSRE
GELINGEN: de reeds bestaande
huurcompensatie wordt vermeer
derd met 2.25 tenzij men reeds
compensatie ontvangt via de inva-
liditeitsuit kering.
BUITENGEWONE PENSIOE
NEN: de uitkeringen op grond
van de wet buitengewoon pensioen
1940-1945 en van de wet buitenge
woon pensioen zeelieden-oorlogs
slachtoffers gaan 3 procent om
hoog. BLINDEN: voor uitkeringen
op grond van de voorziening voor
blinden zijn nieuwe normen vast
gesteld, evenals voor zelfstandigen
en beeldende kunstenaars (over
het algemeen 2.25 hoger).
het 13.149 brt metende motortank
schip Pendrecht (rederij Phs van Om-
meren-Rotterdam) op 18 april 1960 in
de Straat van Gibraltar, waarbij vijf
leden van het machinekamerpersoneel
omkwamen en drie werden gewond, Is
het resultaat geweest van een aantal
factoren, die op niet te verklaren wijze
hebben samengewerkt.
Daarnaast ondervond men de nadelen
van het common rail system (de brand
stoftoevoer) en het breken van een
stuurboordnokas van een der cylinders
in een ongunstige stand. Tot deze con
clusie kwam dezer dagen de inspecteur
voor de scheepvaart T, Veerman, bij.de
behandeling van deze ramp voor de Raad
voor de scheepvaart te Amsterdam.
Misschien, zo voegde de inspecteur
eraan toe, speelden ook onoplettendihedd
of nalatigheden van het machinekamer-
personeel een rol, maar daarvan kon
niets worden aangetoond. De raad hoor
de in deze zaak, waarin de schuldvraag
niet aan de orde komt, de nu 29-jarige
2e werktuigkundige J. H. Abbink (Bol
nes), de 29-jarige voormalige 3e werk
tuigkundige J. J Col voort (Hengelo)
en de 50-jarige olieman-stoker A. M.
de Wolff.
De inspecteur deelde mede dat de
scheepvaartinspectie alle Doxford mo
toren (daarmede is de Pendrecht uitge
rust) na deze ramp gecontroleerd heeft,
de scheepvaartinspectie heeft hot oude
rail systeem niet willen afkeu
ren. In de machinekamer van de sche
pen die dit systeem hebben, heeft de
scheepvaartinspectie een waarechu-
wingslijst laten ophangen met alle
waarborgen, die in acht moeten wor
den genomen. De Raad voor de scheep
vaart zal later schriftelijk zijn visie op
deze tragische scheepsramp geven.
Herstemming van
raad in Nuth
Bij de herstemming voor de gemeen
teraadsverkiezing te Nuth, die gister
avond is gehouden, is lijst drie met als
lijsttrekker de heer J. Moonen als
winnaar uit de bus gekomen De heer
Moonen haalde tweemaal de kiesdeler
Het belangrijkste gevolg hiervan is dat
de heer J. Petit, tweede kandidaat
lijst drie, die in eerste instantie wettig
gekozen, maar niet toegelaten was
definitief als raadslid is gekozen.
Herstemming is gehouden omdat
bezwaarschrift was ingediend naar
leiding van onregelmatigheden die bij
de gemeenteraadsverkiezingen hadden
plaats gevonden. In totaal zijn 539 v!
544 stemmen uitgebracht, vier personen
hebben niet gestemd. Het aantal ongel,
dige stemmen bedroeg 27.
En bovendien waardevolle verrassin
gen! B.v. een prachtige luxe reiswekker.
Zó goedkoop krijgt U er nooit een!
Vraag een Persil-spaarkaart bij Uw win
kelier of vereniging en ga kostbare spaar-
emmertjes sparen. Koop direkt zo'n voor
delig pak!
Ideaal-Persil verzorgt uw was ideaal!
Vroeger een
internationaal
twistpunt
(van otnze comrespoondeint)
UEN roemloos en stil einde nadert
voor het eens zo veelbesproken
Fort de Éuyter. Bijna vergeten ligt
dit fort, onafgebouwd, op Walche
ren bij Vlissingen. Een halve eeuw
geleden brachten de plannen voor
dit „moderne fort met geschutskoe
pel" in binnen- en buitenland de
pennen in beweging. Frankrijk en
Engeland dreigden in te grijpen als
Nederland dit bastion aan de Wester-
schelde inderdaad bouwde. Beide
landen noemden dit „een bedreiging
van de neutraliteit van België en
verweten Nederland met Duitsland
te heulen. Op zijn beurt juichte
Duitsland de fortplannen toe en liet
interventie doorschemeren, wanneer
Frankrijk en Engeland hun bemoeie-
nise zouden uitbreiden. Ook de in
ternationale pers wierp zich op deze
„scheldevergrendeling". Kortom:
Fort de Ruyter werd een internatio
nale twistappel in een tijd, waarin
ieder moment de Eerste Wereldoor
log kon uitbreken
En nuThans worden op de Zuid
punt van Walcheren alle bunkers (on
geveer veertig) rigoureus opgeruimd,
"n voorspel tot de dijkverzwaring. En
ook het Fort de Ruyter moet vallen.
Weliswaar werd dit kostbare (zes mil
joen gulden werd destijds uitgetrok
ken) en imposante bouwwerk nooit
helemaal afgemaaktmaar in de on
overdekte eerste verdieping zijn toch
duizenden kubieke meters beton ver
werkt. Nog altijd is er een doolhof
van gangen en onduidelijke ruimten.
Opblazen loas wat al te lastig, maar
hot kwam de polder Walcheren eigen
lijk wel goed uit het fort gewoon on
der de grond te laten verdwijnen. En
daarom is het wonderlijke samenstel
van muren, gangen en ruimten nu
gedegradeerd tot een puinstortplaats.
Van het middengedeelte is al niets
meer te zien en een groot deel van
het fort zal mettertijd verdwijnen
onder een dijkverzwaring.
Het is overigens niet het eerste
Fort de Ruyter, dat even ten oosten
van de Vlissingse buitenhaven stond.
In de vorige eeuw beheerste ook een
Fort de Ruyter de Scheldemonding,
maar het stierf een onopvallende
dood tengevolge van de vestingwet
van 1874. Maar toen in 1910 in de
Tweede Kamer (in het kader van de
kustverdediging) voorgesteld werd zes
miljoen gulden uit te trekken voor 'n
nieuw Fort de Ruyter brande het
conflict los. Eerst alleen in Nederland,
politici en militairen stookten het con
flict op. België deed er nog een schep
je boven op, want dit land zag een
en ander alleen als een nieqwe Ne
derlandse handige poging om de
Schelde voor Antwerpen af te gren
delen. Zelfs de Times toonde zich ver
ontwaardigd over het Nederlandse
plan en al spoedig lazten de Engelse
en Franse regeringen hun stem ho-
Maar ook in Nederland is er lang
geen eenheid. Zo verschijnt er een
vlugschrift van de gepensioneerde lui
tenant-generaal W. G. F. Snijders. En
hij vertolkt veler mening, wanneer hij
de plannen meer dan onzinning noemt
en de volslagen strategische waarde
loosheid aantoont. Immers, dat ene
fort, hoe duur ook, zou een opmars
vanuit zee, uitgevoerd in de snelle,
wendbare, moderne schepen van die
tijd met geen mogelijkheid kunnen te
genhouden. Hij becijferde zelfs, dat
de marine of een snel te leggen mij
nenveld onze neutraliteit beter verde
dingen kan. Niettemin: in 1913, drie
jaar nadat de voorstellen ter tafel zijn
gekomen, neemt de Kamer met 54 te
gen 35 stemmen de zaak aan.
Voorboden
„De voorstellen tot de bouw van 't
moderne fort werden in het buiten
land ontvangen als de voorboden van
wat in 1914 werkelijk is geschied",
constateert mr. A. J. van Hamel la
ter in zijn brochure „De Schelde Be
slommeringen". Inderdaad: de inter
nationale situatie was in 1913 al ern
stig toegespitst en België, Engeland
en Frankrijk zagen de bouw van dit
eigenlijk toch armzalige fort als „een
medewerking ten gunste van Duitse
oogmerken jegens België". Men zag
dit fort als een groot beletsel voor
te hulp snellende troepen naar Bel
gië over water en samenspanning met
Duitsland werd Nederland dan ook
bij herhaling verweten. Engeland voel
de het fort zelfs weer als het beken
de „pistool op de borst".
Opmerkelijk is geweest, dat de plan
nen zoveel stof deden opwaaien, maar
dat de bouw (in 1914 begonnen) eigen
lijk nauwelijks enige aandacht had.
Alleen Belgische (en natuurlijk Neder
landse) kranten schonken er aandacht
aan. En in dec. van '14 bericht de
Vlissingsche Courant met een aan
doenlijke soberheid: „Aan de bouw
van het Fort de Ruyter werd de laat
ste tijd niet zoveel meer gedaan.
Thans zijn de werkzaamheden eraan
voorlopig gestaakt."
Dat „voorlopig" werd definitief.
De onzinnigheid van de onder
neming en de buitenlandse kritiek ga
ven de doorslag. De betonnen bewijs
stukken van die onzinnigheid liggen
nu scheef weggezakt in een Walcher-
se wei. koeien grazen er omheen. Het
fort valt nauwelijks op tussen de enor
me bunkers uit een recenter verle-
11
Zodra Fort Hurst aan stuurboord achterbleef,
zette kapitein Bligh een koers uit, die drie streken
zuidelijker was en de „Bounty" liep het open Ka
naal binnen. Tegen de avond werd de wind krach
tiger en de zee stond hol. Bligh ging naar de
bootsman die de wacht had op het achterdek. Het
schip krengde sterk naar lij. De kapitein keek
langs de masten omhoog. Vervolgens controleerde
hij bij de roerganger de koers en wierp een keu
rende blik naar loef.
„Me dunkt, dat het schip een beetje van loefzij
afgiert. Laat u het grootbramzeil reven, mister
Cole!"
De bootsman, een oudere ervaren zeeman, die
zijn vak voortreffelijk verstond, gaf zijn orders.
Het bovenste zeil aan de grote mast werd gereefd;
twee matrozen klommen lenig het want in tot
hoog op de bramra om het vast te maken.
Het zeildoek was stijf bevroren en het kostte
grote inspanning het zeil te bergen en vast te
sjorren. De matrozen stonden, ieder aan een kant
van de grote mast, op de „paarden" de tou
wen onder de raas, waarop de voeten steun vinden
en deden op die grote hoogte, een twintig me
ter boven dek verbeten hun werk. Aan stuur
boordzijde leek het een of ander niet in orde te
zijn. In elk geval stond de matroos opeens boven
op de ra en rukte uit alle macht aan een schoot.
Kapitein en bootsman keken elkaar aan. Cole
schudde het hoofd. „Wie is dat?" vroeg Bligh.
„De nieuwe lichtmatroos. Sir. Die Ellison, die
„Die jongen is waarlijk niet bang", zei Bligh
met waardering. „Maar doldriest is hij ook! Daar
kijk nou!" riep hij opeens. Op hetzelfde ogenblik
klonken er aan dek verscheidene stemmen: „Hij
valt!" Het kan zijn. dat het schip juist toen opeens
een flinke slingering had gemaakt of dat het on
willige touw sneller losschoot dan Ellison had ver
wacht hij stak in elk geval plotseling de ar
men omhoog, zakte door de knieën om niet ach
terover te slaan, schoot weer naar voren, greep
met zijn linkerhand tevergeefs naar de top van
de grote mast en viel voorover.
OP DE
Een veelvoudige kreet van onsteltenis schalde
over het schip. De stakker zop op dek verpletterd
worden.
Maar wat was dat? Warempel, hij was eigenlijk
niet gevallen; hij was meer gesprongen, viel een
meter of drie en hing plotseling met beide han
den aan de bramstag! Dadelijk daarop liet de jon
gen zich, lenig als een aap, langs het sterke touw
omlaag glijden, dat van de bramzaling naar de
fokkemast liep en de masten wederzijds stutte.
Op het platform aangekomen sloeg hij de mei
stomheid geslagen uitkijk op de schouder, liet
zich grinnekend uit het want zakken en klom het
want van de grote mast weer in, waar hij even
later op de bramra al weer bezig was de onvrij
willig onderbroken arbeid voort te zetten.
Bligh keerde zich om. Het opgewonden gepraat
van de wacht aan dek ging hem voorbij. Hij dacht
aan die avond in november, toen hij deze wakkere
jongen uit de handen van brutale ronselaars had
gered. Zijn moeite was beloond. Zulke zeelui kon
hij gebruiken!
„Stuurt u de jongen bij me!" riep hij de boots
man toe, „hij krijgt een dubbele portie avondeten
en een beker rum erbij."
Op 25 december was de zee tot rust gekomen.
De „Bounty" liep goed bij de wind en voer tussen
Kaap Lizard en Brest de ruime Atlantische Oceaan
tegemoet. Wind en weer werkten ertoe mee, dat
er aan boord vroliik Kerstfeest kon worden ge-
Bligh liet 's morgens al extra rantsoenen brood,
boter en kaas uitreiken. Bovendien kreeg ieder een
galon bier extra. Enkele matrozen hadden van de
bij Spithead ingeslagen voorraad dranken nog iets
voor Kerstmis bewaard; de meesten evenwel had
den alles allang opgedronken. Desondanks was er
genoeg te drinken, zodat ieder aan zijn trekken
Michael Byrne, de blinde zeeman, had aanvan
kelijk tijdens de maaltijd van de officieren ge
speeld en nu zat hij op een baal zeildoek in het
logies voor de bemanning.
Biergeur en wolken tabaksreuk vulden de be
nauwende ruimte, die door ^nkelé olielampen
schaars verlicht. Byrne was eraan gewend, dat nie
mand naar zijn spel luisterde. Het lawaai van de
drinkende en schreeuwende matrozen leek nauwe
lijks lot zijn oren door te dringen. Onverwacht
ging zijn vioolspel van het melodietje van een
Schotse dans over in een oud-Iers Kerstlied.
Michael Byrne leefde in zijn eigen wereld. Sedert
zijn zintuigen de beelden uit de buitenwereld niet
meer konden opnemen had hij geleerd zich ook
voor de stortvloed aan geluiden af te sluiten. Nu
zag hij in gedachten een Kerstviering uit zijn kin
dertijd en als vanzelf gleden strijkstok en vingers
over de snaren en bouwden de bekende melodie
op.
Plotseling werd de arm, die de strijkstok han
teerde, weggerukt, een hand sloeg op de snaren
en het spel eindigde in een dissonant. „Houdt op
met je vrome liedjes, ouwe gek, en speel wat vro
lijker?! Ja, wat vrolijks, jongens! John Brown's
body has a Het was de krakende stem van de
roodharige Iren McCoy, die al volslagen dronken
was, zoals altijd bij bijzondere gelegenheden.
Tevergeefs probeerde hij op de baal zeildoek te
klimmen. Maar een krachtige hand greep hem in
dc kraag en slingerde hem in een hoek. waar hij
bleef liggen. „Weg met jou, zuiplap!" riep een lage
stem. „Speel maar door, Byrne. Het is maar een
maal in hei jaar Kerstmis!"
(Wordt vervolgd)
TJET ZIJN wél tegenstellingen, de
beide grote programma- onder
delen die de NCRV voor haar tele
visieprogramma van vanavond over
neemt van de Britse televisie. Eerst
een foto-documentaire over de Boe
renoorlog en dan een rechtstreekse
uitzending uit de Glyndebourne
Opera van Donizetti's opera „L'Eli-
sir d'amore" (De liefdesdrank).
De documentaire brengt ons Paul
Kruger in herinnering als een van do
grote figuren in de Boerenoorlog op
het keerpunt van de 19e en 20ste eeuw,
een van de grootste gebeurtenissen uit
de nabije geschiedenis.
Het was de oorlog waarin nog de
cavalerie diende, waarin de eerste
concentratiekampen versohenen. de
eerste loopgraven en gewapende voer
tuigen. Meer er waren ook al camefa's
ETHERGOLVEN
om beelden vast te leggen van de strijd,
waarin de nauwelijks 80.000 dappere
boeren bloedig werden verslagen door
het half miljoen Britten dat ten oorlog
trok (en dat voor de tweede maal in
een halve eeuw) tegen de blanke ko
lonisten in Oranje Vrijstaat en Trans-
De foto's, hiervan overgebleven in
Engelse archieven, werden nu gebruikt
als materiaal om de geschiedenis van
deze oorlog in een tv-documentaire van
de Britse commerciële maatschappij
Granada vast te leggen.
De fotohistoricus Helmut Gerns-
heim bracht het materiaal bijeen
en Reyne Kruger, nazaat van de
grote Paul, schreef er de tekst bü-
Doordat de filmcamera beweeglijk
heid brengt in de véle foto's, lijkt
het, alsof er werkelijk directe op
namen zün gemaakt aan het front,
en verliest men het statische van
de foto telkens geheel uit het oog.
Mét de figu/ur van Paul Kruger wor
den als het ware weer levend die van
Smuts, Boflha, De Wet, Cronjé en De
la Reymaar ook keert in de her
innering terug het onpartijdig pogen
van onze koningin Wilhelmina om te
bemiddelen, een aanbod, dat zonder
meer werd afgewezen.
Een hele tegenstelling met dit pro
gramma wordt de uitzending van de
opera „L'Elisir d'amore" van Doni
zetti. die de NCRV van de BBC over
neemt om 9.20 uur.
Dc opera wordt opgevoerd in het
kader van het Glyndebourne Festival
1962. Deze opera, die gesitueerd is op
het Italiaanse platteland nabij Floren
ce, en in 1832 haar première beleefde,
wordt in de oorspronkelijke taal ge
zongen onder leiding van Carlo Felice
Cillario. U hoort Italiaanse solisten on
der wie Mirella Fneni en Luigi Alva,
het koor van de Glyndebourne Opera
en het Kon. Filharmonisch orkest van
Engeland.
Prof. Hendrik Andrlessen zal de op
voering, die rechtstreeks wordt over
genomen, h(j u Inleiden.
Aan de uitzending van dc documen
taire over de Boerenoorlog gaat ccn
vraaggesprek vooraf dat Kees van
Langcraad vïerde met dr. RL van Blan-
kenstcin.
Scandinavië: vaste
TV .-toneelgroepen
Dc Scandinavische landen Zweden,
Noorwegen en Finland hebben elk
vaste toneelensembles gesticht voor
alle opvoeringen voor dc televisie.
Slechts bij uitzonderingen zullen an
dere acteurs aan deze kern worden
toegevoegd.
Denemarken alleen heeft hieraan niet
willen meedoen, maar een eigen koers
gevaren. Met ingang van 1 januari a.s.
aal Denemarken een bestaande toneel
groep engageren voor het geven van
15 a 20 voorstellingen per seizoen.
Het aanstellen van ccn vaste toneel
groep voor televisie lijkt wel mooi,
maar voldoet op den duur toch niet,
omdat het publiek uitgekeken raakt
op acteurs en actrices die zij te vaak
op het scherm zien en bovendien steeds
blijven verenigen met andere, door
dezelfde persoon gespeelde rollen.
Commentaar
Humoreske
De AVRO-telcvisie had pisterai'ond,
na een lange sportrubriek en een aar
dige reportage van internationaal volks
dansen in Bolsward, een verrassend
goed programma van Jan Moraal, Hat
de naam „humoreske" echt wel ver
diende. Een wat gedurfd, maar binnen
dc perken gehouden mengeling van
toneel, cabaret en film, met uitsteken
de muziek van Harry Bannink.
Er waren enkele heel goede liedjes in,
maar door wei-gekozen rolbezetting
werd het hier en daar nog een best
stukje toneel. Ook daarvoor zorgden da
acteurs Johan Boskamp en Henk van
Ulsen als vader en zoon in een bran
dend heet vakanteoord.
Dat Henk van Ulsen beter acteren
dan zingen kan, hinderde in dit geval
iet want het liedje „heet"', het besta
van het hele programmabehoefde geen
zangsem maar voordracht en kreeg dat.
Maya Bouma kwam er nog even aan
te pas met zo'n echt mal liedje dat zij
met verve tevoorschijn deed brengen.
Er was wat speels gedoe met (niet al
tijd geslaagde) camerctrucs en het ge
heel had juist die luchtige noot welke
men van een zomerprogramma mag
verwachten.
Hilversum I, 402 m. 18.00 Nws 18-15 Het
XX CDIO ie Rottendam 18.20 Europese
z wemkampioenschappen te Leipzig
20 00 Edinburgh International Festival 1903
Sopraan, piano cn cello cn een ensemble
bestaande uit acht colli. Ln de pauze:
21.03—2120 VoordTacht 22.00 Lichte mux
22 N'.vs 22 1.1 Art 23 00 Sportact 23.10
Discotaria 23 5521.00 Nws.
Hilversum II, 298 m. 18.OO Accordeon,
muz (gr) 18.15 Spportagenda 18.30 Me
tropolo ork 19.00 Nw:, en wecitoer 19.10
Geestelijke liederen 19 :t0 Radiokrant 19.50
Politieke lezing 20 00 Ensemble-Parade
20.to Do weg der Brederodee klankbeeld
21.00 Muziek in miniatuur (opn) 2130
Kerkorgelcom
22 55 Bookibcspr 23.00
Menotti schrijft TV.-
opera's voor Amerika
De Italiaans-Amerikaanse componist
Gian-Carlo Menotti heeft een contract
getekend met een van de grote Ame
rikaanse networks, waarbij hij zich
verplicht voor het seizoen 1963/64 twee
televisie-opera's te schrijven. Menotti
levert ook zelf de teksten voor zijn
Fred Kaps in show
van Ed-Sullivan
De drievoudige wereldkampioen gooche
len Frd Kaps zal begin januari als
gast optreden in de Ed Sullivan tele
visie-show in de Verenigde Staten. Hij
zal tien a vijftien minuten lang zijn
goocheltoeren voor de kijkers brengen.
Kaps zal zijn werkzaamheden bij het
cabarefensemble van Rens van Dorth,
waaraan hij de komende winter is ver
bonden, voor dit optreden drie dagen
onderbreken.
Eurovisietoneel
in december
De Engelse schrijver Terence Ratti-
gan heeft het toneelstuk dat hij in op
dracht van de Europese Radio Unie
voor Eurovisietoneel schreef, herzien.
Thans wordt gedacht aan de mogelijk
heid de opvoering nog in december
van dit jaar te realiseren. Dertien Euro-
visielanden doen mee.
Wellicht zult u zich de opzet van het
plan nog herinneren: de opvoering van
een nieuw, speciaal voor televisie ge
schreven spel, op dezelfde avond en
in dezelfde tijd opgevoerd in alle Euro-
visielanden en dat in de eigen taal.
Geen Eurovisieprogramma in de zin
van uitwisseling dus. maar een sym-
holische verbondenheid tussen rie
deelnemende landen.
Het plan behelst echter nog meer, cn
wel een regelmatig programma van
dergelijke stukken, waarvoor telkens
een auteur uit een van de deelnemende
landen zou schrijven. Aangezien dc
idee van de BBC afkomstig is, werd
dc Britse tv-auteur Rattigan het eerst
aangezocht om een stuk te schrijven.
Men wil hiermee bereiken, dat de
Eurovisielanden kennis kunnen nemen
van eikaars hedendaagse toneelopvat
tingen. Rattigan had zijn opdracht op
tijd uitgevoerd, maar het stuk bleek
dermate veelomvattend te zijn aan de
cors en zoveel speelruimte te vergen,
dat de meeste Eurovisielanden zo'n
produktie niet konden leveren.
Het spel .Footnote" is gesitueerd in
cn rondom een televisiestudio en ook
dat was zo groots van opzet, dat de
meeste landen het niet waar konden
Daarom is Rattigan verzocht, het
spel drastisch te vereenvoudigen en
ook dat is nu gebeurd. Het blijft dus
„Footnote" voor de eerste Eurovisie
opvoering, en de 13 deelnemende lan
den zullen nu gaan zien, of het moge
lijk is nog in december 1962 het soel
voor de camera'! te krijgen.
Men rekent ermee, dat dan 60 miljoen
kijkers tegelijk het stuk kunnen zien
Do eerste opvoering geldt als experi
ment. wanneer die goed gelukt, worden
de volgende opdrachten verleend.
Hilbilly-muziek
voor de NCRV
Een serie van zes uitzendanoen over televisie
rount-ry-weslcnn en Hilbilly-muziek be- nts- 17*00.
ginit op donderdag 6 september a.s. in pioenschappen ie Lelp/is'».flo"j£irn*
het radiioprognamma van de NCRV. Jo weorovcrzlcht VAR A 20.20 Kx-pi
Eummelen geeft 10 deze programma's u'' de twintiger ia-
dednurtw* toelichting. uewuum V» s, w tel.
NCïRY 30.PI M.
8 Europese zwemkom»
Leipzig 30.00 Journaal.
2n 90 Boerenoorlog, do.
21.20 Eurovisie: Glyndebourna
Programma voor morgen
Moderne muz (gr) (9.35—0.40 Waterstan
den 1. VPRO: 10 00 Inzlchl rn uitzicht.
raatje 10.05 Morgenwijding. VARA: 10 20
ragmentcn uit Die Czardasfürstin. ope
rette (gr) 11.00 V d Kleuters 11.15 Zang
recital 1(1.40 OlfÉpél: ttcMe muz 12 00
Lichte muz en zang 12 nn Mcded ten be
hoeve vtn land en tuinbouw j2.33 Sport
cn prognose 12 SO Pianospel: lichte muz
13.00 Nws 13.15 Modcd en gram 13.25 Beurs,
brr 13 30 Lichte mux !4 r- K.-.n r-r.u?: Mo.
dernc en klass muz 14.45 Boekenschouw
•3 06 Ga er eens even voor zitten: a.
Zing met ons moe: b Het Vogclkwartler.
hoorspel. VARA- 1(100 Kla>« nrk muz (gr)
16.30 V d zieken 17.00 V d Jeugd 17 25
Lichte muz 17.50 Act 18 00 Nws 18-15 Pol
lezing 18.25 Tango-rumba ork.
Hilversum II, 298 m. NCRV: 7 00 Nws
7.10 Gewijde muz (gr, 7.30 Lichte gram
7 50 Het brood des levens meditatie 8 00
Nws 8.15 Radrtokrnnt 8.36 Kleutcrllcdjca
(gr, 8 50 Gram 9.00 V d zieken 9.S> Gram
9 40 V d vrouw 10.10 Gram 10.15 Morgen
dienst 10 15 Zangrecital: Moderne liederen
rond de dertiger Jat
act 13.00 Nw 13 15 Muziek uit
gr) 13.45 Liable ork muz (gr)
ierork en solist: Moderne muziek
aai ensemble: Geratel like liede
ren—n»» Muziek uit Scandinavië (gram)
1556 Klass pianomuz (gr, 16.15 Duizend
schoon. lezlr.g 16 90 Klas* kamevmuz 17 00
Deklamatle j7» Lichte gram 17 40 Beurs
ber 17 45 Hammondorgelspel (gr) 18 00 Fan.
rare-ork IR 20 De hangmat jicht progr 18 30
i nemen: Nuttige
rndngen voor do
Rccering^iitz
iropese zwemkam
o 21 o
gebrac
