TONEEL
2 Belangwekkende vertalingen
uit het Frans
r
der rassen van Achter-lndië
VOOR U
GELEZEN
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1962
Kunst in de smeltkroes der rassen, is de ondertitel van Bernard Philippe
Grosüers bijzonder interessante boek „Achter-lndië", dat bij Elsevier is ver
schenen als vijfde deel in de belangwekkende serie „Kunst der wereld". Groslier
is hiermede de eerste kunsthistoricus die de cultuurfacetten van dit immense
schiereiland tezamen heeft beschreven. Het aldus geboden, boeiend geschetste,
overzicht, is een aparte verdienste van de schrijver.
Voornamelijk is het een stenen
erfenis die de volkeren van
eeuwen her in Indochina heb
ben nagelaten. Hun tempels,
beeldhouwwerken, reliëfversie
ringen en andere kunstuitin
gen waren de enige spreken
de getuigen van opgang, blin
ken en verzinken van rassen,
rijken en stijlen. Doch toen.
eerst in de vorige eeuw. de
serieuze wetenschapsbeoefe
naars tot luisteren bereid wa
ren, was het getuigenis in ve
le gevallen verstomd, lag me
nig erfstuk geschonden of ver-
gruizeld onder de woonlagen
van nieuwe generaties.
De wel zeer traag op gang ko
mende belangstelling voor In
dochina laat zich ten dele
verklaren uit de (vreemde)
omstandigheid dat van Achter-
lndië vrijwel geen berichten
naar het Westen kwamen, hoe
wel sedert de zestiende eeuw
de Portugezen en kort nadien
ook Hollanders en Britten zich
aan de kusten vertoonden, er
factorijen stichtten en er
zelfs hun gezag vestigden.
Hun geringe interesse voor het
beschrijven van deze gebieden
vormt een merkwaardige te
genstelling met hetgeen zij
bijv. omtrent China en Voor-In-
dië bekend maakten.
Het zoeken naar de sporen van Naast
ding van het Westen, voorgoed Het betunguek-
verdwenen. En de stenen spre- kendste kunst
ken er niet van, dan wel de werk van duur-
wetenschap is er nog niet in zaam materiaal
geslaagd, hun „taal" te ont- in Laos
raadselen.
That Luang te
Vientiane. Dit
complex, in 1586
door koning
Setthathirat ge
sticht. i.< afge-
-- grote beschavingen is dus al
lereerst het werk van archeo
logen. Hun voorgangers in het
recente verleden hebben he
laas nagelaten, de menselijke
erfgenamen van deze culturen
in hun onderzoek te betrekken
toen zulks nog mogelijk was.
Nu i* veel van hetgeen tot de
oorspronkelijke leefgewoonte
behoorde, mede door beïnvloe-
Ondanks de talrijke lacunes in
de wetenschappelijke recon
structies. zijn aan de hand
van opgegraven erfstukken en
bovengronds gebleven kunst
werken de grote lijnen van de leid van de
kunstgeschiedenis wel te vol- kunst van Ayut-
gen. Groslier heeft in zijn thaya 'hoofd-
boek gepoogd en met sue- stad van het
ces de gang der historie te Ue-eeuuse
verduidelijken. Hij bespreekt Thailand). Een
achtereenvolgens de bescha- sierlijke, tot 35
vingen van vóór onze jaartel- m hoogte rei-
ling, de invloed van China en kende spits van
Voor-Indië en doorkruist dan verguld stuc be
de onderscheidene cultuur ge- kroont de stoe-
bieden en de verschillende he- pa het boed-
gemonieën waarvan Khmer, dhistisch doden-
Angkor en Thai de beroemd- monument,
sten zijn. Dat'het religieus be
leven vanuit hindoeisme. boed
dhisme en andere niet-chris-
telijke godsdiensten daarin
een voorname, zo niet de be
langrijke factor vormen,
daarvan getuigen vrijwel alle
nalatenschappen, waarvan er
tientallen in fascinerende kleu-
ren dit waardevol geschrift
van Groslier sieren.
reeks landkaarten, j,
- In een dagblad passen geen
I algemene literaire beschou
wingen, tenzij ze hun uit-
Igangspunt vinden in de actua
liteit. Daarom gaat de mede
deling voorop, dat het jongste
I nummer van O n t m o e-
m o e t i n g, letterkundig en
I algemeen cultureel maandblad
t.w. nummer 10 van de vijf
tiende jaargang, pas in huis,
Ide aanleiding tot dit artikel
vormt. (Men weet dat de uit
geefster Bosch Keuning
I N.V. te Baarn is.) Het gaat
dan in het bijzonder over een
in dat nummer voorkomend
I opstel van C. Ouboter, getiteld
„Poëzie-puur en Poëzie-soda",
Iook wel vanwege de inhoud
van dat artikel, maar meer
nog hierover, dat Ouboter be-
I zig is zich te ontwikkelen tot
essayist. Het essay is een on-
Idersehattc kunstvorm en goe
de essayisten zijn dun ge-
Izaaid. En aangezien er geen
dommer bezigheid is, dan de
inhoud van tijdschriften op te
sommen, cijfertjes te geven,
zure gezichten te trekken, grif
fels uit te delen of toekomst
verwachtingen te ventileren,
wil ik mij ditmaal, met voor
bijgaan van de zeker niet on
beduidende rest der bijdragen
in het bedoelde nummer, be-
I palen tot enige opmerkingen
1 over het essay als kunstvorm
Iin het algemeen en over Ou
boter als zich ontwikkelend es
sayist in het bijzonder.
bijzondere
kunstvorm. Hij beweegt zich ke structuur
ergens tussen kunst en weten
schap. Een wetenschappelijke
verhandeling is nauwkeurig,
voorzichtig. onpersoonlijk en
vaak droog. De houding van de
schrijver is gespannen, althans Zijn belezenheid is groot
ingespannen. Het gaat vaak gemeen, zijn smaak verfijnd
over details, over minutieuze zijn kritisch vermogen bi
bijzonderheden en onderschei- abnormaal ontwikkeld. Zijn x
Hij heeft ook novellen geschre
ven en misschien wel roman
fragmenten. maar dat hoort er
bij. Dat is als het ware de ont-
ikkeling van de linkerhand.
Engelsen
plattegronden van bouwwer
ken en andersoortige illustra
ties, completeert een uitvoerig,
o.a. uan tijdtafelen en regis
ters voorzien aanhangsel, de
ze boeiende onthulling van ge
schiedkundige. maatschappe
lijke en godsdienstige achter
gronden der Indochinese
mensheid.
TON HYDRA
in boekvorm
papier gemaakt.
HET TONEEL in boekvorm Karl Wagenfeld. „Dood en duvel"
gaat zich een vaste plaats op luidt de Groninger titel. Willem
de boekenmarkt veroveren. De Diemer is onvermoeibaar bezig
Bezige Bij te Amsterdam neemt de akker der streektaal bouw-
al jarenlang toneelstukken onder rijp te maken voor werk van ni-
zljn Literaire Pocket» op. Thans veau. In dit verband kan men
beeft ook de Groninger uitgeverij ook nog werk van Shakespeare.
Sta bo twee toneelstukken in 't Miller en O'Neill m het Gronings
Grunnegers het licht doen zien. tegemoet zien. Diemer wil hier-
ll„t 71 in twee vertalingen door mee de geesten afwenden van net
Willem Diemer. Het ene ls een op niets uitlopende genoeglijk-
vertaling van Kaj Munks Indruk- provincialistisch geschrijf der m, r,.
wekkend stuk „Het Woord". Juist „piatschrievers Een pogen
de Groninger taal Is passend bij b'j men Willem Diemer van
het werk van de grote Deense do- succes mag wensen.
n,to^dlohl»r. De mcn«en die Kaj Bij De BezigeBij zagen
Munk tekent, kan men nreoles reeks Literaire Pockets het licht
en tegenkomen in onse Nonrdellj- 4-*,Frt.eh
ke provincies. Zwijgzame mensen
uit een wijd, eenzaam land.
I Frans-georiënteerden spreken
wel van de essay. Maar. hoewel
Ihet Franse woord taalkundig de
oudste rechten schijnt te heb
ben. het zijn toch de Engelsen
I geweest die dit kunstgenre, na
de van onvergankelijke waarde
blijvende inzet door de Frans
man Montaigne, wiens Essais
I in 1580 verschenen, een eigen
1 stempel hebben gegeven. Na
I Francis Bacon kwamen, in de
achttiende eeuw, Addison en
Steele en begin negentiende
Ieeuw Lamb, Hazlitt en De Quin-
cey. Het heeft geen zin voort te
gaan met het opsommen van
I namen, maar het is geen won
der dat verscheidene Nederlan
ders. die meer in de Engelse li-
Iteratuur belezen zijn, de nei
ging hebben de klemtoon op de
eerste lettergreep te leggen en
Ihet woord voorts onzijdig te
nemen. Als leek op het gebied
van de taalwetenschap dacht ik
zo dat wie zegt „het essay".
I met de nadruk op de tweede
I lettergreep van het zelfstandig
naamwoord, voor Nederland de
I beste keus heeft gemaakt. Het
onderzoek van rijkswege naar
het gehalte van gouden of zil-
I veren voorwerpen noemen wij
immers toch ook het essaai
ItLat. exagium wegen), met
de nadruk op de tweede letter
greep.
Kunstvorm
Met voorbijgang van de defi-
Inities. die men in ieder hand
boek kan vinden, wil ik graag
getuigenis afleggen ,van mijn
Thomas, de lezer.
Ook het essay vereist de on
dergrond van een veelomvat
tende kennis. Mat
loopt niet in een stofjas
magazijn rond. Hij staat voor
de deur en schept frisse lucht.
De deur is evenwel open blij
ven staan en men krijgt de glo
bale indruk van een geordend
en rijk magazijn. De houding
van de goede essayist is ont
spannen. Indien hij boeken in
de hand heeft, sjouwt hij er niet heid. de
mee rond. maar jongleert
mee. Hij neemt vakantie
zijn eigen ernstige geleerdheid.
re vaagheid, die zijn werk J
onhelder maakt. Een pro- I
irijver moet stelligheid en I
maar de stelligheid raakt wel
eens in het gedrang. Dat ik I
eerst nu de aandacht op deze.
niet meer zo heel jonge publi-
eist vestig, vindt zijn oorzaak in I
onze vriendschappelijke relatie
van ruim dertig jaren, zijn aan-
vankelijk te grote bescheiden- I
d. de toon van voorlopigheid
zijn eerste gedrukte werk
(meest poëziekronieken) en de I
inHt 1
moeilijkheid die men ondervindt
Hij heeft geen behoefte om te bij de beoordeling van mensen
overtuigen, hij hoeft niets^ te be- die men te goed kent. Dit mag I
eeen verhinderine ziin
wijzen, al maakt hij wel eens
een nonchalant gebaar naar het
magazijn achter hem. De es
sayist is een causeur, die even
boeiend over een kapotte para
plu kan schrijven als over de
vroege romantiek. Hij is nauw
keuriger dan u denkt, maar die
nauwkeurigheid is een tweede
natuur geworden, zoals bij een
goed autorijder, een typiste of
een inpakster. Schrijven is voor
de essayist spel, improvisatie,
muziek.
Artistiek
Hier kom ik op het artistieke
element. Wie geen kunst in zijn
bloed heeft, kan geen essay 1SI t
schrijven. De essayist is twee trekken
renwel geen verhindering zijn
voor het vormen van de nood-
zakelijke akoestiek, die elk be-
Onscheidbaar
In een goed essay zijn het wat
en het hoe onscheidbaar: wat
zegt de schrijver en hoe zegt
hij het. Het heeft daarom wei
nig zin in het kort weer te ge
ven op welke wijze Ouboter zijn
onderscheiding tussen zuivere
en aangelengde poëzie uitwerkt.
Belangrijker lijkt het mij erop
te wijzen dat zijn figuur als es
sayist bezig is duidelijke
wennigheid
te
De t
kunstenaar
als geleerde, en een geleer- „verwonnen. riet zit erin uat
de als kunstenaar. Hij_ puurt uit wat hij schrijft steeds beter
de kunst kennis,
nis door in de vaeilv
Omdat de essayist onvermijde- heid
wordt, omdat de ervaring het
zelfvertrouwen steunt. Helder-
bij het schrijven
lijk tevens criticus wordt, zegt essays
men wel smalend van hem dat verruk!
hij een gemankeerde Achter of was
romanschrijver is. Natuurlijk heider omdat hij ondiep was,
wel lieden die criticus net ajs de beekjes. Geen beter
harte
de
:1
..Andorra" van Max Frisch,
taald door Adriaan Morriën. Bij
de opvoering door de Nederland
se Comedie van dit stuk maakte
Het andere stuk. dat Willem het op mij de indruk van ..lelijke
Diemer in het Gronings vertaalde anti-semitische gemeenplaatsen, die
is een Westfaals mysteriespel van door de edele anti-anti-semitische
gemeenplaatsen bestreden werden
Deze indruk is bij lezing in ver
sterkte mate gebleken. Een vergis
sing, dit stuk.
De andere Literaire Pocket
brengt de vertaling door Hans
Croiset van Alfred de Mussets in
1834 geschreven historisch drama
(in Shakespeariaanse trantj „Lo-
renzaccio", waarin het bewogen
leven van Lorenzo de Medici in
het Florence van 1537 beschreven
wordt. Een nogal langademig stuk.
maar bij nauwgezette lezing niet
•ernieti- oninteressant
In de schaduw der
ging, het probleem van de mo
derne oorlog, door prof. mr. I.
A. Diepenhorst. Uitgave N.V.
Zomer en Keuning, Wageningen.
Bij prof. Diepenhorst weet men
niet, waarover zich méér te ver
bazen. over de frequentie waarin
hij zijn publicaties laat verschij
nen of over de veelzijdigheid
waarmede hij zijn onderwerpen
kiest. Zeker, men kan zich een
behandeling denken die dieper
reikt, die minder feiten en citaten
opdient niet altijd even belang
rijk en waarin meer naar de
achtergronden wordt gespeurd.
Daar staat tegenover, dat een
nuttige algemene oriëntering
wordt geboden, die bovendien in
gewikkelde problemen bevredigend
actualiseert en populariseert. Het
Seldt ook deze verhandeling over
et oorlogsvraagstuk. in onze da-
3en een beklemmend vraagstuk
at niet alleen degenen die zich
als pacifist aandienen behoeft te
verontrusten. In het gestelde be
stek weet de schrijver wederom
eFhet
EV. GROLLE
Het Woord door Kaj Munk.
In "t Grunnegers overzet deur
Willem Diemer. Uitgave Stabo.
Groningen.
Dood en Duvel, 'n mysterie
spul noar 't Westfoals van Karl
Wagenfeld vertoald en bewaarkt
deur Willem Diemer. Groninger
Cahiers nr. 2. Uitgave Stabo.
Groningen.
Andorra door Max Frisch.
Vertaald door Adriaan Morriën.
Literaire Pocketserie nr. 92.
Uitgave De Bezige Bij, Amster
dam.
Lorenzaccio door Alfred de
Musset. Vertaald door Hans
Croiset. Literaire Pocketserie
nr. 93. Uitgave De Bezige Bij,
Amsterdam.
Aan den lijve, door Ger
Wljck. Groninger Cahiers nr
N.V. Uitgeverij „SUbo".
WANTROUWEN JEGENS DE LIEFDE
:lt dat kunnen noemen psycnoiogiscne h„itpn d crhuld de dood
zeker- peilingen, die^genadeloos door- Jn ziin ma^ker bewerkt en be-
Van Colette, de boeiendste vriie zwerfster
KSïïTT Prachtig getekend
scheen bij Bruna reeds de vijf
de roman, La Vagabon-
d e, in de vertaling getiteld
De Zwerfster. In dit
boek zijn de autobiografische diep-gravende bladzijden
elementen vele. Na haar schei- ,""J Ijl
ding van Henry Gauthier-Vil-
haar maatschappelijke
heid zou bieden, deinst ze terug dringen
ondanks de drang van haar zin- chaam en ziel van de mens, zo
nen. Nogmaals die slavernij, op als Sartre hem ziet. Niets wordt
zijn best toch een band voor een verhuld; de geheimste gedachten
heel leven met de gevaren van en gevoelens worden blootgelegd;
sleur en vervreemding, kortom het fysieke leven, correlaat aan
een herhaling van wat ze heeft het zieleleven. ontvangt eenzelf-
doorgemaakt in het eerste huwe- de speurende aandacht,
lijk. Het vertrouwen, de durf Wat is Herostratos an-
om een nieuw begin te maken ders als een studie van de mens
en onbevangen zich aan de lief- die zijn medemensen haat, om-
de gewonnen te geven, ontbreken, dat ze hem niet genoeg ruimte
Op de rondreis door Z.-Frank- laten, en zich op hen wreekt
aanwezigheid door in het wilde weg zijn re-
bieden, vol ver op hen leeg te schieten?
;emt een I n ti m i t e i t geeft het por-
en tour- tret van de vrouw die tot haar
blijft de impotente echtgenoot terugkeert.
omdat ze een afkeer_ heeft van
de normale liefde.
rijk. als Maxime's
geen tegenwicht Kan
groeit haar besluit. Ze i
uitnodiging aan voor
door Z.-Amerika er
.v die
haar waanzinnige man niet ver-
Deze strijd tussen liefde en ge- laat ondanks alle aandrang van
borgenheid aan de ene en wart- haar ouders.
trouwen en vrijheidsdrang aan Minder diepgaand is de begin-
de andere zijde, wordt door Co- novelle die de bundel zijn
lette in prachtige, psychologisch geeft. Ze brengt de lezer
"SS SSfiSJTSS tor.. b»«er bekend onder rij. worden, dat de
«IJn. maar dit verhindert hem „,sll_ - wel tot een twe
gete
kend. Ook hierin is een sterk
autobiografisch element present,
bijgevoegd
het
SARTRE
De Spaanse tragedie. door Jef to hebben over pseudoniem Willy, is de schrijf-
Last. Uitgave Contact, Amster- meratuur en leven. Dit Cahier ster als variété-artieste opge- gekomen
dam. bevat 16 (over het algemeen be- treden in Parijse music-halls De vertaling, het werk
km verroek van Spanje om toe- hoorlljke) gedichten, eén essay en heeft ze veie rondreizen ge-
l.Si TSTt E E C Ï.S maakt door Frankrijk, vrr-
nieuw de vraag actueel gemaakt „etiteld Poëtisch bondfn aan d"v«rs* s«Hschap-
naar de bestuursvorm m dat land '\fnVlkeningen bH P*n Over dat zwervende le
en naar de mate waarin binnen xMrimenfalïïml" Ete ven van het ene huis van ver-
ïchriftï 'Xn.oHndl maak naar hot .«tore, van de
aÏ vr„»Jfd niet best gesteld „Vijftigers" Gelukkig, dat de li- ene stad naar de andere, geeft ,niet-scringe
hld 2\>£rwin: ratuur een levende zaak is en bet boek vele kleurige bijzon- den zet.
^„«^™rra°^oh dtmlntinoll. aan _d. litor.tr. „orh«!on.
i Jacoba van Velde, is
van hoog gehalte. Dit is
des te verdienstelijker,
daar Colette, door haar
persoonlijke wijze van
zeggen en verrassende
aelden. een vertaler voor
moeilijkhe-
Ook aan Jean-Paul Sar
tre. de Franse filosoof-li-
terator, durven de Neder
landse uitgevers zich nu
wagen. Na de vertaling
wel de
f de democratie was bitter wei- modes maar een kort leven is be-
n.~g gebleven Hoe is het thans* schoren. De „Vijftigers xijn na Er moet gevochten worden te-
Ons daarvan enigszins een oor- een decennium aL passé Onder gen schriele directeuren en ïm-
deel te vormen, is onze Europese dankzegging aan hun vernieuwend presarïo s. tegen een soms ias-
niw-ht «riirbii wii moeten trach- streven mag men zich er over tig, veeleisend publiek. tegen
?en door eventuele uiterlijkheden verheugen, dat de jongeren hen. vermoeidheid en lustelc^sheid m ¥BU BC.
alon. aota.go d,t o».y, al aan do kaal ™ai"'e'dCe br.oht do.r Bran., moo.t
Jof Last hooft dest.jds ooo ac- ^„„«n „Hon. kodorr ooktogen do voraookm
«'hirffhS ipaanso'valk*op^on Oo novellen en vooral daarvan „lootstaan d.e achter de
is in 1961 teruggekeerd heeft aan- aa-sc auteur zal debuteren,
vankei.ik niet dan weinigen van ""d, opgenomen, zijn van een
zijn oude makkers teruggevend^ gehalte: bondig, goed opge-
maar heeft niet genist voordat tuj bouwd en verrassend van inhoud.
«2? £$d b^P^neTv£: Door dit cahier wordt men be-
JSv^Sencz* er zijn beschou- nieuwd naar volgend werk van
wmgen van toen en van nu Ger van Wijck.
coulissen komen aansluipen.
De centrale figuur
s Renée Néré.
cllenbundel
L e Mur volgen, als
tL.R.P. uitgegeven door De
het boek Bezige Bij. Beide werken,
gescheiden eerstelingen van Sartre's
EV. G.
bittere
als aan een doorlopende
dering. Wanneer de liefde weer
in haar leven komt in de ge
daante van een rijke, jonge i
ikelijk
aanvankel
koelheid.
waarin al te vaak het li
terair element wordt tot
illustratie en demonstra
tie van des schrijvers
wijsgerige ideeën.
Spanje van de burgeroorlog.
Vier ter dood veroordeelde repu
blikeinse strijders brengen hun
laatste nacht door in een ge
meenschappelijke cel. Eén de
verteller zal gespaard wor
den. als hij het hem bekende
schuiladres noemt van zijn vriend,
een der leidende figuren uit de
beweging. Hij verzwijgt het,
maar noemt lukraak het kerkhof
met de bijbehorende gebouwen.
En nu gebeurt het onverwachte.
Hij wordt inderdaad vrijgelaten,
want juist daar had de vorige
dag zijn kameraad een nieuwe
schuilplaats gezocht. Zo heeft
zijn makker bewerkt
wijs geleverd van de absurditeit
van het leven.
De jeugd van een
leider, dc grootste der vijf
novellen, geeft flitsen uit kin
derjaren en jeugd van een jon
gen uit de middenstand, een be
schroomd. onzeker mensje, dat
zwicht voor iedere sterke per
soonlijkheid. die hem op zijn
weg tegentreedt. Op een bepaald
moment in zijn geestelijke ont
wikkeling echter ontwaakt in
hem de vaste wil ..iemand" te
worden, een figuur waarnaar an
deren bewonderend opzien en van
wie ze hun orders verwachten
en ontvangen Hij trekt zich op
aan het anti-semitisme in zijn
kring en overtreft de anderen in
brute grofheid die zijn innerlijke
leegheid moet verbergen.
Sartre vindt hier de gelegen
heid de fascistische bewegingen
in het Franse cultuurleven van
de 30er jaren, vooral, maar niet
uitsluitend onder de jeugd. te
ironiseren op zijn droge, nuchte
re manier, waarbij iedere pijl
doel treft.
Satire
Onbarmhartig drijft hij de spot
met de zelfgenoegzaamheid, het
egoïsme en de domheid van de
Franse bourgeoisie. de klasse
waaruit hijzelf voortkomt. In zijn
rustige toon is deze novelle van
bijna honderd bladzijden één sa
tire geworden. Ze geeft een
prachtig staal van Sartres lite
rair vermogen.
Een storende eigenaardigheid
van deze filosoof-literator. hierin
door velen gevolgd, is zijn hang
naar het triviale, zijn voorliefde
voor de lagere regionen van
het fysieke zowel dis van het
psychische leven. Deze hyperin-
tellisente man heeft nooit willen
begrijpen, dat tot goed schrijven
ook behoort de kunst van schif
ten en weglaten, hoogstens door
een enkel detail suggereren. Zijn
zuiver-liter air werk legge men
daarom niet in de handen van
geestelijk onvolwassenen.
DR. M. C. v.d. PANNE
Colette. De zwerfster. Uitga-
ze Bruna. J. P. Sartre. De
muur. Uitgave De Bezige Bij.
worden bij gebrek aan creatief ideaal dan om tegelijk diep
talent. Maar de echte essayist helder te schrijven. Voor zu
is een verschijnsel op zichzelf. formeie idealen kan een
Neem Van Deysscl. die al aan sayist in ge>-
het begin van zijn loopbaan, als Qok de iezer-
heel jonge man, schreef dat be
weren beter is dan bewijzen.
Zulk een uitspraak typeert de
geboren essayist, als ook het
feit dat hij zijn geschriften op
stellen noemde. Dèzè speelse on
derwaardering is eveneens
prachtig. En wie kan Dirk Cos-
ter recht doen, indien men hem
niet als essayist beoordeelt? Ik
kan zijn werk niet meer lezen
(dat van Van Deyssel nog steeds
wél), maar dat verandert niets
aan de zaak dat hij een onver
valste essayist is geweest.
Neem Ter Braak: is dit niet hét
grote voorbeeld van een Neder
lands essayist, die noodzakelij
kerwijze ook een paar mislukte
romans geschreven heeft?
Nauwelijks
De essayist heeft in Nederland
nauwelijks een publiek. Van
Duinkerkens Verzamelde Ge
schriften worden met steun van
het O.K.W. uitgegeven (waar
over in deze kolommen binnen
kort meer).
Eigenlijk moest het ontwikkel
de publiek de goede essayi'sten
(alleen de echte dus) op de han
den dragen. Een man als G. H.
M. van Huet. die leest en lezen
laat, zonder de menigte te be
hagen. al heeft hij natuurlijk
zijn publiek, wordt veel te wei
nig genoemd, geciteerd en ge
prezen. Humoristen zoals God
fried Bomans en Simon Carmig-
gelt. van wier kwaliteiten nie
mand iets wil afdoen, stelen de
aandacht van het grote publiek
en voor een deel zelfs terec'it.
Welnu, wie met een opkomend
essayist uit onze eigen kring
kennis wil maken, leze in Ont
moeting de artikelen van Oubo
ter. Ik weet het: de orthodoxe
protestanten zijn op de lectuur
van essays niet ingesteld. Men
kent de dichter Geerten Gos-
saert. maar niet diens briljante
opstellen over Swinburne en Bil-
derdijk. De meelevende protes
tant kent geen tussenweg tus
sen ernst en ontspanning. Be
halve zijn kranten leest hij zijn
kerkelijke bladen en enkele
zwaardere periodieken. Dat is
de ernst en voor de rest zoekt
hij lichte kost. of de spanning
van een detective-verhaal. Op
deze wijze mist hij de erudiete
ontspanning, die een speels ge
schreven essay hem bieden kan.
Hij meent onbewust met geleer
de verhandelingen te doen te
hebben ide overeenkomst iS ook
soms bedriegelijk). Op de mid
delbare school heeft hij geen
smaak voor essays gekregen en
fragmenten van zulke proza
stukken als examenopgave heb
ben misschien de deur dichtge-
daar
Ouboter
Ik heb het wel meer gezegd
en ik blijf erbij: het meer dan
overvloedige kerkelijke ge
schrijf. de eeuwige kwesties en
misverstanden, de in de arena
kampende professoren en domi
nees. die elk subjectief ervan
overtuigd zijn te vechten
RIJNSDORP.
Voor U gelezen
Mensen volgens program, door
Alphons Matt. Uitgave Het We
reldvenster, Baarn. In de serie
Boeken van vandaag.
tijd blijvende actualiteit en het
zou fataal zijn. indien wij aan
die aanwezigheid gewend zouden
raken en er als aan een vreemde
zaak zonder meer voorbij leven.
Daartoe is te minder aanleiding,
nu ook binnen het communisme
zelf zich wijzigingen voltrekken.
Er rijzen trouwens vragen. Met
een enkele afwijzing kan niet
worden volstaan. Hoe is het com
munisme ontstaan? Welke kwes
ties stelt het ons? Hoe is het met
ons antwoord? Het communisme
dient zich aan als verschijnsel op
dezelfde aarde waarop ook wij
wonen en waarop de communica
tie steeds toeneemt en die zelf
bovendien steeds kleiner schijnt
te worden. Zelden hebben wij on
ze kennis van het communisme
en van de communistische mens
zo aangescherpt gevoeld als bij
de lezing van het hierboven ver
melde boek. waarvan wij de le
zing dan ook alleszins aanbeve
len. Hier geen negatieve schets,
maar een positief ingestelde be
nadering. waarbij ook fouten bij
de niet-communistische mens niet
onvermeld blijven. De schrijver
toont zich een knappe reporter.
De vertaling van dit boek is van
Marga en Cor Holst.
Het wonder van Napels, door
V. T. Calnan. Uitgave Dc Fon
tein, Utrecht.
In deze vertaalde roman geeft
Calnan een beeld van een Ame
rikaan. die na zes jaar naar Na
pels terugkeert om er de verra
der te zoeken, welke hem tijdens
de oorlog met een groep vliegers
overleverde aan de Duitsers. Hij
zoekt niet zozeer de wraak dan
wel de motieven die de man
neeft gehad voor dit laagharig
verraad. De Amerikaan is zo ge
obsedeerd door zijn speurtocht,
dat hij de religieuze en culturele
schatten, die Napels hem toont,
met ziet. Zelfs de liefde van een
Italiaans meisje weet hij niet te
beantwoorden. Indirect de dood
van de verrader op zijn geweten
krijgend, ontdekt hij te laat het
verkeerde te hebben gezocht op
zijn Napolitaanse reis. Hij offert
daarom zijn leven voor de mis
daad van een ander en wil zo
voor het kwaad boeten.
Het lijkt ons toe dat Calnan
zijn verhaal heeft geforceerd door
het aldus naar een einde te bren-
llcl aluua naar een cinae xe Dren-
ige zaak. hebben sinds gen De boetedoening is onbevre-
dag verhinderd dat er digend in deze roman, Calnan
liFoT-^ir-iotror. ie f had betcr kunnen wijzen op de
literair leven is gekomen en dat goddelijke vergeving, die een ïp.
vórmd" dafJoofSïs dl, hoi I vïhaaf zou"
moede, misdaad en dc samenle-
ving in deze stad.
