('or Alons
Europa's Christelijke Literatuur
ZEVENTIG
JAAR
Erasmus
Dwars door de zomer
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 9 JUNI 1962
Interieur-architect en
Industrieel vormgever
IHIIliiilliil
Wie vandaag door welke stad of welk dorp wandelt verwon- Bergfabrieken te
dert zich nauwelijks dat in de etalages van meubelzaken de na- Oss>, stands voor
maak-stijlen waarmee de vooroorlogse generatie sedert het laatst fra^oor'deNieuwe
van de negentiende eeuw werd opgescheept thans nagenoeg geheel Kerk te Delft en de
zijn overvleugeld door het moderne meubel. Natuurlijk wordt er Herv. Kerk te Was-
ook met het moderne meubel, nu daar „brood" in blijkt te zitten hoort^ook anuSnog
volop geknoeid, maar over het geheel kunnen we toch constateren tot zijn werk. Min
dat de groot-industrie volkomen „om" is, vergeleken bij de der- dei
tiger jaren. Wie echter mocht denken dat het goede moderne meu- hield
bel eerst een verschijnsel van de naoorlogse jaren is vergist zich.
S®estaat er een christelijke
literatuur van Europa? Tegen
woordig nu nationaal en inter
nationaal het domein der lite
ratuur in pacht lijkt te zijn bij
de niet-christenen wordt de ge
dachte, dat er een christelijke
Europese literatuur bestaat
(niet alleen: heeft bestaan,
maar nog bestaat) bijna ab
surd. Daarom is het zo goed
■zich door een waarlijk deskun
dige eens de ogen te laten
een gespannen voet stonden met
een of ander onderdeel der chris
telijke confessie; ja, er zijn zelfs
schrijvers, die hun spel zijn gaan
dan doet men niet voortzetten op de stoep, buiten
voor de deur. Hoe onchristelijker
Europa wordt, hoe meer spelers
er zefs zijn. die buiten spelen,
dan binnen. En toch. hoe zij ook
minder dan een adembenemen
de ontdekking. Er is een chris
telijke Europese literatuur, le
vend, springlevend vanuit een
eeuwentrtide traditie. !'M™
het ..offici- tijd.
het geheel
van
fof
BÖII
i de branding van deze bewogen
Ons land moge literair eei
stilte beleven, rondom on
is het anders gesteld. Daa:
nog beseft, dat het ook i
teratuur gaat
de li-
De Duitse literatuur-historicus
Gisbert Kranz heeft de enorme
taak op zich igenomien een over
zicht te geven van bijna vijf
eeuwen christelijke Europese lite
ratuur. Het is een even indruk
wekkend als omvangrijk boek ge
worden deze bij Paul Pattloch
Verlag Aschaffenburg versche- -
nen „Europas Christliche Litera- Gisbert -Kranz
•tor 1500—1960". ehnsteliike iiti
Uiteraard heeft Kranz zijn keu
ze bepaald. Hij heeft alleen schrij-
ele" christendom,
bezien horen zij e:
zij op him wijze aan deze chris
telijke literatuur tot lof
Drie-enige God, tot heil
Europese mens.
de hoogste t
gen van mens en leven. Daar
heeft het Christendom in een uit
gebreide en veelzijdige literatuur
St Gisberg Kranz besluit zijn in
drukwekkend werk met een ci
taat van Friedrich Heer,
De strijd, die in de vorige i
bouwen begonnen is. heeft zich in de
is- ze verdiept en verscherpt voort- cjtaat dat een beroep doet op de
SSSi -W- H V,r.„rordeUjB«,d
tuiging ook maar één ogenblik van allen. die bl) de Christelijke
rust gegund. De twintigste eeuw literatuur betrokken zijn:
geeft dan ook een ontplooiing te „Wenn wir uns von Ihm mahlen
zien van de christelijke litera- lassen, auf Seiner Mühle, dann
vijftal perioden heeft tour als voordien voor haast on- werden wir auch selbst wieder
- Europese mogelijk werd gehouden. mahlen können wenn Er will.
Vijf perioden
Toen de Gronin
ger Cor Alons na
zijn opleiding aan
de Academie Mi
nerva te Gronin
gen en de Konink
lijke Academie van
Beeldende Kunsten
te 's-Gravenhage
zich als binnen
huisarchitect en in
dustrieel vormge
ver in de Residen
tie vestigde bekeek
men (het was om
streeks 1926) zijn
eenvoudige, dood
eerlijke strakke
meubelen niet zon
der argwaan. Het
ontbreken van
rood-pluche en bal-
poten deed onbe
hagelijk aap. Het
leken meubelen om
naar te kijken, niet
Er behoorden dus
In 1927 nog moed
waardclijk gewon
de inzichten van
een binnenhuisar
chitect wiens werk
openlijk getuigde
van iets nieuws.
Wie goed zag, bemerkte dat de ont
werper zonder meer had afgere
kend met de verleugende meubel
producten van de 19e eeuw en weer
was teruggekeerd tot zuiver am
bachtelijk werk wat o.m. inhield
dat alle overtollige franje werd af
gesneden.- Dit werk
der bekend is dat hij van zyn jeugd Cor Alons
geschilderd heeft. Alons
niet van aan de weg te
Niettemin heeft hij in sen weinige maar practische
1953 een deel van zijn schilder- meubelen, zodat lichaam en geest
werk tentoongesteld in Panora- zich, voor zover het de woon-
ma Mesdag, ter gelegenheid van ruimte betreft, kunnen ontspan-
door bet Protestant, Cultu- e„ waar he, bijv wertnlim.
i betreft, de geest zich gemak-
verdeeld. Groté theologen en filosofen dies ganze Welt zu Seinem Korn'
t io die van de hebben de handschoen hun door Voor dit wereldomvattend per-
paatd. Hij been alleen scbru- ^«jende eeuw: beginnende bij tet speetief opent dit veelzijdige,
opgenomen, die „ongeacht l^h^blttéfcên Jose' Pieper. Kart Adam. Romi- boeiende, haast overweldigend,
het no Guardini, Jacques Maritain boek ons verrassend de ogen.
de hebben in Emil Brunner en Karl
nationaliteit of confessie in chris
telijke geest geschreven hebben «taat
over God. wereld en mensenleven Human,
en wier boeken boven de grenzen
van hun confessie of taalgebied
hun invloed hebben uitgeoefend."
deze periode geheel
de vernieuwing:
de Reformatie
Men hoeft Barth hun protestantse tegenvoe-
verbazen tors gevonden. Zij allen staan
Allergrootsten
lid is. georganiseerde expo- t-eliik kan' concentreren zodat Gisbert Kranz heeft zich doel-
Toen bleek wel dat critici Jet weS go^ e^Xt kan wor- bewust tot de allergrootsten be-
Contra-Reformatie,
zich dan ook niet
dat bijv. in één hoofdstuk Luther
en Calvijn tezamen beschreven
worden met Loyola en Teresa
De tweede periode, de zeven.
als De Gruyter en Cornelis Veth
ook dit werk naar waarde
schatten. Juist ook ut zijn
het werk goed en vlot kan
den gedaan. Interieur- en meu
belkunst is een bij uitstek die-
de problematiek
hun tijd. Hun geluid is niet
schuchter afwerend, verdedigend,
maar helder en klaar, aanvallend
en actief. Engeland kan bogen op
mannen als Ches
terton, C. S. Lewis;
EV. GROLLB
Gisbert Kranz: .Europas
Christliche Literator 1500-1960".
Paul Pattlooh Verlag, Aschaf
fenburg.
En de industriële vormge- °aar bl°" en bibliografie, terwijl di gescheiden. De grote Span- op papinj- het Rus-
L. eri!f£ia.tfrn:fü jaanfen: Cervahtes5 Caldcroo
Die moet op
fabriek schrijvers het duizendtal 1
jk schrijdt. De ru::
[n_ klimmen der
In maar toe. hoewel de „«eltrijver
„Een uiteraard moet vaststellen, dat pénelon
schilderwerk is hij zeventig jaar
jong. Zonder zichzelf te verloo
chenen is hij met het ouder wor- HE
den meegeevalueerd met de tijd. Iijn pi'aats"'hebben onmtddëÜTjk schrijdt. De reeks neemt bij het 3e""DiL'üe
Zijn meubels werden wat soepc- „aast de directie of naast de kl.mmen der wen met af -A
ter. de gebogen tjm werd niet ge„ie„r.bedrijfsleider e.d.
versmaad, maar ondanks een Amerika zegt men terecht:
misschien wat lichtere toets bleef goed ontweFper is uw zakelijk Europa met meer christelijk
zijn werk het kenmerk dragen sUCces Wanneer dat meer tot de sedert de 17e eeuw de saeculari-
van gedegen vakmanschap en een grootindustrie in Nederland zal sering en de ontkerstening hand
zekere voornaamheid Cor Alons doordrmgen, zal dat onze export "~M f" J
»»ft pnet ~t, goe(Je k(Jmen
Zo vaak ik het atelier
Alons heb bezocht en met hem lijfce literatuur. Een des te groter
sprak over de taak van de kun- wonder als men mede m ogen- ^en 2ic,h reeds van haar
chitecten sterk heeft beïnvloed besef! van de lï^nSSSf."' «rend. °P Si» kan
door zijn hoge opvattingen.
perkt. Desondanks heeft hij zich Hoezeerin deze tijd de terton' i.. Lewis; ST/C im r L'lVt i -\T\.V OATrn
genoodzaakt gezien bij"na 300 wereldiijke literatuur opkomt, he- Frankrijk op Mau- \- b ILL.ll LtvAS/V\\ 5 KOI LH
schrijvers uitvoerig te behandelen mpl e_ Jaarde worden „ooit v
Marcel; Italië
vinden hun tegenspelers
barok: Biderma
de Engelse Milton
unyan, in de Franse Pascal
'énelon en wat "ons land be
treft in Vondel. Om slechts deze
namen te noemen.
In de achttiende
sische emigranten-
Bidermann, dom op Berdajew
Op bijkans ieder
begint gebied der literaire
cor sprake
kunstenaar met een eigen
stijl, die door zijn jarenlang le
raarschap aan de Haagse Konink-
Ujke Academie voor Beeldende uvci uc vau
5SSÏÏL ti'°ïUeï..£i°"ueS.,::fAr; stenaar heb ik iets beseft
wezenlijke samenhang der ver- a0Iy a -.
schillende kunsten. Schijvers. het Christendom in Europa
t op onze dagen Voltrekken. Het Christendom wordt lyriek drama, dag-
levende christe- minder vanzelfsprekend. Ja, vele 8
«- ooraanstaande literatoren heb- b°ek- essay- enz-
Europees is. Bovendien gen da^ jjij veien hunner zich Ov6fv/06c/
- nog sporen van het_Chnstendom
Tentoonstelling
dichters, componisten, schilders. ej ^?uar» J? laten onderkennen. Toch zijn er Het boek
architecten, zij allen staan vaak heeft dat. verdeelde Christendom nog namen die met ere genoemd Kranz geeft hiervan
tegenover dezelfde moeilijkheden. 6611 steeds minder christelijk kimnen worden: Tersteegen, Wes-
- - - Europa, Jerwijl hot van origine ley_ cowper. Young, Hamann,
digingscomité dat zich
taak heeft gesteld wi
stelling in het Gemeente Mu-j
seum te 's-Gravenhage voor te
bereiden. In een Erecomité heb-
Atons tot'dc eersten behoort dl, do»r de k.mcrs liepen vrot- ben. onder voorritterseh.p
tn de strijd tegen wansmaak gen zich ei wat dit wel zou moe-
pioniersarbeid hebben verricht «en tuisten. Zolang de grootindus-
vond zijn streven biet direct in '«'e 'e 'e| vzn de minste weer-
dc hem bekende van huis uit iJTiHI minente vertegenwoordigers
anti-revolu:ionaire kringen waar- miljoenen leeuw.enkopjes liet w-
dering, doch wa» het de S D A P. (zielloze namaak
voor wie hij in 1927 via het In- p4,w*
stituut voor Arbeiders Ontwikke
ling medewerkte aan het innch- I- m
ten van modelwoningen. Dat men be"- Dat hee." Alons dan binnenhuisarchitect, Pr. Hendrik-
in protestants-christelijke kringen ook ondervonden. Ik heb er nooit iaan 2g te Overveen, gaarna op
nnu niet toe wan nan de belang- SP'J1. van gehad tot
AflpefA «-hen
M voorhield werkt onmiskenbaar na belangrijke opdrachten mocht van Europese geest is, toch heeft
bij hen die in de tegenwoordige uitvoeren acht hij een bijzonder datzelfde Christendom in zijn lite-
H ontwikkeling van de interieur- voorrecht. Alons behoort tot die fatour een eeuwenoverkoepelend,
kunst en industriële vormgeving protestantse kunstenaars die zich indrukwekkend monument ge-
eenzelfde compromisloos stand- met aan de dienst der kerk heb- sticht.
Symfonie
vormde Kerk te Noordwijk aan Gisbert Kranz vergelijkt deze
Zee. Het streven naar innerlijke christelijke literatuur met de uit-
vernieuwing. naar het
estetisch
Maar het wordt steeds duidelij- alleen
overvloed
boek, dat
de dienst der kerk heb- sticht.
punt innemen, een houding die onttrokken. Hij was om.
voor hem karakteristiek Is al- ,n de Nederlands Her-
dus kan men lezen in een
richtgeving over zijn persoon
werk, samengesteld door een hul- woord.
een machtig
zicht geeft van de
invloed van het
welbewust Christendom op on-
moderne bescha-
tot antwoorde vorm, het vaak
tentoon- zaam optornen tegen de stroom
verleu- zijn eigen melodie
i vroeg eigen instrument,
van dom vooroordeel
gende conventie, is dat, zo vroeg eigen Instrument, en toch
ik mij af, niet het leven van al- bij al deze menigvuldighed spra-
le geestverwante culturele wer- ke van een harmonisch kunst
kers die hun leven en werk werk. Er zijn, zo zegt Kranz, al-
ker, dat de christelijke schrijvers
zich moeten gaan afzetten tegen
de tijd. Christen-zijn wordt hoe-
langer hoe meer een zaak van
persoonlijke geloofskeuze,
weloverwogen en we!
neen-zeggen tegen de geest van
de tijd. een strijdbaar bezig zijn ving, maar dat ook
verblijdende en
ïstèndom! de ^schrijvers uiteenlopende"1 litéraire stromin- moedgevende ver-
de muzikanten. Ieder speelt gen zich aandienen. Eerst de ro- gezichten opent.
bespeelt zijn mantiek: met de grote verdedi-
gers van het Christendom voor
wie de kerk haar bestaansrecht
bewijst als promotor van cultuur
wetenschap, vrijheid en men-
gezichts- tijd schrijvers geweest, die op senreüht: Schleiermacher,
*s-Gravenhage. tal
J. RISSEEUW.
eertijds zuiver handwerk) zouden
circulaire met
feit dat de kerk. de school er
politiek nog alle aandacht
energie opeisten.
Eenvoud en
degelijkheid
t« hebben bë- "nvra«f
ne, ilen die hij door dere bijzc
de zijn eigen meubelmaker in 1927 gezonden. Wanneer Cor Alons,
d*e S' roh-Sr^eco?/. buieemhitect, Tuct Ah™, dom.
ook toen reeds ontwierp
eerste stalen meubelen, „ai zijn
- werk", aldus De Gruyter, „ken
merkt zich door eenvoud en de
en onopzichtige no-
adequate materiaal-
behandeling. Het is van smaak Toen wij de
dan gen wat hij
uniz&ki's IS.
- typisch Nederlands, m
C p| |t~É* Nederlands op zijn best
//Vv» JLLULLL Alons bleek een veelzi
Dienende kunst
jubilaris vroe-
een interieur
architect primair acht antwoord-
veelzijdig kun- de hij: „Precies hetzelfde als
stenaar, niet alleen woon- en voor een architect; hij moet
Het lil op de voortiand ge- i^theek"^. eïïi «cheppen. De bimienhuis-
zegd. d.t het boek van de Ja- "bhitect moet er voor rorgen
panse schrijver Tanizaki „De ^oorwerp^ urdmk, keuken- dat de -
sleutel" thuis hoort uitsluitend
In handen van volwassen le
zers met een gerijpt onder
scheidingsvermogen, want
■enerzijds kan men dit boek
verwerpen om zijn thema, an
derzijds bewonderen om de
knappe en subtiele behandeling
daarvan. Voorts dient men re
kening te houden met het feit,
dat de schrijver een Ooster
ling is, waardoor aan het ge
geven een kleur gegeven is,
die de westerling niet kent.
Cha
teaubriand, Lammennais, Mickie-
wicz en vele anderen.
Daarna komen de mannen der
tweede generatie, die niet als
verdedigers van het Christendom
optreden, maar veeleer de geest
van hun tijd strijdbaar aanval-
Newman en Kierkegaard,
Een uitgever van verzen moet
altijd aam zijn publiek denken.
len: Newman en tvierxegaara, T ti. «u^hiAr riph nn&zn-
mooten hier met nadrok vermeld I'ro'Af
in het geding is, is de epische
poëzie als genre, haar eigen aard
en haar eisen.
worden. De 19e eeuw ligt tussen
de Franse en de Russische revo
lutie in. Velen hebben zich dan vingers
ook moeten afzetten tegen neo-
humanisme, liberalisme, socialis
me, materialisme, positivisme,
atheïsme en nihilisme. Van dit
alles kan men de sporen ontdek
ken in de christelijke literatuur
uit de vorige eeuw. De meeste
schrijvers zijn pas tot hun ge
loof gekomen vanuit het ongeloof.
Onder hen zijn te noemen: Gór- ha|rad, dichter
res, Schlegel, Donoso Cortés,
Mickiewicz, Dostojewski, Bloy
en Péguy; terwijl Brentano. Kier
kegaard en Verlaine, lange tijd
van het geloof vervreemd, zich
bekeerden.
tastbare faam verworven heen
die poëten kan men aan de
hand optellen)
het publiek om zo te zeggen
een naam koopt, blijft de uitge
ver erop bedacht iets aan te b'e- krachtens
den dat voor de mensen aantrek
kelijk is. Zo leest men
omslag van de bundel
door de zomer van de toch lang
niet onbekende, overwegend ver-
Maarte Mok
(geb. 1907), een uitgave van
A. A. M. Stols-J. P. Bartn,
's-Gravenhage, o.a. het volgende:
Procédé
Dwars door de zomer is een
boekje met kanttekeningen op
gemaakte reis, waarhij
ens een bepaald, op zich
zelf knaip, vaardig en van smaak
op de getuigend procédé, alles in een
Dwars gematigd-modern poëtisch idioom
wordt overgebracht. Het is heel
plezierig om (te lezen, maar in
wezen is dit reisverhaal proza,
deskundig vermomd als poëzie:
s spreidde de dag zijn
„Het element der reisbeschrij
ving ontbreekt hier niet, maar op
de voorigrond staat die andere
vorm van re isbes dhr ij ving die
de weerspiegeling va -
innerlijke leven is.
..Dwars door de zon
Tol- geen deelgenoot van
eeuw reisavonturen, het
Toer een gedicht dat mer
HHI -lezen, omdat het
ke auteurs hebben volop gestaan fragment biedt
In de branding
Daarnaast heeft de 19e eeuw
hoogtepunten gekend van reli
gieuze lyriek (Droste-Hülshoff,
Gezelle) en epiek (Gogol,
stoi en Lesskow). De 19e eeuw
is literair zeer veelzijdig en zeer
boeiend geweest en de christelij-
Blj zijn proefschrift over Ons
Tijdschrift 1), waarop dr. R.
G. K. Kraan onlangs aan de
Vrije Universiteit gepromo
veerd is. is een stelling ge
voegd, die ais volgt luidt: „Als
onafhankelijk, kritisch orgaan
der jongeren èn als naar lite
raire vernieuwing strevende pe
riodiek heeft Ons Tijdschrift in mogen concluderen dat
de jaren 1904/1914 meer bete-
kenls gehad dan het maand-
blad Ontmoeting In de periode
De functie van het christelijk literair tijdschrift,
EEN HALVE EEUW GELEDEN EN NU
die de naderende ouderdom in
zijn lichaam ervaart, begint met
bijzondere middelen ziin vrouw
te perverteren, waardoor hun
overigens monotoon huwelijk een
nieuwe intensie krijgt. In de
vrouw ontwaakt na zoveel jaren
een veeleisende minnares en dit
leidt dan tot een ontstellend slot.
In haar armen wordt haar man
getroffen door een dodelijke be
roerte. Door middel van een dag
boek dat zowel de man als de
vrouw voor zichzelf bijhoudt,
weet de schrijver diep tot de
psychologische gesteldheid van
dc echtelieden door te dringen,
hetgeen een vondst op zichzelf
is. omdat hiermede de bezinning
op hun ervaringen met een ont
stellende. koele, ontledende nuch
terheid wordt vastgelegd.
Toch wordt ons de functie van
dit boek niet duidelijk en de
vraag dringt: is dit poraograj
Men spreekt tegenwoordig
van een erotisch realisme, dat
zich van perversiteiten wil ont
houden (In onderscheid tot het
eerstgenoemde), doch dat toch
wel inhoudt, dat men doordringt
tot de meest duistere diepten
van het mensenhart, dat van na
ture boos is. Het is in feite een
r<ili»,t. die de Schrift on, in
onszelf, maar dan m het licht
van Gods heiligheid, bewust
heeft gemaakt als de ernstigste
kant van ons innerlijk leven en
juist deze laatste overweging
leidt er toe. dat men boeken als
deze. soms met meesterschap ge
schreven. toch afwijst.
van 1946 tot heden."
der
gelijke stelling simt discussie
ou Hebben wij in
Kraans waardering Ons Tijd- riode niet te veel
schrift in de periode van 1904 verering gedaan? Op honden bruikt. Wat de^schrijver ook
tot '14 tien jaren dus hadden wij minder kijk. J
uitsteekt boven het maandblad beeldspraak lijkt mij in
Ontmoeting gedurende zijn vol- dan een zin toepasselijk.
vendien
slechts dit willen noemen: het
verzwijgen van wat de vorige
generaties op de voorgrond ge
steld hadden: het directe getui
gen, het belijden, moraliseren.
In plaats daarvan het speuren
en experimenteren. Het beeld
van de hond die met de neus
langs de grond loopt, past ook
in dit verband. Epigonisme? Ja
le bestaan. Tot heden, staat
wii niet bedacht dat een speurende
-.ui. het «li h»nd altijdI navolgt. Beginselvet-
ijsberg, grotendeels verbor- "*"*8- Ja,
verder gesprek buiten
universitaire gemeenschap
geenszins uit Het komt mij
dat een gesprek
bij.
De simpelheid
ring beginit hier
gen. Er schuilen in dit waaT-
leel heel wat ondertonen.
de vergelijking rijk
de bewe- nuances.
overvleugelt het
beide leden gen. Daartoe behoort
c. ..jL .j.. het tijdrovende werk
In het bijbelse beeld beoordelen, aanvaarden of af-
dier niet wijzen, met redenen omkleed.
alles wat zich ter plaatsing
ligt ook
De generatie 1950
finaal gericht.
het andere. Beide zijn creatu-
Erkenning
uitdaging die in d-r. Kraans be
wering ligt. bereikt zo de men
sen die er hek meest en het
eerst mee te maken hebben,
redactie, medewerkers en le
zers van Ontmoeting.
Als een van de redacteuren
van drt tijdschrift dat de re
gelrechte nakomeling is van
rvnS Tijdschrift wil ik gaar-
de stolling op haar draag-
I,- - - - - A c rr Hnl i i IrVt i r(
dat hier
--- - de grote gebreken van Bteil3KCÜ
de waarde der gene- de stelling zichtbaar wordt. ZlJ eindelijk
Gods. Waar dood en leven aa°b^edt-
aan elkaar grenzen, wordt de Het komt mij
Jware wijsheid geboren. Ook het
dat het met Ontmoeting op inzicht
twee essentiële punten met al^ raties.
Een vergelijking van perio
den kan vruchtbaar zijn. mits
men aan beide zijden de nuan
ces recht laat wedervaren. Dit
doet deze stelling niet. Zij
te best gesteld is. Het blad
staat in de schaduw.
Hier zetten tevens de vragen
in. Men is in de literatuurhis
torie gewend aan simpele waar-
spreekt vnj ge- gebruikt „Lrterairel
WT- Wjng-.> jg dd een vast begrip?
Kan men aan dit begrip twee
h^r^deuKleliTkheki ,den7a &*obaal in ,eel? yiergfU]~ generaties meten of moet men
tan* waaTd*T"ig te «xttrtMrai. rekening tienden met verschm-
lijkt mij kortzichtig en buiten- vingen die
moeilijken
makkelijk over bloei
val. Maar om het continue he-
globaal in een vergelij-
wijdto
beproeven Dit te meer dear
verjehjkmg.««en berd,pe- „,tenkeb pebjk.
meeting op deze uitdaging ant-
Vragen
zelfs wel onwetenschappelijk.
Sterker nog. een dergelijk oor-
- y|- illijk en ge-
kunnen lei
den tót een conservatisme dat Wij leven in een tijd va
het de levende moeilijk maakt schuivingen Metabletica,
Verschuivingen
Ontmoeting is sinds zijn op
richting een tijdschrift van het
grensgebied geweest. Zal het
eindelijk voor zijn lang niet
eenvoudige en zeker niet opval-
ities in dat gebied
eéwoi ~icht kort en het on"
t°i hp derscheid moeilijk is. erkenning
krijgen? Of moeten wij wachten
op een dissertatie over zoveel
Er is. in dit grensgebied tus
sen kerk en wereld, tussen de
tijden, meer dan bitterheid over
miskenning, er is ook vreugde.
Er komt een nieuw elkander
verstaan tussen Christenen van
-- 'k graag wil- heel verschillende herkomst,
wat het verschil iets van de Achttien op cultu
reel gebied. Het werk groeit, het
begrip g
taal is niet alleen wat ten slotte
gedrukt,
gerd wordt. Tot dat totaal be
horen niet alleen zij die mee
doen. maar ook zij die zich af
zijdig houden.
Bescherming
brengt mij tot ei
3e
de gestorvene, der veranderingen,
heet het
Een woord uit het boek Predi- veel besproken en bestreden tor'
Nog een nadere specificatie
leer gewenst: wat is er veranderd Gods hemel,
de orthodox-protestantse
Simpele constateringen heb- ker schiet mij hier te binnen: boek
ben vaak een problematische „Een levende hond
achtergrond. Hoe meer men dan een dode leeuw",
zich in de stelling van dr.
Kraan verdiept, hoe meer vra
gen er opkomen. Het is althans
de verdienste van de these, dat Men kan mij
ze tot crrtrsch onderzoek stimu- dat de prestaties
Levensgevoel
wel zeer uiteenliggende. gene
"Het gaat hier om een waar- raties toch niet met deze sym-
de-xxrdeel. Wel is de strekking bolen gemeten kunnen worden,
van de woorden „van beteke- Zeker niet J-
de psychiater
beter leraar J. H.
und Zeitgeist
ketreeks. waarin de schrijver,
H. H. Muchow, als stoten van
tegenwerpen reactie op een algemeen heer-
de beide, sende onzekerheid
te leven onder deze
deze tijd van
de Heer.
Er blijft nog veel te
i de drie. Rijns- Ondermeer dit de noodzaak
Berg. Jugend dorp. Risseeuw en Van der
s de titel van Stoep, die tot de oprichting yan dat I
de RoRoRo-poc- Ontmoeting in 1946 heeft geleid, tussen enerzijds de academici,
vond in een totaal andere situa- studenten, de Vrije Universiteit,
tie plaats dan die ieder andere last not least, en. anderzijds, de
tossen werkers in het veld der litera-
t door- tuurbeoefening. De achterstand
groepen die is daar schrikbarend.
plotselinge vitale reacties Schub, de stelling
rDat hangt met schuiven samen, merang kunnen zijn.
nis" wat onduidelijk, maar het houdt de stellingzich uitslui- Juist dit schuiven ma^akt g| Be
minste mét in het onzekere. Wij het levensgevoel.
Er zijn. ten opzichte van i
dr. Kraan duWeus. Tijdschrift, enkele radicale
schillen aanwijsbaar. Ik
C. OUBOTER
1) Zie het artikel van H.
van Balkum in het Zondags
blad van 26 mei J.l.
dichters
Al maakt
sensationele
is niettemin
geboeid zal
n het grote
isavontuur dat het leven is."
Het lijkt toch heus niet nodig
zich bij een dichter - te veront
schuldigen voor het ontbreken
van sensationele reisavonturen en
te wijzen op het innerlijk avon
tuur van de geest. Sensationele
avonturen vragen om een verslag
en wat tot poëzie wordt is uitge
rekend niet de sensatie en het
avontuur in het leven der uiter
lijke werkelijkheid.
Poëzie is een transformatiepro
ces: er wordt een andere werke
lijkheid geschapen, met bouwstof
fen van ons aller alledaagse wer
kelijkheid.
De spanning en de prikkel
sensatie en avontuur, die
aan de oppervlakte afspelen,
moeten in het scheppingsproces
sterven om misschien als poëzie
te herleven. Zo bezien proeft men
in die uitlating op de omslag een
soort excuus, op zichzelf overbo-
van wind en zon. De kinderen
begonnen
te trippelvoeten op het licht
liep tussen huis en ruimte heen
met stoffelijke zwarigheden.
En ik liep vol ongeschreven ge
dichten
*te zoeken naar het nut van
mijn aanwezigheid.
Laag op zijn voorpoten geleund
stond daar de grijze autokever
geduldig met zijn opgeheven
waaronder baal na baal bezit
verdween.
Aan het eind van de straat
keek de hemel
ons in het roodigezwoegde aan
gezicht
en achter ons trapte een kal-
voortdurend glas aan gruis.
Zo begint het lange gedicht.
Men ziet: dit is werk van een
dichter, maar in wezen is dit
geen gedicht, geen eigenlijke tx>ë-
zie. Zoals Mok en ook Ifoor-
nik het genre van de epische
die zich P°ëzie hanteren, beweegt hun
werk zich op de grens
en poëzie: de stem is Jakobs
stem (het klinkt als poëzie),
maar de handen zijn Ezaus han
den (hier wordt in wezen proza
gemaakt). Het gekke is overi-
gens. dat het zich, zoals gezegd,
aig. maar een excuus aai ver- buitengewoon plezierig laat lezen,
raadt hoezeer de uitgever het g—, Iu,„ eren,.
i acht
beseft. Het lange gedicht
bladzijden druks, verdeeld
hoofdstukjes, is dan toch een ver
slag en dat is, poëtisch gesproken
juist zijn zwakheid. Eenzelfde
verschijnsel constateert men bij
het lange gedicht De Vis
Hoornik. dat onlangs
briek besproken is.
misschien juist door deze grens
situatie.
Hoofdzaak
Men zal vragen: is dat dan niet
de hoofdzaak? In zekere zin wel.
maar het gevaar bestaat dat het
begrip poëzie vervalst wordt, niet
zozeer bij de dichter als wel bij
het publiek. Wie evenwel goed pro
za wil leren schrijven, of zijn pro
zastijl wil verbeteren, kan hier veel
opsteken. Men zou dus kunnen con
cluderen dat een dichter hier
Ik bedoel dit. Een eerlijk episch uitstekende lessen in proza geeft,
gedicht, dat bepaalde^ gebeurte- En vraagt men ten slotte
Secundair
verhaalt, ontleent zijn dan Homerus' beschrijving
Odysseus' avonturen tot zulke
hoge poëzie kon worden, dan kan
worden herinnerd, dat pas
kracht aan dat gebeuren
de wijze waarop het verteld i
De dichtvorm is hier secunda:
Men kan beweren dat dit zelfs sinds de romantiek het
bij Homerus het geval was. De leven centraal is komen te
actie, de daden hebben de dich
ter bezield en deze bezieling heft
het gedicht op hoog niveau.
Spreek hier desnoods van sen
sationele reisavonturen (zoals bij
Odysseus). Maar wanneer gesug
gereerd wordt dat de dichter
psychisch van alles heeft beleefd lijke werkelijkheid. De oudheid
zodat het genre „epische poëzie"
in onze moderne tijd alleen kan
worden verstaan als een verhaal
van een innerlijk proces, dat zijn
eigen wegen volgt en zeker niet
zomaar parallel loopt met een
reeks gebeurtenissen in de uiter-
deze zielsgébeurtenis
want daarop komt het aan
lijk opmarcheren i
t die
uiterlijk waarneembare werkelijk- dc romantiek
he id, dan wordt er te veel van
ons geloof verlangd. Want dit
kan eenvoudig niet.
is de uitspraak van
een dichter enorm veel moet neD-
ben beleefd om een enkele regel
verantwoorde en authentieke poë
zie te kunnen schrijven. Wat nier
stond principieel anders tegen-
het leven. In de oudheid
de gebeurtenis alles: sinds
houding
Overbekend consequenties die hieruit noodza-
Rilke. dat kelijkerwijze volgen, niet op de
manier van een logische redene
ring. maar volgens de wetten van
C. RIJNSDORP.
