Regeringswisseling in Engeland E E E E T 1 J GELEZEN: 1 0) 3 K (I) 0) !S 0 (0 0 L 0 3 tt Altijd en eeuwig die vrouw VOOR ONS I Niet zo somber 0) 0) 0 (0 0 L 0) 3 tt VOOR IOU Het (tI 0) 0 (0 0) fi ll) 3 tt probleem van de onderwijzer en de normale mens ZATERDAG 9 JlINl 1962 ZONDAGSBLAD DE WERELD 25 JAAR GELEDEN door G. PUCHINGER „Ik heb mijn tijd gehad, en zal weldra i de schaduw komen te staan". STANLEY BALDWIN tot de jeugd. ..Baldwins'* plaats in het nationale leven en de rol welke hij daarin gespeeld heeft, is veel breder en dieper dan zijn invloed als leider van een grote partij. Baldwin heeft ge toond de woordvoerder te zijn van de nationale geest, en hij heeft aan zijn landgenoten grote idealen voorgehouden, die alle partijgrenzen overschreden. Zijn oproep tot vrede in de industrie, zijn beroep op de jeugd en op het Britse Gemenebest zullen nimmer worden vergeten". COSMO GORDON LANG, Aartsbisschop van Canterbury, (mei 1937) (Baldwin en Chamberlain) te. bij meerdere noblesse, was de visie en de verbeeldingskracht, die Churchill in hoge mate bezat. Eind mei 1937 schreef men over Chamberlain: „Deze lange, een beetje gebogen man, die met zijn zware, borstelige wenkbrau wen, zijn afgebeten hangsnor, zijn vadermoorders en dassen een dankbaren prooi der carica- turisten werd, is geen figuur om den nationalen held te zijn. Al was het alleen maar, omdat zijn redevoeringen iedere char- i ramp be te- me Hij dankt zijn keuze aan de negatieve verdienste, dat er op het ogenblik in de geheele Tory- partij geen ander politicus is, die voldoende staatsmansgaven bezit om den populairen Baldwin waar dig te vervangen, en men kan niet anders doen dan afwachten, hoe de zaken zullen gaan.... Maar het lichtpunt is gelegen in de waarheid van het oude spreekwoord, dat met het ambt het verstand komt, en het is te hopen, dat Chamberlain als Bo- nar Law en Baldwin zal blijken een beter leider te zijn dan ver wacht wordt." Men doet er vandaag wellichi goed aan zich te herinneren dat Neville Chamberlain in mei 1937 waarlijk niet met ovaties werd ontvangen! Afscheid Het voordeel van een welge ordende democratie is en blijft dat de persoonswisselingen in de top der regering rustig ver lopen, niet alleen zonder revo lutie en bloedverlies, maar in onderling overleg, en met in stemming van het gehele volk, volgens regels die bestonden vóór de bestuurswisseling in geding kwam. Dat was ook het geval toen, nu vijfentwintig jaar geleden, op vrijdag 28 mei 1937, de En gelse prime minister Stanley Baldwin zich naar he,t Bucking ham-Palace begaf, zijn ontslag aanbood aan de pas gekroonde koning George VI, en als zijn opvolger aanbeval de minister van financiën Neville Chamber lain. Beiden waren van dezelf de partij, maar vertegenwoor digen in de recente Engelse geschiedenis desondanks een eigen aera, zowel qua persoon als qua regeermethode en poli tiek resultaat. Glorie en tragiek Dat blijkt reeds uit beider af scheid.... Baldwin trad af op het hoogge punt van zijn loopbaan, na een zware dynastieke crisis rondom Edward VIII (december 1936), waarin hij een even besliste als strikt constitutionele rol speelde. Daarna bereidde hij de kroning van de nieuwe vorst voor, om na die plechtigheid heen te gaan. Zijn afscheid was vrijwillig, cn vooral tijdig. Nü kon hij heengaan met onbesmet blazoen, de rwtie achterlatend in althans binnen landse rust en vrede. Chamberlain daarentegen zou in mei 1940 werkelijk worden weg gemaaid door de storm der ge beurtenissen. Over zijn rol in de buitenlandse politiek, die actie ver was dan die van zijn beide voorgangers. Mac Donald en Baldwin, wordt vandaag nóg af keurend gesproken, hoewel niet vast staat dat in zijn jaren een ander beleid mogelijk was. gege ven de toenmalige publieke opi nie in Engeland en elders in Eu ropa. Beiden werden opgevolgd door een Conservatief, een collega uit het zittend kabinet, maar ,Bald: win door een man met wie hij veertien jaar samen had gere geerd, Chamberlain daarentegen door Churchill, die in 1939 einde lijk weer, door dc omstandighe den gedwongen, opgenomen was in het Britse kabinet. Het is buitengewoon moeilijk beider beoordeling op te stellen, cn wellicht zal het zelfs nimmer mogelijk zijn. Beiden vormen het voorbeeld van een gedegen en betrouwbaar karakter, hardwer kend en nuchter. onromantisch en typisch Engels. Maar met die eigenschappen kon Baldwin in 1937 eervol zijn leidende post ver laten. terwijl Chamberlain in 1940 het land in de grootste nood ach terliet: zonder actieve bondgeno ten, vrijwel alléén staande tegen een vijand die de juistheid van de Britse politiek in alle opzichten scheen te logenstraffen. Baldwin scheidde in glorie. Chamberlain vol tragiek, terwijl beiden een zelfde doel met vrij wel dezelfde mentaliteit en mid delen nastreefden.... Baldwin Met onverstoorbare kalmte had Baldwin geregeerd, met onver stoorbare kalmte nam hij af- - de vijanden hem stens hun respect moesten betui gen. Is er gezegender intrede van de ouderdom mogelijk? En toch was zijn politiek? loop baan niet zonder beroering ver lopen: de strijd met zijn socialis tische tegenstander Ramsey Mac Donald was hevig geweest, maar Baldwin wist zijn tegenstanders te winnen door integerheid en voorname kracht; de nood der omstandigheden deed de rest. Baldwin en zijn oude tegenstan der Mac Donald regeerden ten slotte samen, eerst Baldwin on der Mac Donald, later Mac Do nald onder Baldwin. Ze lieten de partijen de partijen, en gehoor zaamden aan de stem van hun geweten, vertolkt door koning George V, die tot eendracht maande. Met die onverstoorbare kalmte overwon Baldwin iedere storm van impopulariteit, en iedere agi tatie. Hij liet zijn tegenstanders ten slotte zeggen wat zij wilden, omdat hij begreep, dat men zijn vijanden soms het machtigst maakt door te veel aandacht aan ze te schenken. Het partijpleidooi werd hem vreemd, de aanval op tegenstan ders kende hij ten slotte nauwe lijks meer. hij verstond zich m en met 'het parlement zonder wonden te slaan, en wist ua< flegma machtiger pantser kan zijn dan de logica der argumen ten. Chamberlain zijn opvolger: Neville Chamber lain. De Engelse publieke opinie, die van Dickens geleerd heeft met beelden te werken. zag in de nieuwe prime minister een dorps schoolmeester. wiens beleidsre- sultaten niet te voorzien zouden zijn. maar die althans geken merkt werd door nuchterheid en betrouwbaarheid van karakter. Wellicht was hij nóg teruggetrok- kener dan Baldwin, méér nog dan zijn ambtsvoorganger in zich zelf gekeerd en een weinig stuurs. Ook hij zou zijn eigen weg gaan, zonder veel commentaar, met de overtuigdheid van een pionier, die m jonge jaren geleerd heeft en kel op zich zelf te vertrouwen. Het zijn deze eigenschappen die ln hoge mate de Münchener af faire zouden veroorzaken. Terwijl Baldwin het buiten lands beleid kende noch er gaar ne leiding aan gaf. begreep Chamberlain zeer wel dat het in 1937 onmogelijk was Groot-Brit- tannië te regeren zonder actief leiding te geven aan de buiten landse politiek. De jaren 1937 tot 1940 zouden gekenmerkt zijn door het feit dat de Engelse prime minister de facto de minister van buitenlandse zaken van het nog vrije Europa was! Die leiding heeft Chamberlain gegeven, öp een wijze die in 1938 de toekomst te boren, maar in beide jaren was Churchill daar als de Europese onheilsprofeet van formaat. Het verschil tussen Chamber lain en Churchill lag in het feit dat Chamberlain de oorlog slechts wilde vermijden. terwijl Churchill zich ook op de komen de oorlog wenste voor te berei den. Toen de oorlog eenmaal on vermijdelijk bleek, meende Chamberlain nog dat hij in staat zou zijn die oorlog tot een goed einde te brengen. Wanneer één ding is duidelijk geworden in die Jaren dan is het dat het een an der is die vrede sticht en een an der die ten oorlog voert. Ook de Nederlandse pers. geïn spireerd door de Engelse, wacht- t-,- in mei 1937 laconiek af wat het experiment Chamberlain zou opleveren, want een experiment bleef de keuze, ook al stond Ne ville Chamberlain reeds méér dan twintig jaar vooraan in de Britse landspolitiek. Wat men bij Chamberlain mis- VOOR T 1 Dc muis stierf op zondag, door Emeric Pressburger. Uit- gave De Fontein, Utrecht. Het gebeurt niet alle dagen, dat een filmregisseur een roman schrijft. De Brit Emeric Press burger heeft het aangedurfd en met verrassend resultaat. Niet al leen is de stof uiterst boeiend, maar ook de verteltrant is origi neel. Hoofdpersoon van dit ver haal is de Spaanse balling Ma nuel Artiguez. Hij woont al tien tallen jaren in Zuid-Frankrijk maar wipt zo nu en dan over de grens om particuliere rekeningen met gezagsdragers van het Fran co-regime te vereffenen. Als het boek begint is hij eigen- ding speelt hem parten en de jongens uit de Spaanse straat waar hij woont noemen hem een bange muis. Dc schrijver benadert Manuel uit verschillende gezichtshoeken. Nu eens schildert hij hem hoe een gevluchte Spaanse jongen hem ziet. dan hoe een priester op bedevaart naar Lourdes hem beschouwt, en ook komt Manuel zelf aan het woord. In zijn geser reerde verteltrant weet Pressbur ger bekwaam toe te werken naar de climax, als de Spanjaard nog eenmaal over de grens terug keert, maar nu in een poging een vertegenwoordiger van de zozeer door hem gehate clerus te red den. We proeven de filmregisseur in de beeldende scènes, die hij los jesweg voor ons oproept. Maar toch graaft hij dieper dan alleen maar een boeiend verhaal. Press burger laat zien dat de goedheid in het mensenhart het toch kan winnen van de brute geweldple ging. dat God mensen gebruikt om Zijn plan uit te voeren. De muis stierf op zondag is een prachtige roman. Wat zou hieruit een voortreffelijk filmscenario aijn te maken.... heen dan na diverse malen staatsman de natie te hebben vaarwel gezegd. Op dinsdagavond 18 1937 sprak hij de jeugd toe machtige Albert Hall, en aaar merkte hij onder meer op: „In de volgende kwart eeuw zult gij geroepen worden uw rol in de wereld te spelen, en zult gij de plicht hebben onze tradi ties te bewaren. Gij zult de de mocratieën moeten besohermen, en het kan zeer wel geschieden, dat gij geroepen zult worden de democratie tegen haar eigen fou ten te verdedigen. Moeten de uitwerking van de Volkenbondsidee en de onderteke ning van het Verdrag van Ver sailles op de creditzijde van de balans worden geschreven? Twintig jaren lang zouden wij ..JA" hebben geantwoord, doch thans zou het antwoord twijfel achtig zijn. De Volkenbond en Versailles hebben beide de verwachtingen van het mensdom teleurgesteld. Desillusie is er voor in de plaats gekomen. De persoonlijke vrijheid is op nieuw in gevaar, omdat men haar in andere landen aan het volk heeft ontnomen. Wat echter gevaarlijk is, is het feit, dat in sommige kringen de vrede tot een hersenschim wordt verklaard, en de oorlog wordt verheerlijkt als het ideaal van een rechtschapen mens. Zolang het Britse Rijk bestaat zuilen wij onze stem verheffen tegen deze verkeerde ideeën. Alvorens ik ga eindigen, wil ik voor de laatste maal als minister president voor een groot audito rium van mijn overtuiging blijk geven, een overtuiging, die door millioenen in het Britse Rijk wordt gedeeld. Vrijheid in de orde. in hei ka der der wet, met de macht op de achtergrond en niet op de voorgrond, een maatschappij waarin gezag en vrijheid in be hoorlijke verhouding zijn vere nigd. en waarin Staat en burger tegelijk doel en middelen zijn. De oude leer van het goddelijk recht der koningen is dood. maar wij zijn niet voornemens de leer van het goddelijk recht der staten er voor in de plaats te stellen, want geen enkele staat is de aanbid ding waard van de vrije mens." lukking erva kenen. De Britse constitutie is niet ge maakt door een logicus. Zij is gegroeid tot wat zij is door het werk van mensen, zoals gij en ik, heel gewone mensen, die de rege ring des lands moeten aanpassen aan de omlijsting van de tijd. Eén van de redenen waarom ons volk nog steeds leeft en bloeit, en vele der moeilijkheden heeft verme den. die aan minder gelukkige naties zijn overkomen, is ge weest: dat wij nooit geleid zijn geweest door logica. Laat ons niet te zeer gesteld zijn op definities. Het was de poging om te defi niëren, die de Christelijke kerk in fragmenten spleet" Op dinsdagavond 25 mei 1937 dineerden de koning en de konin gin met vijftig gasten bij Bald win in zijn ambtswoning aan de Downingstreet. Op donderdag 27 mei kondigde Baldwin voor 't iaatst in de zit ting van het Lagerhuis nieuwe voorstellen aan. Hij werd krach tig toegejuicht, maar toen hem nieuwe vragen werden gesteld over de komende gang van za ken, sprak Baldwin de treffende woorden: „Ik zou het niet be hoorlijk vinden, enige kwestie in overweging te nemen betreffende u-at het Huis de volgende week gaat doen." Op woensdagmiddag 26 mei had Baldwin de laatste Kabiuetszit- ting gepresideerd. Op donderdagmorgen 27 mei begaf Mac Donald, tegenstander en bondgenoot in.enen, zich naar ht Buckingham-Paleis, om de koning zijn ontslag aan te bieden, als Lord President of the Coun cil. Beide mannen, die elkaar zo lang hadden bestreden, en zolang met elkaar hadden samenge werkt, traden in dezelfde week uit de praktische politiek. Slechts wees Mac Donald de adellijke ti tel besüist af. die de koning hem aanbood, terwijl Baldwin zich de graventitel en de Kousenband-or de zou laten welgevallen. Dat geschiedde op vrijdagmor gen 28 mei 1937, des morgens om half tiea, toen de ontslagname of ficieel aan de koning werd over handigd. mét het advies om Ne ville Chamberlain tot opvolger te benoemen. Die zelfde morgen, om 11 uur, arriveerde Chamberlain op Bucrk- mgham-Palace, en werd met al de waardigheden bekleed die Baldwin zo lange tijd had gedra gen.... Optreden Tegelijk met zijn verheffingtot prime minister werd Chamber lain gekozen tot leider van de Engelse Conservatieve Partij. In alle nuchterheid voltrok zich de formatie van het nieuwe kabinet. In het nieuwe kabinet traden figuren op. die ook na 25 jaar nog bekend zijn: Sir John Simon, Sir Samuel Hoare, Anthony Eden. Duff Cooper, Hore Belisha. Sir Thomas Inskip, Halifax. Kings- ley _Wood_en Morrisson. terwijl De nieuwe ministersploeg ver wekte overigens weinig enthousi asme. Men gevoelde dat het af scheid van Baldwin, Mac Donald en Runciman niet werd vergoed door het opnieuw verdelen der portefeuilles door de reeds zitting hebbende ministers. Op maandagmiddag 31 mei ver klaarde de oppositieleider Attlee. onder hoongelach aangaande de nieuwe prime minister in het La gerhuis: ..Ik vrees, dat ik hem niet kan toewensen, dat hij zijn post lang behoudt, en ik kan niet zeggen, dat we iets zullen doen om zijn positie gemakkelijker te maken. Integendeel, wij zullen al les doen wat in ons vermogen is, dat hij en zijn collega's zo spoe- de Empire-dag. Hier sprak hij: ..Het Britse Gemenebest of Empire is het grootste politieke experiment dat tot dusver in de wereld is beproefd: de mis- huldigde De laatste telg. door C. Baardman. Uitgave J. N. Voor hoeve, Den Haag. Dit verhaal speelt in de Bies bos. een geliefd object voor deze schrijver. De jonge boer Anton heeft het niet gemakkelijk. Zijn vader is gestorven en zijn moe der vult haar tijd met zelfbeklag, de onmogelijkste plagerijen be denkende achterdocht, het maken van schulden en pogingen het hu welijk van haar zoon met Jo te doen stranden. Een vriend slaagt er ten slotte in daaraan een eind te maken. Zo komt er weer vre de. voorspoed en geluk op de boerderij. Het verhaal houdt de aandacht van de lezer wel vast maar toch kunnen wij niet zeggen, dat Baard man hier voldoet aan de kwali teit van de gemiddelde streek roman. De uitwerking van zijn gegeven vinden wij te simpel; op menige bladzij komt het ver haal niet boven het ..verslag" uit. Bij het lezen dachten wij even, dat het schrijverstalent niet indrukwekkend behoeft te zijn om op deze wijze in kort tijdsbestek twaalf romans te produceren. Maar voor wie ervan houdt heeft dit boek toch wel kwaliteiten. en de lasten die hun drukken." In zijn antwoord Chamberlain zijn grote voorgan ger: „Het is mij gegeven geweest veertien jaar aan de zijde van Baldwin te staan, een leider, die een verstandige, wijze raadgever en een hartelijk vriend is ge weest. Er was een fundamentele no belheid in zijn karakter; hij wist onderscheid te maker. tussen wat eerzaam en belangrijk was en datgene wat slechts een sen satie van de dag. maar overigens van gering belang was. Hoewel hij een combinatie was van dichter, wijsgeer en staats man. een combinatie zonder weerga in de Engelse politieke geschiedenis, had Baldwin een zuiver begrip van de gedachten- gang van dc gewone man. In zijn opvattingen kwam hij het dichtst bij een figuur als Abraham Lin coln." Met dit afscheidswoord trad de nieuwe Engelse prime minister op, en niemand wist welke zijn eigen weg zou zijn. Vast stond slechts dat dc persoon van de nieuwe ambtsdrager even inte ger was als de tijden onbetrouw baar waren. Drie moeilijke jaren wachtten hem, en vijfentwintig Jaren zijn sindsdien verlopen, maar wie zou de moed hebben vandaag een wel omlijnd vonnia uit te spreken over deze even nobele als tra gische figuur? Geachte redactie, Wat ik u schrijf, heeft weinig met het redactiewerk te maken, want het gaat dit keer over advertenties. De vrouwen benen (al of niet met flabbertjes bo venaan) stralen je tegemoet!! ik ben al geruime tijd geen teenager meer (63 jaar) maar ik kan me voorstellen, dat advertenties met juffrouwen tot de ver beelding van vooral de jongeren spre ken. Het merkwaardige, om het woord geraffineerd maar niet te gebrui ken, is echter, dat men vooral bij ar tikelen voor mannen, de zwijmelende dames aantreft. Zo kan het gebeuren dat en nu ga ik een advertentiepa gina na b(j sigaretten een donkere vrouw gepresenteerd wordt, bij sigaren een blondine u toelacht, een scooter een een jonge vrouw naast zich ziet en een simpele baIpunt-reclame lijkt wel een les in liefde. Ik zou graag op wat meer eerbied voor de vrouw aan willen dringen, want met de reclame wordt tn.i. „verborgen ver verleidsters" misbruikt voor de commer cie. P. DE BOER. u Geachte heer De Boer, Voor een man-ager legt u een opmerkelijke interesse voor jonge vrouwen aan de dag, althans voor hun afbeeldingen. Nu zijn we met u eens, dat de advertenties-met-vrouw of de vrouw-met-advertentie (we kwamen er niet achter wat u het belangrijkste vindt) niet in de krant staan om associaties met bruine .bonen, erwtensoep of warme pantoffels op te wekken. Dat u het een aantasting van de verschuldigde eerbied voor de vrouw of commerciële verleiderij noemt, gaat ons te ver. Zeker ook wij kennen Packard's „Verborgen Verleiders", maar u kunt van de fraaie dames op de advertentie-pagina's moeilijk zeggen dat ze verborgen, zijn. Om na te gaan of ze dan soms verleidelijk waren, hebben we onder elkaar een kleine enquête gehouden, waarvan de conclusies ons verbluften, door hun eenvoud, hun ingetogenheid en juistheid. Zo denkt één van onze dichters by het zien van de dame bü de tandpasta altijd aan de ondergaande zon. Het merkwaardige is, dat een ander aan het zelfde denkt bij de juffrouw bij de schoenensmeer. Een onderzoek heeft uit gewezen, dat het om dezelfde dame gaat Het sterkste was één onzer prozaïsten die verklaarde, dat hij bij het aanschouwen van de schone-met-de-ballpoint, ook inderdaad aait een ballpoint denkt. Het is niet zo somber. REDACTIE KM Van Peter Smid, die wèl 2'n leeftijd (21 jaar), z'n huisadres (een naar een lid van ons Koningshuis genoemde straat) óók zijn .Matus" (student), maar niet z'n woonplaats opgaf, kregen we de vol gende brief. Het commentaar hierop la ten we graag over aan degenen, om wie het hier gaat: namelijk onderwijzers van de lagere school. Dat zij tn groten geta le reageren op: Geachte redaktie, De onderwijzers hebben het. Dit is ver draaid Jammer, want zij behoren tot die groep mensen die het dichtst bij de jeugd i hen het best zouden kunnen hel pen. En inderdaad, bij een ingewikkelde aftreksom zijn zij paraat, maar bij andere moeilijkheden (op het psychologische vlak) laten zij het afweten. Wat zij hebben? Wél. niets. Maar intussen verbeel den zij zich het negatief van zichzelf te zijn. In de wandeling is een onderwijzer een glimlachende, uit de hoogte en van een afstand pratende man, die het goed met zijn medemens meent. Als zij liggen, cn dat doen zij veel daar dit ras vaak over spannen is. verandert aan deze situatie ook al niet veel. Het wonderlijkste is echter wel, dat hij als zodanig geaccepteerd wordt door zijn medemens. Schrijdt hij b.v. knik kend en glimmend de kerk uit, dan knikt en glimt men omstandig terug. Kinderen wijzen hem met trillende vingers na en de ouderen, och, wie heeft geen kind bij hem in de klas of wie heeft zelf niet bij hem in de klas gezeten? Dc „meesters" zijn zo rotsblokken van kennis en overwicht in de ze wonderlijke wetenschapswereld. Hoe ouderwets is deze gedachte. Immers, hebben onderwijzers het, leraren hebben het niet of in geringe mate. (U weet reeds wat ik met het bedoel). Het is zoals in de vorige eeuw. De mens. die natuurweten schappen beoefende dacht reeds het hoog ste der wetenschap gegrepen te hebben. Nu. wij zijn inmiddels verder in dc materie, wij weten ons nog aan het begin van een lange weg. Zo is het eigenlijk ook met heel wat onderwijzers: het besef van hun nietigheid is hun vreemd. De stof, die zij behandelen is eenvoudig; kerkeraads- en schoolbestuursvergaderingen zullen de eni ge problemen kunnen opleveren, die „mees ter" zelf oplost, én hij doet dat dan ook. De leraar beseft echter zijn onwetendheid t.o.v. de materie meer en meer, cn zij die het ver gebracht hebben, zullen in re- Jel eenvoudige lieden zijn. Zo niet de on- erwijzer, heel vaak is hij onhandelbaar en heeft hij last van eigendunk, want in de klas spreekt toch niemand hem tegen. Ten slotte meld ik (eerlijkheidshalve) dat deze feiten zijn overgenomen uit de „memoires" van mijn jongste broer, die onlangs de lagere school met succes heeft doorlopen. G I in dit probleem. PETER SMID (Noot van de ruimte-redactie: we hebben redelik sterke tanden, daar niet van. maar het bijten in deze kluif hopen wij van des onderwijzers-zijde te mogen verwachten).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | | pagina 17