Drie militaire protestantse
bezinningscentra
GEESTELIJK
LEVEN. I
Beukbergen" bewees zijn waarde
TREKKEN JAARLIJKS 12000 JONGENS
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 2 JUNI 1962
Gezag van de Schrift
In zijn proefschrift ..De mensvormig-
heid Gods'' beeft de gisteren gepromo
veerde dr. H. M. Kuitert. gereformeerd
studentenpred.kar.t de vinger gelegd bij
een wonde plek in de orthodoxie. Het
gaat hem om het gezag en de inspi
ratie van de Heilige Schrift. Dit onder
werp staat de laatste jaren weer in het
middelpunt van de belangstelling.
Het Ls duidelijk dat de visie van Karl
Barth (verpopulanseerd tot: ..Gods
Woord is in de bijbel, maar niet de
bijbel zelf') geen genade vindt bij de
vele christenen die de bijbel willen
blijven zien als het Woord van God.
Maar het is ook duidelijk dat een me
chanische inspiratie evenzeer wordt af-
Sowezen. God heeft de bijbel niet zon-
er meer gedicteerd aan Zijn profeten.
Tussen Barth en deze extreem funda
mentalistische visie worden reeds lang
nieuwe wegen gezocht en gewezen.
Maar nu blijkt in dit boek weer eens
heel duidelijk dat we kunnen zeggen
orthodox te zijn. kunnen zeggen de bij
bel als het volkomen en volmaakte
Woord van God te erkennen, terwijl we
toch aan de uitspraken van de Schrift
tekort doen.
Door de eeuwen heen hebben ook de
orthodoxe ohristenen een God naar
eigen beeld en gelijkenis gemaakt, een
God dfe ze de ..eigenlijke God" noemen,
die we achter de uitspraken van de
bijbel moeten zoeken. En als we dan
botsen met bepaalde bijbelse uitspra
ken zijn we geneigd een keuze te ma
ken en te zeggen die teksten tonen ons
God zoals Hij is. maar die andere tek
sten tonen God in menselijke woorden.
Dit is het verwijt dat dr. Kuitert in
zijn dissertatie maak*, tegen onder an
dere prof. dr. K. Schilder. Hij schrijft
onder meer: ..Er is al eens opgemerkt
dat in Schilders kenstruktie de bijbel
se gedachte van Gods lankmoedigheid
en God6 geduld niet tot haar recht
'komt ..of eigenlijk totaal wordt gene
geerd." Met deze laatste zin citeert hij
prof. dr. S. J. Ridderbos, die dat reeds
in 1949 schroef. Schilder ging uit van
de souvereiniteit van God, maar daar
om moest Schilder juist zeggen dat uit
drukkingen als „berouw van God"
spreekwijzen zijn, die, vervolgt dr. Kui
tert „hun geheim pas prijsgeven als ze
het kriterium van de de Schilders)
Godsvoorstelling gepasseerd zijn."
Schilder is op dit punt niet de enige
Wij worstelen er eigenlijk allemaal
mee. Reeds kort na de opstanding ver
wijt Christus het de Emmaüsgangers.
Hij zegt: ..O, onversiandigen en tragen
van hart, dat gij niet gelooft alles wat
de profeten gesproken hebben!" En
dan volgt er in Lucas 24:27 een opmer
kelijke zin: „En Hij begon bij Mozes
en bij al de profeten en legde hun uit
wat in al de Schriften op Hem betrek
king had."
Het gaat er hier niet om of Schilder
of wie dan ook op dit punt faalde. De
vraag ka wat doen wij met de Schrift.
Benaderen we de Schrift met ons Gods
beeld. of luisteren we naar wat God ons
te zeggen heeft?
FOTO BOVEN:
Verscholen tussen de bomen van
Soeslerbrrn hui Beukbergen.
eens landgoed van een baron,
stichting lot steun van de pro-
lestants geestelijke verzorging
ran het Nederlandse leger.
Van onze kerkredacteur
Hij had een jong gezicht en door een uitdrukking van verlegenheid leek het
nog jonger dan het was. Zijn handen wriemelden zenuwachtig met een notitie
boekje. „U hebt gezegd", begon hij tot de geleerde spreker, „dat de cultuur van
Europa geen kans heeft zonder de kerk. Maar moeten we wel naar de kerk
blijven gaan? Als er toch maar een gevoel is van saamhorigheid, van verant
woordelijkheid ten opzichte van elkaar.Hij ging verlegen zitten temidden
van zijn vrienden die net als hij op het punt staan om sergeant te worden, maar
drie dagen uit hun opleiding waren gebroken voor een vormingsconferentie op
het bekende protestantse militaire vormingscentrum „Beukbergen" in Soester-
berg. Je kon zien dat hij het gevoel had dat hij het allemaal niet zo goed onder
woorden had gebracht als hij eigenlijk wel wilde. Maar je kon ook zien dat hij
gevoelens vertolkte van anderen: „Is de kerk eigenlijk wel zo belangrijk?" Dat
was de vraag die velen bezig hield.
Ds. H. Volten had over een moeilijk onder
werp gesproken. Toen hij klaar was vertrouw
de hij ons toe dat hij eigenlijk niet wist of hij
de jongens wel geraakt had. „Ik geloof dat het
te moeilijk was." verzuchtte hij. Het bleek ook
wel in de bespreking dat velen niet goed weg
wisten met de vraag naar de „toekomst van de
cultuur". Maar plotseling voelden we dat het
ging raken. Indringen liet deze studentenpre
dikant uit Wageningen, die vooral het laatste
jaar bekend is geworden door zijn briefwisse
ling in het blad „Woord en
Dienst" met de hervormde predi
kant dr. W. Nijenhuis blijken, dat
er buiten het evangelie geen saam
horigheidsgevoel is. De mens keert
zich van nature niet tot de me
demens. Hij heeft zijn gezin hef.
zijn vrienden, zijn volk. Maar
het evangelie is een grote stap
verder gegaan en Christus roept
ons op om de vijanden lief te
hebben. Dat blijkt in de kerk
wel niet altijd, maar dat blijkt
buiten de kerk nog veel minder.
En plotseling worden deze jonge
militairen, waarvan 30 procent
buitenkerkelijk is en zeker 20
procent niet meelevend gecon
fronteerd met de duistere diep
ten van hun eigen hart. Maar
ook met de verlossende kracht
van het evangelie. Het opmerke
lijke was dat je voelde dat er
plotseling een nieuwe stemming
was gekomen. Deze jongens be
spraken niet meer zo maar oen
interessant onderwerp. Plotseling
ging het om henzelf. Je kon een
speld horen vallens
Enthousiasme
de heer J. Diekerhof de conferen
tie sluit en de hoop uitspreekt
dat de „jongens" er Iets aan
hebben gehad, laat een van hen
hardop uit zijn mond vallen:
„Nou en of". Hij kijkt even ver
schrikt om zich heen of de ande
ren niet lachten om zijn onge
wild enthousiasme. Maar er Is
niemand die lacht. Enkelen knik
ken zelfs instemmend en het is
duidelijk dat ze het er allemaal
over eens zijn dat het goed was.
„Ik kwam hier. zegt een jon
gen van de geneeskundige troe
pen, en wist eigenlijk helemaal
niet wat de bedoeling was. Maar
ik vond het wel leuk om eens
uit de routine te zijn. het leek
mij zo'n beetje vakantie. Maar
ik ben nu erg blij dat ik geko
men ben, omdat ik echt iets heb
opgestoken."
En plotseling beseffen we dat
„Beukbergen" aan zijn doel be
antwoordt. Ook al vragen dege
nen die er de geestelijke lei
ding hebben zich af of het niet
nog anders en nog beter kan.
Dit vormingscentrum .van de gees
telijke verzorging in het leger
is het uiteindelijke resulaat van
het werk van de bekende lucht
machtpredikant ds. A. C. J. van
der Poel. die er in slaagde in
Twente jongens van de lucht
macht bijeen te brengeD voor
bezinningsconferenties. Ds. H.
Steenhuis gaf de stoot tot hot op
richten van een landelijk Centrum
In 1949 sleeggde men er in het
landgoed „Beukbergen" te huren.
(Later werd het gekocht). Er werd
een stichtinggevormd. „Tot steun
van de protestants geestelijke ver
zorging van het Nederlandse leger".
In de eerste jaren kwamen er onge
veer 2000 a 3000 jongens per jaar.
Hun militaire commandanten
stonden er nog vreemd tegenover.
Sommigen van hen zagen die
„legerdominee" maar als een
vreemde eend in hun militaire
bijt en voelden er niets voor om
hun jongens in staat te stellen
om een dergelijke conferentie in
„legertijd" bij te laten wonen.
Trouwens de marine geeft nog
alleen maar tijdens het weekein
de gelegenheid om naar Beukber
gen te gaan, maar dan moeten ze
maar tijdens een weekend gaan.
Groei
De meeste openheid werd in
het begin ondervonden bij de
luchtmacht, die veel ifiinder tra
ditioneel gebonden is. Toen volg
de de landmacht. Men ontdekte
dat dergelijke conferenties vrucht
afwierpen ook voor de onderlin
ge sfeer en verhoudingen en me
nige commandant werd er al
spoedig een groot voorstander
van. Het gevolg is dat het aan
tal conferentiegangers met het
jaar is gegroeid. Al spoedig moes
ten twee conferenties tegelijk ge
houden worden en nog was er
niet voldoende plaats.
Eind 1956 werd in Heerde „De
Kroeskamp" gekocht en inge
richt als tweede vormingscen
trum en vier jaar later moest er
uitgezien worden naar nog een
een tehuis. Toen kon men „Scher-
penzeel" in Goor kopen. De groep
van 2000 militairen per jaar is
al aangegroeid tot 12.000 per jaar
en zal nog wel blijven groeien.
De conferenties zijn geheel vrij
willig. Als een commandant er
verlof voor geeft, wordt in over
leg met de leiding een tijd vast
gelegd en vraagt de legerpredi-
kant zijn jongens wie zin heeft
om mee te gaan. De rooms-katho-
lieke militairen gaan natuurlijk
met de aalmoezenier mee. Het
opmerkelijke is echter dat alle
protestanten en velen van hen
„die er niet aan doen", met hun
legerpredikant meegaan. Het per
centage buitenkerkelijken is ver
rassend hoog. maar ook is verras
send de wijze waarop zij deelne
men aan het gesprek en luisteren
naar de inleidingen.
Allerlei onderwerpen komen
ter sprake: Verhouding tot de
medemens, huwelijk en gezin,
de toekomst van de kerk, we
reld en Europa, het gezag, de
techniek enzovoort. Maar steeds
komen, dat is de bedoeling, de
drie grondvragen van het leven
aan de orde, namelijk de vraag
naar de mens (Adam, waar zijt
ge?) naar do medemens (Waar
is Abel?) cn naar God (Wie
zegt gij dat Ik ben?)
Juist omdat deze vragen aan
de orde moeten komen vindt de
leiding het belangrijk dat de
sprekers maar geen algemeen
betoog houden, maar spreken van
uit hun levensbeschouwing en
hun christelijke visie. Dat valt
niet altijd mee. Er zijn sprekers
die dat voortreffelijk kunnen.
Maar het mag ook weer geen
preek worden. Daarom staan
op de sprekerslijst met namen
van mensen die regelmatig wor
den uitgenodigd ook namen van
niet-predikanten. Hun wordt op
het hart gebonden dat het er
niet alleen maar om gaat de
jongens iets van de problemen
van een bepaald onderwerp te la
ten zien. maar ieder onderwerp
te plaatsen tegen de lichte ach
tergrond van Gods Evangelie dat
de oplossing van de problemen be
vat.
Tijdens de twee en een halve
dag van vergaderen worden drie
hoofdonderwerpen behandelde in
duscussiegroepen besproken en
daarna volgt nog een gesprek met
de inleider. Dat betekent dat het
een betrekkelijk zwaar program
ma is. De jongens kornen echt
niet naar „Beukbergen" om er
eens even uit te zijn. Zij erken
nen ook wel dat het zwaar was,
maar stellen de conferenties zeer
op prijs. „Kan het niet een paar
maal tijdens onze diensttijd?"
vroeg een van hen tijdens een
nabespreking.
Jarenlang heeft ds. H. Steen
huis de leiding gehad op „Beuk
bergen." Nu hij weg is met eme
ritaat is er eigenlijk een geheel
nieuwe leiding gekomen. Van de
man die hem waar nam. ds B.
A. Bos wordt met aan zekerheid
grenzende veronderstelling ge
fluisterd dat hij hoofdlegerpredi-
kant zal worden als opvolger
van ds. A. T. W. de Kluis. Het
gevolg is dat dan ds. J. M. Lan-
geveld hem op zijn beurt zal op
volgen als algemeen directeur.
Als de schaduwen lengen en er
even uitgerust wordt op het ge
zellige terras van Beukbergen
gaat de ongedwongen discussie
door. Menige militair leerde zo
de zin van het leven verslaan.
kan inde kazerne ook wel, maar
daar komt er zo weinig van, klaag
den de jongens zelf tegen ons. Maar
hier zitten ze door de inleidin
gen midden in het onderwerp.
Hier is niet de gewone dienst
die afleidt.
Is het dan een wonder dat een
volslagen buitenkerkelijke jongen
Juist in dc afgelopen week ver
huisde ds. Jac. Plug van Roo
sendaal. waar hij enige jaren
gestaan heeft als gereformeerd
predikant, naar Beukbergen om
daar onder meer materiële voor
ziening op zich te nemen.
Financiering
Ds. Plug heeft de taak gekre
gen te zorgen dat alles loopt en
(lat blijkt niet zo eenvoudig tc
zijn ais het allemaal aan de bui
tenkant lijkt. „Beukbergen",
„De Kroeskamp" en „Scherpen-
zeei" moeten gefinancierd wor
den. De centra ontvangen een
subsidie, maar er blijkt toch
nog zeker een ton over die op
een andere manier bijeen ge
bracht moet worden.
Daar komt bij dat het PIT en
ook Pro Rege zich reeds lang
een plaats hebben verzekerd en
een eigen vorm van inkomsten
hebben. De vormingscentra moe
ten daarom maar zien dat zij die
extra ton. die nodig is loskrijgen
uit het bedrijfs- en zakenleven.
Het gevolg is dat een belangrijk
deel van de tijd van ds. Plug op
gesoupeerd wordt door bezoeken
aan zakenmensen, die soms wel
wat en soms niets opleveren. Dit
jaar is reeds ongeveer 40.000
gulden bijeengebracht, maar de
grootste helft moet dus nog ko
men, terwijl de regelmatige ge
vers reeds gegeven hebben.
Voor de buitenstaanders lijkt
dit allemaal wat onbevredigend.
Hier is een werk dat vruchten
afwerpt, een werk dat zich er
op toelegt om de niet rooms-ka-
tholieke jeugd van het leven de
zin te laten zien achter wat de
onzin van het leven lijkt. Er zijn
weinig plaatsen in ons land waar
zoveel onkerkelijken en randker-
kelijken komen en aan het den
ken worden gezet als juist hier.
Ze zijn er vrijwillig. Zij krijgen
iets mee. Zij krijgen bovendien
de kans om eens heel rustig en
vertrouwelijk te praten met de
legerpredikant van hun onder
deel, de leiding van het centrum
of vrienden. Dat onderling gesprek
Het scharlaken snoer
Het scharlaken snoer, getijden-
diensten in de landstaal, door Th.
J. M. Naastepad. Uitgave Paul
Brand, Hilversum.
Er is in onze Kerk (bedoeld
is de Rooms Katholieke) een gro
te behoefte aan kerkdiensten, bui
ten de Eucharistie om, maar
niet onafhankelijk daarvan, waar
in wij ons de rijkdommen toe
eigenen die God in Schrift en
sacrament heeft uitgestald. Dat
staat in het begin van dit boek,
dat voor dit doel hulp biedt en
diensten samenstelt met Schrift
lezing. gebed, (gesproken en ge
zongen) overweging of overden
king, liederen, waarbij Geneefse
psalmen. Diensten die ook zijn
gehouden, in Schiedam of in Rot
terdam. Uren „waarin wij hoor
baar het geloof bedreven", zegt
de schrijver ervan. Taal en lied
zijn er in funktie.
Feit is. erkent hij, dat dc Re
formatie haar kansen gegrepen
heeft en met een voorsprong van
vier eeuwen de landstaal binnen
de muren der kerken bracht. Het
kerklied in de landstaal was
juist bezig zich een plaats in de
eredienst te veroveren. Als reac
tie ontstond in de Rooms Katholie
ke eredienst zoiets als een be
vriezing. De handhaving van het
Latijn was daartoe een middel.
Philips II vond het nodig om met
plakkaten het zingen van psalmen
in de landstaal strafbaar te stel
len. Een natuurlijke groei van
het Nederlandse kerklied wordt
in onze (Rooms Katholieke) Kerk
pijnlijk gemist. Ze zou, meent de
auteur, van vele liederen uit de
protestantse bundels gebruik kun
nen maken.
Het boek zegt van deze getij-
dendiensten dat ze met dezelfde
tongval waarmee we brood ko
pen en onze liefde lispelen willen
tuchtigen tot de dienst van het
Heilige. Oefenen in Gods dienst.
Nee wij staan nog niet in Jeru
zalem. Maar als ik de situatie
goed overzie staan wij voor de
muren van Jericho, zegt de
schrijver. Daar hing het scharla
ken snoer, middel en symbool
van redding en van verbinding
met Kanaan. Zo kwam de titel
op het boek te staan, doelend op
de reeks getijdendiensten.
Broeders reformatoren, wat
kwam ik jullie toch dikwijls te
gen bij dit werk. roept de schrij
ver uit. Hoe graag zou ik nu
reeds willen weten, waar wij el
kaar opnieuw en blijvend zul
len ontmoeten. *1 boek dat de aan
dacht ook van protestanten bij-
zonder waard is.
Kerk
erkent dat hij meer ontvangen
heeft dan alleen wat uiterlijk in
zicht in een bepaald onderwerp.
En dan kan het ook gebeuren
dat een predikant klaar is
met een bespreking, de kamer
uitloopt waar de groep nog wat
blijft zitten, bij de buitendeur
staat en plotseling voor zichzelf
heel zeker beseft dat de felle
discussie die hij zojuist met een
paar buitenkerkelijke jongens
heeft gehad toch niet helemaal
juist is. Dat hij verdedigd heeft
wat geen verdediging behoeft,
maar te weinig heeft laten zien
wat het evangelie voor hem be
tekent. Toen keerde hij terug en
zei: „Jongens, mag ik nog iets
zeggen?" en hij begon heel per
soonlijk te getuigen van zijn Hei-
Na afloop zegt een van de fel
ste kemphanen, die meende de
dominee zo mooi in een hoek ge
drukt te hebben: „Daar kon ik
niet tegen op. Dat kun je alleen
maar aanvaarden."
Zo leren kerkelijke en niet
kerkelijke jongens de zin van
het leven verstaan en weten niet
dat de leiding van dit werk
worstelt met nijpende financiële
problemen, waarvan wij eigenlijk
alleen maar kunnen zeggen met
Jacobus, al bedoelde hij het in
een heel ander verband: „Dit
moet mijn broeder, niet zo
De Iegerpredlkanten hebben
het belang van die vormingscen
tra ervaren. De militaire com
mandanten hebben het belang
van dit vormingswerk geproefd.
De kerken plukken de vruchten
van dit werk. Zouden zij niet....
Maar het is niet aan een krant
om een weg te wijzen. Trouwens
de leiders van dit vormingswerk
lieten ons duidelijk genoeg blij
ken dat zij beseffen naast PIT
en Pro Rege de jongste telg te
zijn die zich richt tot de mili
tairen. Maar toen jaren geleden
leder van de drie telgen een
eigen inkomstengebled kregen
was nog niet te voorzien dat de
Benjamin zo voorspoedig zou
groeien, een groei die ds. Plug
heel wat hoofdbrekens bezorgt.
Chroesjtsjef's reactie op de ruimtevlucht van Car
penter - „Gratieverzoek" kon Eichmann niet meer
helpen
DE ruimtevaart van Scott
Carpenter heeft niet zo'n be
vredigend verloop gehad, als
wel wenselijk was geweest. Niet
alleen heeft de astronaut enke
le fouten gemaakt, die veel van
de waarde van de ruimtevlucht
hebben teniet gedaan ook het
ruimtevaartuig heeft zich niet
rteeds gedragen, zoals mocht
worden aangenomen, zodat In
grepen van de astronaut enkele
malen noodzakelijk bleken. Ai
niet al was er voor de Ameri
kanen na de geslaagde vlucht
van Carpenters voorganger
Glenn niet zo heel veel reden
tot Julrhen. Er zal wellicht nog
een soortgelijke vlucht nodig
zijn, voordat de Verenigde Sta
ten eraan kunnen denken, een
ruimtevaart met een belangrijk
groter aantal omwentelingen om
de aarde te laten maken.
Achtergrond
Dit is niet <e enige beteke
nis. welke aan de vlucht van
Carpenter moet worden toege
kend. Er werden ook enkele be
langrijke resultaten geboekt, die
het wetenschappelijk onderzoek
ten goede kunnen komen en
waarmee een volgende ruimte
vaarder wellicht ook zijn winst
kan doen Hetgeen niet weg
neemt. dat het resultaat van
carpenters vlucht door de
ruimte beneden de verwachtin
gen is gebleven. Met opzet ves
tigen we hierop de aandacht,
omdat we er goed aan zullen
doen. tegen deze achtergrond de
uitlatingen te beschouwen, die
dc Russische premier Chroesj-
tsjef over Carpenter's prestatie
heeft gedaan.
Betekenis
Wc hebben er ml vaker op ge
wezen. dat we er goed aan doen
de woorden van Chroesjtsjef
nooit op een goudschaaltje te
wegen. I-ang niet alle verkla
ringen van Chroesjtsjef hebben
betekenis voor de Internationale
politiek. Vaak blijkt (later pas)
dat zijn ontboezemingen voor
namelijk of uitsluitend voor
binnenlands gebruik waren be
stemd. Wat het geval Is met
Chroesjtsjefs reacties op dc
vlucht van Carpenter weten wij
niet. We zijn geneigd, ze te be
schouwen als losse opmerkin
gen. die zo maar gemaakt wer
den. zonder dat de Russische
premier zich precies heeft ge
realiseerd. welke betekenis aan
zijn woorden kon worden toege
kend.
Gelijk
Zo lang dit echter niet vast
staat, zijn er twee mogelijkhe
den. De eerste is. dat Chroesj
tsjef inderdaad op de van hem
bekende wijze heeft gereageerd.
Dan zou men de opmerking, dat
de ..Verenigde Staten nu gelijk
zijn gekomen met de Sowjet-
unie" kunnen uitleggen als een
gebaar van „het heeft wel lang
geduurd, maar ze hebben ru
toch eindelijk ook een tweede
ruimtevlucht gemaakt". Deze
verklaring is echter weinig aan
nemelijk. Want de omstandighe
den. waaronder de vlucht werd
gemaakt en vooral die. waarop
zij is geëindigd waren eigenlijk
koren op de propagandistische
molen van Chroesjtsjef.
Vraag
De vraag, waar alles om
draait is dos. waarom Chroesj
tsjef niet van de teleurstellende
ervaringen van de Amerikanen
gebruik heeft gemaakt om nog
eens met de nodige fanfare de
grote achterstand te schilderen,
die de Verenigde Staten op het
gebied van dc ruimtevaart nog
op de Sowjetunie hebben. Per
slot van rekening houden de
Rnssen vol. dat hun astronaut
Titof zeventien omwentelingen
om de aarde heeft gemaakt cn
dat hun eerste ruimtevaarder
Gagarin eigenlijk al eenzelfde
prestatie leverde als Glenn en
Carpenter hebben gedaan. Bo
vendien zou Chroesjtsjef er op
kunnen bogen, dat TLof nu al
bijna een jaar geleden zijn rond
jes om dc aarde draaide en dat
dc Sowjetunie sedertdien grote
vorderingen gemaakt liccft,
waarvan binnen niet al te lange
tijd de resultaten bekend zullen
worden. Per slot van rekening
kan niemand controleren of wat
de Russen zeggen, ook werke
lijk waar Is.
Waar?
Als we de reacties van
Chroesjtsjef dus zien in het
licht van hetgeen hij niet ge
zegd heeft, dan krijgen zij wel
licht een speciale betekenis voor
de vrije wereld Dan zouden er
weer twee verklaringen moge
lijk zijn. In de eerste plaats zou
men zich kunnen afvragen, of
Chroesjtsjef niet onder de in
druk is gekomen van de enorme
prestaties, die de Verenigde Sta
ten op het gebied van de ruim
tevaart in de volle openbaarheid
hebben bereikt, zulks ondanks
de schoonheidsfouten" van Car
penter en diens ruimtevaartuig.
Wie zegt. dat Titof inderdaad
zeventien rondjes om de aarde
heeft gedraaid? En is het
vaart van Gagarin niet onder
bijzonder verdachte omstandig
heden de wereld in gezonden?
En als er dan al waarheid zou
schuilen in de Russische bewe
ringen. waarom wordt dan zo
bijzonder veel geheimzinnigheid
betracht?
Tc denken
Een andere mogelijkheid ls,
dat de Sowjetunie op het ogen
blik reden zou hebben om dc
regering van dc Verenigde Sta
ten door het afleggen van ge
ruststellende verklaringen cr
toe te verleiden, de enorme in
spanningen. welke zij zich de
laatste tijd getroost op het ge
bied van de ruimtevaart en dc
moderne bewapening, drastisch
te verminderen, omdat de ach
terstand op de Russen nu toch
zou zijn ingelopen. In elk geval
zou hij de tegenstanders van de
Amerikaanse maatregelen ter
versterking van de positie van
dc vrije wereld daarmede een
wapen in dc hand geven. Hoe
dan ook. het uitblijven in
Chroesjtsjef's verklaring van
het uitbuiten van bepaalde aan
wijsbare tekortkomingen in dc
ruimtcvaartprestaties van de
Amerikanen, moet ons te den
ken geven. Dit is ook het geval
Chroesjtsjef tijdens zijn praatje
over de vlucht van Carpenter
met de Russische pogingen,
door middel van voorstellen, ge
zamenlijk de ruimtevaart te
gaan beoefenen, het Amerikaan
se wetenschappelijke materiaa'
in hande» tc krijgen.
Eichmann
Belangrijk was ook het feit
van de terechtstelling van de
nazi-kolonel Adolf Eichmann,
binnen drie dagen na de verwer
ping van diens beroep legen hel
doodvonnis, dat in december
over zijn daden in de tweede
wereldoorlog was uitgesproken.
Het hooggerechtshof oordeelde
in een lange uiteenzetting, dat
het vonnis terecht was uitgespro
ken. Daarna bleef Eichmann nog
slechts de weg van het „vragen
om genade" over. Aanvankelijk
zag het er naar uit. dat hij in
het geheel geen beroep zou doen
op de Israëlische president, die
over gratieverzoeken moet be
slissen. Eichmann's familie, die
van dit voornemen blijkbaar op
de hoogte was. diende namens
de veroordeelde een verzoek in
en ook de Westduitse advocaat
dr. Servatius. die zich uitstekend
heeft geweerd als verdediger van
Adolf Eichmann. was van plan
zonder goedkeuring van de ge
vonniste gratie te vragen.
Het is nooit zo ver gekomen,
dat Eichmann een gratieverzoek
tot president Ben Zwi heeft ge
richt, althans: de berichten die
wü er over hebben ontvangen,
w\jzcn op het tegendeel van „ge
nade vragen". Aanvankelijk kon
uit dc mededelingen, welke in
Jeruzalem werden gedaan, wor
den opgemaakt, dat Eichmann
inderdaad clementie had ge
vraagd. Later is gebleken, dat
hij slechts om het niet-uitvoeren
van de terechtstelling had ge
vraagd. nadat hij in een lange,
met de hand geschreven brief,
nog eens had uiteengezet, dat hij
ten onrechte zou zijn veroordeeld.
Misschien kan hier dan juridisch
toch van een gratieverzoek wor
den gesproken in werkelijk
heid was het dat niet Eichmann
is gestorven als een man, die
geen berouw heeft van zijn da
den, waarvoor hij anderen ver
antwoordelijk acht.
Zolang nog geen uitspraak in
hoger beroep was gedaan had
Eichmann reden te doen alsof
hij niet van plan was gratie te
vragen. Formeel zou een derge
lijke houding welliaht zijn bij
zondere positie wat kunnen ver
sterken. Een aangekondigd gra
tieverzoek zou het Israëlische
hooggerechtshof hebben be
schouwd als een tevoren toege
ven van de vruchteloosheid van
het aangetekende beroep. Het
was daarom niet verwonderlijk,
dat Eichmann na verwerping van
zijn beroep nog niet onmiddellijk
om gratie verzocht Wel viel het
op. dat Eichmann toen hij een
maal een beroep op president
Ben Zwi had gedaan bleef
li
Aan Eichmann werd recht
volharden in zijn onschuld en
weigerde „genade te vragen". Hij
stierf, nadat hij had gezegd: „Ik
moest de regels van de oorlog
en van mijn vlag gehoorzamen.
Ik ben bereid." Geen spoor van
berouw.
Nadat hij Eichmann's brief had
ontvangen, heeft president Ben
Zwi verrassend vlug z(jn besluit
bekend gemaakt. Wellicht werd
het verhaast, omdat de veroor
deelde geen berouw wilde tonen.
Misschien was het eenvoudig,
omdat hij een golf van verzoeken
uit de gehele wereld verwachtte
om de terechtstelling van Eich
mann geen doorgang te doen
vinden. En zo kwam er een eind
aan het leven van een man. die
mede-verantwoordelijk was voor
de dood van miljoenen Joden,
maar die alle schuld trachtte te
schuiven op de schouders van
degenen, in wier opdracht hij
handelde.
