J.P.SWEELINCK
(IE CLANCIER
NEDERLANDS
GROOTSTE
COMPONIST
en meuwe reman, vak
w
romancyclus
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 12 MEI 1962
Herdenking van
vierhonderdste
geboortedag
Vraagt men binnen en buiten ome grenzen naar de grootste
componist, die ons land heeft voortgebracht, dan krijgt men zonder
mankeren te horen: Sweelinck. Een speciaal werk zal dan wel
niemand kunnen opnoemen, maar de naam kennen zij allen.
Inderdaad Jan Pieterszoon Sweelinck is de belangrijkste
componist van ons land, de enige componist ook, die aan de ont
wikkelingsgang van de muziek nieuwe bijdragen geleverd heeft.
Hij schiep als eerste de koraalvariatie, die bij J. S. Bach tot de
schoonste bloei komt, hij legde in zijn Fantasieën de grondslag
voor de monothematische fuga, en als „Organistenmacher"
oefende hij vérstrekkende invloed uit op de Noordduitse en Scan
dinavische orgelsobolen In de 17de eeuw. Allemaal redenen dus
om zijn vierhonderdste geboortejaar in het gehele land te vieren.
Er heeft zich een Sweelinck-comité gevormd, dat in vele steden
speciale Sweelinckconcerten organiseert, en natuurlijk begint de
herdenking in Sweelinck's geboorteplaats Deventer.
Daar in dit oude stadje.
maand mei van het jaar
w<mi Jan Pttcranon (de i tem Amsterdam
er later bij) geboren als zoon van
Peter Swybertszoon en Elsken Jan
Swelingsdochter. Van zijn vader s
familie weet men alleen, dat in
1551 een zekere ..Swibbert van
Keyzerswerth". organist var
St. Lebuinuskerk in Deventer
Maar de naam Swybert of Swib
bert kwam in Deventer en omstre
ken veel voor. Meer is er bekend
over de familie van moederszijde.
de Spaanse zijde stond,
ging
koos
de zijde van de
Prins van Oranje.
Het stuurde de
r^n Soomse burgemees-
de ters en schepenen
de stad uit (waar
in zij overigens
weer niet veel la
ter terugkeerden),
het koos
(men vindt verschillende schrijf
wijzen voor de naam) uit Westfa-
len. In het begin
was een Conradus Swelinck bur-
i het Westfaalse Soest.
de 14de eeuw tantse dienst ge-
i:whouden. Maar hier-
kwam ook
f)e grootvader nu van Jan Peters- verandering
was stadschirurgijn en zijn aard van Swee-
kmderen hadden
tieke aanleg. Drie
goudsmid en van hen stamt af de
vermaarde Swelinck-goudsmidfa- ging",
milie in Keulen, waarvan de be- kend
roemdste. Christiaan, de monstrans vermeld. Maar te
van de Keulse Dom vervaardigd oordelen naar zijn
heeft.
zeer artis- linck's werkzaam-
werden heden. Of en wan-
hij zelf „om-
nergens
Psalmzettingen,
waarvoor hij de
«wil «1 venter uitoefende, ?lne^?,e F^ter
men niet In elk geval werd **>ruikte. mag men
hij. toen hij omstreeks 1564 naar
Amsterdam verhuisde, organist van
de Oude Kerk en de jonge Jan
Peterszoon evenals zijn broer Ger-
nt, die zich als sch.lder een goede
naam verworven heeft, (hij had als £^™g'.fij*VI
leerling Pieter Laetman die op zijn
hurt Ronbrendt «1» teerling kre«>
groeiden dus in Amsterdam op.
ook hij het Calvi
nistische geloof
heeft.
Slechts enkele opmerkingen, want
wij wilden hier vooral de persoon
van Sweelinck kenschetsen.
Leerlingen
Naarmate Sweelinck's faam als
organist en componist zich ver
breidde. stroomden de leerlingen
toe. Vooral uit Duitsland kwamen
zij. Paul Siefert uit Dantzig, Ja
kob Praetorius uit Hamburg. Sa
muel Scheidt uit Halle, Heinrich
Scheidemann uit Hamburg, Mel-
ohior Schildt uit Hannover, om
maar de beroemdste te noemen.
Zij namen Sweelinck's werkme-
thode over en zo ontstond in
Noord-Duitsland de organisten- en
componistenschool, die belangrijke
figuren heeft opgeleverd als Rein-
kens uit! Het echtpaar Sweelinck Bruhns. Buxtehude en die
kreeg zes kinderen, van wie één beel veel heeft bijgedragen tot de
kort na de geboorte overleed. De vorming van J. S. Bach. Vooral
oildste zoon Dirck volgde de va- in de vorm van de koraalvaria-
der als organist van de Oude ties is de lijn goed na te gaan.
Kerk op en stond als musicus in In eigen land is zijn zoon Dirck
hoog aanzien. Vondel is vol be- de belangrijkste leerling geweest,
wondering over hem (hij dichtte Van Sweelinck's oeuvre zijn
dat ..Diedrick zielen vanht en op- overgeleverd 254 vocale en 72 in-
hanht by heur oren.") en ook in strumentale werken. Maar hij
de Muiderkring. waartoe hij be- moet veel meer geschreven héb-
hoorde, was hij een graag ge- ben twee bundels chansons van
ziene gast. Hij begeleidde daar 1592 en 1593 zijn verdwenen
de Franse zangeres Francisca maar misschien duiken er nog
Duarte (de ..Fransche Nachte- eens composities van zijn hand
gael" van Hooft) en natuurlijk ergens in Europa op. Want in de
..Tesseltje". Maria Tesselsohade, I'e eeuw is zijn wérk over heel
de begaafde dochter van de Am- Europa verspreid geraakt, zo
sterdammer koopman en dichter gretig vond het aftrek.
Roemer Visscher. Dirck moest ook
bij het bezoek van de Franse ko
ningin Maria de Medicis in 1638
aan Amsterdam voor een „treff-
lijke muzijk" zorgen: „haere Ma- Zijn eerste composities, 18 vijf-
jesteit zouw zich misschien ver- stemmige chansons. verschenen
wonderen, dat Italië haer in Hol- m een bundel van 1584 door Pha-
landt bejegende" zei Hooft! lesius te Antwerpen uitgegeven.
Het zijn luchtige liedjes op Franse
tekst. Op een Nederlandse tekst
heeft Sweelinck nooit een noot
■■■V- muziek geschreven! Ook niet
Jan Pieterszoon Sweelinck voor huiselijk gebruik, zoals de
woonde in een groot huis aan de ..Rimes francoises et italien-
daar ontving nes", een serie liefdesliederen
niet bepaald kuise
Dat een sterk tot de ver
beelding sprekend proces als
dat tegen de Joden-moorde
naar Adolf Eichmann aanlei
ding zou vormen tot uitvoeri
ger beschouwingen waarin
een persoonlijke visie op het
proces aan het licht treedt,
was eigenlijk wel te verwach
ten. En dat de juridische as
pecten bij een zo emotionele
zaak naar de achtergrond zou
den worden geschoven lag al
voor de hand.
Harry Mulisch: De zaak 40/61
EICHMANN IN KEURSLIJF
VAN DE MACHINE-MENS
Luchtig
roep op het bevel toch wel heel
Simpel
Uit zijn reportage blijkt, dat
Mulisch in Jeruzalem contact
heeft gehad met zowel Hausner
als Servatius en het lijkt niet
onwaarschijnlijk dat hij Haus
ner met name heeft benijd om
de simpelheid van zijn visie:
Eichmann in zijn eentje verant
woordelijk voor de uitroeiing van
het Europese Jodendom. Hij zou
dan echter ook oog moeten heb
ben gehad voor de mogelijkhe
den die de enge visie van Haus
ner aan de verdediging liet en
die dan ook terdege zijn benut.
Achtergrond
Op deze principiële bedenking II
a kan men ook vol lof zijn
oor hét journalistieke werk van
Eichmann was een medium ondermijnde is niet aanvaard- Mulisch, die geen moeite uit de fl
zonder geloof of hypnose. Himm- baar. we« gegaan zich te verdiepen j
Ier geloofde in Hitier. maar Verder m de achtergronden van. de be-
Eichmann alleen aan het bevel".
Op deze smalle basis bouwt Mu- Dat moet Hausner met zijn reis. n<
lisch zijn betoog, dat hij zelf misschien soms te grote felheid res'€n
het verslag van een ervaring toch wel hebben aangetoond, dat
noemt, die uit de aard van haar deze Eichmann verder ging dan
Voorwaarde voor een integer
verslag dient echter wel eerbied
voor de feiten te blijven, voor
al voor die feiten die tijdens
het verhoor onomstotelijk zijn
komen vast te staan. Tot deze
overweging komt men tijdens
de lectuur van de reportage die
de schrijver Harry Mulisch heeft
gewijd aan de zittingen van de
zaak Eichmann die hij in Jeru
zalem heeft meegemaakt en die
hij bundelde onder de wel zeer
objectieve titel: „De zaak 40/61"
overigens niet onverdienstelijk
ontleent aan het nummer waar
op de zaak op de rol
HARRY MULISCH
Smalle basis
verloop van het proces, dat toch
een stroom van niet te looche-
l feiten produceerde haar niet
klaagde en daartoe zelfs een
de
Groot huis
Vjn zijn vader
Sweelinck ral iljn eerste nu-
■iekonderricht zeker van zijn va
der hebben gekregen. Deze stierf
al In 1573 en zijn opvolger alt or
ganist van de Oude Kerk werd
Cornell* Boecoop, bU wie de Jon
gen ook wel gestudeerd zal heb
ben. Maar Boecoop stierf het vol
gend Jaar en toen moest de op
vallend begaafde Jongen naar een
andere leermeester omzien. Zo
reisde h(j drie Jaar lang
Haarlem, naar Jan Willem
Ijoesy. een van Haarlem's stads-
gen worden
schreef Sweelinck die zijn leven
lang bezig is geweest de volledige
psalter te componeren, ze uit waar
achtige roeping.
J. P. SJTEELINCK
Stedelijk bezit
Met de alteratie" nu
de orgels stedeüijk bezit
kwam Sweelinck als organist
Koestraat
hij zijn grote vriendenkring, met
waartoe de voorname Amster- tekst.
damse families behoorden, zoals Maar zijn hoofdwerk op vocaal
Cornells Plemp. Jan Verhee. Wil- gebied schiep Sweelinck met zijn
lem van den Heuvel, die onder 153 Psalmen. Als tekst gebruikte
de firma-namen Calandrini en hij de vertaling van Clément Ma-
Guillielmo Bartolotti handel dreef rot en Théodore de Béze, de de Roomse liturgie. Men vindt
:almmelodie nam hij ook uit hierin het bekende Kerstlied
°neve over, dus van Louis ..Hodie Christus natus est". Ze
zijn geschreven voor vijf stem-
men plus basso continuo: de in Sweelinck'
stemmen worden dus instrumen-
krijgen een voor
moderne kleu- gon zich
zoeken. De
psalmzetting,
n de Berlijnse kanto-
'an Eichmanns dienst en
JIP9PJffi 9HPBMbet voormalige vernieti-
karakter kan veranderen. Van het strakst omschreven bevel, gingskamp Auschwitz-Birkenau.
die verandering geeft Mulisch dat hij eigen initiatieven ont- e€n intensiteit, als ervaart
duidelijk blijk. De eerste con- plooide en in de uitvoering van i bet zelf als een bevrijding
frontatie met Eichmann doet zijn opdrachten verder is ge- geeft de schrijver Mulisch zich
een gevoel van afschuw ont- gaan dan men van een macoi- *n enk®le hoofdstukken over aan
staan. Later raakt die afschuw ne-mens mag verwachten. Het de boeiende beschrijving van het
op de achtergrond voor een nieu- lijkt dan wel heel naief te blij- la"d Israël dat hij tot in zijn
we' visie. In de ogen van Mu- ven geloven in de verklaring van uithoeken heeft bezocht. Dat de
lisch is voor de soort mens die een man die van zichzelf ge- eeuwig met de psychologen
Eichmann is, het bevel tot fa- tuigt dat hij geen haat tegen de overhoop liggende Mulisch zich
turn geworden. Dat heeft echter Joden heeft gehad, maar die *e buiten moest gaan aan een
vergaande consequenties. Het toch ook zou hebben verklaard, flauw grapje met een paar
schuldprobleem met name komt dat hij in zijn graf zou opsprin- doorgesneden foto's van Eich-
wel op heel losse schroeven te gen van vreugde bij de weten- mann, die aanleiding vorr
staan. Steeds duidelijker wordt schap zes miljoen Joden te heb- tot een kwasi-diepzinnige be-
Eichmann afgetekend als een ben uitgemoord. Telkens tijdens schouwing, vergeeft men hem
machine-mens die met de moor- het proces komt de zwakheid graag voor de verhelderende
denaar van vlees en bloed wei- van het beroep op het bevel korte flitsen die de sfeer rond-
nig of niets meer van doen weer naar voren. Als Eichmann om het proces doorlichten. Juist
heeft. Dat zo'n gedachtegang door blinde woede ontstoken een door de menselijke zijden te la-
post vat en dat ze aanvankelijk Joodse jongen die kans ziet een ten zien dringt de hevigheid van
het begrip verheldert willen wij paar appels te stelen ter plaat- het historische proces zo scherp
graag geloven, maar dat het se doodranselt, klinkt een be- tot het bewustzijn door.
op Venetië en de Levant. Aan de
ze Calandrini droeg Sweelinck zijn
..Rimes francoises et italien- Bourgeois en Maitre Pierre.
Ze zijn gesch reven voor 4,
en 7 stemmig a capella koor _.l
in de 16e eeuwse traditionele taal gesteund
stijl. die tijd nieir
De veéheven schoonheid van ring.
i elders, nL twee.keer" per dag ze a°bt. zoals Kerckrinck. Spran- Sweelinck zijn gehele leven wijd- Bflfl 11 brck©r
het orgel' bespelen. 8er- Wygénum en Calandrini, m-,akt ook in de huidige tijd
ook komt deze naam
spelen van ..danserije" op het or- voor onder de acht „Phllomuses
gel! Nu is over Sweelinck's taak en la tresrenommee ville d Am-
weinig rti de bronnen te vinden, stelredam", wier namen aan het
maar hij zal wel hetzelfde heb- hoofd van de opdracht i van het
ben moeten doen als zijn colle- tweede boek Psalmen staan. De- deze
ir
van 's morgens om de wandelaars in vormden samen een collegium diepe indruk en het is daarom Tast Sweelinck In zijn vocale
dp rtudp Kerk feiteliik in dien-at de kerk aangenaam bezig te hou- musicum, waarvan Sweelmck de te betreuren dat nog maar zo muziek de oude technieken toe,
v!nde«iÏÏAm, erdim die's ,vo«is S W »ur. leiding had. Zij zongen en speel- weinig psalmen voor de uitvoe- ln zijn instrumentale werken is
de stad Amsterdam, die hem Bovendien moest hij elke zondag den, samen (zoals men dit zo ringspraktijk gereed gemaakt hij een baanbreker geweest. Zij
av-p de ochtend- en na de middag- .°1?. d? schilderijen uit die zyn voor de ..Cantiones Sacrae" rijn geschreven voor orgel en/of
wereldlijke liederen ties een koraalmelodie nam,
voorbeeld geweest voor velen j
hem tot Bach toel
Maar afgezien
De instrumentale muziek
tijd nog. jong. Ze logisch belang, is Sweelinck's
de leiband
vocale muziek gelopen, m
eigen weg te
.'an de instru- Lebeti hat
mentale muziek was daarom nog de juwelen
familie
M de kerkmeesters betaalde.
Het was nL zó dat het stadsbe- dienst
Jan~wÜ7e'mszoon s4uur de organist aanstelde bui-
ten het kerkbestuur or
moet de reden van deze
i goede muzikale repu-
spelen. De kerk
die dagen altijd open
Men men wandelde er graag in:
soort ..pantoffelparade" dus
BB. clavecimbelmuziek ook
be- heel mooi. Zijn variaties op „Est-
Mars" of over ,,Mein junges
End" behoren tot
de literatuur. Zo
onvast. Sweelinck nu mag Nederland terecht trots zijn
nog steviger omraming op zijn grote componist, die in
zjjn Psalmzettingen een typisch
Calvinistisch meesterstuk schiep
zijn instrumentale wer-
grootse
daarin zoeken, dat de organist kerkinterieurs bekijkt!
de muziek van Swee
linck, ook deze meerstemmige
Psalmen, die hij wel voor hen
geschreven zal hebben. Baudarti-
us, predikant te Kampen en me
devertaler van de Statenbijbel,
vertiaalt van zijn bezoek
omvatten fanta-
heel los
geeft
aan deze vloeiende vonm: de fan>
tasie maakt hij driedelig en
bouwt haar contrapuntisdh op uit
één thema. Zo leidt hij de weg ken de weg
naar dé latere monothematische verten,
fuga. Sweelinck is ook de eerste
koraalvariaties, geweest,die als basis voor 1
Waarschijnlijk heeft een rijke voor df kerkdienst overbodig was Wat Sweelinck gespeeld heeft in ^eUndfc ^y gedmekt dat ick
begunstiger van Sweelinck, wiens geworden. Het orgel werd immers 2jjn lange loopbaan? Zeer zeker ™et D^^pptlr«"
moeder na de dood van de vader als verwerpelijk beschouwd, de eigen composities, waaronder de «S
in aimoédige omstandigheden geméente zong zonder begelef- koraalvariaties in de eerstë plaats met noch
in aimoédige
achterbleef, deze studie betaald ding.
Een kleinkind aan
grootmoeders knie
Lweet. hoe fel do (men was verplicht psalmen te
pleegt in Olphaert den predikanten plachten tc fulmine- 'pclen) en da" JJ? zckcr veel Mey ei^de hy^aa^het ™£!len o5
an. wie Sweelinck zijn ren te«n het eebmik van het nr. geïmproviseerd hébben. Immers. 2LSS, ,s S
Otter,
eerste gepubliceerde composities
opdroeg, deze beschermer te
zien.
Groot talent
tegen het gebruik
gel ln en ook buiten
De orgels moesten dan ook
korte tijd werd Sweelinck be- zi,n klavecimbel ghecomen zijn-
dienst, roemd £>weenncK_pe h(>t „„ifd* ,vw.tiniM.»rHp t«
heinde
tot
Midden 1961 heeft Clancier zijn romancyclus Le
de burgerij
worden. Maar daarvan wilden de
burccmccv.crs niets '.veten
Zo'n opmerkelijk groot talent bleven de orgels waar z-
mott to.n »1 letoond ors„iri.„ moesttn
h^toen, dat hij m 1577, dus op 15- 3
jarige leeftijd, op de post van
zijn vader werd aangesteld. En
organist van de Oude Kerk is hTj
44 jaar lang. tot aan rijn dood op Amsterdam.
16 oktober 1821, gebleven. p- - - - -
Al heel spoedig kwam Swee
linck voor moeilijkheden te staan.
Want in het volgend jaar, in 1578,
had de zg. „alteratie" in Amster
dam plaats. Amsterdam, dat nog
een Katholiek bewind had
Ua.i ncmuc en ver iswam men naar O"111"®"4 middernacht, spelende
uit de kerken verwijderd hem luisteren, bij hem studeren, 'iFlJÏ Pain Noir' waarin tussen 1956 en 1959 drie delen
en de stadsregering raakte zo lustighen Mey is nu m zijnen tijd
ingenomen met hem. dat
spoedig na de aanstelling z
1590 inj.l.gd. In '57 hf.lt hij de Grand Prix de la
salaris verdubbelde
het werk gehouden worfen bij zijn huwelijk met Claesgen J
i dus moesten zij op geregelde Dirxdochter Puyner uit Medera- enae
ï'welék^^soo ick"goedê"memo- ren verschenen, met een vierde, laatste deel La der-
rye daer van hebfoe. wel op vijf- nière saison afgesloten. Hij heeft met zijn arbeid veel
en - twintigerley ,J~
- blik dit nog eens deed. Sweelinck
i. Dit gebeurde niét alleen in deed overigens een goed huwelijk.
r ook in Haar- De familie Puyner was zeer be-
de meeste ste- middeld en Sweelinck erfde een
de mening aardig sommetje :bij de dood van
afsoheyt wilden ne- Société des Lettres ontvangen voor het eerste deel
SS d°t XtehMS 'n '58 L« Quatre-Jurys voor hot tweede,
dat stuck niet cunnende op-hou- Ea Fabrique du Roi. Er is ook sprake geweest van de
den also hy in een seer soet hu- prix Goncourt voor een der boeken. Het is er niet van
meur was. vérmaeckende ons
zijne vrienden, vermaeckende Kekom®". Ze hebben tegen, dat ze volslagen onmodern
oock hem selvenw,
de vijandelijke, venter
zekere Claude Bcrnart in De- (rij overleefde haa:
het dan 15 jaar) deelde zij nog de 18'
Kostelijk licht
zijn. Ze zijn geschreven ln de traditionele verteltrant
en behandelen geen der problemen van onze tijd. Het
moderne levensgevoel spreekt er zich niet in uit.
Hartelijkheid
MA
De nu bijna negen
tigjarige schrijfster
Wilma heeft een nieu
we roman geschreven:
„Als het dode hout
gaat zingen". Een ro
man die weliswaar
klinkt als een af
scheidsgroet, maar
waarin onverzwakt de
zelfde boodschap door
klinkt als in haar ge
hele oeuvre.
Reeds tientallen jaren |H
neemt Wilma een bij- fl|
zondere plaats in onder
de christelijke auteurs.
Ze schreef een grote
reeks romans, die her
haaldelijk herdrukt
werden, en die nog al
tijd veel gelezen wor
den. Nog onlangs ver
scheen er een heruitga
ve van „De lichte
nacht", één van haar
bekendste romans.
Waaraan Is die grote populariteit
te danken? C. Rijnsdorp schreef in
een essay: „Voor Wilma vallen
leven, kunst, geloof, schoonheid,
schrijven en getuigenis samen".
Dat is het geheim van haar
werk, en ieder 'ie ermee heeft
kennisgemaakt, heeft die ken
nismaking arvaren als een ze
gen.
Men zou kunnen zeggen dat
Wilma ziel-zorg-boeken schrijft.
Ze kent de ziel en de zorgen
van haar medemensen. Ze ziet
elk menselijk lijden als het
dragen van schuld, en ze is
van mening dat de schuld van
D» schrijfster Wilm
meenschappelijk moet worden
gedragen, m gemeenschap met
de opgestane Heer. Dat is Wil-
tot uiting komt, en ook in „Als
het dode hout gaat zingen".
In deze nieuwe roman maakt
men kennis met de predikant
Onno Brandsma, die jong en
begaafd als hij is. door zijn
gemeente op de handen wordt
gedragen, maar die toch aan
het leed en het verdriet van
de mensen die hem zijn toe
vertrouwd. met een zekere op
pervlakkigheid voorbijgaat.
Zijn vrouw ziet in dat hij
iet
de hei
lige Franciscus van Assisi heeft
gelezen, dat hij eens een dood
stuk hout van de grond op
raapte. het in zijn linkerhand
nam, en met een ander stuk
hout erover heen streek, als
of hij de snaren van een viool
bespeelde. Onno begrijpt dit
pas veel later, als hij in zijn
eigen leven het lijden onder
vindt, waar hij eerst volkomen
door is verslagen, maar dat
hem later leert het antwoord
tc vinden op het lijden dat hij
dagelijks in zijn gemeente ont
moet. Dan voelt hij zich als
het dode stuk hout. dat is
aangeraakt door de hand van
de Meester. Het dode stuk hout
is geworden tot een levende
ziel. Met Franciscaanse blijd
schap. gelouterd door het lij
den, doet hij voortaan geze
gend werk.
Prachtig is de beschrijving
van deze ontwikkeling van dc
predikant in zijn preken, en
in de reakties van de dorpe
lingen.
Men leest dit laatste boek
van Wilma als een samenvat
ting van heel haar getuigend
levenswerk. Prof. dr. K. Heer
oma schrijft in zijn voorwoord
dat de schrijfster nu wel heel
oud is, bijna blind en gebogen
als een witte bloem aan een
te zwakke stengel, maar „de
geest is zonder leeftijd, en
Wilma's boodschap is zonder
leeftijd".
SIPKE VAN DER LAND
„AU het dode hout gaat zin
gen". Uitgave J. N. Voorhoeve,
's-Gravenhage.
Een kostelijk licht werpt dit
vertiaalt je op de persoon van
Sweelinck, die laten wij het
eerlijk bekennen in de grauwe
wh^duw U. S«e- 3eld ,eder ]eJer word, Uolie„ "T'TSÏ
llnck moet een bijzonder sympa- door de ^nig^d van toon en de g .do?r .de tljd?1?-
thiek mens geweest zijn, voorxo- nauwe verbondenheid tussen
ver men dit uit de schaarse ge-
gevens heeft kunnen opmaken, mens en de natuur. Een klein-
Hij stond met zijn leerlingen ln zoon heeft de verhalen van zijn
een plezierige vriendschappelijke grootmoeder als kleine jongen
verhouding, hij hielp financieel aan haar knieën gehoord en nooit
menig vriend nlt de nood. Kort- /ergeten. Ze heeft hem verteld nog een heftige bewe-
om een goed en mooi karak- can haar moeilijke jeugd, waar- ging, als een sta
ter. een nobel mens, zoals men van het verslag het eerste deel king, nu niet om
ook uit zijn muziek zou kunnen vult. De ouders moeten de kleine materiële maar om
opmaken. huurboerderij verlaten, omdat de ideële reden, de stad
vader weigert een valse verkla- jn beroering brengt.
werkmeester
Aan de ene kant vindt i
ring af te leggen ten gunste
begint in 1905 en
brengt de lezer ver
in de naoorlogse ja
ren. Het verhaal gaat
trage, gelijkmatige
Ook de beide wereld-
S oorlogen brengen geen
tussen dt versntlUngcn in de
stroom.
Alleen in het begin
deze periode i
heid, de wat ruwe spot van de tigt zich aan de rand
17de-eeuwer. aan de andere kant burige stadje^ en begint
de diepe vroomheid, de ernstvan *--* '-g|
een oprecht gelovig mens, die in
zware tijden troost bij God vond.
Immers. Sweelinck leefde in een
zeer bewogen tijd. de moeilijkste
jaren van dé strijd tegen Spanje.
Het was een tijd. waarin heftig
en wild geleefd werd,
gen fel en verbitterd
botsten. Kwartier werd niet gege-
ven. Het merkwaardige is nu, dat d" Jongere zusjes.
Sweelinck midden in dezé roerige
jaren als 't ware een rust verte
genwoordigt, de rust van de ver
draagzaamheid. Hij sahreef Psal
men met de Geneefse psalter als
basis, hij schreef ook de Cantio
nes Sacrae. waarin Roomsé teks
ten te vinden zijn als ..Regina
Coeli" en die hij opdroeg
Roomse vriend
valt,
EMILE CLANCIER
4 na" de werklui geen genoegen met
-- hard de verplaatsing van het meis-
gevecht orn het naakte bestaan. je „aar een andere afdeling.
De kleine Catherine moet als ze- maar eisen het ontslag van de
venjarig meisje het huis uit om man en^als de directie met een
te gaan werken in vreemde ge- weigering antwoordt, wordt het
ellen- werk neergelegd. Als relletjes uit-
'ii <*.n0 i- worden troepenafdelin- geen bressen
de oorden,
i de stad gelegerd. Arresta- deze
ten" gemaakt
waar de familie veel leed4eu ook
wel liefs heeft doorgemaakt. Zelfs
de Tweede Wereldoorlog slaat
n het stil geluk van
familieleden
sluit zijn
af
ven het horizontale vlak. Hier ea
daar treft een afwijzende uitdruk
king'jegens het christelijk geloof.
De schrijver
Een enkele bizonderheid over
de auteur moge nog volgen. Ge
boren in 1914 in le Limousin, het
land van de porceleinaarde en de
porceleinindustrie, heeft hij, na
de gymnasiale studie, een candi-
daatsgraad in de letteren be
haald en is daarna het journa
listieke pad opgegaan. Later
heeft de radio, waar hij momen
teel een hoge post bekleedt, be
slag op hem gelegd. Maar niet
minder boeien hem de letteren.
Op zijn naam staan drie dicht
bundels, verscheidene essais en
drie romans, gepubliceerd voor
de verschijning van deze cyclus.
DR. M. C. v. d. PANNE
uit werken en een zoon verloor
..x-zv, „v jle^?nn,door e£n on|el"k ties volgen. De "in woede ontsto- ten pïattelande komen' ^'Thulp'
verbitterd op elkaar wordt Cathie op haar dertiende fcen arbeidersbevolking bestormt wat voeding en veiligheid betreft'
artier werd niet gege- j.aar huismoeder en verzorgster de gevangenis, maar deinst terug
longere zusjes. Voor de militaire overmacht. Er Misschien voelt een nieüwsgie-
valt zelfs een mensenleven^ dat 4ezer uzi®b,_4e k°rt gedaan
Sociaal onrecht Ca,tierme d"rba" - - - -
Courtil.
moeilijk
gevat, hevx
sociaal element een nog grotere het vuursalvo
rol dan Jn het eerste. Kinderar- troffen,
beid in de industrie, te lange
aau werktijden, laag loon, rechteloos-
Cornelis beid. dat alles maakt het leven
;n. aai y° scuartu
Pierre door de betrekkelijke leegheid
een late,
Stijging
Plemp. Onder Sweelinek's vrien- vaakblt,er- Evenwel,
den waren protestanten als ka- ook rouwe vriendschappen
tholteken, onder zijn 11
i dit laatste gedeelte. Ten o..-
'soxx Uu. rechte. Catherine had weinig te
zSt.. onder vei"tellen omtrent de ervaringen
dodelijk ge- van haar broers als fabrikant en
nog minder omtrent de bele
venissen van haar zoon. die haar
trouwens volkomen ontgroeid was.
i industrieel milieu door tij-
Dit alles
Kinderen der
Kinderen der eenzame, door
Jo van Dorp-Ypma. Uitgave
J. H. Kok N.V., Kampen.
kipderen onderling hulpbetoon
Sweelinck stond boven stille, sterke liefde
de strenge scheiding en daarin
was hij een groot Nederlander.
Hij had het voorbeeld van Vader 4
Willem voor ogen. ontwaakt. Socialisme en anarchis
me wijzen nieuwe wegen, v
bij de eersten, zoals ook bij
de laatsten overvleugelen,
kingen, gepaard met bloedige
Catherim
B11UT;1 deel. Les Drapeaux de Ia "vllle.
Vader s'u'4 daarbij aan.De vierde stand
Geëerd
rijn Na d® ,E5rst* Wereldoorlog, die den van crisis heen7
enk®4 familielid het leven viel buiten het bestek van het
S1' De kern van het verhaal zigheid rijn."bït elk I
blijft zijzelf, vertellend van vréug- geval voor de jonge vrouw, die
mon aha", haar, Wem* h00fd was van «e,a kleuterschool
zoon zittend aan haar voet. m een Rotterdamse volkswijk.
Het eerste plan van Clancier ..Haar" kinderen deden haar
was de vele herinneringen in een wat De liefde, die zij van hen
te persen uet ontving, deelde ze vroeger met
kostte, rijst, deze kring
Aurélien zin: ze verburgerlijkt. Catherine'
voleende broers zetten een kleine porcelein-
„ui- fabriek op en kunnen zo kennis
maken met de lasten en lusten
van het patronaat, waar het boek
intussen zeer weinig over vertelt.
Aurélien wordt concierge van een
andere fabriek. Frédéric. di.
reeds vóór zijn militaire tijd ii.
Engeland had géwerkt, komt ten uit tot
enkel boek «H
die bleek hem weldra onmogelijk; de baar wijze,
stof dijde onder dc behandeling Aan dl® moeder
..:x_x.x ----- deien. In het slot-
inde moeder.
...n ze ook het
De tegenwerking, het onbe-
ZiS. «n bpwondczi rtmrt lusten.^ brengen dc porceleinstad kantOTe Vn de'Voiiwi. wïl'r hij hïotdïtu)Tlan"Li Itemïère TiC «bip, »an ouders en s&oolbestuur
vertelt hij, hoe hij het ma. Nu dit niet meer zo is, il
Sweelinck op 16 oktober 1«2I. Hij Limoges in berust. nasr den bloede toe'behoort,
werd begrsven in de omgang van Catherine, de dappere, die als kümt dasr in de loop der jaren
het koor van de Oude Kerk en kind de lasten van een volwasse- op directeur
Vondel dichtte op hem: ne droeg, is onschuldig door een Zijn zoontje is het kleinkind,
ongeluk getroffen; ze wordt moe- dat niet moede wordt naar groot-
j wordt BBMPBB BMR§
fabrikanten- moeder Catherine'
trots ver- luisteren en ze in hoofd
nuscript van het eerste deel de *ï€t daSboek haar vertrouweling
stokoude Catherine op de k ieën d°?f d _,en dunSfworden. 't Is
v x jloe 2jj ontroerci
Dit 's Srwelings sterflijk deel, de?. De vader.
ten troost ons nagebleven: Zoon, is bekend. xsxx^x*
't Onsterflijk hout de maat bij biedt de Charrons vergoeding of te bew
Godt in 't eeuwig leven, genoegdoening te vragen. Na zijn De tweede helft van dit laatste
Daar streckt hij. meer dan hier soldatentijd huwt Aurélien de ver- deel brengt weinig spanning. Het
■H| nederde Cathie eenvoudigweg. heeft om zo te zeggen een huise-
Frédéric, die enig kind blijft, lijk karakter en de lezer voelt
betoont zich. ook als volwassene, haast schroom de beslotenheid te
wezensvreemd aan de kring dezer verbreken. Als Aurélien betrekke-
kon vatten ons gehoor.
Een goddelijcke galm in aller
Englen oor.
legt en hoe zij ontroerd en feen kost ™°r iedereen gewor-
daarmee sluit de cyclus af de besnaarde zielen
verhalen te beginzin spelt: „La petite regar. k
ori bart jes Coeurs de lumière per-
ces dans les volets massifs",
een zin. die het gehele boek tv.
peert. Zoeken naar de lichtope
ningen in gesloten luiken, dat
altijd gedaan.
Tot slot willen wij een korte eenvoudige
beschouwing geven
linck's composities
linck als „Organistenmacher",
Swee- reeds als opgroeiende knaap,
Swee- snappen zal.
i hij, lijk jong sterft
Jammer, dat tot het eind toe
ten dit boek vooral niet lezen.
Zij kunnen toch ook de fijn be
snaarde kinderzielen niet „bespfr
len". Zij, die dit wel kunnen, zij
het met vallen en opstaan, doen
er goed aan, dit fijne werkje van
Jo van Dorp-Ypma te lezen. On
getwijfeld komt dan de liefheb
bende eenzame, en die zijn er o
al, vindt Catherine troost
snappen zal. aanhankelijkheid van haar klein-
verschenen laatste deel zoon. Er worden „bedevaarttoch- loor, maar
hartaan- de geest van deze boeken a-reli- zoveeL wat minder
rijst nergens bo- heeft.
