duello
'Ruimte
voor ons....
1400 MINUTEN
Ons aller
{eestprogram
Er uit gelicht
ZATERDAG 5 MEI 1962
Zeventien jaar na de bevrijding
verschijnen er nog steeds boeken
die de vijf oorlogsjaren tot onder
werp hebben. Televisie-uitzendingen,
kranten- en tijdschriftartikelen
trachten de herinnering aan de jaren
'40-'45 levendig te houden. Met na
me hen, die kort voor, tijdens of na
de oorlog zijn geboren, wil men
ervan doordringen dat deze periode
er een geweest is die men niet ver
geten mag. Op deze 5 mei-pagina
hebben wij de bevrijdingsdag onder
de loep genomen en ons afgevraagd
of deze voor de jeugd nog wel enige
betekenis heeft. Leo Kleyn heeft
hierover met verschillende mensen
gesproken, o.a. met enkele oud-
verzetsstrijders,- daarnaast is er een
bijdrage van Wim Rouw over dit
onderwerp.
Een speurtocht ln de gedich- I
tenmap heeft een tweetal
gedichten over de vrijheid
opgeleverd.
VRIJHEID
En lk was vrolijk
zoals de bloemen
en ik kon zingen
zoals de vogels
En mijn hart was vrij
als de ongerepte natuur
en mijn woorden
werden niet meer gewogen
En de glans in mijn ogen
was niet meer tijdelijk
en het geluk dat in mij leefde
was niet gedoemd te sterven.
De wraak van
I
KEES VISSER
VRIJHEID (II)
mijn lichaam wil ik voelen
glimlachen wil ik
naar de vrijheid
steeds verder van mij heen
[geven
tooit
[bezitten.
TILLY HOFKES
Haar schedel, haar voeten,
de palmen van haar hand
begroeten de vrouw die
daar uit 's vrijheids raam
komt springen en
lachend ziet ze aan
hoe er steeds meer naar
haar verdeelde lichaam dingen.
Bovenstaand gedicht van Henk
Eisma loochenstraft op het eerste
gezicht alle gemompel over de
onverstaanbaarheid van de mo
derne poëzie. Daarbij rijmt het
hier en daar en wordt er zelfs
gebruik van leestekens gemaakt.
Indien wij echter dit gedicht leg
gen naast de ons bekende feiten
over Izebel, de vrouw van Achab
(zie 1 en 2 Koningen), dan ko
men we voor een groot aantal
problemen te staan.
i T ze-
Ieder jaar valt op de avond
van de vierde mei een diepe stil
te en wordt iedere rechtgeaarde
Nederlander geacht twee minuten
ang zijn gedachten te bepalen
hij het offer, dat talloze landge
noten vrijwillig of gedwongen in
de Jaren 4045 aan de zaak van
twee minuten stilte brengt iedere
Nederlander, die nooit ergens tijd
^Ylotre boutique
voor heeft en voor het Ameri
kaanse „time is money" allang
een pasklare vertaling gevonden
heeft, zelf ook weer een offertje,
maar hij doet het met overgave,
want de vrijheid is hem. meer
dan wat ook, heilig. Na die twee
minuten volgt dan veelal een
plechtig schrijden in groepsver
band naar een gedenkteken om
met kransen en bloemen te ge
tuigen dat wij de doden nog niet
vergeten zijn. We hoeven niet te
vrezen dat aan deze jaarlijkse do
denherdenking. die, we wijzen er
met nadruk op. zin- en stijlvol is.
binnen afzienbare tijd een einde
zal komen. Integendeel, de laat
ste jaren is er. met name van de
zijde van de jongeren, een groei
ende belangstelling hiervoor waar
te nemen. Herdenkingen liggen
ons wel. Zij sluiten aan bij onze
contemplatieve aard en vereisen
geen zuidelijk-getint tempera
ment. De vierde mei levert dan
ook geen moeilijkheden op. Iets
anders wordt het met de daarop
volgende dag, wanneer onze half-
stok-stemming in een bevrijdend
lachen dient om te slaan. Want
dan zitten we met de handen in
het haar en beseffen we dat we
het schijnbaar slechts aan zuider
lingen voorbehouden vermogen
tot feestvieren missen, dat bv.
bij de Fransen de veertiende
juli nog steeds een begrip
doet zijn. En we grijpen de enige
mogelijkheid die ons blijft met
beide handen aan: we maken tr
een herdenkingsdag van.
Geprolongeerd
Weliswaar wapperen de vlaggen
vrijuit en blijven de sinistere fak
kels en omfloerste trommels van
de vorige dag achterwege, maar
het geheel blijft toch in de ons zo
dierbare sfeer van het bloemen
leggen aan de voet van het monu
ment ter herdenking van de ge
vallenen. De herdenking van de
vierde mei wordt wegens overwe -
digend succes een dag lang ge
prolongeerd, zodat wij sinds ja
de vrijheid gebracht hebben.
Met het in acht nemen van die
ren naast de officiële twee minu
ten stilte, de officieuze 1400 minu
ten stilte kennen op de dag die
desondanks een nationale feest
dag wordt genoemd. De weinige
vuurpijlen waarover wij in alle
ernst beschikken, zijn op de kort
tevoren gevierde koninginnedag
al in een naar vaderlandse be
grippen grandioos vuurwerk ver
schoten, zodat wij telkenjare
weer tot de ontdekking komen
voor de vijfde mei geen pijlen
meer op onze nationale boog te
hebben. Alleen dringt zich hier de
vraag op wat onze toch waara ;h-
üg niet vergeten gevallenen v«n
onze manier van feestvieren zou
den zeggen, als zij op de vijf le
mei plotseling uit hun graf zou
den opstaan.
Hun antwoord
Wij meenden deze vraag niet
beter te kunnen stellen dan aan
hen die samen met de gevallenen
aktief hebben deelgenomen aan
het verzet in Nederland. Hun ant
woord bevestigde onze mening:
zij zijn diep teleurgesteld dat van
een nationale feestdag zo weinig
is terecht gekomen. Volgens hen
moet de oorzaak van deze jaar
lijkse mislukking want dat is
de vijfde mei toch wel geworden
naast het onvermogen van het
verzuilde Nederlandse volk om
een nationaal feest te vieren (on
ze nationale programma's over
de radio zijn daarvan wel het
meest sprekende bewijs), gezocht
worden bij de regering die een
eenmaal gegeven belofte weer
heeft ingetrokken, of liever: nooit
is nagekomen. Op 10 augustus
1945 verscheen nl. in de dagbla
den het door de regeringsvoor
lichtingsdienst gelanceerde be
richt dat de vijfde mei een elk
jaar terugkerende. nationale
feestdag zou zijn. Maar waar vijf
jaar lang voor gevochten was en
waarnaar iedereen reikhalzend
had uitgezien, bleek reeds in 1946
voor die ene dag een onmogelijk
heid: vrijheid. Ontwaakt uit de
eerste bevrijdingsroes, onder in
vloed waarvan het bovenbedoel
de besluit kennelijk genomen was
kwam onze nuchtere aard weer
boven. Eigenlijk kon onze natio
nale feestdag nergens beter ge
vierd worden dan hoog in de stel
lingen van een herrijzend Neder
land. Zoals d'aloude Nederlandse
leeuw zijn pijlen, zo zouden wij
In onze boutique vind je
(evenals vorige keer) een
suggestie om een jurk van
vorig jaar een heel nieuwe
lijn te geven, om precies te
zijn: „La ligne Twist". Die
jurk moet dan wel van een
effen stof zijn gemaakt Voor
de verandering ga je vrij re
volutionair te werk: je zet
er gewoon de schaar in.
Knip de rok op een aantal
plaatsen in, bijvoorbeeld drie
banen voor en drie banen
achter en stik dan de boven
kant vanaf de tailleband tot
heuphoogte dicht. Naai ver
volgens de in een driehoek
geknipte ruitstof ertussen.
Om het geheel te complete
ren bies je de halslijn af met
dezelfde geruite stof. Je zou
de rollen ook kunnen om
draaien. namelijk door een
imprimé of een geruite jurk
op die manier een ander ef
fect te geven met effen stof.
Onderzoekingen hebben aange
toond., dat het aantal aterfge\ al
len onder honden tengevolge van
longkanker de laatste tijd onrust-
len open aijn. Open als
Die vergelijking met
ndustriecentra. Nu begrij- ree lijkt ons niet gelukkig,
pas die hond in bepaalde
sigaretten-advertenti*
óók onheti
i Mander» verklaarde aicli
ifia Loren te voelen toen
n gouden „hoestbui" kreeg
sijn anderhalf miljoenste
iofnonplaat. En inderdaad,
unnen van lijn platen seel
maar het blijft Lorren.
op die dag onze hamer en nijp
tang omklemd houden, bouwend
aan het zo broodnodig herstel
van het door Duitse laarzen ver
trapte land. Een vrije dag zou
een inbreuk betekenen op onze
bitter herwonnen vrijheid. Voor
wie deze verheven symboliek niet
zo duidelijk mocht zijn, was de
regering bereid tot het sluiten
van een compromis: eens in de
vijf jaar - immers, vijf jaar wa
ren wij bezet geweest: nieuwe
symboliek zouden wij de her-
rijzing één dag de herrijzing la
ten en bevrijd uit de commerciële
en economische dwangbuis weer
eens ten volle weten wat het be
tekent om vrij te zijn. Van ver
schillende zijden, tot in de Twee
de Kamer toe. werd er herhaal
delijk op gewezen, dat ideële over
wegingen daarbij ten achter wer
den gesteld bij overwegingen van
andere aard en dat zelfs ons
broodnuchtere volk bij brood al
leen niet kan leven, maar alle
protesten bleven zonder ,An-
Toch is een nationale feestdag
op een dag waarop normaal ge
werkt moet worden, zoals de heer
W. Schmidt, redacteur van .Voor
malig Verzet Nederland', het
officiële weekblad van de orga
nisatie van oud-verzetsstrijders
in ons land, opmerkte, de groot
ste waanzin. Naderhand heeft men
nog een ander argument gevon
den om zich achter te verschui
len: de vijfde mei zou te kort
op koninginnedag volgen om een
vrijaf geven te rechtvaardigen.
En zo is de vijfde mei gewor
den tot wat zij wel het laatst van
alles had moeten zijn: een voort
durende twistappel. Bovendien is
het gevaar niet denkbeeldig dat
er op den duur van een feestdag
die om de vijf jaar gevierd wordt,
helemaal niets overblijft. Welis
waar hoeven er dan ook geen
twistgesprekken meer gevoerd te
worden, maar de jaarlijkse do
denherdenking zou dan wel in
een heel schril licht komen te
staan en de doden zouden, als zij
spreken konden, ons kunnen vra
gen. waarom wij hen eigenlijk her
denken. Herdenkingen zijn bijzon
der zinvol, maar zij worden hij
zonder zinloos als het bij herden
ken alleen blijft. Het bevrijdings
feest op vijf mei en wij citeren
weer de heer Schmidt is in
wezen een noodzakelijk comple
ment op de dodenherdenking van
vier mei. Deze twee horen onlos
makelijk bij elkaar, omdat de
verzetsstrijders hun leven gege
ven hebben voor de vrijheid van
ons volk. En als wij daar geen
feest meer voor over hebben, om
dat Nederland zo nodig herrijzen
moet (in een tijd waarin van
herrijzing nauwelijks meer spra
ke kan zijn), is het misschien be
ter dat wij de doden maar rus
ten laten om te voorkomen dat zij
zich. ondanks al onze goedbedoel
de kransen en midden onder onze
goedbedoelde twee minuten stil
te, zullen omkeren in hun graf.
nomische bezwaren ten spijt,
móest doen: vrij geven op een
dag, waarop wij de herdenking
van de bevrijding vieren. Want
hoe zullen wij, die niet in sym
boliek verstrikt zijn, feest vieren
met een hamer of plamuurmes of j
desnoods penhouder in de hand,
met de alledaagse dingen van om
acht uur beginnen en om vijf uur
ophouden, daaraan verbonden?
De jeugd heeft door een
groeiende belangstelling o.m.
tot uiting komend bij de doden
herdenking in het Scheveningse
Oranjehotel, waarbij 25 procent
van de deelnemers uit jongeren
bestond bewezen dat de jaren
40-45 haar nog wel iets te zeg
gen hebben. En het is toch de
jeugd die ervan doordrongen
moet worden dat vrijheid een kost
baarder bezit is dan welvaart.
Het zou niet te verwonderen zijn
als de jeugd tot een andere con
clusie kwam, indien een land dat
bedreigd wordt door
me, fascisme en ne
voor zijn vrijheid niet meer over
heeft dan twee minuten per jaar,
of 1400 minuten apathisch herden
ken tussen het gewone werk door,
dat vooral niet stil mag blijven
staan. Zolang de bereidheid en
het vermogen tot meer niet aan
wezig is, kon het wel eens zijn
dat wij jaar op jaar de doden
vergeefs herdenken.
LEO KLEYN.
-trütititriitrfrirtrtrkirtrirk-trtririrtrirtn
,JJet ii op de nationale feest
dagen, dat in ons volk een zelf
bewustzijn wakker wordt, waarbij
rangen en standen opgeheven
worden, door een alles versmel
tende feestvreugde."
Bovenstaande werd gelicht uit
het geëxalteerde opstel van een
tweede klas hbs-er, wiens leraar
het met een zes bekroonde. Een
ander opstel begon aldus: ,£en
Nationale Feestdag legt een voor
I de Europese eenwording schade
lijke kiem van chauvinisme. Te-
s kost hij handen vol geld en
>oor enkelen een uitnodiging
tot dronkenschap Terecht
I werd voor deze regels een vier
erd. Maar hoe wel over
dit onderwerp schrijven? Zitten
beide proeven geen kernen
n waarheid? Laten wij, wanho-
i pigen, een blik werpen op het
feestprogramma, waaraan, we
weten het, de grootst mogelijke
moeite werd besleed. Hopelijk
geeft het uitsluitsel.
In de gemeente A wordt S mei
jevierd. Om 8 uur brengen vroeg
gewekte kinderen een aubade
voor het raadhuis, waar de bur
gemeester op het% bordes nog een
migszins slaperige indruk maakt.
Maar goed, de jeugd wordt
getracteerd en is om 10 uur weer
present op het sportveld, waar
ze „flesjes vullen", „blokjes
rapen", kortom, nuttige verrich-
1 tingen plegen. Toeschouwers
geven blijk van hun aanwezigheid,
door bij iedere onhandigheid in
daverend gelach uit te barsten.
De middag is voor de ouderen.
Deze moeten zittend van een
I glijbaan glijdend een stokje door
een ringetje halen. Hoe grappig,
i dat indien men mist, zich een
on water over de hoofden leeg-
lort. Onbegrijpelijk het grote
I aantal liefhebbers van dit merk
waardige spel.
Zij, die meer beschaving heb-
i ben, melden zich bij het ring-
rijden, dat affineert met het
j kuipsteken, alleen speelt hier de
een belangrijke rol en blijft
i droog.
Avonds resten ons: prijs-
eiking, een kermisje, lawaai,
gejoel en 11 uur een vuurwerk.
i Een variatie van ballen, bollen,
ihd stripes. Einde,
was het. En wie beweerde
je onze Nationale Feest-
I dagen niet goed weten te vullen,
of erger, dat ze overbodig waren?
Wij J
van een vrouw (haar schedel,
haar voeten, hèór hand) die
een tweede vrouw begroet, deze
laatste is uit het raam van de
vrijheid gesprongen. Of deze twee
vrouwen dezelfde zijn, welke van
de twee Izebel is, daar komen
wij niet achter. De laatste drie
regels scheppen eenzelfde pro
bleem.
Wie is de ,,ze" uit regel 6?
Kijkt ze naar een andere vrouw
(die uit het raam sprong bijv.)
of naar zichzelf? Wat wordt er
bedoeld met „er"? Waaruit be
staat eigenlijk de wraak 1
bel?
Indien wij nu in 2 Koningen 10
lezen over de dood (en dus niet
de wraak) van Izebel vallen er
enkele punten van overeenkomst
op. Izebel wordt hier door een
drietal hovelingen uit het venster
geworpen. Als men haar later wil
begraven (want zij was een ko
ningsdochter) vindt men slechts
„het bekkeneel en de voeten en
de palmen har er handen". De
rest is door de honden opgege
ten. Combineren wij deze gege
vens en het gedicht met elkaar,
dan kunnen wij met veel moeite
nog wel tot een kreupele interpre
tatie komen. Een interpretatie
waarin Izebel zichzelf ziet sprin
gen (respectievelijk gooien) «n
ziet hoe de honden om haar ver
scheurde lichaam vechten. Wij
blijven dan echter nog zitten met
,,'s vrijheids raam", „springen"
en „de wraak van rzebel".
Onze conclusie moet daarom ook
zijn dat hier een poging is gedaan
om inspiratie uit de bijbel te put
ten. Een kwalijke handeling als
er een dergelijk duister geheel
uit te voorschijn komt. Wij zou
den Henk Eisma het advies wil
len geven om zich voorlopig maar
niet meer aan iets dergelijks te
wagen. Schrijven over zonsonder
gangen en onbereikbare liefdes
bieden stof genoeg voor knutse-
Hans K reuzen.
(ge)VRAAG(d) GESPREK met
Kom
WIM ROUW
1 ir-ictrüirtrirtrkiiiririiirü-iri:-^ -üiri
JN het atelier lopen de smalle
ramen van vloer tot zoldering.
Ervoor staan twee draaischijven
waarop uit een donkergrijze massa
langzaam twee drinkbakken ontstaan.
Terwijl hij bedachtzaam nog wat
klei weghaalt spreekt Jan de Rooden
over zijn werk en iets minder
vlot over zichzelf. Met dat van
zijn vrouw, Johnny Rolf, vormt zijn
werk het derde gedeelte van een
Boymans-van Beuningen te Rotter
dam zal worden geopend: Zes Am
sterdamse Pottenbakkers, iets dat
hem op het ogenblik kennelijk min
der interesseert dan het werkstuk
dat hij onderhanden heeft. .De vorige
is gebarsten", zegt hij. Het behoort
tot de risico's van een vak dat nog
steeds, hoe oud het ook is, zijn
charme ontleent aan het experiment:
de kleur van een nieuw glazuur, de
vormgeving van een melkservies.
Hij loopt naar een kast en laat
zien wat er te bereiken is. Met gla
zuur dat oorspronkelijk alleen be
doeld was om de kruiken en potten
waterdicht te maken en op zichzelf
kleurloos was (als gesmolten glas),
waarin door de toevoeging van be
paalde metalen (kobalt bijv.) echter
tijdens het bakken oxydes ontstaan
die het produkt zijn kleur geven.
Potten met fascinerende kleuren en
een biologerende „huid", vazen als
nieuw ontdekte zeedieren en kande
laars met het verroeste oppervlak
van oud ijzer. Met vormen als
organisch gegroeide structuren of
hoekig als de restanten van een
Inca-tempel. Zijn vrouw laat ons de
ovens zien. Indrukwekkende blokken
ijzer en steen, waarin temperaturen
tot omstreeks twaalf honderd graden
Een reisbeurs de eerste voor
een pottenbakker
Vrijgevend
Natuurlijk vereist een feest op
bevrijdingsdag een ander karak
ter dan een koninginnefeest met
toeter en maskers, zoals de oud-
verzetsstrijder J. J. F. Borghouts
uit Rotterdam opmerkte. maar
een feest is met deze attributen
ook niet onlosmakelijk verbon
den: een feest in de oorspronke
lijke zin van het woord, wat het
bevrijdingsfeest zou moeten rijn.
is daar zelfs vreemd aan. Mis
schien is het diskrediet waarin de
bevrijdingsdag geraakt is, juisl
wel te wijten aan het feit dat de
gemiddelde Nederlander daar nog
niet achter is. Maar in ieder ge
val. want daar komt het opaan.
had dan de regering moeten doen.
wat zij, alle commerciële en eco-
Eind deze maand (25 mei)
wordt in museum Boymans-
Ivan Beuningen te Rotter- 1
dam een tentoonstelling I
geopend van het werk van
zes Amsterdamse potten-
I bakkers. Daar we een tijd- I
je geleden het verzoek
binnenkregen: doen jullie
I eens wat aan pottenbak- I
ken, zocht een van ons
I (Hans Kreuzen) een van
I de exposanten op. Zijn in- 1
drukken vind je hierbij. I
I Over het werk zelf lees je
I t.z.t. wel iets op onze col-
turele pagina en danI
Ije kunt natunrlijk altijd J
naar Boymans gaan als 't
L"J
kunnen worden opgewekt. De koffie
die wij drinken uit prachtige geel
bruine kommen is minder warm.
„Waarom en hoe hij pottenbakker
geworden is" vragen we en we horen
hoe hij na zijn gymnasium de jour
nalistiek in wilde, toch meer voelde
voor een scheppend ambacht en
verzeild raakte in een souvenir-
bedrijf in welke tijd hij de eerste
technische knepen van het vak
onder de knie kreeg, 's Morgens
werken, 's middags les en 's avonds
weer werken bij de P.T.T. Nu is
hij de eerste Nederlandse potten
bakker die een reisbeurs krijgt aan
geboden. Een erkenning niet alleen
van zijn kwaliteiten, maar ook een
herwaardering van een ambacht dat
evenzeer kunst kan sijn als beeld
houwen of schilderen. „We gaan
naar Scandinavië", zegt hij, „en
later misschien nog eens naar Enge
land. Daar hebben ze een school..."
En hij wordt bijna lyrisch als hij
vertelt over het Engelse keramiek.
Van Engeland naar China, waar
men vele jaren voor onze jaartelling
het geheim van de porseleinfabrikage
ontdekte. We worden van een illu
sie beroofd als we horen dat de
„ingebakken rijstkorrels" in onze
Chinese soepkommen geen rijstkor
rels
glazi.
zijn
een rijstkorrel.
De zwarte poes die ons al op de
trap begroet had komt nu nader
kennismaken, torpedeert een uitleg
over de ovens in Japan, besnuffelt
bedachtzaam mijn gezicht en wan
delt tevreden met het hoofd knik
kend weer weg.
Tevreden wegwandelen, dat zullen
ook Jan de Rooden en Johnny Rolf
doen als strak hun tentoonstelling
is geopend. Wegwandelen naar het
land van sauna's, duizend meren,
lange-afstandlopers en keramiek.
De ondergaande zon geeft de
gevels buiten een kleur als een vaas.
HANS KREUZEN
J. v. D. Den Haag U wordt
dan eindelijk gcduelloogd, maar
ook daar zou ik niet veel van
verwachten.
Ria de B. Vlaardingen. Waar
om keek je niet eerst naar die
hand?
P. L. M. W. Den Haag Had na
Pasen weinig zin meer. Ontvan
gen graag nog eens wat.
C. N. Delft Zie gedicht ..Vrij
heid 2" op deze pagina, (in het
bijzonder derde regel van onde-
