Rijksmuseum voor volkenkunde deze zomer 125 jaar oud Leiden en de vreemde buitenwereld MEUWE LEIDSCHE COURANT 3 ZATERDAG 7 APRIL 1962 TT/AT GEBEURT ER in een museum? „Niets", denkt u misschien. „Heel weinig", zeggen uw buren. En daarmee hebben u en uw buren het mis. Want aan het voorbereiden van tentoonstellingen, het verzorgen var rondleidingen, het bestuderen en conserveren van voorwerpen, het admini streren van allerlei zaken, het uitwisselen van wetenschappelijke gegevens, het in bruikleen geven van vaak kostbare objecten, het publiceren wetenschappelijke boeken, hebben veel mensen de handen vol werk. Ook bij het Rijksmuseum voor volkenkunde aan de Steenstraat, dat deze zomer een beetje gaat feestvieren. Het oudste gespecialiseerde volkenkundige museum van Europa bestaat dan namelijk 125 jaar. Toen in de zomer van 1837 de Duitse ontdekkingsreiziger P. F. B. von Siebold met zijn collectie etnografica dc grond slag legde voor het Leidse museum, schreef hy al dat het kennisnemen van het leven van de medemens een moge lijkheid was om elkaar beter te verstaan. Van het begin af was het museum dus een instelling, die belangstelling vroeg voor de vreemde buitenwereld, waarmee het publiek in Nederland gediend zóu zijn. Nu, na 125 jaar, ziet men het weg nemen van de eigen vooroordelen je gens de vreemdeling nog steeds als het belangrijkste doel van het museum en men tracht dat, voor een belangrijk deel ook door de educatieve dienst, met aller lei middelen te bereiken. De bezoekers van een museum hebben vaak verschillende verlangens. De één zoekt schoonheid, een ander komt om ervan te leren en een derde wil onder duiken in een speciale, romantische sfeer. Men moet bij de opstelling van de voorwerpen met deze dingen rekening houden, evenals met het feit dat velen een verkeerde indruk krijgen vai gebruik, dat door vreemde menser een voorwerp wordt gemaakt. Zo leerde de educatieve afdeling bijvoorbeeld, dat oude gravures of zwart-wit foto's de be zoeker vaak suggereerden dat een be paald gebruiksvoorwerp bij „primitieve" volken niet meer in zwang was. Pas wanneer eenzelfde voorwerp „in bruik" op een kleurenfoto was te zien, nam men onmiddellijk aan dat het nog steeds zijn nut bewijst Mede door deze ervaringen is het begrijpelijk dat men de opstellingen in de verzamelingen voortdurend wij zigt. Bij stukjes en beetjes weliswaar, maar met bedachtzaamheid en origlna- nalitelt. Zo kwamen kortgeleden enke le zogenaamde didactische opstellin gen gereed, die zeker de aandacht ver dienen. Zo functioneel en levendig mo gelijk richtte men een „Aziatisch to neel- en schimmcnspcl"-zaal en eer „schepenzaal" (modellen uit Oceanië en Indonesië) in. Naast vele rondleidingen van school klassen en andere belangstellende groe pen verzorgt de educatieve dienst sedert een maand ook filmvoorstellingen op zondagmiddag om hel degenen, die op andere dagen moeilijk een bezoek aan het museum kunnen brengen, mogelijk te maken van de levenswijzen van ande re volken kennis te nemen. Gezworven In de loop der jaren hebben de et nografische collecties van het Leidse museum vele omzwervingen gemaakt. Ze stonden opgeslagen in het gebouw, waarin nu het kantongerecht is geves tigd, ze bevonden zich in een papd op de Hogewoerd, in Rapenburg 69, op de vroegere Paardesteeg, op dc Herengracht en vonden tenslotte een goed onderko men in het gebouw aan de Steenstraat, waarin tot 1933 het Academisch zieken huis was gevestigd. Pas in 1937, toen de collecties „verantwoord' in het huidige museumgebouw aan het publiek konden worden getoond (het museum bestond juist honderd jaar), kon men werkelijk het doel gaan nastreven. De oorlog gooide echter roet ïn het eten de ongeveer 300.000 voorwerpen moesten zoveel mogelijk naar een veili ger plaats worden gebracht. Het duurde tot 1950 eer de inmiddels in het leven geroepen educatieve afdeling zich serieus op de voorlichting aan het Nederlandse publiek kon werpen. Een voorlichting, die nu ook wordt bevorderd door het verlenen van medewerking aan radio-1 en televisieuitzendingen. Ter gelegenheid van het jubileum worden verscheidene plechtigheden en festiviteiten voorbereid. Op 28 juni zal bijvoorbeeld een speciale tentoon stelling worden geopend, die „Naar Wijder horizon" gaat heten. Men tracht j daarin een beeld te geven van de wijze, I waarop men in de loop der jaren tegen over de vreemde buitenwereld heeft gestaan. Dr. P. H. Pott, die in 1955 di recteur van het museum werd, schreef In de Schepenzaal van Volken kunde staat dit prachtige model van een schip van de Marshall eilanden. een boek dat onder dezelfde titel bin nenkort in de handel zal komen. In aansluiting op de viering van het jubileum zal het museum dc deelnemers ontvangen aan het zesde internationale congres van de ICOM (International Council of Museums), dat begin juli ii Nederland wordt gehouden. Museumgids Er is een algemene gids .van het seum verschenen, die het karakter heeft van een algemeen handboek over de vol kenkunde. Het mooi uitgevoerde en met zorg geschreven boekje bezit ruim 320 illustraties. In april zal een Engelse edi tie van deze gids, die enerzijds een goede handleiding bij een tocht door het mu seum en anderzijds een handzaam na slagwerkje is. verschijnen. In de serie „Mededelingen van het Rijksmuseum voor Volkenkunde" ver schijnt bovendien de vijftiende (weten schappelijke) publikatie.The won,der of man s ingenuity". Tekenwedstrijd De schooljeugd wordt eveneens jubileumviering betrokken. Het schrijft namelijk een schilder- e'n teken wedstrijd uit, waarbij de scholieren hun ideeën mogen laten zien over „Hoe de mensen in andere landen leven". Voor drie groepen (610 jaar. 1014 jaar en 1418 jaar) worden prijzen beschikbaar gesteld, bestaande uit boekwerken en tekenmateriaal. Tegelijk met de tentoon stelling „Naar wijder horizon" wordt in de aula van het museum een expositie van het prijswinnende materiaal ge opend. In de jury, die de prestaties van de scholieren zal beoordelen, zitten me vrouw S. Freudenthal-Lutter (secretares se van de werkgemeenschap voor ver nieuwing van onderwijs), mevrouw J. Schellovis-de Vries (kunstenares en do cente aan „De Werkschuit") en dr. H. H. Frese (educatieve afdeling van het museum). Voor degenen die regelmatig belang stelling tonen voor het wel en wee van het museum, is men bezig met de op richting van een „vereniging voor vrien den van het rijksmuseum voor volken kunde", waarvan men door betaling van een jaarlijkse contributie lid kan worden. De officiële oprichting van deze vereni ging zal op 18 april geschieden. Men kan moeilijk volhouden, dat er niets of heel weinig ge- Henri Dunant in de Rijnhaven Prachtig op tijd, namelijk om onge veer half vijf. is de salonboot Henri Dunant met de chronisch zieken uit Leiden en Alphen aan den Rijn boord gisteren in de Rijn-haven geanri- veend. Hoewel men „binnenshuis'" daar uiteraard geen hinder van heeft, onder vonden. was het toch prettig, dot het wat sombere weer van de laatste dagen ln de middag doorbroken werd met zonneschijn. Het maakte het vertoeven aan boord nog wat vrolijker. 's Avonds heeft het niet aan belang stelling ontbroken. Ook uit Leidein wa ren zeer velen gekomen om familiele den of kennissen te bezoeken. Aan prak- tusch ieder bed werd druk gepraat ovei de ook nu weer uitstekend geslaagde tocht Burgemeester Z. Bruins Slot en echtgenote hebben ook een wandeling - - langs de bedden gemaakt en met velen beurt. Ate noemden reeds vele actlvl- j gesproken. Het Interkerkelijk Zaaiweek- Icoor o.l.v. <fc heer Lemtos heelt edige j tijd gezongen, de vereniging Crescendo kwam langs met torrfboers en muziek- De 'dames van UW deelden aan patiënten bakjes met versnaperingen uit en zo zullen zij drie in het gewone leven zoveel moeten missen aan uren in Alphen goede herinneringen Hedenmorgen had de debar katie plaats van de patiënten uit Alphen, de Henri Dunant naar Lekten teitcn, doch zyn daarmee nog niet volledig. De zorg, die het museui Leiden besteedt aan het in 1956 tot dochterinstelling geworden volkenkun dig museum „Justinus van Nassau" in Breda, de lezingen die in het winter seizoen regelmatig worden gehouden, de zelfwerkzaamheid in gameianspe- len en batikken, die men by scholieren bevordert ook dit zyn zaken waar- mee het museum voor volkenkunde I zich bezig houdt. Mede door deze din- gen bewijst het dagelyks zijn bestaans recht een feit, dat reden te i stijlvolle jubileumviering vertrok. Kamers te huur LIDO. Billy Wilder heeft met zijn film „Some like it hot" bewezen een fijne neus te hebben voor de hu mor van de seks. Aanvankelijk meent men, dat zijn film „The Apartment" dezelfde weg uit zal gaan, maar even verder ontdekt men, dat hij ditmaal verder wil reiken: een kritische visie op de New Yorkse samenleving. O nee. Wilder is geen moralist en zijn ernst wordt dan ook telkens opge fleurd door zijn overdadige zin voor gein, toch is die ernst er en men moet zeggen, dat Wilder scherp het leven van de Amerikaanse samen leving heeft doorzien. In het kort komt het hierop neer. dat daar maar al teveel heren rondlopen met een teveel aan geld en een tekort aan moreel besef. Op een groot verzekeringskantoor (30.000 man personeel) dwingen de bazen de eenvoudige employé C. C. Baxter (alias Jack Lemmon) zijn kamer tot tijd af te staan voor I avonturen. De arme Baxter, die toch ook graag promotie wil maken, is de hoge heren noodgedwongen terwille, zodat hij vaak de nacht in de barre kou moet doorbrengen: ja niet eens een griep be hoorlijk kan uitzieken. Een der dames. zijn flat komt, is de lieftallige Fran Kubelik. het mooiste liftmeisje de zaak. Deze film. die zo ondeugend begint, bitter zich voortzet,, eindigt uitermate charmant: Fran en Baxter tête a tête op oudejaarsavond. Beiden zijn hun baantje kwijt, maar zij hebben elkaar, en er is: in deze door en door rotte samenleving hebben zij althans het •zijn behouden. is geen film. die door velen recht begrepen zal worden, mas staat is de fijnheid van dit levensverhaal uit zijn immoreel milieu te lichten, ontroerend werk. gedragen door de humor en met een ondertoon van die pe ernst. Billy Wilder" geeft in deze film het laatste woord aan de echte liefde en vooral in een geldmakende maat schappij, een bemoedigend iets. (Ontroerend en bemoedigend). La belle Américaine LUXOR Een brokje uit het dagelijks leven van een Parijs straatje door de Franse regisseur Dhery gezien Een film kleine luiden met een enorme beeld schone Amerikaanse wagen, la belle Américaine. Deze twee tegenstellingen zorgen voor voldoende materiaal om een reeks amusante situaties te doen ont staan, die de toeschouwer telkens weer gulle lach doet schieten of hoofd schuddend zich afvragen wat er toch van terecht moet komen. en dan schijnt de regisseur zelf niet genoeg van de grappigheid te kunnen krijgen en neigt het geheel over tot een klucht. Overigens zit er waarschijnlijk onbedoeld, nog een pedagogisch tintje De jeugd zou er uit kunnen leren, de „slee van een wagen", die zo be geerlijk schijnt, nogal wat consequenties met zich brengt. Al is dit bij zoveel ge noeglijks wel erg zwaar geredeneerd. Leuke ontspanning) Een deel van de zaal, waarin voorwerpen uit het schimmen en toneelspel van Azië zijn te bewonderen. Exodus TRIANON De opnieuw geprolon geerde film Exodus is slechts een zwakke afschaduwing van het wonder van de ge boorte van de staat Israël. Jammergenoeg heeft regisseur Otto Preminger van het aangrijpende epos eén filmroman ge maakt: glad gestreken, voor gemakkelijke consumptie gereed, van tijd tot tijd^zoe- telijk en nergens ook maar iets meer gevend dan de gekleurde buitenkant. Tussen de bladzijden Koorts in het bloedkundige film van Elia Kazan LIDO. De titel van Elia Kazans film „Splendor in the grass" (Koorts het bloed) is ontleend aan een Words worth's „Ode on Intimations of Immor tality", die luidt: „Though nothing van bring back the hour Of splendor in the grass, Glory in the flower, We will grieve not, rather find Strength in what remains behind". (Hoewel niets het uur kan weder- orengen van de pracht van het jonge gras, noch van het stralen van de bloem, wij zullen dit niet bewenen, maar o kracht zoeken in wat achterbleef). Kazan stelt in zijn film het jeugd probleem aan de orde, nader toege spitst op de seksuele moeilijkheden bij de omgang van jongens en meisjes, als die in een verhaal van William Inge worden beschreven. Deze jeugdigen zijn gesitueerd in het Amerika van 1928, toen daar de e mische opgang nog geen einde scheen tc n en de „tieners" reeds de beschik king hadden over een eigen auto, waarin zij op avontuur konden gaan. Te be grijpen valt, dat allerlei moeilijkheden bij de vrije omgang van jeugdigen niet uitbleven. In zijn film stelt Kazan een paar traal, dat deze moeilijkheden geenszins de baas kan, ja zelfs zo ernstig wordt losgeslagen dat het meisje na eer ging tot zelfmoord in een psychiatrische inrichting terecht komt. Na haar ont slag is de jongen met een ander (Advertentie) Vraagt demonstratie a MEERPOEL'S NAAIMACHINEBEDRIJF TE PINKT wel eens een traan een foto in bed. Over foto's ge- 48 vrouwelijke patiënten aan tafeltje gezellig te babbelen met "J weg, maar dan van blijd- sproken: hiernaast me ligt iemand, boord was ik getuige van een mevr. G. Dekker-Zaal (59) uit Al- schap." Deze woorden tekende ik wiens trouwfoto ik nog heb ge- heel blij tafereeltje. De heer Ant. phen, mevr. N. Duindam- v. d. op uit de mond van een man, die maakt..." van den Berg, tot voor kort hoofd Wiel (61) uit Noordwijk en mevr. al 16 lange jaren volledig aan zijn Het is de heer A. J. Boer (57), van de chr. school in Valkenburg, M. Wessels-van Bezu (52) uit bed is gekluisterd, de 66-jarige Prins Frederikstraat 18 te Leiden, kwam hier in Gorkum volkomen Lisse. De blijheid straalde dit Alphenaar R. Kerkhoven (Ouds- Ook hij is al vier keer met de onverwachts een van zijn oude viertal af! Ik zag trouwens niets hoornseweg 7). Zelden heb ik on- Henry Dunant meegeweest, maar pupillen opzoeken, mej. W. Meurs anders dan vrolijke gezichten aan der zulke omstandigheden een zo toch kent hij de heer Kerkhoven (55), die sedert haar derde jaar al boord, blijmoedig mens ontmoet. Ik pas sinds maandag ƒ:1. dat góat ziek is maa sprak hem donderdagavond in zo, als je hel bed niet uit kunt. deren toch Gorinchem aan boord van het hospitaalschip „J. Henry Dunant" van het Rode Kruis, waarmee 70 chronische zieken en invaliden uit Leiden en omgeving een onver getelijke tocht hebben gemaakt. Het is eigenlijk moeilijk onder woorden te brengen wat zo'n boot tocht betekent voor mensen als de heer Kerkhoven. De man had als opvolger van zijn vader een bloeiende fotozaak in Alphen en bruisend van werkdrift stond hij als een gezond mens in het volle leven. Ineens was dat afgelopen. Vier keer is hij er in de afgelopen 16 jaar dank zij het Rode Kruis een weekje „uit" geweest en als u dit leest, ligt hij al weer in z'n eigen bed-met-uitzicht-op-de-Rijn en vlak bij z'n aquarium (dat een heel belangrijke rol is gaan spelen in zijn leven). Ik vroeg hem naar het geheim van s?n blijmoedig heid. „Het oog gericht naar Bo ven". antwoordde hij met een wijze glimlach. ..En ik heb een erg opgewekte vrouw. U vindt het misschien gek, maar- wij lachen heel veel met elkaar Natuur lijk heb ik het die eerste jaren wel moeilijk gehad je denkt nog beter te kunnen worden." Het Rode Kruis heeft 70 chronische zieken en invaliden uit Leiden en omgeving een week uit hun isolement gehaald. Liggend voor de brede ramen van het hospitaalschip „J. Henry Dunant" hebben ze met elkaar op een voor een gezond mens haast niet te begrijpen wijze genoten. Sommigen konden nu en dan zelfs eventjes hun bed ver'atcn, zoals dit blijde groepje; v.l.n.r. mej. W. Meurs uit Valken burg (ten dele zichtbaar), mevr. G. Dekker-Zaal uit Alphen, mevr. M. Wessels-van Bezu uit Lisse en mevr. N. Duyndaro-v. d. Wiel uit Noordwijk. door hulp school kon bezoe- ALLEEN kapitein H. J. Maas- bach (55) keek wat somber, omdat hij deze reis van 600 km veel met wind en hoog water heeft getobd. Zijn 11 bemannings leden wisten dus best wat ze te doen hadden. En dat wisten scheepsarts mej. dokter G. J. Ver- bruggè (61) uit Leiden en haar vijf verpleegsters, 24 helpsters en 6 helpers ook wel. Met haar zachte en vriendelijke stem, waarmee zij ook via de scheepsradio de dag sluitingen hield, vertelde dokter Verbrugge me, dat al die helpsters en helpers de tocht belangeloos meemaken terwijl het hun boven dien vaak nog vakantiedagen kost. Bladerend door de passagiers lijst, constateerde ik, dat mej. G. W. Bijsterbos (21) uit Sole Mio te Noordwijk de jongste passagiere was en mej. C. A. Dissel (85) uit de Vijverstraat te Alphen de oud ste. M'n oog viel ook nog op de naam van mevr. W. C. Nijeboer- Kaak (78) uit de Wethouder Ouwehandstraat in Katwijk aan Zee, die de redactie deze week een gloedvol gedicht had gestuurd over de reis. „Ik ben al 11 jaar bedpatiënte", schreef ze, „en u kunt zich indenken, dat zo'n reis voor mij een evenement is. Een Dc heer Boer, eens tegelmaker, is ken. „Meester!" riep ze, en u had hele week eens wat anders zien later ai tien jaar invalide. Hij woont op haar ogen moeten zien stralen, dan een paar kamers!" Het waren ook die ogen, die me beter nog dan haar mond, vertel den hoe intens ze van deze tocht TJNKELE ogenblikken praat hij voor zover z'n een hottenhuis en heeft een pijn- machteloze stembanden het toe- lijke kwaal. Wat niet wil zeggen, laten vol vuur over deze boot- dat hij alleen van zichzelf is ver- tocht. SchitterendDe verzorging vuld. „Weet u, wat ik zo fijn is tip-top en allemaal zijn ze even aardig voor je. M'n vrouw is me nog op wezen zoeken in Gouda." uit; ze is altijd zo Van een foto wil deze gehandi- den door mij." capte man niet weten. „Zelf vind Het zijn slechts wat losse noti- ik dacht zo, dat het de vind?zei hij me. „M'n vrouw men haar en ze vertelde me vol kon er nu ook eens een weekje trots, dat ook zij voor het Rode v. L/U/l UL.t lUtlIv genoot. ..Tan,e Miennoen.de te roepen als het Rode Kruis weer zijn inzamelingscampagne houdt... huis gebon- Kruis werkt en dat ze iedere zon dag nog naar de tegenover haar huis (Castelweg 7 te Valkenburg) ik het niet erg. maar m'n drie S~iP EEN van de vrouwenzalen gelegen kerk kan worden ge dochters zien me liever niet op VA cr waren 22 mannelijke en bracht. Mej. Meurs zat rond een Nathalie Wood als het meisje uit „Koorts in het bloed". trouwd, het meisje leert hierin berus ten en vindt het geluk met een andere ontslagen patiënt De gebruikelijke happy ending ont breekt hier dus. Het gaat veel meer om het vertellen van een goed verhaal in beelden, ongehaast, zoals de traditie van de actors studio wil. Kazan observeert zijn acteurs cn actrices zorgvuldig, hij weet precies hoe ver hij kan gaan om het net geen kitsch te doen worden. De emoties zijn haarscherp uitgesneden, Kazan houdt ervan zijn publiek met de neus onontkoombaar op de feiten te drukken. De moeder van het meisje maakt hij tot zo'n onuitstaanbaar dom tijd weer haar dochter als een onmon- mens, die in haar goedwillendheid al- dig kind behandelt en zo de narigheid zelf afroept, dat de reacties van het meisje aanvaardbaar worden. En Kazan geeft de vader van de jongen zo'n Inge houden kracht mcc dat zijn overheer sing van zijn zoon de jongen zelf toch niet verlaagt tot een zwakke nietsnut. Deze regisseur weet alle facetten van zo'n verhaal zo meesterlijk te doen uit komen. dat de film ondanks het over heersende thema van verkeerd gerichte ouderliefde ook een verbluffend beeld geeft van het Amerika uit de tijd vlak voor en na de grote beurskrach. Natalie Wood heeft de intenties van Kazan voortreffelijk vervuld. Warren Beatty wordt nu reeds aangezien voor nieuwe James Dean door zijn rol van Bud Stamper, maar hij heeft toch niet dezelfde capaciteiten en blijft bij Na talie Wood in de schaduw staan. Waarom Kazan hier kleur heeft ge bruikt is ons niet duidelijk geworden. Landschappen spelen geen rol in het verhaal, een waterval op het dramati sche hoogtepunt heeft ook al geen kleur nodig, de gezichten worden er alleen onwezenlijk door. In zwart-wit had deze film het zeker zo goed gedaan. (Felle emoties in dramatische tijd). Ori llie waterfront REX. Van maandag af draalt naast de film in Lido nog een door Elia Kazan verfilmd verhaal, „On the waterfront", Jaren weer terug in onze stad. Als vergelijkingsmateriaal is deze toevallig heid interessant Kazan heeft in deze film een hard verhaal gegeven, namelijk de strijd van een eenzame en oprechte man in de havenbuurt van New York tegen de corruptie en velerlei duistere praktijken van de vakbonden. Veel meer dan „Koorts in het bloed" is deze rol prent een document humain, waarvan de waarde met de jaren niet minder wordt Doodsstrijd REX (tot maandag). Dc doodsstrijd der Scminoles geeft inderdaad de nodige strijd tc zien. Er wordt duchtig op inge hakt, de man-tcgen-man gevechten zijn niet van dc lucht. Natuurlijk komt er verraad aan te pas cn even vanzelfspre kend is er een goede afloop. (Vechtjasscrij). Eddie li na/it hel op CASINO. Weer een Eddie-Constan- tinefilm in Leiden. En weer geen bij zonderheden. Het is voortborduren op het oude patroon: uitermate moeilijke si tuaties. harde klappen, Eddie overwint alles en iedereen. Voor wie het nog niet weet zij nog maals gezegd, dat deze soort rolprenten bedoeld als persiflage van het gang- re type misdaadfilms. Dc hele boel wordt zo gechargeerd, dat het belache lijk wordt cn men kan zich dan ook In derdaad vermaken. Natuurlijk zijn cr nog altijd mensen, die de opzet als se rieus gemeend zien cn van het over- trokkenc niets merken. Deze goedge lovigen zijn niet te helpen. (De zoveelste persiflage). TYPE!\ atfa.-- 4 talen (130 let- JET"" Kon. Erk. PTIMANSCHOOL Plsntaocn 65 T.ICoon 26556 Zie voor stadsnieuws ook pagina 4 cn 13 L

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | | pagina 3