fan boenwas naar kauwgom
werd de stap van Uun ieven^
Dominee Kok heeft
een tweede beroep:
ZATERDAG 24 MAART 1962
dlieuiue Cciterljc tfoitrnn
TWEE AMSTERDAMSE JONGENS WAAGDEN HET EROP
„Natuurlijk kauwen wij zélf
ook. En niet zo weinig! Want
wt> ^villen niet alleen onze ei
gen produkten voortdurend con
troleren, doch tevens op de
hoogte blijven van wat de con
currenten te bieden hebben. Be
roepshalve kauwen we dus.
Maar zodra zijn we vrij, of we
laten het na. De verleiding
zou namelijk te groot zijn, je
nu en dan weer af te vragen,
of dit of dat uit je vijftig va
riëteiten toch nog niet een tik
keltje verbeterd zou kunnen
worden. En je kunt onmogelijk
eeuwig en altijd aan kauwgom
denken...."
Het zijn twee echte Amster
dammers, de gebroeders Jules
(41) en Robert (40) Markus, die
zo tot ons spreken, beiden in hun
kwaliteit als directeur van de
Maple Leaf-fabrieken, een bedrijf
van internationale bekendheid,
dat zij samen mèt hun medewer
kers thans al tweehonderd
in circa 15 jaar uit de grond
stampten. Jules is de vlotte, van
de tongriem gesneden commer
ciële man, Robert de meer be
dachtzame, in chemie onderleg
de en qua techniek „selfmade
man". Twee sterk tegengestelde
naturen, die nochtans een raak
vlak hebben, groot genoeg, om
daar aan de weg naar Utrecht
iets op te bouwen, dat de faam
van Neerlands kunnen uitdraagt
tot in de verste hoeken der aar
de. Immers 80 procent van hun
produktie exporteren zij op het
ogenblik en dat nog wel naar 130
verschillende landen.
Maar hoe kwamen nu twee Am
sterdamse jongens van hooguit
25 jaar, wier vader vóór de oor
log in het hartje van Mokum een
boenwasfabriekje had, op het
denkbeeld zich een
bestaan te verze
keren met het ma
ken van kauw-
Eigenlijk lag dat
meer voor de hand
dan men op het
eerste gezicht zou
denken. Voor die
boenwasf abric a ge
had. men altijd
bijenwas verwerkt.
En daarmee wilde
men bij de bevrij
ding verder gaan.
Dat was verre van
eenvoudig, omdat
het hele gezin
Markus, als zijnde
voor de bezetter
„unerwünscht"
had moeten onder
duiken en zijn be
drijfje totaal ver
loren ging. Na die.
trieste periode
echter, die men zo
goed en zo kwaad
als het ging m
Friesland wist
door te komen, be
gon men weer
langzaam op de
oude voet verder
te draaien, daarbij
ook de gewoonte.
bijenwas in de
mcnd te nemen,
getrouw voortzet-
tend. Op een goede, ja een gou
den dag mogen we wel zeggen,
kwam er een kennis aanlopen die
al babbelend het voorbeeld volgde
en ook zo'n stukje was in
de mond stak.... ,,Dat jullie geen
kauwgom gaan maken", zei hij
min of meer spottend, wellicht wal. Zoetstoffen
geïnspireerd door soortgelijke
snaperingen, waarmee onze
vrijders het Nederlandse volk de- proefnemingen
Thans export van 50 variëteiten naar 130 landen
zich met kauwgom gingen bezig
houden, het er maar drie konden
blijven bolwerken.
Amicaal
Y'
r~\
9>
Merkwaardig is het, in Duits
land te constateren, hoe de bezet
tingslegers daar, behalve andere
sporen, ook kauwgomsporen heb
ben nagelaten. Zo wordt in Zuid-
Duitsland, waar van stonde af
aan de Amerikanen zich nestel
den, haast uitsluitend naar de
zgn. „sticks" of reepjes ge
vraagd, omdat de Yankees daar
met „sticks" (vijf lange reepjes
in een pakje) hun entrée maak
ten. In Noordwest-Duitsland, het
domein der Britten, die de dra
gees of kussentjes van huis mee
brachten, vraagt het publiek spe
ciaal naar kauwgom in deze
vorm: vier stukjes in een pak-
En hoe was he
de Ver. Staten
markt op i
i mogelijk, in
Canada een
i, landen die i
toch volkomen beheerst werden
door drie machtige concerns:
Wrigley, Adams en Beechnut.
Dat kon alleen, doordat Maple I
Leaf zich zo sterk specialiseerde. I
Die drie Amerikanen, met een
gezamenlijke jaaromzet van 200 I
miljoen dollar (grossierswaarde) I
legden zich alle toe op slechts
één produkt. Daarom werd het
Amsterdamse bedrijf de enige fa-
briek ter wereld, die bijvoorbeeld
klapkauwgom maakt.
(Van een medewerker)
In atelier Bogtman in
Haarlem wordt op het
I ogenblik hard gewerkt
aan het uitsnijden en het
Iin lood vatten van hon
derden kleurrijke stukjes
glas die tezamen drie
Iglas-in-lood-ramen zullen
vormen.
Ds. P. H. G. C. Kok te
IYVeesp heeft ze voor de
kapel van de Lutherse
Diaconessen Inrichting te
I Amsterdam ontworpen.
De inrichting heeft de
I glazen (ter gelegenheid
van haar 75-jarig be
staan) van de wijk
I cadeau gekregen. En wie
anders zou ze beter heb-
Iben kunnen maken dan
de Evangelisch-Lutherse
I predikant ds. Kok?
Sinds oktober is hij aan het
I ontwerp van de negen tafere
len. die in de glazen zijn opge
nomen, bezig geweest zij
I het dan met enkele korte on
derbrekingen. Toen de ontwer
pen zijn atelier (de zolder van
het grote, statig gebouwde,
I maar heel zwierig ingerichte
I herenhuis, dat als pastorie
I dienst doet) verlieten, zuchtte
ds. Kok eens diep. Eindelijk
I kreeg hij weer wat ruimte!
Want daar zit hij om te sprin
gen. Tegen een houten schot
I staat nu een nieuw werk op
hem te wachten: het zetten
van een groot muurmozaïek
Idat in een hal van een sport
school moet worden aange
bracht. Als dat mozaïek klaar
is. gaat hij een linoleum-intar-
I sia maken dat de vloer van
I een gemeentelijke school in
Utrecht moet gaan opvrolij
ken. En na dat karwei wach
ten er weer twee mozaïeken
op hem.
I Zó kon Amsterdam,
vele varianten, toch nog afne
mers vinden aan de overkant van
knippert hij de „Atlantic". Afnemers
gasstel
smederij op de kop getikte
ketel, waarmee de was en zoet- schuldig te blijven. Laat het ge-
stof werden verwarmd en ver- noeg zijn te weten, dat we
mengd. alle pakjes kauwgom die we
Het duurde slechts 8 weken, of ken, gemakkelijk de aardbol
ruimtegebrek dwong opnieuw tot ge malen zouden kunnen omspan-
verhuizen, ditmaal naar een niet B
miljoen gul-
u*J| WÉ -b.- den. Wat betekent evenwel 300.000
concurrentie beter, dat antwoord dollar meer of minder
lijkt r
vanwege de buitenlandse
gebruikte fietsenstalling. En
toen,het gedrang daar wederom
begon te benauwen (1949) me
de doordat de suiker van de bon
ging, zodat men de kauwgom lek
kerder kon maken kon men
de beschikking krijgen over een
buiten dienst gestelde tandpasta- had
fabriek met 800 m2 bedrijfs-
kantoorruimte.
afzet,
doch de Amerikanen dénken er
niet over, daarvoor hun produk-
S0Htieschema te^ gaan wijzigen. Zelfs
En zulks omdat het gelukt n'®^i
is, zelfs in het grote Amerika
voor ónze begrippen flinke afzet nog ettelijke malen weten te
Nieuwe fabriek
dubbelen.
Anderzijds heeft Maple Leaf
daar ook geen behoefte aan, met
de verwezenlijking van de E.E.G.
in het verschiet. De verwachting
toch een vrije Europese markt
ontlasting, die de Duitse fabriek
voor het bedrijf te Amsterdam
gaf, moest er in de hoofdstad drin
gend uitbreiding komen In de om nog veraere uitoreiaingen xe
gena uiiDreiamg Komen, in ae kunnen bewerkstelligen. Men had
en heeft nog steeds de wind in de
zeilen. Eerst wilde onze regering
kauwgom geen dollars be-
slechts zes maanden van zijn doc-
toraal scheikunde verwijderd moest worden uitgezien,
was, peinsde over die als leutig
heid bedoelde opmerking na.
Waarom zou hij niet eens gaan
experimenteren in die richting?
Met de hervatting van de boen-
wasproduktie ging het tóch r
grotere werkplaats
De kern
trekken en deze toewijzing voorlo- vjak
pig slechts 5 a 10 procent be
droeg van het kwantum dat i
voor 1940 gebruikte.
schaars, want op de bon wa
voor kauwgombereiding zou
licht met veel minder bijenwas
vijftig vierkante meter.
Daar werd met vijf man perso
neel begonnen, dat op één na,
die overleed, nog steeds tot de
handdeegroller tot dun-
lagen werd geplet, sneed met
primitief apparaatje door
Ontwerpen
Terwijl Jules intussen begonnen
was stad en land af te reizen,
om het Nederlandse merk erin te
brengen, waarvoor de naam was
ontleend aan het wapen der Ca
nadese bevrijders, het bekende
ahomblad, had Robert naast zijn
chemische brein ook zijn techni
sche knobbel aan het werk gezet.
Hij keek eens rond in Amerika,
hét land van de kauwgom, kwam
tot de ontdekking dat hij met de
daar in zwang zijnde enorme ma
chines, die aan krantenpersen de
den denken, weinig kon uitrich
ten en ontwierp machines van
eenvoudiger constructie, die na de
kinderziekten uitstekend bleken te
Nü was het ogenblik aangebro
ken, zich op de export te werpen,
daar men hier te lande wel de
jeugd, maar niet zo zeer de oude
ren tot kauwen kon krijgen. „Ge
duld" moest hier dus het parool
zijn, al was de Nederlandse om
zet reeds heel behoorlijk gewor
den ondanks de populariteit
van enkele buitenlandse produk
ten, die al vóór de oorlog aardig
liepen
Bij die export deed zich het
merkwaardige geval voor, dat
„ausgerechnet" met Duitsland het
eerst zaken kon worden gedaan.
Hetgeen zijn oorzaak vond in
het „Wirtschaftswunder". Duits
land immers, de „Bundesrepu-
blik van Adenauer", was het eer
ste land in Europa, dat er weer
bovenop kwam en zijn grenzen
openstelde voor min of meer
luxe dingen. Hoe anders dan
Frankrijk, dat zelfs thans nog 17
jaar na het einde van Wereldoor
log II, tal van artikelen aan in
voercontingenten onderwerpt!
De uitvoer naar Duitsland nam
weldra zulk een omvang aan, dat
de heren Markus aldaar, en wel nauwe binnenstad was da' niet
in Wesel, een speciale fabriek meer mogelijk. Zodat in 1954 op
stichtten, die momenteel met 80 de nieuwe industrieterreinen (Am- sueeiaie ruui
mensen de hele Westduitse markt sterdam D. waar Fiat zich als njikara Zapottila
voorziet. Hetgeen neerkomt op eerste vestigde, vlak naast dit
een derde van de huidige produk- autobedrijf de eerste paal de
tie te Amsterdam. grond inging voor een fonkelnieu-
Als we de heer Jules vragen, we Maple Leaf-fabriek, die in
hoe groot die Amsterdamse pro- *95® °P 2000 m2 ging draaien.
schikbaar stellen er
meer mensen kauwen in het open
baar normaal in plaats van on
behoorlijk vinden. De artsen
staan welwillend tegenover het
kauwen, omdat we tegenwoordig
veel zachte dingen eten en kauwen
de speekselvorming en kaakont-
wikkeling bevorderen. Kauwgom is
voorts een snoepje, dat maar een
dun huidje suiker heeft, dus het
^»ebit ontziet en het lichaamsge
wicht praktisch niet doet toenemen.
Bovendien is het een middel om
abnormaal roken tegen te gaan. En
tenslotte wat is er eigenlijk tegen?
Voorwaarden
5 Amsterdam
weinig zoetstof kunnen Robert geconstrueerd
Heer Robert had weer grotere
betere machines uitgedacht en
kwam meer personeel bij
Amsterdam slaat zijn vleugels
dus nog steeds verder uit. daar
bij vijf voorwaarden altijd in
acht nemend: 1) De produkten
moeten aangenaam kauwen, dus
niet te taai of te hard wezen:
de „chew" moet goed zijn. 2>
Kauwgom mag niet aan de tan
den blijven kleven. 3) De smaak
moet lang aanhouden. 4) Kauw
gom mag geen nare bij- of na
smaak hebben. 5) De diverse
soorten moeten een redelijke tijd
houdbaar zijn. Dat voor al deze
voorwaarden behalve ingewikkel
de produktiemethoden ook de
grondstoffen een voorname rol
spelen is duidelijk. De belang
rijke grondstoffen nu zijn gummi-
harsen, die vooral in Amerika
iduktie worden aangetroffen. Daar ontdek-
te nl. in de vorige eeuw een Ame-
rikaanse generaal tijdens de
Mexicaanse oorlog, dat inboorlin-
gen in Midden-Amerika. de Ma-
ja's. al maar aan het kauwen
waren. Bij onderzoek bleek, dat
ïo-^ifn het hier het gestolde en gecon-
centreerde melksap betrof van
speciale rubberboom, de Ma-
ira Zapottila Gilly, later be-
bekend onder de naam Ohicle.
De generaal vond het iets gewel
digs. tapte zelf sap. mengde het
met suiker en pepermuntolie en
kreeg aldus iets, dat hij voor veel
geld kwijt kon aan een Ameri
kaanse fabriek voor bakmeel. De-
Verrassend
Ds. Kok is wel de enige pre
dikant in ons land die behalve
het predikambt een volledig
tweede beroep beoefent: dat
van monumentaal-kunste-
het
verrassende ver
eniging van twee
beroepen die
overigens heel
goed samen blij
ken te gaan. Ds.
Kok ondervindt
in zijn beide
soorten werk
een vruchtbare
wisselwerking.
Door zijn
kunstenaarschap weet hij
hoe het Evangelie in beelden
de woorden te verkondigen,
zijn predikambt leert hem
hoe zijn kunstwerken een die
pe geloofsinhoud mee te ge
ven. Hoe beeldend hij wel
preekt?: „Een jaar geleden
ongeveer zat tussen mijn kerk
gangers een Christen-Egypte-
naar. De goede man ver
stond geen woord Nederlands.
MONUMENTAAL KUNSTENAAR
Hij had slechts één woord op
gevangen: de naam Nicode-
mus. Toch bekende hij mij na
de dienst erg onder de indruk
te zijn gekomen omdat de ge
meente met zo'n intense aan
dacht de preek had beluis
terd". Men zou hem niet
graag missen uit Weesp waar
hij sinds april 1950 werkzaam
is. Zijn kunstenaarschap is 1
volledig geaccepteerd. Met
;T. I
opzet heeft de kerkeraad ja- I
ren geleden een groot tweede I
dakraam op zolder laten aan
brengen.
Het hoeft amper gezegd: voor I
deze dominee-kunstenaar is de I
Bijbel het meest gebruikte
boek. liet ligt niet alleen in
zijn studeerkamer op tafel, I
ook in zijn atelier heeft hij de I
Heilige Schrift dicht bij de 1
hand. Hij studeert er i
gezet in. Want hier ligt
hem een enorme bron vj
Behalve glas-in-lood-ramen
maakt ds. Kok muurschilde- I
ringen. Hij heeft daarbij een
ijverige assistente in zijn
vrouw die hij. als leerlinge I
aan de Rijksakademie van
Beeldende Kunsten te Am
sterdam (waar zij de vakklas-
se vrije schilderkunst door- I
liep) leerde kennen. Zij wei- 1
gerde aanvankelijk te geloven,
dat hij behalve leerling aan de I
Akademie ook theologisch I
student was. ..Je maakt me
wat wijs", zei zij steeds.
Maar ten slotte moest zij er I
wel aan zoals iedereen die
met ds. Kok in aanraking
kon worden opgevoerd. Nauwe
lijks enkele jaren later moest
op deze fabriek een verdieping am(eme", zo
worden gebouwd. Hiermee bam ?'erkooP..,<! •tamlMm.
het werkoppervlak van 2000 tot
4500 m2 toe. En de vorige maand
werd al weer een eerste paal ge
slagen, voor een uitbreiding, wel
ke straks het huidige bedrijfsop-
HHHMII
groeide echter dermate hard. dat
reeds na een jaar de meelfabriek Nu zal men zich wellicht afvra-
haar meelproduktie staakte en 8cn- waarom die Amerikaanse
zich alleen ging bezig houden P°°l aan een Nederlands bedrijf
pervlak''zai'Verdu'bbeienT"Énlahet S?et het fabriceren van kauwgom, grondstoffen levert. De Amcrj.
gom te maken het- kaanse trustwet verplicht
geen sommige Duitse fabrieken haar echter, ook aan anderen dan
bijvoorbeeld deden kan de de direct belanghebbenden te
IrwajUoUg Verkopen .jJ Jjg, dfi prijs
j-anzienlijk hoger dan
meest aantrekkelijke van dit won- El? "og h?de,n tcn d««e wordt die-
dcrbaarlijke proces is wel, dat j_a de_beste
men er door steeds grotere effi
ciëntie tot dusver volkomen m ge
slaagd is, trots de aanzienlijke
loon- en andere kostenstijgingen,
de oorspronkelijke prijzen der
produkten te handhaven ja
soms zelfs iets te verlagen!
Een wandeling door de fabrie
ken was voor ons hier en daar
een sensatie. Zo waanden we ons,
toen we een bepaalde afdeling be
traden. plotseling in een dikke
Engelse mist, als gevolg van de
uiterst fijne suikerpoeder die lo-
pende-band-machines opwierpen
-ygvsj
In de jungle
Die speciale rubberboom (niet "I fj
te verwarren met de latex-bo
men voor de rubber-industrie) Vv *1
groeien in Midden-Amerika ln -•-«s" •"•f., J
Ook het vernuft,
machines en andere waren uitge
dacht, was waarlijk verbluffend.
En bepaald boeiend vonden we
de amicale wijze, waarop leiding
en werkers met elkaar omspron
gen, daar ze samen uit niets iets
hadden gemaakt!
Gelijk al opgemerkt levert Map-
het wild, als ook in Brazilië
op Borneo. Plantages ervan kent
men niet. Ieder jaar opnieuw nog
gaan inboorlingen de jungle in
die wilde bomen af te tappen.
ekerc tijd met kar-
Ze kerei
rctjesvol gestolde
geknede ..chicle gum" terug, we
ke .chicle gum" dan wordt o|
gekocht door een Amerikaan'
pool, die door de reeds genoen
de drie grote Amerikaanse kauw- t?
gomfabricken werd gesticht. Hel r -JI
.i w— map- lS P001' Sa?rvan ook Mmpie
lc Leaf thans vijftig variëteiten a?V', KV/", beI,rpkl
stelling, smaak
vorm), die terug té brengen zijn
tot twee hoofdsoorten: kauwgom
voor de groteren, respect, volwas
senen (reepjes en kussentjes) en
kauwgom voor de kinderen, de
zgn. klapkauwgom (staafjes.tof-
fees. gekleurde ballen en plakjes
met plaatjes). Als zodanig neemt
men dan ook in ons land een mo
nopoliepositie in. En in Duitsland
staat men eveneens sterk, daar
van de 27 Duitse fabrieken, die
basis Amsterd,
voor die drie Amerikaanse fabru
ken. Het is daarom zaak voor
M.P., voortdurend op haar qui vj-
ve te zijn waar het de kostenlac-
tor betreft. En dus is het tóch
soms hevig knokken als het gaal
om leveranties in verre landen. Zo
doen de Amerikanen die altijd nog
wel 95 procent van de wercldpro-
duktie hebben, ook het nodige aan
reclame! Maar zich aanpassen
aan de munteenheden van diver
se landen door het gewicht der
pakjes te wisselen doen ze niet.
En ook daarin zoekt M P. haar
Aan Rusland hebben de heren
Markus niets. Daar kauwt men
„principieel" niet, omdat de Ame
rikanen het zo veelvuldig doen.
(Per hoofd der bevolking gere
kend consumeren ze nog tienmaal
zoveel als de Europeanen). Joego
slavië en Tsjecho Slowakije stellen
wél deviezen beschikbaar, doch al
leen voor half-fabrikatcn. Duits
land is nog altijd een beste markt.
Belgle en nog diverse andere
Europese landen kopen eveneens.
Een uitstekende markt
bieden echter Kenia en Ghana
Landen als India. Pakistan, Ar
gentinië en Brazilië zijn weer te
arm om kauwgom te importeren.
Doch de wereld is zo groot cn een
doorgefourneerde export-mana
ger, die „het" in zijn vingers
heeft, weet telkens weer nieuwe 1
markten aan te boren. Buiten
Europa dan wel te verstaan. Want I
Europa is voor mijnheer Jules, die I
met zijn grote Chrysler herhaal
delijk op pad is, om steeds méér I
mensen kauwen te leren, kauwen
op kauwgom uit Amsterdam, dat 1
hij de ideale tandenborstel noemt.
dikambt en het kunstenaar
schap heel goed samengaan.
Ramen
Glas-in-lood-ramen heeft ds. I
Kok gemaakt voor de Evan-
gelisch-Lutherse kerk van
Veendam-Wildcrvank. Vier I
glazen sieren dit bedehuis. Als
er weer geld is, zullen de an
dere zes vensters van kleur-
rijke en beeldende taferelen I
worden voorzien. In 1956
schonk mevrouw Brouwer de
Nicolaï-kerk in Utrecht een I
moor dan zes meter hoog I
raam. om daarmee haar in de
oorlog omgekomen echtgenoot, I
de verzetsheld dr. Brouwer, te I
eren. Ds. Kok beeldde in dit
raam Christus met zijn twaalf
discipelen op een vissersboot I
uit. Storm op zee noemde hij I
dit glas.
In Beverwijk bezit de Lu- I
therse gemeente ook een raam I
van hem en voor de Neder
lands Hervormde kerk te Vel- l
scn-IJmuiden ontwierp hij een I
I zandstraalraam. Voor een ge-
meenschapshuis in Rutten
Ii Noordoostpolder) maakte hij I
een soortgelijk raam. In Den I
Haag werd deze zomer in het
Doopsgezinde rusthuis Oldeslo I
I een glas-in-lood-raam. een
zandstraalraam plus een
draadversiering van hem ont- I
Ihuld. In de Duinzicht kerk I
eveneens m de residentie!
glas van hem
aanschouwen.
Productief
I Voorts maakte deze produk- I
tieve dominee-kunstenaar, die
door iedere minuut van de dag I
intensief bezig te zijn, kans I
I ziet zijn beide taken naar be
horen te vervullen, o.a. nog
I een tegelvloer voor een school
'n j een 8eveldriehoek
in Eefde (bij Zutphen). een
mozaïek voor een bankgebouw I
I in utrecht en twee muurschil-
denngen voor scholen in
Weesp.
I En wie zijn huis door wan- I
delt. ,let overal werken van
hem. In de marmeren gang
I staat een doopvont. Om het I
hoekje van de kamerdeur een 1
klein mozaïek. Aan de wan-
den hangen schilderijen (schil- I
I deren doel hij ook), achter-
glas-schilderingen, linoleum-
Intarsia's. plateaus van glas- I
in-heton. „Het Is jammer dat I
niet meer geestelijken In ons
1 t acUef mel dc Chris- I
*L„kn,Ul bczi* houden" I
Kt hij. „Sinds Christus op 1
I Ha i"".' M"rdt cr Christe-
lljke kunst geproduceerd. Is I
het niet voor de hand liggend I
dat juist geestelijken zich hier
mee bezig houden? Want het I
is een schitterende manier om I
®"Jde Boodschap te ver-
I kondigen"