Twee seconden film per dag
1 1
Lof der
techniek
IN NEDERLANDS HOLLYWOOD
eArturo l{i
ZATERDAG 17 MAART 1962
!me'
GEVAARLIJKE
VRIJHEID
JET begon met een pop. Met
schikking. Kasten vol poppen, klei
ne, lange, dikke; subtropische plas-
ticplanten, loodsen vol decors, mo
dellen en nog eens modellen, van
in bont geklede Eskimo-mannetjes
(uit een film voor een oliemaat
schappij over verwarmingstechnie
ken) tot de luxe auto van 30 bij
40 cm en vijf mille toe.
Zegt Henk Neijssel. script-wri
ter: „dat zijn de attributen die
we nodig hebben voor de poppen-
„Poppenfilms, daarmee zijn we
begonnen, maar we gaan er nog
steeds mee door, omdat we er
veel succes mee hebben gehad.
Het zijn wél de films waar het
meeste werk aan vastzit. Per
dag kan, als alles meezit
twee seconden worden verfilmd.
En tel daar dan nog maar eens
weken en maanden voor voorbe
reidingen bij op."
Want hoe komt zo'n film tot
Ervaring
i de Duivendrechtsekade on- eerste contact met de opdracht
der de rook van Amsterdam een gever tot stand is gekomen. Ze
uitgestrekt complex van studi- worden uitgewerkt en voorgelegd,
o's Nederlands Hollvwood" Er worden storyboards getekend,
Wlv^ r" h.dr P0»""1' achtergronden of interi-
Dollyttood ten bedrijf van eurs g(,sch<?tst Ep worde„ draai.
waaruit thans jaarlijks enkele boeken gemaakt, liedjes gecom-
honderden reclame-films - -
spots hun weg naar de
vinden. Naar
Amerika, Enge
land, Duitsland,
maar ook naar
Afrika. Moderne
films voor theater
en televisie, waar-
in evenals m - J
het begin de
pop nog steeds
een belangrijke (ff
plaats inneemt.
Joop Geesink en
Dollywood, het zijn j l£
namen, die iedere J
bioscoopbezoeker Awi jH
kent van de recla- |fl|| gf
me op celluloid
vóór de 'hoofdfilm.
Regelmatig ver-
schijnen ze op het
witte doek. Ieder I
jaar meer. Want
mèt de welvaart
stijgt ook het aan- t
tal bedrijven dat f a
via het medium
film een apj>cl op
de consument wil
doen. In Neder
land alleen in de
bioscoop, in het
buitenland veel
meer op de televi-
Achter elkaar
en vele tientallen
malen per dag J
gaan de spots de
de spots de produk-
ten. indringend. 'z.!-r*r.lr
hard, zakelijk. Re-
elame is zakelijk, »- ---
alleen maar zake
lijk.
Maar tóch. Joop
Geesink probeert
in iedere film. die zijn stu- Een paar bewoners van Dollywood.
dio's verlaat, steeds die com
mercie te hullen in een aantrek-
kelijk artistiek jasje. Zo. dat dc clEcn]ljkc „erk: het 0pnamen
toeschouwer in bioscoop en huis-
kamer niet de indruk krijgt, kij- van "e "lm, beginnen,
ker tegen wil en dank te
De naam zegt het: het merk
zelf. de sigaretten, de busjes, de
pakjes, de koekjes, brengen zélf
de reclameboodschap. Het was
de commerciële televisie in Ame
rika. die de stoot gaf voor de
ontwikkeling van deze techniek.
Een techniek, die nog steeds
wordt verbeterd. Steeds opnieuw
wordt geprobeerd gebaande we
gen te verlaten en nieuwe attrac
ties op het celluloid te brengen.
Reclame immers moet verras
send blijven. Een voorbeeld
daarvan is de paper-doll-film. de
film waarin uit papier geknipte
poppen optreden. Ook de decors
zijn van geknipt en geplakt pa
pier. Onlangs heeft Dollywood
haar eerste paper-dolWheaterfilm
in kleur ,,The travelling Tune"
ten doop gehouden. Vertoontijd:
ruim tien minuten; produktietijd:
ongeveer anderhalf jaar....
De vervaardiging van deze
films geschiedt volgens hetzelfde
systeem als bij de poppenfilms:
stop-motion", dus beeld voor
beeld-opname.
Papier is overigens maar een
van de materialen, die worden ge
bruikt in Dollywood. .Glass-ani
mation" kent men er ook. Dat
geeft een heel speciaal effect. De
Methol-Kool-film werd er in Can
nes voor bekroond.
Experiment
Op het ogenblik is men in Dolly
wood bezig met een nieuw expe
riment: de limited-animation",
of wel de beperkte animatie. Spe
ciaal voor de televisie. T.v.-spots
vragen namelijk indringende en
pittige actie.
De op de normale menselijke
beweging gebaseerde poppen-ani
matie. eist in veel gevallen te
veel tijd. Limited-animation wil
enkele fasen in de beweging als
het ware overslaan" en tóch de
pop. pop laten. Een moeilijk sys
teem; alleen de meest gerouti
neerde vakman weet. wat hij weg
kan laten en wat niet.
Dan is er nog de live-action",
de film met levende personen. Ve
le opdrachtgevers staan er op, dat
live-action in de film wordt inge
voerd, omdat zo denkt men
op die manier het produkt het
best direkt kan worden gelanceerd.
Meestal echter worden deze shots
gecombineerd met de poppen- of
tekenfilm of met „product-anima
tion".
Die live-action films worden ge
produceerd door een andere N.V.
Starfilm. een tweede ook door
Geesink opgerichte maatschappij.
Wie Is Joop Geesink. de man
tussen, voor en achter dra scher
men van Dollywood? Een man,
die in de reclame is opgegroeid
en met zijn 49 jaar al een 30-ja-
rige ervaring heeft: vóór zijn
twintigste jaar had hij al een
eigen reclamebureau, in Den
Haag.
Het begon met het schilderen
van affiches op de bioscoopge
vels. Daarna ontwierp hij decors
voor revues. In Nederland, maar
ook in Frankrijk: voor de beken
de Parijse music-halls,
Folies Bergères, voor het Casino
Terug in Holland kreeg hij op
nieuw te maken met de film. Hij
ontwierp de sets voor de Neder
landse speelfilm „De Spooktrein".
Tijdens wereldoorlog II zocht
Joop Geesink andere uitingsmo
gelijkheden. Hij begon met re
clamefilms. In een kelder aan een
van de Amsterdamse grachten
maakte hij (ondergronds) zijn eer
ste poppenfilms voor Philips en
de Spoorwegen.
Na de oorlog verzorgde hij in
Brussel voor de Amerikaanse troe
pen shows.
En kort daarna, in 1946, startte
Dollywood. De produktie van
poppenfilms begon en reeds in
1947 won hij zijn eerste prijs: voor
de film „The Big Four". Sinds
dien is de produktie met spron
gen gestegen. In 1960 maakten
Dollywood en Starfilm samen
televisie-spots van 15
tot 60 seconden. 140 reclamefilms
in kleur en vier documentaires en
bedrijfsfilms van 10 tot 20 minu-
Mét de produktie steeg het aan
tal prijzen dat Geesink voor zijn
films kreeg: in totaal nu ruim
zestig.
De grootste afzet heeft Dolly
wood in het buitenland. Daar gaan
alle t.v.-spots naar toe. En de
meeste theaterfilms. Moderne
films, waarin ook nu nog de pop
steeds meespeelt.
Maar ook in de Nederlandse
bioscopen verschijnt steeds meer
de reclame-op-ceLLuloid. Reclame
voor de tandpasta, voor de zuur-
tjes. voor een nieuw haarglans-
middel, voor een drankje of siga
ret. Steeds nieuwe attracties wor
den gezocht. Nieuwe technieken,
materiaal.
Want reclame moet
indringend én ver
rassend zijn. Joop
Geesink vergeet daar
bij ook de vrolijke
noot niet. Daarmee
weet hij de kijker te
trekken. En de kijker
zeggen de op
drachtgevers die
kan de consument van
straks zijn
Foto links: Voor de
films van Dollywood
worden ook de requi-
nageboolst en zo kan het
ergt.
Foto onder: Beeld
voor beeld worden de
films van Geesink op-
seconde film zijn 24
tan die beelden nodig
en telkens moet iets
aan de poppen ver
anderd worden om de
beweging bij de pro
jectie te vertvescnlijken.
Een arbeid, die niet
alleen liefde
De Prix Renaudot. de literai
re prijs, toegekend door een
jury van journalisten en zo ge
noemd naar een der grondleg
gers der Franse journalistiek,
Theophraste Renaudot (1586-
1653), is voor 1961 gegaan naar
Roger Bordier voor zijn roman
Les Blés. De auteur, geboren
in 1923, goeddeels autodidact,
man van het vak, kenner van
en schrijver over moderne
kunst, heeft verscheidene
dichtbundels op zijn naam
staan en gaf in het bekroonde
boek zijn tweede roman.
Zakelijkheid
Wat de jury heeft aangetrok
ken is vermoedelijk geweest de
behandeling van een nieuw the
ma. waarvan men niet vermoed
de. dat er literaire waarde in
school. Drie mannen spelen er
een rol in: Garnier, de burge
meester Vein een dorp niet ver
van Parijs, voorzitter van de
landbouwcoöperatie, ontwikkeld
en vooruitstrevend grondbezit
ter. James, een ingenieur, die
bouwondernemer is geworden,
en de architect Laurent. Gar
nier heeft James opgedragen
midden tussen de korenvelden
op de wijde vlakte een gebou
wencomplex neer te zetten, dat
zal dienen als opslagplaats van
het graan, maar ook zal bevat
ten de bureaus van de coöpera
tie. vergader- en sportzalen, een
bibliotheek, kortom een gebouw,
dat het middelpunt zal worden
van materiële en geestelijke ac
tiviteit voor de omgeving. De
architect heeft een plan ont
worpen. zo gedurfd, dat de bou
wer er eerst voor terugdeinst.
Beton en glas zullen de voor
naamste materialen zijn. Het
zal eerlijk zijn als de aar
de, die het voedsel aan de men
sen geeft; .zonder sier of op
smuk; zuiver functioneel. Het
beton zal niet worden verstopt
achter baksteen, alsof de bou
wer er zich voor schaamde. De
glazen wanden zullen de verbon
denheid met de golvende koren
velden accentueren.
Garnier begrijpt Laurent en
weet de aanvaarding van het
plan door zijn bestuur te ver
krijgen. Maar als de betonmolen
begint te werken en de hoge pa
len verrijzen, breekt in de streek
de tegenstand los. De grote blok
kendozen zullen komen te lig
gen niet ver van een oud, ro-
maans kerkje; ze zullen in het
zacht-glooiende landschap do
mineren en de eigensoortige
schoonheid er van dood drukken.
Als Garnier als burgemeester
in deze zaak een bestuursfout
schijnt te hebben gemaakt, wordt
de rechtbank er in gemoeid
en komt het bevel met de ver
dere werkzaamheden te stoppen,
tot een nadere beslissing valt.
Boeiend beschrijft Bordier het
verloop van de strijd, waarin de
regionale pers en later de advo
caten hun aandeel hebben en
die eindigt met de overwinning
van Garnier.
Dit element in het boek zou
men kunnen noemen de lof der
zakelijkheid; evengoed trouwens
de lof der techniek, die een
nieuw soort schoonheid schept en
met het karakter van de mo-
ROGER BORDIER
derne tijd 'overeenstemt. De ti
tel van het boek kan enige ver
wondering wekken, maar laat
zich verklaren uit de omstandig
heid, dat het gebouwencomplex
zal oprijzen tussen de wijde ko
renvelden. die over honderden
hectaren de bodem bedekken en
Laurent in de eenvoud van deze
cultuur, in tegenstelling met de
verfijnde tuinbouw, een aan
sluiting ziet bij de naakte op
rechtheid van zijn bouwsel.
Fantasie
an 2 a 3
i de
Beeld voor beeld
Attributen
Bij Dollywood gebeurt dat op
nemen beeld voor beeld (zgn.
„stop-motion"). Want poppen be-
wegen niet uit zichzelf. Wanneer
Honderdvijftig 111 n, werken 2e z|c|, op theater- of t.v.-scherm
daaraan mee. En zij hebben daar- tóch bewegen, komt dat omdat
ze zijn geanimeerd, dan zijn ze
opgenomen door een stop-motlon-
ramera die beeldje voor beeldje
(24x per seconde voor theater,
25x per seconde voor t.v.) op-
Een pop die bijvoorbeeld één
j stap moet doen. vraagt zeker 20
opnamen. Telkens na een opna-
me wordt het plastic pootje door
de animator wat naar voren ge
schoven. En dan volg* een nieu
we shot. Het gehele lichaam
moet zich uiteraard aan deze be
weging aanpassen. Dikwijls ook
het gezicht. Daarvoor heeft men
maskers, voor elke gezichtsuit
drukking één.
„Animeren" is precisiewerk.
Millimeters tellen mee, temeer
omdat de poppen, die meestal
niet groter zijn dan een of twee
dm. levensgroot op het scherm
moeten komen. Daarom ook:
doodse stilte tijdens de opname.
Geen beweging, want één stap
kan al de trilling veroorzaken die
de pop uit de juiste stand brengt.
En wat dat betreft: de camera
is onbarmhartig
De kijker in de bioscoop zal
nauwelijks beseffen welk werk
eraan voorafgegaan is voordat hij
uiteindelijk het celluloid op het
doek krijgt geprojecteerd. Dat
één meter een volle dag zwoege»
van de produktiegroep vergt, dat
een filmpje van één minuut <30
meteri dus zeker een maand kost
exclusief de voorbereidingen.
„Paper-doll"
laten i erlopen. De lichaams
delen'worden eerst in mallen
gemaakt en daarna gegoten.
ook andere films. Bekend is het
sigarettenpakje waaruit plotse-
llng de sigaretten springen die
dan dansend dc bioscoopbezoeker
de naam van het merk voorschrij
ven. Dat noemen dc technici, die
daarvoor altijd het Fingels hante
ren („goede Nederlandse verta
lingen zijn cr niet"), model-ani-
Behalve reclame-films
minuten, worden hier
documentaire, de bedrijfsfilm, de
instructiefilm, kortom al de lange
re niet-feature films tussen de 10
en 30 minuten door Geesinks live
actions camera's opgenomen. Zelfs
één keer een Nederlandse avond
vullende speelfilm
Italiaanse zon
Een derde filmmaatschappij van
Joop Geesink: Dollywood-Italiana,
een maatschappij met produktie-
mogelijkheden in Rome en Milaan.
Deze werd gesticht speciaal voor
het nemen van buitenopnamen
omdat Italië biedt wat Nederland
mist: zon.... Bovendien levert dit
land meer de sfeervolle, natuur
lijke of meer exotische achter
gronden. die voor vele reclame
films nodig zijn. Dollywood werkt
nauw samen met Titanus Adriati-
ca, één van Italiës grootste film
en televisiemaatschappijen.
Zegt script-writer Henk Neijs
sel: Dollywood levert films voor
heel de wereld. Zelfs voor Ame
rika ondanks het feit dat Ameri
kaanse studio's de reclame-spots
bij honderden de deur uit sturen.
Voor het fijnere werk komen ze
dikwijls naar Duivendrecht.
Ieder land vraagt een eigen
aanpak op bet gebied van de
reclame. De Britten kunnen sub-
tielra grapjes op eigen produkt ver
dragen de Duitsers
niet. daar is de
hnmor vlakker.
In Amerika ligt
dat wéér anders:
wat drogere hu
mor, maar toch ook
wel zelfspot. Maar
alle spots vragen
puntigheid, ze
moeten flitsend
zijn met een gees-
tigheidje in de
haal naar reclame.
Er is op het
ogenblik een ten
dens naar kortere
reclame. Ook in
de theaters. De
drie-minuten- film
pjes gaan plaats
maken voor de
een-minuut-rol
prent. Dat stelt
hogere eisen aan
het bevattingsver
mogen. maar re
clame-deskundi
gen menen dat het
experiment moge
lijk is. Overigens
wordt wel gedwon-
bioscoop wil heb
ben. krijgt van de
verhuurkantoren
te horen dat men
zal moeten wach
ten tot eind vol
gend jaar....
Intussen heeft Bordier ge
meend aan één thema niet ge
noeg te hebben en strengelt er
een tweede door, waarin hij
wel veel vraagt van onze goed
gelovigheid. Bij de bouwer woont
in zijn negentienjarige schoon
zuster Sylvie, huiselijk Sli ge
noemd, maar eveneens en dat
is toch weinig aannemelijk
zijn vriend, de architect, een
vrijgezel van bijba middelbare
leeftijd. Dit ondanks de omstan
digheid, dat hij in het centrum
van Parijs zijn bureauS heeft
met eigen appartement.
Wat dé lezer verwacht, ge
beurt. Laurents aandacht wordt
getrokken door het eigenaardige
karakter van Sli, die zich in
zichzelf opsluit en zich schijnt
in te spinnen in het weefsel van
eigen gedachten en gevoelens.
Ze kan niet loskomen van de
herinnering aan haar 'broer, een
jong luitenant, gesneuveld in
Noord-Afrika. en grijpt naar con
tact met hem in een mystieke
gemeenschap. Meermalen ziet
Laurent haar geknield in haar
kamer, in gebed verzonken. Om
de architect niet te 'belasten met
de ondeugd der spionagezucht,
bedenkt de auteur, dat de slo
ten. een eigen vinding van de
bouwer, niet goed fünctionneren
en de deuren vanzelf openval
len, als men ze dicht waant.
Nirwana
Het gebed van Sli, waar Bor
dier telkens op terugkomt ver
dient die naam niet. Het is een
dromerige bespiegeling en een
poging te verzinken in een nir
wana des geestes. Het maakt
geen deel uit van een religieuze I
Eraxis en heeft geen invloed op 1
et levenspatroon, zoals de ver-
dere gang van het verhaal be- I
De liefdesverhouding tussen de
ze twee mensen neemt een aan- I
vang door een overrompelend op-
treden van Laurent, door Sli pas
sief aanvaard en later actief be- I
antwoord. Dit alles speelt zich I
af in de nabijheid van de zus
ter en de zwager van het min-
derjarige, aan hun. zorgen toe- I
vertrouwde meisje. Ze gevoelen
zich voor haar wel en wee niet
verantwoordelijk en laten haar I
volkomen vrij. Deze on verschil-
ligheid is ongeloofwaardig en
gaat in tegen de aard van het i
Franse familieleven in de mid- I
denstand. Trouwens, de gehele I
figuur van de bouwondernemer
is met onzekere hand neergezet; I
tussen de technocraten, die de
hereboer en de architect zijn,
maakt hij een indruk van onza-
kelijkiheid en laksheid.
In de gevoelsverhouding tus
sen Laurent en Sli laat Bordier
daarna allerlei psychologische I
evoluties intreden, met veel I
details beschreven, maar wel
aanvaardbaar, omdat het hier I
gaat om contact tussen een in- I
trovert, in dromen ingekapseld
meisje en een voorstander en
toepasser van nieuwe zakelijk-
heid en functionaliteit. Onder- I
tussen is van normalisering der
antwoord. Het is jammer, dat
de schrijver bij de behandeling I
van dit tweede thema de mo-
fele normen volledig heeft uit
geschakeld. Hij had een eerlijke
liefde kunnen laten groeien tus- I
heidense sfeer
gebracht, die weerzin wekt bij
wie prijs stelt op zedelijke rein-
heid.
DR. M. C. V. D. PANNE. 1
Roger Bordier. Les Blés. I
Uitg. Calman-Lévy.
Vijf nieuwe Phoenix-pockets
bevestigen faam
De onweerstaanbare op
komst van Arturo UI, toneel
stuk van Bertold Brccht. Ver
taling Gerrit Kouwcnaar. Uit
gave De Bezige Bij, Amster
dam. Literaire Pocket nr. 75.
Brecht's onweerstaanbare sati
re op de opkomst van Hitiers
Nazisme „Der unaufhalfsame
Aufstrich des Arturo Ui", waar
van Theater zo'n buitengewoon
goede opvoering gaf. is thans in
Nederlandse vertaling van Gerrit
Kouwenaar als Literaire Pocket
door De Bezige Bij uitgegeven.
Nu de vertaling gedrukt op een
meer overwogen wijze is te
raadplegen komt eerst recht naar
én van de medewerkers i
top Geesinks ,JDollywood" r
•n pop, die een hoofdrol spi
i een der produkties, die th
op stapel staan.
voren hoe voortreffelijk Gerrit
Kouwenaar hier de lang niet een
voudige tekst van het oorspronke
lijk heeft vertaald. Dat komt wel
tot uiting in de geestige proloog:
Geacht publiek, wij stellen nooit
teleur:
het lag in de bedoeling van de
directeur
op moeite noch kosten noch
prijzen te sparen
en u alles in grote stijl te
openbaren.
Niettemin is alles strikt
waarheidsgetrouw:
wat u vanavond hier ziet. is
geen flauw
bedenksel, geen samenraapsel
van een fantast,
gecensureerd en aan het
gangbare aangepast:
wat wij hier tonen het hele
continent:
het is het gangsterstuk dat ieder
kent!
E. v. G.
Aan de verzorgde collectie
Phoenix-pockets van uitgevers
maatschappij W. de Haan N.V.
te Zeist is een vijftal delen toe
gevoegd, dira de faam van deze
serie bevestigen. Ook deze deel
tjes paren evenals hun voorgan
gers aan een degelijke weten
schappelijke verantwoording een
uitstekende foto-documentatie,
terwijl de onderwerpen door
schrijvers van naam zijn behan-
drald.
Inhakend op de huidige belang
stelling voor de klassieke oudheid
yerscheen van de hand van prof.
dr. Karl Kerényi een uitvoerige
studie over de Griekse heldensa
gen waarin de resultaten van de
jongste onderzoekingen kritisch
zijn getoetst.
De Nederlandse classicus drs. C.
M. Stibbe die lange tijd in Rome
en Athene verbleef, heeft in zijn
Geschiedenis van het Romeinse
Rijk met name aandacht geschon
ken aan de sociologische aspecten
van het Romeinse volk. In een tijd
waarin de Europese eenwording
een actueel probleem is is de ge
schiedenis van het Imperium Ro-
manum extra boeiend voor het
maken van vergelijkingen.
Prof. dr. Th. P. van Baaren
schreef over Dans en religie en
toont aan dat de samenhang tus
sen deze beide niet zo vreemd is
als velen geneigd zijn aan te ne
men. Zijn betoog toont aan dat
de dans uitdrukking kar. geven
aan alles wat de mens naar ziel
en lichaam beweegt.
Een prachtige studie schreef
prof. dr. Herman Grimm over le
ven en werk van Goethe, die aan
het moderne Duits goeddeels
vorm heeft gegeven en wiens
vroegste dichterlijke oeuvre reeds
een einde maakte aan de misken
ning van de Duitse literatuur in
de achttiende eeuw. In het boek
domineert de gedachte, dat niet
alleen de werken van de dichter
en natuuronderzoeker, kunstwer
ken zijn, doch dat Goethes leven
zelf als een fijnzinnig kunstwerk is
op te vatten.
Een kleinere kring van lezers
zal getroffen worden door het
dier en zijn verschijning van prof,
dr. A. Portmann, maar de des
kundige handleiding die de auteur
biedt, zal in die kring zeker sti
muleren tot dieper doordringen in
de raadselen der natuur.
Jehova's Getuige,
luister eens!
Jehova's Getuige. luister
eens!, door L. Biemond. Uitga
ve R. P. J. Kuijsteu, Utrecht.
Geheel in de stijl van het blad
van de Jehova's Getuigen, „De
Wachttoren" heeft de gerefor
meerde ouderling L. Biemond een
brochure laten uitgeven die zich
richt tot de Jehova's Getuigen.#
Het is een systematische weer
legging van de leer van deze sek
te. waarbij leer en weerlegging
onmiddellijk na elkaar worden
afgedrukt. Geheel in de stijl van
deze „getuigen" weerlegt deze
ouderling hen niet met rationalis
tische overwegingen, maar met
de Schrift zelf. Zo is deze brochu
re een waarlijk bijbels antwoord.
