-DE DOKTER aan 'f woord
Heelt uitspraak Assen-1926
nog bindend karakter?
Een woord voor vandaag
Predikanten moeten zelf
kunnen beslissen
Aantal Indonesische kerken
in tien iaar verdubbeld
Prof. dr. Henry S. Lucas
overleden
taeoaiaWiH
Kunstgebitten
ah
I
De galblaas
als
zorgenkind
ANDERZIJDS
MUTATIE I
Prof. dr. G. H. Itterzon schrijft
In het Hervormd Weekblad de
Gereformeerde Kerk „over de
verplichte mutatie" en geeft ant
woord op de vraag hoe hij denkt
over het verzetten van predikan
ten'' waarover art. 11 van de
Dordtse kerkorde spreekt
Deze vraag is zeer belangrijk.
Immers nadat de kerk de verplich
te mutatie met een grote meerder
heid van stemmen heeft afgewe
zen, wendt de synode toch weer
pogingen aan om te zien, op welke
wijze toch iets als zulk een muta
tie meer of minder verplichtend
kan worden gesteld. De bedoeling
kan en mag natuurlijk niet zijn.
dat deze mutatie zolang aan de
kerk zal worden voorgeschoteld,
dat deie synodale spijze met meer
of minder smaak, desnoods met te
genzin, zal worden genuttigd. Het
is goed als er een wisselwerking
is tuisen „de top" en ..het grond
vlak" der kerk. maar het zou te be
treuren zijn als een van beide par
tijen haar lied zo lang zou zingen,
dat de andere groep als vanzelf
zou moeten meedoen. Maar nog
maals: dat kan en mag en zal de
bedoeling wel niet zijn.
Een tweede opmerking is deze.
Bij alle respekt voor de kerkorde
van Dordrecht van 1619 moeten wij
niet de schijn op ons laden dat
deze onfeilbaar zou zijn en dat al
les wat de vaderen zouden hebben
verordend, voor geen verbetering
meer vatbaar zou zijn. Het moet
niet zo zijn dat wij, als het gaat
,.nm de vrouw in het ambt" de me
ning van de Dordtse vaderen voor
verouderd en door de tijd 'achter
haald zouden verklaren, dat wij,
als het „de mutatie van predikan
ten" betreft, ops opeens van onze
verbondenheid met deze vaderen
helder bewust zouden worden. Niet
de historie is de maatstaf van ge
loven en belijden, van kerkrege-
ring en kerkorde, maar de lijn der
Heilige schrift. Een ander richt
snoer kennen wij nu eenmaal niet.
Toch is het interessant om te vra
gen. wat onze vaderen hebben ge
zegd, omdat zij toch vaak. in hun
geheel andere situatie, een grote
wijsheid aan de dag hebben ge
legd.
Omdat de vraag van mijn vriend
me boeide, heb ik eens nagesla
gen wat de Dordtse kerkorde
in art. 11 precies heeft gezegd.
Letterlijk luidt dit artikel als
volgt: „Op d'ander zijde sal den
Kercken-Raet, als representerende
de Ghemeynte, oock ghehouden
zijn hare Dienaers van behoorlijck
onderhoudt te versorgen, ende son-
der oordeel des Classis niet te ver
laten, de welcke oock by gebreck
van onderhoudt, sal oordeelen of
de voorgeschreven Dienaers te
veraetten zijn. off niet."
Wij verkeren hier in een geheel
andere situatie dan die van nu. In
het vorige artikel 10 stond al te le
zen, dat een dominee die een be
roep had ontvangen, zulk een be
roep niet mocht aannemen „zonder
van de kerkcraad met
van hen die te voren
en diakenen zijn
de magistraat en met
ouderlingen
voorweten van de classis.
acht niet. dat iemand
tegen-
is mij namelijk niet bekend dat
enige dominee, van welke richting
of modaliteit ook alvorens een be
roep aan te nemen, aan zijn kerke-
raad. diakenen, oud-ouderlingen
oud-diakenen, burgemeester en
wethouders en classis zou vragen
of hij dat mocht doen.
Er is wel iets veranderd. Art.
10 hebben wij dus als verouderd
afgeschaft. En wat nu te zeggen
van art. 11" Wie het onbevooroor
deeld leest zal daar vinden, dat de
classis zal mogen beoordelen of de
predikanten „te verzetten zijn, of
niet"bij gebrek van onderhoud".
Dat betekent dus, dat. in geval een
gemeente haar predikanten niet
meer „behoorlijk" kan onderhou
den. de classis zich zal moeten be
raden, wat te doen. Zij kan de do
minee en zijn gezin niet zonder in
komen laten. Zonder behoorlijk
traktement mag de classis over
wegen of hii al dan niet moet wor
den „verzet Over de manier van
verzetten wordt in dit artikel niet
gesproken. Er valt ook geen woord
te lezen over het verzetten van
een dominee, omdat hij er al vijf
jaar of langer staat en de gemeen
te wel eens iets nieuws wil. Er
staat alleen, dat de classis een do
minee, die zijn traktement niet
meer krijgt, niet in de kou mag
laten staan. Hoe dat probleem van
verzetten moet worden opgelost
onthult ons art. 11 bepaald niet.
Nu heb ik er eens het tweedelig
werk van prof. dr. H. Bouwman
over Gereformeerd Kerkrecht op
nageslagen, omdat het mij interes
seerde te weten wat hem hierbij
had getroffen. In deel I, blz. 448
460, heeft hij art. 11 uitvoerig be
sproken. Daarbij viel al aanstonds
op, dat het artikel in de Kerkorde
der Geref. kerken later aldus ein
digde: „en hen niet uit hun dienst
te ontslaan zonder kennis van ap
probatie van de classis en van ae
deputaten der Particuliere syno
de." In deze verandering treft ons
drieèrlei. Aan de ene kant wordt
over het gebrek aan onderhoud
niet meer gesproken. Het „ntslag
kan dus ook worden gegeven om
andere reden dan financiële tekort
koming der gemeente. Aan de
andere kant komen bij een even
tueel ontslag naast de classis ook
de Deputaten der provincie er aan
te pas. De zaak moet dus niet al
leen in het betrekkelijk kleine raam
van de classis worden bezien,
maar ook in verband met de ge
hele provincie. Een ontslag mag
niet al te gemakkelijk gaan. En
ten derde is het woord „verzet
ten" weggevallen. Blijkbaar von
den de Geref. Kerken al dat ver
zetten een bedenkelijk geval dat uit
de tijd was.
MUTATIE II
Prof. Itterzon citeert vervolgens
prof. Bouwman die het geval dat
een predikant niet meer voldoet
in een gemeente, en daarom ver
plaatst moet worden, behandelt:
„Blijkens de oorspronkelijke re
dactie ziet art. 11 op zulke geval
len. waarin een predikant niet lan-
3er met vrucht zijn gemeente kan
ienen, en daarom verplaatst moet
worden naar een andere gemeente.
Op de synode van Dordrecht (1578,
Part. vragen 11) werd gevraagd:
„Wat men een dienaar doen zal,
die wel zuiver in de leer en vroom
van wandel is. nochtans geen gave
heeft om onder de gemeente met
zijn predikatie veel vrucht te
doen." Geantwoord werd: „Gelij-
kerwijs men de curieusheyt der
mensen niet behoort te voeden,
maar omdat de gemeente van de
plaats, waar de dienaar staat, zich
beklaagt. dat zijn manier van le
ren niet veel vruchts doet. zo zal
de classis naarstiglijk hiernaar
vernemen, en zo zij het alzo be
vindt. zo zal zij hem in zulk een
plaats overbrengen, waar zijn
dienst nuttiger zal mogen zijn."
Ook kon de ontrouw der gemeen
ten in het onderhoud der dienaren
reden zijn waarom de classis een
dienaar ging verzetten. Herhaalde
lijk kwam het voor. dat een pre
dikant omdat hij niet trouw stu
deerde. of omdat allerlei karakter-
gebreken zich openbaarden, en de
verhouding tussen hem en de ge
meente gestoord was werd ver
plaatst. Ook gebeurde het. dat een
predikant om gezondheidsredenen
of om andere oorzaken op zijn ver
zoek door de classis werd ver
plaatst.
Het verplaatsen van een predi
kant door een meerdere vergade
ring is echter (aldus prof. Bouw
man» niet bestaanbaar met de be
ginselen van het gereformeerd
kerkrecht. Het zou in sommige ge
vallen wel gemakkelijk zijn, wan
neer een meerdere veigadering op
trad. om een minder geschikt pre
dikant van de ene gemeente te
verplaatsen naar een andere ge
meente. waar hij misschien met
stichting kon dienen, maar een
classis is geen bestuur dat naar
believen kan beschikken over de
standplaats van een predikant. De
gereformeerde kerk is tegen elke
vorm van hiërarchie. Zij kent geen
bisschop of superintendent, die
mag intreden in de rechten van
een plaatselijke kerk. Zulk een
verplaatsen van een dienaar is ook
in strijd met de roeping tot de hei
lige dienst. De band tussen dienaar
en kerk is door God gelegd en mag
alleen om zeer gewichtige redenen
worden losgemaakt. Er zijn tal
van gemeenten, waar een middel
matig predikant lang diende, en
waar men wel gaarne eens veran
deren zou. Doch al zou dit ook
misschien voor predikant en ge
meente wenselijk zijn. men wach-
te zich voor het forceren van de
toestand, en ga niet spoedig over
tot losmaking van de band, wijl
dit tot ontzettende gevolgen aan
leiding zou kunnen geven. Veelal
staan ook een kerkeraad en een
gemeente niet onschuldig, wijl zij,
toen de predikant beroepen werd,
niet genoegzaam onderzocht hebben.
Daarom is het in gevallen, waar
in de verhouding tussen dienaar en
Semeente niet goed is, nodig, dat
e classis haar invloed aanwende
tot wegneming van de oorzaak
van het kwaad, dat de predikant
zorge, dat er geen reden van
klacht is. en hij als een trouw en
godzalig dienaar zich openbare in
woord en wandel, en eveneens dat
ook de gemeente, als moeilijkhe
den rijzen, zich verootmoedige en
in lijdzaamheid wandele, opdat de
ban worde weggenomen en de ge
meente gebouwd worde." Prof.
Bouwman eindigt zijn beschouwing
met de wens, dat de dienaar ver
zekerd zij, dat hem geen onrecht
wordt aangedaan.
Generale synode te Apeldoorn
De putaat schap
zal hierover
adviseren
De generale synode van de Ge
reformeerde Kerken, die maandag
haar zittingen te Apeldoorn her
vatte, heeft besloten een aantal
deputaten te benoemen, die advies
moeten geven over een brief van
ds. Th. Delleman, studenten
predikant te Groningen. In zijn
schrijven had ds. Delleman de sy
node verzocht deputaten te benoe
men met opdracht na te gaan in
hoeverre of in welk opzicht de uit
spraken van Assen-1926 (de zaak
Geelkerken) nog bindend zijn.
De commissie ter synode, die deze zaak
In voorbehandeling kreeg cn namens
welke dr. D. van Swigchem te Kampen
rapporteerde overwoog dat dit ver
zoek van ds. Delleman niet op zichzelf
Bij verscheidene leden van de kerk
leeft deze kwestie, inzonderheid bij hen
die door hun academische studie meer
dan andere bijbellezers voor ingrijpende
vragen staan bij het lezen van de eerste
hoofdstukken van Genesis. Ook de jeugd
van middelbare scholen komt blijkens
vragen aan leraren en catecheten met
deze vragen in aanraking.
Nimmer herroepen
„Het is bekend", aldus de commissie,
„dat ten aansien van enkele concrete
punten de synode van Assen In 1926 een
uitspraak heeft gedaan, die weliswaar
niet meer op dezelfde w(Jze functioneert
ais in de jaren vlak na het conflict-
Geelkerken (toen van iedere kandidaat
nadrukkelijk Instemming werd geëist),
maar die toch nimmer werd herroepen.
Velen weten daarmee thans niet goed
weg, omdat zjj in hun studiën graag de
overweging betrekken of de zin van de
eerste hoofdstukken van Genesis de
bedoeling Gods met deze openbaring
toch niet op sommige punten een andere
zou kunnen zijn dan die welke Assen ten
aanzien van vier punten als de klaar
blijkelijke heeft geformuleerd."
Men meent hiervoor ook argumenten
uit de Schrift te kunnen aanvoeren, die
in 1926 niet of niet met dia klem werden
(Van
■erslaggevers)
Een studie-deputaatschap
hele complex van vragen betreffende
de exegese van deze hoofdstukken
grondig moeten bekijken. Dat is geen
karweitje voor een achternamiddag.
Hier zijn jaren mee gemoeid. Dr. Van
Swigchem achtte het dan niet onmoge
lijk dat men na jaren weinig zou op-
schieten.
Het zou beter zijn wanneer de gerefor
meerde theologische wetenschap zich, ir
volstrekte gebondenheid aan het woord
van de Schrift voorlopig zelfstandig door
gestadige en rustige arbeid verder kon
verdiepen in de problemen der exegese,
dan dat de kerk haar belijdenisuitspra
ken tracht te preciseren zonder dat zij
nog iets beters met zekerheid kan
zeggen.
Is het juist de hele probleemstelling
toe te spitsen op de uitspraak van
Assen? Deze gaf in feite slechts weer
wat vele generaties als de enig moge
lijke exegese hebben beschouwd.
Breder opvatten
Verklaarde de commissie, dat zij aan
de voorbereiding van haar advies vele
uren had moeten wijden, In de synode
vergadering was het al evenmin een
hamerstuk.
Ouderling A. Verduyn te 's-Graven-
hage en anderen met hem, was van oor
deel dat met deze zaak de hele kwestie
het schriftgezag in geding is. Liever
had hij dat ds. Delleman een gra
indiende, waarin deze zijn be:
tegen Assen-1926 had uiteengezet Dan
men rechtstreeks op die bezwaren
ingaan.
Velen ervaren de uitspraken van
Assen als een rem in het doordenken en
bespreken van de uitlegging van Genesis.
Het gevaar is niet denkbeeldig dat
velen in een gewetensconflict komer
vond de commissie of dat andere»
gaan spreken of schrijven zonder zich
In enig opzicht aan deze besluiten ge
bonden te gevoelen. Er ontstaat dan eci
onwaarachtige toestand.
Welke opdracht?
Ds. Dellemans voorstel om deputaten
te benoemen, die moeten nagaan of de
uitspraken var. Assen-1926 nog bindend
zijn, achtte de commissie moeilijk te
verwezenlijken.
Reeds de omschrijving der opdracht
voor zulk een deputaatschap is moeilijk
zonder óf Assen in zijn geheel discutabel
te stellen, óf reeds praejudicerend
uit te lopen op wat deze deputaten
den moeten onderzoeken.
Er zit ontzaglijk veel aan vast. Men
kan uitspraken over enkele punten uit
Genesis 2 en 3 niet meer behandelen los
van Genesis 1. Er zijn over schepping
en evolutie nieuwe uitleggingen naar
voren gebracht, maar nog slechts tastend
en in menig opzicht onderling uiteen
lopend.
Advertentie
PLANTEN
MARGARINE
Prof. dr. D. Nauta herinnerde er aan.
dat de moeilijkheden van ds. Delleman
door velen gedeeld worden, óók bv. in
de vrijgemaakte kerken. Men zou daar
om ook anderen, die hieromtrent met
gewetensmoeilijkheden zitten, kunnen
dienen door de zaak wat breder op te
vatten. Een theoretisch antwoord zou de
schijn geven er overheen te redeneren.
De synode zou de kwestie 'kerkelijk
moeten benaderen.
Een voorstel tot bredere aanpak, door
prof. Naut? in een amendement vervat,
werd echter door prof. dr. II. N. Ridder
bos ontraden. Z(jn wy rijp voor een be
schouwing over Assen, vroeg bij. Dat
wordt ook niet gevraagd. Ds. Delleman
wil alleen de kwestie va.i de binding
aangeroerd zien.
Prof. dr. G. C. Berkouwer. lid van de
commissie, achtte het moeilijk om de
binding los te maken van de uitspraak
zelf. De juistheid der uitspraak is im
mers ook aan de orde.
Dr. Van Swigchem wilde toch liever
eerst het meest voor de hand liggende
doen, gezien de omvang der vragen. De
synode verenigde zich daarmee en kwam
tot deze formulering:
De synode,
-tf- kennis genomen hebbende van een
schrijven van ds. Th. D. Delleman
met betrekking tot het bindend
karakter van de leeruitspraken van
Assen-1926:
4(- overwegende dat de draagwijdte van
van de in dit schrijven aangeroerde
zaken niet op korte termijn is te
„Ziet toe, blijft waakzaam. Want gij weel niet wanneer het
de tijd is. Wat Ik u zeg. zeg Ik allenWaakt!" Ziedaar Jezus'
slotconclusie in Zijn rede over de laatste dingen. Jezus' oproep
lot u en mij om waakzaam te zijn. Hij heeft in deze rede
verteld wat er zal gebeuren voordat het einde zal komen.
Het einde van de wereld. Maar dan volgt de strikt persoon
lijke oproep tot waakzaamheid. Hoe zullen wij zijn in die
nacht of op die dagals, totaal onvermoed, liet einde voor ons
staat, onontkoombaar, misschien maar in een fractie van een i
seconde of misschien ook met de huiveringwekkende weten
schap, dat het nog een uur kan duren, voordat wij de laatste I
adem zullen uitblazen? U kunt deze vraag ver wegduwen, H
maar wat schiet u ermee op? U weet niet wanneer en op welke M
wijze het einde komt. Maar het komt cn dan is er geen J
ontwijking meer mogelijk. De waakzaamheid, waartoe Christus I
ons allen oproept, sluit in de bereidheid om het einde onder I
ogen te zien. En de spits van Zijn woord richt zich op ons T
hart: bent u bereid Hem te ontmoeten? Gelooft u, dat Zijn
goedertierenheid ten slotte beter is dan het leven en dat u i
xxiet bang behoeft te zijn op dat moment, als de dood zijn I
hand naar u uitstrekt? Het aanbod van Christus blijft zolang
u leeft. Wij zullen het moeten aanvaardexi of niet. Dit I
aanbod is niet vrijblijvend, voor niemand.
-tf- besluit het schrijven van ds. Delleman
in handen te stellen van een aantal
deputaten met de opdracht zo moge
lijk de volgende synode hierover van
advies te dienen.
Maagklachten?
CHEFAROX
Duitse kerk over huwelijk gescheidenen
Vormt een genezende laag op de maagwand
Auteur van „Nederlanders in Amerika"
(Van e«n onzer medewerkers) trokken. Reeds als jonge man had hij
zich voorgenomen eenmaal de geschie-
Uit Seattle, Washington, waar Hen-|denis van de Nederlanders in Amerika
ry S. Lucas van 1921 tot 1959 aan de le schrijven Henry Lucas was een nauw-
gezet man: zijn molens maalden lang-
Iniveraity of Washington was verbon- maar zeker Zo duurdc het tot 1955
den als professor in de Europese ge- eer de twee omvangrijke boeken konden
schledenis. bereikt ons het bericht dat verschijnen. waarin hij niet alleen de ge-
deze grote vriend van Nederland, op schiedenis van de Nederlandse nederzet-
Conferentie van
Kerk en Wereld
In het Eijkmanhuis te Drieber
gen werd dit weekend onder aus
piciën van „Kerk en Wereld" de
eerste van een serie van vier con
ferenties gehouden over het thema
„De kerk in drie werelden". Deze
januaribijeenkomst was gewijd aan
de kerk in Azië en Afrika. Als in
leider trad zaterdag op de gerefor
meerde hoogleraar prof. dr. H.
Bergema uit Kampen, die sprak
over de problemen van de kerk in
Indonesië.
Prof. Bergema heeft 27 jaar in Indo
nesië gewerkt. Naar zijn oordeel is de
kerk in Indonesië als die van alle an
dere kerken in die landen, die in een
zeer korte periode zelfstandig zijn ge
worden, zonder dat de bevolking hierop
voldoende was voorbereid.
De christelijke kerken in Indonesië
zijn pas in 1950 geheel zelfstandig ge-
king uit. In Indonesië,
christenen wonen, ligt dit percentage'iets
hoger, nl. tussen de 4 en 5 procent. Des
ondanks zijn de christelijke kerken, vol-
Sens prof. Bergema, sterk in de
erheid.
Prof. Bergema acht het gevaar niet
denkbeeldig, dat zij zich als zeer kleine
minderheid bedreigd zullen gaan voelen
en uitsluitend voor hun zelfbehoud zul
len gaan vechten. Er bestaat een zekere
nivellerende tendens, waartegen
zich, volgens prof. Bergema. moet blij
ven verzetten. De christelijke kerk in
Indonesië zal er, volgens prof. Bergema,
worden. De christenen in Azië maken
slechts 3 procent van de gehele bevol-
4 miljoen
its better
to drink
P— White Horse,
!9 december Is overleden. De Europe
se geschiedenis en met name de mid
deleeuwen was zijn voornaamste
werkterrein. Nog voor zijn verscheiden
beleefde hij de herdruk van zijn bij
Harper te New York verschenen stan
daardwerk „The Renaissance and the
Reformation". Prof. Lucas was een
nakomeling van de In het midden der
vorige eeuw naar Amerika uitecweken
„afgescheidenen" die. naast zijn meer
wetenschappelijk werk, met taaie vol
harding gedurende zijn gehele lev
alles heeft verzameld wat in Amerika
over Nederlandse landverhuizers in
druk is uitgegeven.
tingen in Amerika doch ook de nagela
ten levensbeschrijvingen der old-settlers
kon publiceren.
De ..University of Michigan Press" te
Ann Arbor gaf zijn „Netherlanders
America" uit. voorzien van een uitvoerig
personenregister. Wat dr. J. van lUnte's
„Nederlanders in Amerika" voor ons land
betekent, zal Lucas' boek voor zeer
ge tijd zowel in de V S als voor ons lend
blijven: een nauwelijks te overtreffen
bron voor de lotgevallen van onze stam
verwanten in de Verenigde Staten. Dit
'geldt zowel voor de orthodox-protes
tantse als rooms-katholieke nederzettin-
voor moeten waken, dat er geen
magische en mystieke tendenties van
het oude volksgeloof in binnendringen.
Nu de Nederlandse zending zich steeds
meer uit Indonesië moet terugtrekken,
zijn de kerken daar zich bewust gewor
den van hun eigen verantwoordelijkheid.
Bijna elke zelfstandige kerk heeft er een
eigen zendingsterrein. Prof. Bergema
merkte in dit verband op. dat het aantal
Indonesische kerken in de tien jaar na
de souvereiniteitsoverdracht, is verdub
beld en op Celebes zelfs is vervijfvou
digd.
Een groot probleem is het gebrek aan
mensen, die leiding kunnen geven. Chris
telijk onderwijs en een goede lectuur
voorziening noemde de hoogleraar dan
ook uiterst belangrijk.
Gisteren spraken nog prof. dr H. Krae-
mer en dr. C. L. van Doorn over de
situatie van de christelijke kerken in
respectievelijk Japan en India en in en
kele Afrikaanse landen.
Zij sloten zich aan bij de uitspraak van
prof. dr. H. Bergema, die stelde, dat de
christelijke kerken in bijna alle Aziati
sche en Afrikaanse landen kleine min
derheden vormen, die thans op eigen
benen moeten leren staap. Enerzijds
willen deze kerken zich solidair betonen
met bewegingen van nationale verhef
fing en willen zij met kracht meehelpen
aan de opbouw van hun land, maar aan
de andere kant hebben zij de taak te
zoeken naar een eigen evangelische ge
stalte en om een specifiek christelijke
bijdrage te leveren op het gebied van
o.m. de vorming en de verzoening tus
sen de rassen.
De directeur van „Kerk en Wereld",
dr. J. M. van Veen, die de conferentie
leidde, verklaarde in zijn slotwoord, dat
de wereldraad van kerken overal bezig
is diensten te verlenen om de kerk en
in Azië en Afrika, die een uiterst moei
lijke tijd doormaken, bij te staan.
De weekendconferentie in Driebergen
werd bijgewoond door hervormden,
rooms-katholieken, doopsgezinden, re
monstranten en gereformeerden.
Op de buitengewone synode in geheim, w
Bad Godesberg heeft de predikant "s ee an
die zich hoofdzakelijk bezighoudt
met het maatschappelijk werk bin
nen het kader van de Rijnse kerk,
dr. Christian Walther, de proble
men van gescheiden mannen en
vrouwen die willen hertrouwen
behandeld. Deze synode heeft zich
o.a. beziggehouden met de vraag
of de huidige regeling voor ge
scheiden echtelieden die opnieuw
in het huwelijk treden, zoals de
van kracht zijnde kerkorde voor
schrijft, een passende regeling voor
dit probleem is. Dr. Walther heeft
de synode enig statistisch materiaal
voorgelegd en erop gewezen dat
het aantal echtscheidingen
Rijnland-Westfalen de laatste jaren
aanzienlijk gedaald is. Dit wijst op
een toenemende stabilisatie van de
huwelijken.
Men heeft echter tegelijkertijd vast
kunnen stellen dat het huwelijk als maat
schappelijke instelling wel stabieler is
geworden, maar dat het huwelijk op zich
toch nog zeer vatbaar voor crises blijft.
Het verminderde aantal echtscheidingen
is ongetwijfeld te wijten aan de strenge
maatstaven die men zowel bij de Duitse
gerechtshoven als bij de kerken aanlegt.
In ieder geval is een kerkelijke bevesti
ging van een tweede huwelijk een
zonderingsgeval.
Kerkrechtelijk
Daarbij verwees de referent
verschillende pogingen die er z(jn gedaan
om voor dergelijke uitzonderingsgevallen
regeling in de kerkorde te treffen.
•.en kerkrechtelijk dan een zielszorg
probleem beschouwd. Ongetwijfeld heeft
men er in de protestantse kerken, zolang
deze bestaan, nooit aan gedacht om het
principe dat een huwelijk niet ontbonden
kan worden op te geven.
Men moet echter rekening houden met
het feit dat ook onder christenen door
schuld en in gebreke blijven van beide
partners huwelijken kunnen mislukken.
Dan zou de ongehuwde staat echter
geen maatregel van kerkelijke tucht kun
nen zijn; alleen al niet omdat zij die een
burgerlijk huwelijk aangaan zonder ker
kelijke bevestiging ook niet onder de
kerkelijke tucht vallen. Het zou daarom
inconsequent zijn om mensen, die serieuze
redenen hebben, bereid zijn om schuld te
erkennen en vergiffenis te vragen en die
in het huwelijk willen treden door
middel van de kerkelijke tucht, hiervan
te weerhouden. In tegenstelling tot de
onverzoenlijke houding van de Rooms-
Kalholieke kerk hebben de protestantse
kerken zich op dit punt soepeler getoond.
Meer verantwoordelijkheid
De referent stelde een verandering van
de kerkorde voor in die zin dat de volle
erantwoordelijkheid voor de zielszorg
op de schouders van de predikant zou
komen inplaats van de gecompliceerde
weg langs alle instanties die nu geldt.
Het hertrouwen kan, vanwege het ver
trouwelijk karakter dat door het biecht-
de predikant aan gebonden tc
gehandhaafd moet worden, nooit een
onderwerp van beraad op besloten ver-!:
gaderingen zijn. zoals dat bij de presby-rr
tcrianen en sommige andere kerken hetPc
geval is. Indien men wil hertromvenP1
moet men dit aan de superintendent mee-fan
delen en ook hei inwilligen of afwijzenD'
van een dergelijk verzoek wordt aan hemiac
overgelaten. p
Dr. Walther vond in dit verband def;
vraag hoe men de predikanten moet hel-U,
pen bij het nemen van beslissingen inzake^
verzoeken tot hertrouwen, zeer belang-p
rijk. Het zou aan te bevelen zijn als de|^
predikant met een kerkelijke huwelijks-'1"
adviseur kon overleggen. De kerken n
ten echter ook deze huwelijken in
zielszorg betrekken en daarom moetei
kerkelijke huwelijksadviesbureaus n
volmachten hebben cn beter kunnen hel-[c
pen, besloot dr. Walther.
Dentofix houdt ze stevig
op hun plaats! evr
Uw gebit roakt niet meer los, wonneer U 'ter
morgens een weinig Dentofix op de plaatjns
strooit. U heeft dan de gehele dog ee"6ta
heerlijk gevoel von zekerheid en welbehc--.,
gen, wont Dentofix doet zijn plicht I Dit
moderne, antiseptische poeder werkt a'»!,
een. beschermend kussen en houdt boven-P'a
Geref. kerken weer
naar Nyborg
sloten zich opnieuw te doen vertegeni^3
woordigen op de Conferentie
pese Kerken te Nyborg in DenemarkenfGn
die ^'an 1 tot 6 oktober gehouden
Ook werd behandeld het initiatie-ij
voorstel van ds. W. H J. de Boer
Heerenveen met betrekking tot de w
ningnood. De synode zal een schrijvef^
beschikbare volumen ook gericht worder La
op grote of zich uitbreidende gezinnerf) e
De synode wekt de kerkeraden op ziclf;
hierover te beraden en eventueel dezGs»
zaak te bepleiten bij de daartoe geëigenf
de organen.
Beroepingswerk f-
F. J. Th.
Kuinic; naar Marrum (toez):
tink te Heer-Hugowaard, die bedanktf
voor Hoogkarspel en Lutjebroek.
GEREFORMEERDE KERKEN'
Beroepen te Oosternijkerk: H. J. Pilonfê
't- 2
Kruiswijk): J. Nawijn te Schicdamf
voor Heerjansdam: P. van Oosterhoui
te Krabbendam.
GEREFORMEERDE KERKEN (VrUg.f
Beroepen te Holwerd: C. van Kalkei
ren te Zwolle.
Bedankt voor Pijnacker: J. W. Beel
man te Arum.
CHRIST. GEREF. KERKEN
Tweetal te Zaamslag: F. Bakker t
Driebergen en H. van Leeuwen te Ari
hem
Bedankt voor Gorinchem: M. v.
Klis te Zierikzee.
..Vrngen np medisch gebied zenden aan de redactie
Antwoord op vragen
In deze rubriek gegev
niet langa deze we|
»n algemeen belang wordt wekelijlt*
vragen waarvan de beantwoording
gewenst Is, geschiedt per brief."
BOEKENHOEK
Belastingaftrek
gehuwde
vrouw, door dr J. H. Chnstiaanse Uit
gave N.V. K. E. Kluwer Deventer.
Het meisje Vivian, door Klaas van der
Geest. Uitgave Koninklijke Uitgeverij
Erven J. J. Tijl N.V., Zwolle.
Mijn chef, de Sheik. door Naida Buc-
gen.
Goede vrienden van Lucas maakten
tt mogelijk dat de eveneens door hem
Onwisbare indrukken had Lucas als!verzamelde levensbeschrijvingen (voor
kleine jongen van de oud-vaders
..kolonie" van Van Raalte. waar
overgrootvader. Steven Lucas, uit het
graafschap Bentheim
groot deel in twee talen) ln Neder-
tfjjland konden worden uitgegeven onder
'dep stichters ^e titel ..Dutch Immigrant Memoirs"
het nabij Holland-Michigan gelegen (Assen, 1955». Beide standaardwerken
dorp Graafschap was Toen de oude
voortrekkers bemerkten dat de jonge
Hendrik een „studiehoofd" had,
schuwden zij hem voor „de
wetenschap", vertelde hij mij
Henry Lucas maakte snel vorderingen.
Zijn „The Low Countries and the Hun
dred Years War" bezorgden hem de doc
torsgraad. Hij liep in Leiden en Gent
i Hollands
de geloofs-
ingham en Ingnd Vellino. Vertalingcollege en werd op 32-Jarige leeftijd
Manike van de Merwe. Illustraties An- de universiteit van de Staat Washington
ne Cleveland. Uitgave Koninklijke Uit-'tot profesor benoemd. Maar altijd bleef
gever ij Erven J. J. Tijl N. V., Zwolle, zijn geboortegrond, „de kolonie", hem terkunde.
vermelden op de titelpagina
1 j psalmvers tekenend voor
gelovigenooit was losgekomen van
moed en de gebedsgaven van de eerste
settics. Nederland heeft ln professor
dr. Henry Lucas een groot vriend ver
loren. De overledene was o.m. officier
ln de orde van Oranje Nassau en lid var
T)E galblaas is een hol orgaan, gelegen onder de
lever, rechts in de bovenbuik gedeeltelijk on
der de laatste rib. In de galblaas wordt de gal
opgeslagen, die in de lever gemaakt wordt en
vandaar regelmatig via de galbuis naar de gal
blaas afvloeit.
Wanneer we in een of andere vorm vet in onze
voeding gebruiken, cn de maag gepasseerd wordt,
ontstaat er een samentrekking van de galblaas ten
gevolge van een „seintje" uit de maag. De gal
orut door deze samentrekking geperst via een an-
dt. galbuis naar de darmen, waar op dat moment
eer moe ting met de vetrijke voedingsbrij plaats
vindt. De gal zal zich met de brij mengen en een
chemisch'- werking uitoefenen op de vetten. Na de
ze bewerk.ng is het gesplitste vet in staat gebracht
te worden opgenomen door de darmen, vanwaar het
via de bloedbaan zijn weg vindt in het lichaam.
Steeds weer wanneer er aan de maaltijden vet te
pas komt. herhaalt deze werkwijze zich. Als bewijs
dat er werkelijk gal in de darm komt, geldt de
donkerbruine kleur van de ontlasting, die ontstaat
tengevolge van de galbijmenging.
Wam.eer er om de een of andere wijze geen gal
in de darm komt, wordt de ontlasting geheel ont
kleurd en gaat op stopverf gelijken. In die geval
len ontwijkt de gal dan op een foutieve wijze en
komt in het bloed terecht in plaats van in de dar
men. Wanneer er eenmaal veel gal in het bloed is
gekomen wordt dit aan de patiënt zichibaar, om
dat hij of zij een gele huid en geelkleuring van het
oogwit gaat krijgen. De gal vindt ten slotte zijn
uitweg via de urine, die daardoor op donkerbruin
bier gaat gelijken.
Een storing in de normale galafvloed kan bijvoor
beeld ontstaan door een steen, die de galafvloed-
buis verstopt. De galblaas doet daarbij hevig
liek. Deze aanval gaat met heftige pijnen gepaard,
die uitstralen naar het gebied tussen de schouder
bladen De pijnen zijn vaak zó hevig, dat de patiën
ten niet in staat zijn stil te blijven liggen, terwijl
zij tevens braken en koude rillingen hebben. In
buis toch te passeren,
aanval
dc Maatschappij der Nederlandse Let- best de steen door de buis heen tc persen, en raakt
herhaaldelijk i
af. Helaas bevat de galblaas in die gevallen ech
ter meestal meerdere steentjes, en het wachten is
dan vaak op de volgende. Opvallend is, dat gal-
steenaanvallen vaak bij dikke vrouwen voorkomen
rond het veertigste jaar.
Het zal nu wel duidelijk zijn, dat de voeding voor
mensen met galstenen velloos, of althans vetarm
moet zijn. want dan zal de galblaas zich maar
weinig behoeven samen te trekken en minder krach
tig. waardoor de kans geringer wordt dat er stcen-
t|es de galbuis in gedreven worden.
Wat de verdere behandeling betreft, galsteen ver
gruizende medicijnen bestaan er niet, wel zijn er
Wanneer deze maatregelen niet voldoende helpe^
zai de galblaas het beste verwijderd kunnen
den. Het alleen verwijderen van de stenen uit i
galblaas is nooit effectief gebleken, en wordt da-
om ook nooit uitgevoerd, zoals dat wel in vele gt
vallen bij nierstenen gelukt. De galblaas wordt
zijn geheel weggenomen, en de galbuizen won
„schoongeveegd", opdat er niet een steentje o
het hoofd gezien wordt. Van nu af aan stroomt
gal regelmatig rechtstreeks van de lever naar
darmen, zonder een tussenstation. Ook de gedacht
die wijd verspreid is. dat de galblaas weer zou a
groeien is onjuist, hoewel de galbuis zich aanir
kelijk kan verwijden, waardoor deze enigszins i
een nieuwe galblaas zou kunnen doen denken.
Nu de opslagplaats voor de gal verwijderd is.
het lichaam niet meer in staat zijn, op bepaa
momenten grotere hoeveelheden gal aan de darm
al te staan, wanneer er veel vet gebruikt woi
Het zal daarom begrijpelijk zijn. dat ook na v
wiidering van de galblaas de patiënt zuinig t
vet moet zijn; zo niet, dan zal er geen gal gen'
beschikbaar zijn om het vet te splitsen en zal
ongesplitst vet in de ontlasting verschijnen.
Het is nog steeds niet geheel duidelijk, waar
de ene mens wel, en dc andere mens geen galsten
nen bezit. Men denkt aan verschillende rnogelijkl e,
den. de galstenen zouden kunnen ontstaan do j
1 hij -
1 06
n
»edr
alle
i kramptoestand: de galblaasko- medicijnen die de galafvloed bevorderen.
kleine beschadigingen van dc galblaaswand;
kleine infecties van de gal zelf: door te
„doorstroming" van de gal in de galblaas; of do 'er-'
ongunstige samenstelling van de gal. Helaas end'
men er ook nog niet in geslaagd, de galstenen fh0c»<
oplossing te brengen zonder het lichaam verd eent
schade te doen Een feit is overigens, dat bij oi
zoek bij overledenen gebleken is dat dc m<
mensen galstenen bezitten, zonder dat zij er e<
ooit last van gehad hebben. En dat galstenen
al in „beweging" komen na vetrijke maaltijden, k 1
iedere arts U vertellen op Nieuwjaarsdag!