EEN AFSCHEID VAN RAILS,
KILOMETERS EN DE FLUIT
BENDER
U leest
een krant
van formaat!
Studenten belaagden op
een na laatste tram
in Leiden
MEI E LEIDSCHE COURANT
VRIJDAG 10 NOVEMBER 19i
"Vf/"AT DOE JE bij een afscheid anders dan (enigszins weemoedig) terug-
kijken op wat geweest is? En in het geval van de blauwe en gele tram:
denken aan het aantal kilometers tussen begin- en eindpunt? Of die punten
nu Leiden en Den Haag heten of 1880 en 1961, doet niet terzake. Je kijkt
terug en overziet een gebied, dat zich gedurende een aantal jaren uit
strekte van Scheveningen tot Volendam. Een tramwegnet van bijna 140
kilometers lang. De N.Z.H.V.M. kreeg in de loop der jaren een groot aantal
tramlijnen te verzorgen. Het begon, omstreeks 1880, met de stamlijn
Leiden-Haarlem die. door een wonderlijke speling van het lot, ook het
eerst moest verdwijnen. De laatste tramlijn is die van Den Haag-Leiden,
waaraan wij vandaag aandacht besteden. Tussen deze twee tramverbin
dingen in verdwenen ook de lijnen Amsterdam-Purmerend, Amsterdam-
Volendam, Zandvoort-Volendam, Scheveningen-Den Haag, Leiden-Katwijk
en Rijnsburg-N oord wijk.
Vele plaatsen in Zuid- en Noordhol
land zijn in de periode van 1880 tot 1961
per tram bereikbaar geweest. Behalve
raar de reeds genoemde begin- en eind
punten van de tramlijnen konden tram-
Agenda voor Leiden
en Den Haag
VrOfeff
Het gulden Vlies, 2.30 uur: Ned. Ver
eniging van Huisvrouwen, boekbespre
king door Clarc Lennart.
Witte Rozenstraat 57a. 3-10 uur: Ba
zaar vrouwelijke studentenroeivereniging
J>e Vliet".
Snouck Hurgronjehuis, 8 uur: Cursus
muziek K. cn O.
Antonius clubhuis, 8 uur: Lustrumcon-
ccrt Lcidsche Mondaccordeon Vereni
ging „Crescendo".
Filmzaal academie, 12.20-1 uur: LAK-
pauzefilms.
Leiderdorp, Geref. Kerk, 8 uur:
Grote zangavond. m.m.v. Feikc Asma.
orgel.
Ocgstgccst, Het witte Huis, 7.30
uur: Ledenvergadering aid. Rijnland Ned.
Roodc Kruis.
Den Haag. Kon. Schouwburg. 8 15
uur: Haagsche Comedie met Bittere ho
ning-.
Zaterdag
Busstation, 1.20 uur: Vertrek Neder
land Christelijke Reis Vereniging per
H T M. voor wandeling door Wassenaar.
Brcestraat 54, 10 uur: Opening mode
huis „Contura"
Geref. jeugdhuis. 3 uur: Arjosappel,
M. W. Schakel te Noordcloos over:
„Enkele scharnierpunten".
Stadsgehoorzaal. 8 uur: Gymnastiek-
uitvocring „Nieuw Brunhilde"
Schouwburg. 8 uur: Litteris Sacrum
met ,,En toen kwam dokter Frost", door
Hans WeigeL
Busstation. 10.03 uur: Vertrek excursie
Kon. Ned. Natuurhistorische Vereniging
naar Noord wij ker hout
Den Burcht. 3 uur: Wandelkring Lei
den. ledenvergadering.
De Kleine Burcht. 3-5 uur: Receptie
t.g.v. tienjarig bestaan Leidsche Mond-
accordeonvereniging „Crescendo".
Antonius clubhuis, 8 uur: Cabaret
avond „Crescendo".
Den Haag, Kon. Schouwburg, 8.15
uur: Haagsche Comedie met „De Ker
sentuin".
Films
Casino '2.30. 7 cn 9.15 uur'. No love
for Johnny '18 jaar); donderdag <7 cn
9J5 uur)Politic volgt het spoor (18
jaar».
Lido (2.30. 7 en 9.15 uur): 125 Rue
Montmartre 14 jaar).
Luxor '230. 7 en 9 15 uur): Zonder
zeden en moraal (18 jaar).
Rex (2.30. 7.15 cn 9.15 uur): De scha
duw van de kat (14 jaar); donderdag
Kct verdachte huis.
Studio «2.30. 7 cn 9.15 uur): Dieven
hebben het ook moeilijk (14 jaari.
Trianon (2 en 720 uur): Porgy en
Bess '14 jaar)
Apotheek
Geopend voor spoedeisende gevallen
apotheek: Van Driesum, Mare 11. tel
20406
Tentoonstellingen
Leeszaal en bibliotheek Retivens. Bree-
straat 27. maandag en woensdag van 1
tot 5 30 en van 7 tot aur; dinsdag van
1 tot 5 30 uur: vrijdag vin 10 tot 530 en
van 7 tot 9 uur; zaterdag van 10- 5 30 u
Bijkantoor chr school Obrechutraa:
volw. dinsdag en donderdag van 8 30—
uur nm, zaterdag 2—5 uur; jeugd: elke
woensdag 2—5 uur
Jeugdbibliotheek, leeszalen en biblio
theek Reuvens. Plantage 6. maandag
dinsdag van 4 tot 530 uur. woens
dag en zaterdag van 12 tot 4 30 uur
en vrijdag 'speciaal voor de groier*
jeugdi van 6 30 tot 8 30 uur «avond»
Academiegebouw, abstracte schilderijen
collectie Krculen (tot 30 november).
Het werd de reizigers niet al
tijd even gemakkelijk gemaakt:
instappen bij de halte in de
Breestraat vereiste soms geduld,
durf, lenigheid eneen
slanke lijn.
liefhebbers ook naar de tussenliggende
plaatsen, zoals Voorschoten, Voorburg,
Wassenaar, Leidschendam. de gemeen
ten in de bollenstreek. Alkmaar, Velsen,
Overveen, Bloemendaal. Heemstede,
Edam. Kwadijk en nog andere gemeen
ten reizen.
De N.Z.H. heeft het niet altijd gemak
kelijk gehad, doch over het algemeen
ging het met de maatschappij steeds be
ter. Werd aanvankelijk uitsluitend ge
bruik gemaakt van de stoomtram, in
1918 verscheen het eerste tramstel op
de elektrische lijnen van de N.Z.H. Het
bestond uit vier rijtuigen (een motorrij
tuig aan elk eind en twee volgwagens
ertussen), voorzien van een indirecte
schakeling. Door verschillende omstan
digheden duurde het echter tot 1924 voor
de geht»e lijn kon worden geëlektrifi
ceerd.
In de tijd van de stoomtram verrees
in Voorschoten een remise, die na de
bouw van een locomotief- en rijtuig-
loods in Voorburg 'op de plaats van de
huidige remise) niet meer werd ge
bruikt.
Succes
De elektrificatie van de lijnen bleek
in de meeste gevallen een groot succes.
Velen zagen het voordeel van het bui
ten wonen en een goede verbinding met
de stad. Tal van nieuwe woningen ver
schenen langs de lijnen, die soms enigs
zins moesten worden verlegd in ver
band met technische problemen. Het in
wonertal van bijvoorbeeld Voorburg
steeg met sprongen en het bleek dan
ook spoedig noodzakelijk de dienstrege
lingen uit te breiden.
In de oorlogsjaren werd de bestaande
dienstregeling zoveel mogelijk gehand
haafd. In totaal verschenen, behalve de
wijzigingsblaadjes, van mei 1940 tot juli
1944 zeventien dienstregelingen. In de
zomermaanden mochten de trams Iets
langer „opblijven" dan in de winter
maanden. De bezettende macht was van
oordeel dat de vonken van de stroom
afnemers in ons verduisterde land zo
veel aanwijzlglngen konden geven aan
overvliegende geallieerde vliegtuigen,
dat deze zich hierop konden orlenteren.
Later, toen er een uitgaansverbod was
ingesteld, had het vanzelfsprekend geen
zin meer late trams te laten rijden.
Er was een lange tijd verstreken tus
sen het spannen van de eerste elektri
citeitsdraden in de jaren 19091918 en
Dit zullen we niet meer zien:
rangeren op de Haarlemmer
straat. De gele tram heeft het
heel wat keertjes moeten doen
en hef verkeer werd er even zo
vaak door gehinderd. Zullen we
spoedig wennen aan de „lege"
Haarlemmerstraat?
Foto N. v. d. Horst)
di laatste in 1932 ilangs de stamlijn
LeidenHaarlem). In die tussentijd was
de N.Z.H. uitgegroeid van trajectver
voerder tot streekvervoersmaatschappij.
Hoeveel zouden de rails, die binnen af
zienbare tijd definitief zullen verdwij
nen. kunnen vertellen over wat er alzo
over hun metalen lichamen heeft ge
daverd De vuurwerkavonden op don
derdag brachten een keur van materieel
op de rails, de bloemenexpresse bracht
'na de elektrificatie van LeidenHaar
lem) de Hagenaars rechtstreeks naar
Lisse en de bloembollepvelden. Haar
lemmers kwamen met stadsmotorrijtui-
gen op Prinsjesdag naar Den Haag en
op de drie-oktoberfeesten moesten zo
veel mensen in de streek worden ver
voerd. dat op die dagen de werkplaatsen
geheel leeg waren.
Oudejaar
Na vandaag zal nooit meer de fluit
weerklinken, die van Scheveningen tot
Volendam de komst van de tram aan
kondigde en die op oudejaarsavond in
iedere Nederlandse hulskamer door
drong. als om twaalf uur het klokken
spel van de Amsterdamse Westertoren
het nieuwe jaar inluidde en één van
de laatste trams naar Zandvoort juist
passeerde. Voor de trams van de N.Z.H
is het voorgoed oudejaar geworden
De eerste bus
Om twee minuten over zeven gister
avond vertrok de eerste bus die de tram
ging vervangen van het station Leiden
Chauffeur C. Dijkstra uit Leeuwarden
liet ongeveer tien enigszins verbaasde
reizigers voor Vooschoten instappen.
Achter lijn 40 stond de bus voor Den
Haag klaar. De eerste twee van de
twintig bussen van gisteravond vertrok
ken bijna onopgemerkt
De laatste blauwe tram uit Den Haag
reed om half acht onder aanhoudende
fluittonen het emplacement op. To
maandag blijft een deel van het mate
rieel. onder bewaking van N.Z.H.-per-
sonecl. op het station Leiden. Daarna
wordt alles naar de sloper gebracht.
Enkele reizigers wilden, na het ver
trek van de laatste, in een nog niet af
gesloten tram gaan zitten. Zij werden
op de hoogte gebracht van het feit, dal
er nooit meer een tram van Leiden naai
Den Haag zou rijden.
„Waarom moeten we met een bu:
mee?", vroeg een dame. die kwam toe
lopen. Rustig werd het haar medege
deeld en kalm stapte men in de eerste
(gloednieuwe) bus
De heer Hasselman te Voorscho
ten had er gisteravond kenne
lijk schik in, dat hij en zijn
zwarte poedel voor de laatste
keer een tramrit maakten van
Voorschoten naar Den Haag.
Conducteur Af. A. van der Blom
vond dit historische ogenblik een
overpeinzing waard.
Foto N. van der Horst
Bewondering van anderen voldoening bij'
U zelf... dat verwerft U met een van onze
kleine, klankrijke piano's. En de prijs is nu
geen hindernis meer.
deskundig in klank
Be/ of schrijf om onze foto-brochure nr. 60 A
Leiden, Hoogewoerd 90. tel. 20097 Amsterdam Arnhem Breda Rotterdam
Al wisten maar weinigen, dat
gisteravond de laatste blauwe
tram van Leiden naar Den Haag
reed en al waren de meeste
bordjes al van tevoren „ge
sloopt", toch ontdekte onze fo
tograaf in een onbewaakt ogen
blik nog enkele ijverig schroe-
vendraaiende handen.
Foto N. van der Horst
Jaarverslag Markt- en Havendienst
Leiden behield zevende plaats
V ERSCHENEN is het verslag over 1960 van de Markt- en Havendiq
te Leiden. De veemarkt heeft zich in 1960 gunstig ontwikkeld. Dc a
voer van runderen nam toe met 3105 stuks en die van varkens met J
stuks. De schapenaanvoer liep terug van 98379 in 1959 tot 96164 in 1
Het gehele jaar heerste er op de Leidse veemarkt een levendige hanl
Leiden behield de zevende plaats op de ranglijst der grote Nederlanj
markten.
De warenmarkten hebben in I960 te
kampen gehad met ongunstige weers
omstandigheden. Toch bleken de mark
ten een grote aantrekkingskracht
bezitten. De ontvangsten bedroegen
voor de zaterdagse en de woensdagse
markt respectievelijk f 15331.60
f 6.358 tegen f 15.105 en f 6.271 in
De totale ontvangsten van de markt-
dienst bedroegen in i960 f 120.447,90.
De kaasmarkt loopt achteruit. In 1960
werd 314.165 kg. kaas verhandeld tegen
446.748 kg. in 1959 en 470.940 kg. in
Er wordt steeds minder boerenkaas be
reid. Opmerkelijk is het. dat de
voer van Leidse kaas veel sterker te
rugliep dan die van Goudse kaas.
uit kan worden geconcludeerd, dat de
vraag naar Leidse kaas terugloopt.
Dc boom. en bloemmarkt op de Apo-
thekersdij-k is van weinig beteken is
meer, De kers-tbomenmarkt bereikte
echter een topomzet.
Minder scheepvaart
De totale ontvangsten van de haven
dienst liepen terug van f 41.546 28 in
1959 tot f 38-890.62 in 1960. Het scheep-
T~AE LAATSTE TRAM van Leiden naar Den Haag mag dan gisteravond
U een door niemand gehinderde rit hebben gemaakt, de op één na laatste
tram van Den Haag naar Leiden bracht het er minder fortuinlijk af in
de Sleutelstad, als gevolg van activiteiten van studenten, die blijkbaar
de mening verkeerden, dat de tram, die gisteravond om twaalf over
zeven aan het station te Leiden had moeten arriveren, nu echt de laatste
tram was. Ze hadden zich vergist: pas om kwart voor acht snorde de
laatste tram uit Den Haag in volle vaart zonder te stoppen door de Bree
straat.
Die voorlaatste tram kreeg ihet echter
kwaad te verduren en wagenvoerder A.
Planje uit Leiden zat geruime tijd met
de handen in het haar. Het mooie van
het geval was. dat de heer Planje als
oud-wagenvoerder was ingevallen voor
deze vóórlaatste dienst. Al geruime tijd
is 'hij namelijk buschauffeurAls con
ducteur fungeerde de Leidenaar L. Plug,
die werd geassisteerd door zijn stadsge
noot J. Marijt.
Bij de halte Tuinstadwijk was al
aantal studenten ingestapt, in een
lijke steming en zwaaiend met flesjes
bier. Het werd een woelige rit naar het
station. De noodrem werd gebruikt, de
luchtslaogen werden losgetrokken, kort
om de rit verliep nu niet bepaald vol
gens plan.
Ter hoogte van de sociëteit Minerva
nog een groepje bierdrinkende studen
ten rondom een tussen de rails geplaatst
tafeltje geschaard. Op het Kort Rapen
burg kwam de tram ten slotte helemaal
tot stilstand. Er was ondertussen al po
litie aan te pas gekomen.
Ten slotte gelukte het wagenvoerdci
Planje toch weer de tram op gang te
krijgen en omstreeks half acht, dus twin
tig minuten over tijd, rammelde deze op
één na laatste tram uit Den Haag het
Stationsplein in Leiden op Een'kwartier
later kwam de laatste tram ongehinderd
binnen.
Haarlemmerstraat tramvrij
Laatste gele tram
reed tot Wassenaar
Om ktvart over zeven vertrok gister
avond de laatste gele H.T.M. )-tram van
het beginpunt In de Haarlemmerstraat
In de richting Den Haag. De weinige
passagiers wisten aanvankelijk van niets
en het werd een rustige en normale rit,
althans tot Wassenaar. Wagenvoerder
was de beer H. P Siem uit Wassenaar,
die 36 jaar lang op deze lijn dienst heeft
gedaan.
Op he: Rozenpl-»in in Wassenaar, nabij
de remise, stopte de tram echter defi
nitief. Conducteur A. M. Beijersbergen
(37 dienstjaren en wonend te Wasse
naar) aeelde de passagiers lakoniek
mede. dai dit de laats:e tram was on hij
verzocht hen over te stappen op de ge
reedstaande N.Z.H -bus. Hij wenste de
passagiers verder „het beste".
Naar wij vernemen, is in Wassenaar
onder leiding van het raadslid mr. C. A.
van Gorcum een huldigingscomité ge
vormd uu de burgerij met het doel het
H.T.M.-personeel. dat op de lijn Leidc.-.-
Wassemar-Den Haag dienst heeft gedaan,
nog eens in het zonnetje te zetten.
Geestelijke arbeid onder
Oosterse studenten
De heer A. Hofman, theologisch kandi
daat. thans wonende te Leiden. Boerhaa-
velaan 7. heeft met gunstig gevolg op de
classis Leiden het praeparatoir examen
fgelegd.
De heer rtofman neemt geen beroep in
overweging. Hij ontving een benoeming
om als opvolger van ds. Fijn van Draat
diens arbeid onder de Oosterse studenten
voort te zetten.
Het was gisteravond wisseling
van de wacht. De bus nam defi
nitief de taak over van de tram.
Foto N. van der Horst.
gouden verlovingsringen
v. d. WATER, Daarlemmerstr. 207
heeft het.
Zeer grote keuze. Op het graveren
kur.t u wachten.
Lt.-Coinm. Beekhuis
in Leiden
Zondag zullen de diensten van het Le
ger des Heils te Leiden worden geleid
door de heer A. C. Beekhuis, voorzitter
van de Bond van gepensioneerde Heils
officieren in Nederland.
De heer Beekhuis behoort tot de pio
niers van het leger in ons lana en is een
der weinige commissioners die ons land
gedurende het 80-jarig bestaan van het
Leger heeft voortgebracht.
Na vele aanstellingen in ons land ver
bleef de heer Beekhuis vele jaren in het
voormalige N.O.-Indië. Na de bevrijding
uit het Japanse gevangenkamp werd hij
in Londen lid van de Adviesraad, het
hoge college van the Salvation Army.
Ten slotte, na nog inspectiereizen in
Indonesië en diverse aanstellingen in
Scandinavië, volgde de pensionering van
lt.-comm. Beekhuis, die nochtans in ons
land vele predikbeurten vervult.
vaartverkeer door Leiden nam af,
der meer door het feit, dat de
lijke fabrieken voor gas. en e
teit door een reorganisatie bel.
minder steenkolen nodig hadden
doordat het huisvuil tegenwoordig
as wordt vervoerd.
Verwacht wordt, dat met het
delijk afnemen van de woningnood
het aantal woonschepen, dat ligpl
heeft in Leiden, zal slinken.
In totaal passeerden in 1960 14
schepen de Leidse bruggen tegen n
in 1959 Evenals voorgaande jaren st
de Schrijversbrug aan de top wat
scheepvaartdrukte betreft, gevolgd d
de Grote Ha-venbrug.
Jubileumfeest in
Leiden van
„Rijnstreek-West"
zilveren jubileumfeest
„Rijnstreek-West" werd gistermiddag)
een koffietafel in het Antoniusclubbk
aan de Mare in de Leidse schouwbt'
voortgezet.
Voorzitter P. C. Paardekoper
verheugd over onder de aanwezigen
de heer M. Weima. directeur van
markt- en havendienst te Leiden,
vertegenwoordigers van de Vebo te ki
nen verwelkomen.
Ir. C. P. Scheepers, rijkslandbouj
consulent te Rotterdam, memoreerde
zijn feestrede het ontstaan en de grj
van „Rijnstreek-West".
Moeilijk waren de eerste jaren t«(
het vertrouwen en het contact tussen)
voorlichtingsassistenten en de boen
moest groeien. Maar in het algemeen l
de bedoeling geslaagd. In de afgelon
25 jaar heeft de bedrijfsvoorlichting rijj"
vruchten afgeworpen.
De groei van „Rijnstreek-West" \vë
na de oorlog bijzonder sterk en well
verschillende opzichten. Het ledental
de activiteiten namen toe. Van de vi
enigingen voor bedrijfsvoorlichting j
„Rijnstreek-West" de grootste.
„De voorlichting is langzamerha)
naar een ander vlak verschoven," aid
ir Scheepers, zoals de bedrijfseconom
De heer Scheepers besloot zijn feestr
een hartelijke gelukwens
bestuur van de jubilerende verenigil
Hierna werd de revue „Rijnstre<
West 25 jaar" opgevoerd. De medew
kenden waren: H. Verdegaal, Jac. r~
kleij, het echtpaar Huiberts-Dekker. i
Verdegaal. Rini Vertegaal. W. Egge
Paultje de Boer. De algehele leidj
berustte bij de heer J. Wesselingh. Vb
de muzikale medewerking zorgden „T> I
Star Come.ts" onder leiding van Jl
Salm uit Oude Wetering.
Shell-f ilmavoncl
in Leiden
In het Lido-theater bood de Shell-X'
derland-Verkoopmaatschapij een grot
aantal genodigden gisteren een film
.•ond aan.
De heer J. F. Stapel, districtschef vi
Den Haag, heette de aanwezigen. ond<
wie jhr. mr. F. II. van Kinschot, burp
meester van Leiden cn de heer B. f
Koomans, burgemeester van Rijnsbun
hartelijk welkom.
De heer Stapel betoogde, dat
'oorstelling van enkele nieuwe
films beslist geen propagandastunt
de, hoewel een zeker publiciteitselem(
onontkoombaar was. De ware reden
echter dat cr steeds meer vragen
den gesteld over de aardolie-indusl
Daarom werd de Shell-filmcentrale
hulp geroepen deze vragen visueel
beantwoorden.
De films zijn alle van goede documt
lire waarde, met vele interessante
pecten van de oliewinning en de
„De bodem leeft" vertelde op kit
ijze iets over de strijd van de i
tegen de belagers van het gewas,
onder de grond.
Een openbaring was voor ons dj
film „De lage landen" van de Neder
landse cineast George Sluizer. E ei
bijzonder knappe documentaire ovei
de gedaanteveranderingen van d'
Nederlandse bodem, zoals die zici
hebben voltrokken, en over het aan
deel van de mens daarin. Het
dan ook geenszins verwondering, da
deze film in het buitenland succe
heeft geboekt.
Zie voor stadsnieuwe
ook pag. 9 en 15
