"EZZEBS3EEI"
Schilder's brochure tegen de N.S.B.
hi
lil
mm
L"' 'k "P' al hun ,oute" me,'«
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
961
EN
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
G. PUCHINGER
ZATERDAG 21 OKTOBER 1961
ik als
„Volkseenheid is slechts daar mogelijk, waar een diepe geestelijke beweging het yolk
In breede lagen meeneemt, en dan zóó, dat de enkele mensch sich in de beweging Tan de
gemeenschap zelf geheel en al vr\j, en persoonlijk verantwoordelijk weet."
PROF. DR. K. SCHILDER
„Geen stem voor de N.S.B." Verkiezingspamflet, 1937 (pag. 3).
„Het is met name de reusachtige arbeid van Dr. A. Kuyper geweest, welke de veel gesmade „kleine
luyden" weer heeft warm doen loopen voor een optreden in het staatsleven, dat inderdaad bet gelaat van
ons volksleven heeft doen veranderen. I)e belijdenis van hun geloof werd van directe betekenis óók voor
hun optreden in staat en maatschappij. „Ook op staatkundig terrein belijdt zij", d.w.z. de A.R. partij, „de
eeuwige beginselen, die ons in Gods Woord geopenbaard zijn." O neen, er was geen sprake van dat
kerkelijke papieren mechanisch werden overgedragen, hetzij in hun geheel, hetzij fragmentarisch in
politieke verbanden. De voortrekkers wisten maar al te goed, dat kerk en politieke vereeniging onder
scheiden waren. Maar zy wisten het ook, dat deze twee, al waren ze onderscheiden, toch niet waren
gescheiden. En zoo hebben z in moeizamen arbeid, door heel hun optreden, en onder voorgang
van hun leiders voor het volksleven een arbeid verricht, die waarlijk „nationaal" en waarlijk „sociaal",
wijl waarlijk „christelijk" is."
PROF. DR. K. SCHILDER
„Geen stem voor de N.S.B." Verkiezingspamflet, 1937 (pag. 78).
HET is deze herfst vijfentwintig jaar geleden
dat Schilder's brochure „GEEN DUIMBREED"!
verscheen, met als ondertitel: „Een synodaal be
sluit inzake 't lidmaatschap van N.S.B. en C.D.U."
Het was in de jaren dat het woord „synodaal"
door Schilder nog niet in afkeurende zin gebruikt
werd, en „synodale besluiten", als in de dagen
van de Asser Synode en van dr. J. G. Geelker
ken, hem nog bijval en verdediging ontlokten.
Schilder's „GEEN DUIMBREED"! is een ge
schrift van historische betekenis, én binnen het
kader van Schilder's zeer vele geschriften, én
binnen de geschiedenis van de Anti-Revolutio
naire richting in ons Vaderland. Het verdient
bovenal onze nationale erkentelijkheid als één
der geschriften die tijdig gewaarschuwd hebben
tegen de propaganda en doorwerking van de
Nationaal Socialistische Beweging hier te lande.
N.S.B. en C.D.U.
Niemand kon ln 1936 de vér-
rijkende rol voorzien of ook maar
vermoeden die de N.S.B. zou spe
len in de geschiedenis van ons
j volk. Wie kon in 1936 verwachten
dat reeds vier jaar later aan de
N.S.B. een woord van Machiavel-
li in vervulling zou gaan? Dat
woord, te vinden in diens werk
..De Vorst", luidt: ,,Er zal steeds
een vreemde ingeroepen worden
door ontevreden Ingezetenen, óf
uit eerzucht, óf uit vrees".
Prof. dr. K. Schilder
De Generale Synode der Gere
formeerde Kerken die in 193G te
Amsterdam vergaderde, zal om
twee redenen in de geschiedenis
dezer kerkengroep bekendheid
blijven verdienen. Allereerst van
wege de daar gebleken tegenstel
lingen tussen de hoogleraren
Schilder. Greijdanus, Vollenhoven
en Dooyeweerd met de toenmali-
5e theologische hoogleraren van
e Vrije Universiteit. Wel zijn di
rect ernstige pogingen gedaan de
ze tegenstellingen te verzoenen en
te overbruggen, maar op de syno
de van 1936 zijn toch de eerst
merkbare discussies op synode-
vlak gevoerd, die later hebben
geleid tot maatregelen tegen en
afscheiding van prof. dr. K. Schil
der. Toch schenen deze discussies
"P
dacteuren en hun lezers te'beroe-
ren; van meer gewicht, wijl het
nationaal-politieke leven rakend,
leek de veroordeling van de N.S.
B. en de C.D.U. door de Generale
Synode.
De N.S.B. werd met name ver
oordeeld vanwege het leidersbe
ginsel en het aanhangen van de
nationalistische totalitaire macht-
staat; de C.D.U. vanwege de anti-
militaristische verwerping van
den oorlog in eiken vorm.
Hoewel Karl Barth in die jaren
allerminst een anti-militarist ge
noemd kon worden, verweet men
o.a. aan de Christelijk Democra
tische Unie dat zij zich in voor
name mate fundeerde op de the
ologie van Karl Barth. welke bin
nen de Gereformeerde Kerken in
de dertiger jaren alom afgewezen
werd.
Het brengen van beide politieke
organisaties onder één noemer
doet achteraf schrijnend aan,
want vele voorstanders van de
C.D.U. hebben - ook in dezen in
het voetspoor van Karl Barth -
tijdens de Duitse Bezetting krach
tig verzet geleverd tegen de Hit-
lerterreur, en dit verzet bekocht
met gevangenname en concentra
tiekamp.
Het is daarom des te belangrij
ker dat een eminent auteur als
prof. dr. K. Schilder aan dit on
derwerp een gedegen journalistiek
vlugschrift wijdde.
Want Schilder verdient genoemd
te worden onder de grote journa
listen die de Anti-revolutionaire
worpen - omstreeks in dezelfde
jaren dat Hendrick de Cock in de
gevangenis vertoeft vanwege zijn
strikt kerkelijke oppositie. Als
eerste teken van de latere politie
ke coalitie" tussen Rooms-Katho-
lieken en Anti-revolutionairen is
wellicht het feit te noemen dat én
de kerkelijke reformateur der
gereformeerden, Hendrick de
Cock, én de journalistieke voor
man der Rooms-Katholieken, Le
Sage ten Broek, samen vanwege
hun oppositionele geschriften in
de gevangenis zuchten, dank zij
de vrijzinnige overheersing in Ne
derland, onder een Overheid, die
noch dc betekenis van het Rooms-
Katholieke noch die van ons Ge
reformeerd volksdeel juist wist te
taxeren. Maar de latere, politieke
coalitie zou het staatsrechtelijk
wraakgericht vormen over deze
miskenning van zo eminente
volksgroepen.
Het is merkwaardig dat deze
strijd van gereformeerde zijde
met name door middel van dage
lijkse persarbeld zou worden ge-
zou moeten noemen, zou men een
groot deel van de geschiedenis
der Gereformeerde Gezindte van
de laatste eeuw kunnen beschrij
ven aan de hand van de persar-
beid van vier hunner grootste
journalisten: Groen van Prinsle-
rer, Kuyper, Colijn en Schilder,
die merkwaardig genoeg, de jour
nalistiek als een soort bijbedrijf
uitoefenden. dende scribenten, het eigenlijke
Wat Groen en Kuyper aangaat, vraagstuk bijna altijd onder
de nationale journa- tafel g>ng- In die lijn oordeelde
begreep, dat met enkel negatief journalist valt te aanschouwen,
reageren slechts een zeer beperk- die in de gereformeerde, en ook
te invloed kan worden uitgeoe- in de Anti-Revolutionaire journa-
fend, doch met positieve adviezen listiek een vooraanstaande plaats
een mogelijke omwenteling van inneemt.
zaken een kans krijgt. Evenals Groen en Kuyper is hij
Dankbaar moeten wij allen zijn als journalist bovenal een groot
die Kuypers extremistische perio- confessor geweest, en in die kwa
de niet alleen verstaan hebben als liteit blijft lilj ook voor volgende
een noodzakelijke fase in zijn op- generaties een aangrijpend, diep
treden, maar hem deze ook ver- persoonlijk voorbeeld. Hij heeft
geven hebben, voor zover zij zich daarbij zijn leven verteerd in de
daaraan geërgerd hadden. Het arbeid voor de Anti-Revolutionai-
werd hen daarin gemakkelijk ge- re of Christelijk-Historische ge
maakt doordat Abraham Kuyper dachte van Groen en Kuyper, z
niet alleen geweldig was geweest als hij die beleefde,
in zijn extremisme, maar ook in
zijn gaven van hoofd en hart. Qrhilrtar on kuvnor
Want al zou Kuyper nog jaren JCniiaer en IVUyper
De momentele Schilderbeschou-
il wrkbrpn hi? eróè^de al me©ï wing P,aalst allerwege Schilder
te verklaren, hij groeide al meer tegenover het levenswerk van
£iXr SrÊ£sSuSO^S hoe
^s&srss-tsrssjssi
D.T niet allen hem ver,«ven KT^"dee''S"rlfo"rmhiW Tan
fT van I#»'Tom «r'S'.n^e'lVe do k"k- A1 bekt"d li'n
van 190°- Tocn streden velen tere conflict met het kerkverband
tpt
alsmede
conflicten met de Anti-Revolutio
naire Partij, die uit het kerkelijk
conflict voortkwamen.
Wij zullen in de toekomst ech
ter wel beleven dat men Schilder
weer zal gaan zien ais dc extre
me verdediger van bepaalde fa
cetten van Kuyper die op de ach-
ale tcrïrnnrf urnrort «rprnnlft an rtip
..het Torentje" zetelde,
nog steeds tegen de journalist uit
de zeventiger jaren, die vaders en
grootvaders in de pers beledigd
had.
Dit alles inzake Kuyper en zijn
tegenstanders. Maar hij was óok
de opvoeder van een volksdeel
dat achterop was geraakt.
mede door hem --- >-
8 wJ gebracht met het ,,gt„ M k h
eigenlijke staatsleven, temeer om- v0* of een naj.»i achten
dat dit staatsleven voor een deel sehflder.
door Kuyper werd omgevormd.
Omgevormd
het is op-
°kleyVn0erulv- merkelijk dat hij eigenlijk altijd
Kieyneiuy weer in kritische zin voortbor-
i de
o
'En Kuyper kón dat, omdat hij de Zal-Schilder eens dan toch één
..kleine luyden" ln religlosls wist der laatste grote Kuyperianen ge-
te treffen en toe te spreken, zo- noemd worden? Een afvallige
als ze In geen tientallen jaren in- leerling? Tóch een Kuyper-epi-
zake het praktische staatleven goon, maar dan in grootse stijl?
waren toegesproken. Maar vast staat dat de theolo
gische Kuyper en Schilder ir
Schilder als journalist
Schijnbaar i> er enkel groot f" ,da""n?.e,i.POJSS?,'gfe
verschil tussen Schilder als jour- |"f lktl«
nalist met de journ.llstieke ar- ZlLl. k j St to. p?
beid van Groen. Kuyper en Co- Ei'scke, S. ïïf'V
lijn, reeds omdat de journalistic- K, ™r''J, 'ili'. d J g
ki arbeid van Schilder typisch Kuyllcr „m"n
kerkelijk is geweest, en het in de ()ua p„|em|.nhe Inslag I. Schil-
P der jaren steeds meer wilde d„r „.'„„Se kerkelijke nakome-
Colitn vreesde uiteraard v«n Kuyper ala Journalist ge-
it, zoals Gcrrctson het In po-
Schilders scherpe pen. t
Anti-Revolutionaire Partij. Kuvoerlani
Wil men inmiddels Schilder als
historische figuur verstaan, dan
werd dr. A. Kuyper door Anton door het leven, alle persoonlijke
van Duinkerken in een lezing voor twist in de pers verfoeide, 't zij
Utrechtse studenten aangeduid als deze plaats vond tussen verre te-
,,het journalistieke genie". Toch genstanders dan wel tussen geest-
doen wij er goed aan ook Colijn verwanten. Colijn stond een
in deze rij op te nemen. Na Kuy- strikt zakelijke probleemstelling
per's dood heeft hij, gesteund door voor, die juist qua probleemstel-
anderen, de leiding van het dag- ling liefst óók voor de tegenstan-
blad „De Standaard" op zich ge- der aanvaardbaar moest zijn, ook
nomen, en ook hij heeft jaren al kon deze dan verschillende con-
lang leiding gegeven aan de poli- elusies niet aanvaarden. Wat dat
tieke en religieuze oordeelsvor- aangaat, was Colijn als journalist
ming van het Anti-Revolutionaire ea "dacleur hiermee in sterker
volk. mate Groeniaan dan Kuyperiaan.'
KC L*| j I Want hoezeer week Kuyper als
dchllder als Vierde journalist van Groen en Colijn af!
Kuyper hoonde zijn tegen«"*"-
I gommi- ders, hij daagde ze uit, hij
Ik versta het wanneer sommi- ders hij
J?»™waL Schilder's geen gelegenheid voorbijgaan
als^ journalist, als vierde ze hun onnozelheid en domheid
te houden; hij somde
toegevoegd te zien in de rij v„„r ,.a ,e „ouaen-
merkee rf.t IV h., ]lng. milk„
he figuur verstaan, dan k r r»
in hem ook als journalist bCnlIder en de N.5.B.
vóór alles de kruising van de
eenvoudige, confessie-getrouwe Tegen deze historische achter-
predikant, die steeds meer bereid grond hebben wij ook Schilders
bleek te verzinken in die typisch geschrift „Geen Duimbreed"! tc-
kerkelijke onenigheden van domi- gen de N.S.B. te zien. Reeds de
nee's en ouderlingen, waaraan in- titel herinnert bewust aan Kuy-
terkerkelijk gereformeerd Neder- per. en wordt in die zin nog eens
land altijd zo bijzonder rijk is ge- m de slotzin onderstreept, welke
weest. én de Erlanger doctor in luidt:
ffuffffgyÜfr. Tff,hT._nM beirekking
S tot het onderwijs, doch ook in za-
Kantkenner en een verbluffend ken van jx-mi-c. maat,rhan-
logicus was. Schilders denkvermo- JnUke opening en fortiori
gen was werkelijk geniaal, zijn y" h.t wereldleven" hIHve
ït wij'«Pltwcbcrpt hel
.'Vff :p".d .k."T'.d„'.DdreAv„r^r
'htlhZ firn „c-ob-L,?w! hermetisch te schelden van de an-
hSf Nidtnrl«nd,^ekoieoï;3hï?Jd- f?,
-ir.CL
leugenaars en waarheidsverdraai-
ers uit; hij prees ze slechts als
ze hem prezen, en als ze hem
later weer bestreden, ving
n achtervolging
het oude spel
De Grote Drie
De gereformeerde richting in
Nederland heeft altijd buitenge
woon veel belang gehad bij alles
wat geschreven was. Vanaf het
moment' dat de schippers, vrij op
het water ronddrijvend, door geen
Overheid op het vasteland al te
zeer gehinderd, de werken van
Luther en Calvijn hier lieten bin
nenvaren, heeft het Calvinisme
hier te lande er belang én ple
zier bij gehad, om niet alleen
naèr Góds letter, maar ook mét
éigen letters een strijd te strijden
ten bate van de voortgang, in
standhouding en verdediging van
het Calvinisme.
Ook de Rooms-Katholieken hef>
de pers hun strijd gestre-
i notaris. Maar hij
;r door zijn redac
teurschap van enkele kleine blaad
jes. waardoor hij. in conflict ko
mende met de Landsregering van
Koning Willem I. vanwege zijn
scherp geuite kritiek op de Rege
ring. in dc gevangenis wordt ge-
merken dat ik het even onjuist
zou vinden hem zonder meer op
eén lijn te plaatsen met Groen,
Kuyper en Colijn, als hem in deze
rij in 't geheel géén plaats te ge
ven, en hem dus niet te noemen
in de rij der grote Anti-Revoluti-
onaire journaüsten. Kuyper deed dat niet zonder
.e ï6,!. ls °iïi udn£ redenen, dat oorzaak. Hij was van oordeel dat
•Schilder recht heeft op een plaats de hoogmoed der liberale en con-
onder de grote Anti-Revolutionaire 8ervatieve tegenstandera gebroken
Allereerst omdat hij diende te worden. Hij werd hierbij
V'ges?,r journalistiek ta- geholpen zowel door zijn uitge-
grootse sproken kunstenaarschap als door
rt ,j geheel in dienst de overtuiging dat hij dc strijd
heeft gesteld van het Anü-Revolu- d„ Heren streed, die hem gein
T. 'i -aCn„ier.e'°rmSerdï-,vt>lk twijfel liet over de Juistheid zijner
c? J vooria omdat hij, in to polemiades. Kuyper wist zich
pndank» de schijn daarbii dc aanvoerder van een
ctoifr IS m i Vjan volksgroep die hij wist te bezielen.
5 P1 i- a ec!, tn poëtiseerde. e„ die hém bezielde door zijn lei.
de. J.on§e din8 te aanvaarden. Het onrecht
vui' omdat, df dat volk aangedaan, zag Kuyper
in lb ^ia! v. Persarheid als hem persoonlijk aangedaan,
mgzAefi „«uJ ua j gerefor- en eigen tegenslag wist Kuyper
meerde volk zo bijzonder groot is voor te stellen als een slae dat
geweest. Zelfs zó groot dat, of volksdeel toegebracht, en zo rea-
men het in hem wil laken of prij- geerde dat volk.
21jn pgn 0m kuyper in zijn ontwikkeling
te verstaan, dient men één bron
te benutten, die moeizaam valt
te veroveren, en die veel tijd vergt
om werkelijk tc raadplegen: de
eerste jaargangen van „De Stan-
- daard". met name de Jaargangen
1872 tot 1876.
Kuyper ving aan zoals zo me
te drie, dringen zich op. Met ieder nige idealistische jonge politicus
hunner heeft Schilder iets ge- aanvangt in het buitenland: als
meen- met Colijn de tijd waarin extremist, geladen tegen alles wat
hij leefde, met Groen de kerk het gouvernement, waartegen hij
waarin hij gedoopt werd, maar in scherpe oppositie was, bood.
bovenal treft tondanks de opper- Wie zijn artikelen uit de jaren
vlakkige schijn van het tegendeel) 1872-1876 thans herleest, kan
de innige gemeenschap met Kuy- slechts tot één nuchtere conclusie
per. komen: er deugde in Nederland
Groen is in hoffelijkheid jegens niets, letterlijk niets!
tegenstanders de meerdere van Hef is Kuypers grootheid ge-
Kuyper geweest. Groen was van weest. dat hij verder is gekomen,
oordeel dat alle geestelijke strijd dat hij niet alleen de verbitterde
een strijd van ideeën was. die zo Bilderdijkiaanse NEEN-zegger
helder mogelijk gesteld en gezien bleef, maar zich ontwikkelde tot
moest worden. Groens' ervaring een verantwoordelijk regent, die
■Ia firpn.ip jIvon-,„oe" i a,j scneujK icicii, waarvan o© A^nris-
hTrlS" J dle Soeverein le. niet
bezeten fpag. 282). Daarbij valt roe„t. Mlln'inav fill
op hne merkwaardig modern de oep1, (P»8- »U
schrijftrant en polemiekmethode Ook dit geschrift ls qua stijlen
van Schilder in die jarenwas. toon direct herkenbaar als een ge-
Zijn wijze van schrijven en pole- schrift van Schijder. In zoverre
miseren doet aan die van Mars- was de diskwalificerende berta-
?.ln,irVai} M®nno B,raak ming „epigoon" voor Schilder in
^?rrSn deaken- Pat de dertiger jaren, hem door som-
mngelijk een der redenen zijn mige theologische tegenstanders
>t, waarom Schilder bij ve- toegemeten, hoogst onrechtvaar-
toegemeten, hoogst onrechtvaar-
sommigen echter ook heel moei- eens zijn "of nTé t, "m a a r men'he r-
lijk Schilder in zijn werkelijke be- kent in Schilder overal een vol-
tekenls te verstaan. Hij kon klei- strekt origineel reluld. Dat hij in
ne zaken, niet altijd werkelijk sterke mate in Kuvpers lijn wist
van belang, in geniale taal bele- te arbeiden tondanks de schijn
v« *n beschrijven. Hij kon ly- van het tegendeel) én eigen stijl
zen, hij in staat was i
een kerkgenootschap
ken. dat in grootte het vierde
Nederland is.
Vergelijkingen
Vergelijkingen, met grote v
$chillen cn overeenkomsten, tus-
Schilder en de genoemde gro-
Dat ontdekt ook een Ieder die
ia vijfentwintig jaren deze bro-
hefcal chure bestudeert, waarin hij
vinistisch volksdeei'-darhij dien-
de. een volksdeel dat voir een Kkrkeeaard g v»n M,rt* 1
deel de stijl van Abraham Kuy- Barth en Bronnê?
per en zijn opvolgers aan de Vrije BaT5lh e" Brunner-
Universiteit. V. Hepp en H H Dat hll niet «Reen uit diepe
Kuyper. toch te ouderwet* 'was overtuiging schreef, maar ook
gaan vinden, en zich daarbij gaar- we'£e.rde te zwijgen toen het ge
ne weer ten strijde zagen geroe- yaarUJk was in zijn geschriften
pen, zoals onder Abraham Kuy- kouw te blijven aan Kuypers
per regel was geweest. En voor- "V?5" Duimbreed"!, zoals hij het
al de geestelijke zonen van de vijfentwintig jaar geleden ln zijn
Afscheiding van 1834 waren de brochure vertolkte, bewees zijn
guerrillastrijd rondom de Her- {""a^htig verzet tegen de Duitsers
vormde Kerk nog niet vergeten. *n d« zomer van het jaar 1940.
Zo kon het gebeuren dat er ir.de „J1 z'/n ''jfnrga»n „De
dertiger jaren een zekere duali- Reformatie niet afliet ons volk
teit bestond in grote delen van "loed .in wte. «Prek<m *n voor te
het Anti-Revolutionaire publiek: gaar? het bestrijden van wat
onder Colijn leefde men In po- ,hlI m,d« nationaal-soclalistisehe
lltlcls kalm en waardig, en stond J «monisch en inti-Chri»-
kabinetten op brede basis voor. tell)k «ad beleden!
mit» onder zijn leiding: maar in Dat alles stempelt Schilders bro
de kerk was men polemisch, en chure „Geen Duimbreed"! tot
wenste men eigenlijk bezit onder één onzer historische geschriften,
de hamer te brengen, met het en doet Schilder bij voor- en te-
doel alles opnieuw te taxeren. genstander met recht een plaats
Wie Schilders oeuvre werkelijk innemen onder onze grote natio-
bestudeert móét inmiddels erken- nale journalisten van de iwintig-
nen dat ook in hem een eminent ste eeuw.
Chroesjtsjef doet of er niets gebeurd is Monster-
bom als klap op de vuurpijl Kernwapenvrije zone
een gevarenzone Alles dient het grote doel Niet
alles gaat voor de wind
DIE redevoeringen, die Chroesj
tsjef in de afgelopen week
heeft gehouden, vormen een be
vestiging van wat we vorige
week ln deze rubriek hebben ge
schreven, Op het ogenblik, dat
lvet 22ste partijcongres goed en
wei was begonnen, waren we
wat de internationale situatie
betreft weer op ons uitgangs
punt van het voorjaar terugge
keerd. Chroesjtsjef doet nu of
er niets aan de hand Is geweest
en of er ln de toekomst ook
niets naars meer zal gebeuren.
Het Westen kan niets anders
dan rozregeur en maneschijn
verwachten, als het maar doet,
wat de Sowjetunie zegt. Zo en
niet anders moet men bijv. het
deel van dc redevoering van
Chroesjtsjef zien betreffende
hei ongedaan maken van de ul
timatieve eis, dat dit jaar nog
een vredesverdrag met beide
Duitse staten moet worden ge
tekend. Als het Westen zich
maar bereid toont, de Duitse
kwestie te regelen, zal Chroesj
tsjef er niet op aandringen, dat
zulks dit jaar nog moet geschle-
uitgesproken voordeel bij heeft,
zal Chroesjtsjef niet* voorstel
len. Zulk een kernwapenvrije
zone dient dus de Russische be
langen omdat: 1. de kernwa
pens uit West-Duitsland en an
dere delen van West-Europa
verwijderd zouden moeten
den en de kwetsbaarheid
de Sowjetunie als gevolg daa
van belangrijk zou verminde
ren, 2- West-Duitsland als Navo-
partner zijn waarde zou verlie
zen in verband daarmede dus
de genadeslag zou worden toe
gebracht aan de Navo, die toch
al een noodlijdend bestaan heeft
door het optreden van Frank
rijk; en 3. het uiteenvallen van
de Navo ook zou leiden tot be
langrijke wijzigingen in de be
trekkingen tussen de landen van
het Westen, die thans nog hoofd
zakelijk door dc vrees voor een
kernoorlog dichter naar elkaar
worden gedreven.
De volken van de*e landen
doen er echter goed aan, zich te
realiseren, dat het gevaar van
een kernoorlog nle4 kleiner
wordt, als er kernwapenvrije
zone* komen en dat *e een an
der groot risico nemen, al* ze
ten de dreigementen als e
ZINLOOS timatum zou opvatten rum
Overigen, heeft Chroesjtsjef het'm.Vr eren koTvoorfst het LTtellTreTlTseiidh^en' 8""*
'n Z.jn rede vr.jwel mets ge- 22,1e nsrtijcongre. zou begin- """'«"e mogendheden,
zegd dat yerresimg veroor- we weIdn ,r vorl|
zaakte, uitgezonderd dan de let- week al op daarin is hij
terlijke en figuurlijke klap op zekere zin dan ook geslaagd,
de vuurpijl, dat op 31 oktober
een kernwapen van 50 megaton CTTCM TT T ttctfc
tot ontploffing zal worden gc- LvIjIVLt 1LLL51L5
bracht. Terecht heeft president Terecht wijzen verschillende ondernemen „volgens de plan-
Kennedy in ?en speciale verkla- Duitse bladen er op. dat er nen" ot zal verlopen. Chroesj-
ring van het Witte Huis le ken- thans beslist geen ontspanning tóief heeft zÜn eigen mocilijkhc-
gegeven dat een proef met nre.l.rhe politiek tegen- den- sast niet aan te bewe-
DulUlsnd I. Ingetreden. d'> "l de narigheid, die de
MOEILIJKHEDEN
ïelukkig is het niet zo. dat al-
wat de Sowjetunie onderno-
heeft en in de toekomst zal
dergelijk wapen volkomen
litieke overwegingen kan -
den genomen. Overigens valt een spelletje met de westelijke er aR®en maar geweest is
niet te verwachten, dat de Rus- mogendheden. ziJn Positie in de Sowjetunie te
ische premier zal ingaan op verstevigen. Vanzelfsprekend
het verzoek van Kennedy, dc Hij heeft het al twee keer uit- ziJn er "<>8 meer factorep in het
proefneming op 31 oktober niet gehaald: eerst in november spel geweest Ongetwijfeld
te laten doorgaan, tenzij hij cr J958. toen hij een enorme span-
juist oo uit is geweest, goodwill ning in de wereld veroorzaakte,
te kweken door zijn veertien da- en de westelijke wereld nog
i van tevoren aangekondigde een half jaar tijd kreeg om de
plannen wellicht op het laat- Duitse kwestie te regelen (cn
ste ogenblik te wijzigen. toen er in mei 1959 niets ge
beurde) en voor de tweede keer
EINDE das An voorjaar,„tijd'
Voorts is opgevallen,
chroesjtsjef het on
feet, dat de proef i
sterbom ongetwijfeld op de 1
reldopinie. zal hebben, yoor
veel mogelijk ongedaan te r
ken door mede tc delen, dat de bereiken, dat de doeleinde^, van
explosie tevens het einde zal het communisme er door wor-
betckenen van de Russische den bevorderd. Overigens be
proeven met kernwapens. staat ook de mogelijkheid, dat
Als het i~"«sIsIaK— i. Chroesjtsjef de tijdslimiet heeft
voorlopig
ger dan i
En
e- voordat hij opnieuw
inmaal 31 oktober is verschoven (cn dat altijd al
van Russische zijde plan is geweest te doen) in de
ulsschlen »-rl Un- hoop hierdoor cnnceisies vsn
het Westen te krijgen, zoals bij
voorbeeld de instelling van een
bufferzone in Europa.
jaar) geen procv
zullen worden genome:
komen de Amerikanen in c
ongunstige positie te verkeren, DE NAVO
omdat zij a. dan moeilijk kun- De Ver- Staten hebben al als
overgaan tot het houden hun mening te kennen gegeven,
proefnemingen ln de ruim- dat z'i4.voor desbetreffende
suggestie van Chroesjtsjef niets
oals dc Russ>en ln de afg lo- voe;en omdat deze slechts de
pen vier weken hebben gedaan, vernietiging van de Navo de ken de manoeuvres van ChroesJ-
fclle kritiek zullen verdedigingsorganisatic van het taIef 'evens dc~'
bloolslsso. SU de SrSe-^eb..^'™,^ SeTje'
grondse proeven met kernwa- rjng werd uitgegeven naar aan- Niet _te_ ontkennen valt, dat de
pens stopzetten, die zij aarze- leiding
lend zijn btgi
oudig niet a
i pleidooi
.o». dé Russische premier kan* heeft
leider van de Democratische d« vluchtelingenstroom
k. nn.n s fractie in dc Amerikaanse Se- H11 Oost-DuitslanH stop te zet
kassen denken, naat Hubcrt Humphrey tijdens ten dat d« weeteÜjke
van verdere een tv-uitzending in Warschau, mogendhedeniets konden doen
proeven af te zien, omdat zulks Humphrey zou hebben gezegd. de atóluiting van Oost-
de Sowjetunie nieuwe ongeken- d?„l zl|" 1»"d «™tige aandacht BerllIn-
dient te schenken aan het zgn. Anir a.
plee-Bapacki. dal inderdaad n^i nulil.na
voorziet in het Instellen van een ™i,t!
kernwapenvrije zone ln Midden- KÏÏSÏIt.
Europa.
DUITSLAND
Duitse probleem
Chroesjtsjef drrtgden te onder
mijnen en hetzelfde kan gexegd
PHH No hebben de Amerikanen *?rden va» waarop
heeft Chroesjtsjef niets nieuws geen ongelijk, als ze wijzen op meende. de
verteld. Het is nog maar enk*- het gevaar, dat de Navo uiteen d?fr Lcnka voorspelde overwln-
le weken geleden, dat de Rus- zal vallen, als een dergelijke communisme, mel-
sische premier met name ln zone wordt ingesteld. Dat neemt ler nadert>lJ
zijn gesprekken met Paul Hen- echter niet weg, dat er altijd
i Spaak, de Belgische minister wel ergens over te praten valt.
.an buitenlandse zaken deed, En we weten niet, wat senator
alsof hij nooit gezegd had, dat Humphrey en andere Amerika-
dit jaar een vredesverdrag oen thans roor ogen zweeft.
t de beide Duitsland-en moest
worden getekend. RFFlOFT TNT Maar heel belangrijke blijven
UUrsLiUTVr bestaan, zoals de breuk met Al-
En als hij het al gezegd had, Men dient zich te realiseren, banië, weliswaar een klein land
kunnen brengen.
TEGENSTAND
- - -J- groot belang zowel wat betreft
schone schijn laterl bedriegen, tsjef woensdag JL heeft gehou- de ontwikkeling ln de andere sa-
Als de vos Chroesjtsjef de pas- den heeft hij dat zelf nog eens tellietstaten, ais in verband met
sie preekt, dient het Westen op duidelijk gemaakt: „De geschie- de Russisch-Chineae tegenstel-
zijn kippen te j)as*en. De drel- denis ontwikkelt zich overeen- linden, ^die ook op het congros
iet eerst geuit tijdens de be- Marx en Lenin. De volkeren ke- het licht zijn getreden. De te-
sprekingen met Kennedy in We- ren zich steeds meer af van het genstander* van Chroesjtsjef ln
nen, mogen dan geen ultimatief imperialisme. De val van het de rode gelederen nemen siccds
karakter hebben gedragen in die imperialisme en de overwin- meer toe. Behalve China, Joe-
zin, dat de Russische premier ning van het communisme ln goslavië en Albanië bezorgt nu
zich voorgenomen had, tot uiter- de gehele wereld zijn onvermij- 0&k de Oostduitse filiaalhouder
lijk 31 december te wachten delijk. Er breekt nu een periode Walter Ulbricht hem hoofdpijn
met het sluiten van een afzon- aan, waarin alle moeilijkheden en de geruchten, dat deze hand-
derlijk vredesverdrag met Oost- en ontberingen, die het Russi- langer van Moskou op een zij-
Duitsland. Maar wel is het zo, sche volk ter wille van de gro spoor zal worden gezet, behoe-
dat het de bedoeling van te zaak heeft bijgedragen, hon- ven niet uit de lucht te zijn ge-
Chroesjtsjef .vas, dat het Wes- derdvoudig beloond zullen wor- grepen. De kritiek, die langza-
den. En nil vergeleek de Rus- nierhand in Oost-Duitsland los
ïische partijprogramma's met 's gekomen, richt zich recht-
de drie trappen van een raket strceks tot Ulbricht en dien*
„De eerste trap heeft ons land medewerkers. En de Rtuslsche
ontworsteld aan het kapltalis- Premier kan twee vliegen ln
me. de tweede heeft het opge- één klap slaan, al* hij in Oost-
stoten naar het socialisme en Duitsland nieuwe figuren naar
het derde zal het in de baan van voren schuift: hij kan doen voor-
het communisme brengen". komen, alsof dit een concessie
aan het Westen en in het bij-
In die baan sal de gehele we- zonder aan West-Duitsland is en
reld me* gaan draaien, zegt hij kan de kritiek ln de Sowjet-
C-hroesjtajef. sonder dat er een zone van Duitsland voor een be-
oorlog gevoerd behoef» te wor- langrijk deel doen verstommen,
den: Alles zal met vreedzame
middelen geschieden. „In dc 70RCFNKTNT»
tweede helft van deze eeuw zal
het communisme zich vanzelf in Zolang er geen rredesverdrar
clallame dit ln de eerste helft sloten blijft Oost-Duitsland roor
deze muw heeft gedaan", Chroesjtsjef een zorgenkind.
Daarom zal hij blijven probe
ren, een akkoord met het Wes
ten te sluiten, waardoor ook
Wesi-Duitsland zich gebonden
A's hij dus een tijdelijke rege- sal weten. Dat de hachelijke po
ling van de problemen ln de kille van W'est-Bertljn In de Rus-
vereid voorstelt, dan dient de- slsche politiek met betrekking
ze het streven naar communis- tot Duitsland een belangrijke
tische wereldoverheersing. Met plaats zal blijven Innemen llrt
andere woorden: als hij er geen dus voor de hand.
aldus de Russische premier.
VOORDEEL
