Bulgaarse Protestantse
minderheid: een hard,
IK WIL
SSRIE EN JAN
GEESTEU.
LEV
maar
gezegend lot
CURSUS voor Ambtsdragers
en Gemeenteleden op de
vrije zaterdag
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1961
Wij ze«gen honderd keer op een dag „De wü." en
vrrgeften. dat bet eigenlijk een wonder fa. dat wij dat
kunnen zeggen. De leikleurige bloeroen om bet huis
strelen in de son, maar zij hebben geen wü. De
kleine poes. die net opspringt om een vheg te van-
«en, kan niet zeggen „Ik wiL" Die woorden zijn de
mens door God gegeven. De mens is geen marionet
in Gods handen.
Wat wil God. dat wij doen met dje wü? Sommige
schrijvers hebben met nadruk gesteld, dat de wü van
de mens gebroken moet worden. Wij mogen geen
eigen wü hebben, zeggen zij. Wij moeten onze wü
geheel onderwerpen aan Gods wü. Dan moet ik den
ken aan die oude wüdwest-verbafan. die ik las toen
ik een teenager was. Daar kwam altijd wel een wild
paard in voor, dat ingereden moest worden. Dat
duurde net zo lang tot de eigen wü als we dat
tenminste bij wijze van spreken moffen zeggen
van het paard gebroken was en het geleerd had
slaafs te gehoorzamen. Wü God zo onze wil breken,
tot wij ons verder maar slaafs door Hem laten lei
den?
Haman redivivus
door Tijmen Knecht
'/LEK schaars en onvolledig waren de gegevens over het
Bulgaarse protestantisme die ik, voor mijn vertrek naar
Bulgarije, hier in Nederland kon verzamelen. Een groot
Amerikaans studiewerk vermeldt iets over de situatie vóór
de oorlog, het World Christian Handbook (1957) geeft en
kele cijfers die, ter plaatse geverifieerd, totaal verouderd
bleken. Al spoedig na de oorlog is de protestantse minder
heid in dit land geplaatst in een isolement dat zwaarder is
dan dat van enige andere minderheid, die ik, waar dan ook,
bezocht Laten we echter, alvorens dit nader te bezien, iets
ophalen van het verleden. Dat is steeds nodig om te komen
tot een juiste beoordeling van het heden en van de daden
van de huidige machthebbers.
De toestand vóór 1945
De orthodoxe kerk was in Bulgarije staatskerk; tachtig procent 1
hen, die hun huwelijk
kerkelijk laten inzegenen sterk terug, "weliswaar gaat maar een zeer
gering percentage van de bevolking ter kerke in de steden niet
meer dan 5 tot 10 procent de doop wordt nog veel bediend en de
meeste mensen willen een pope aan het graf van hun geliefden niet
missen. Ook kinderen van partijleden worden nog vaak in het
geheim gedoopt. In hoeverre dit alles met bijbels christendom te
maken heeft, valt moeilijk uit te maken.
Een feit is dat de secularisatie die nu door de communisten in het
publieke leven is voltooid, in wezen reeds voor de oorlog in belangrijke
JUrTuïTT' mate zijn beslag had gekregen. „Ons volk heeft
zijn mensen die hetzelfde willen. Slaven zijn eigenlijk de religie nooit diep en zuiver beleefd". *>«ier toegerust tegemoet te kun-
die boe weinig zij er ook zin in hebben vertelt mij een jonge man van orthodoxe huize, ncn treden.
Uit de praktijk van een
MAATSCHAPPELIJK
WERKSTER
Isolement
slechts kunnen doen wat hun meester gebiedt.
God wü onze wü niet breken. Hij wü ons tot de plaats
brengen waar wij onze eigen wü zo kunnen gebrui
ken dat wij alleen maar willen wat goed voor ons
is. Hij wil onze wü niet onderwerpen maar ons leren
dat te willen wat Hij wiL
nu agnostisch ingesteld, zoals het merendeel
de bevolking, .in de kerken werd zelden of nooit Toen op 11 februari 1949
uit de Bijbel gelezen; gepreekt en catechese ge- geleerd heeft dan de kerk. Hij wer(j de arrestatie bekend ge
geven werd er nooit. Alleen door de bijbelteksten weet namelijk vrij nauwkeurig maakt van 15 predikanten van da
ik vaag .ets een aantal bijbelse vertalingen Verenigde Evangelische Kerken Y~ k„'w
te geven en de rationalist!- Gp beschuldiging van ..landver- de kerken'
sche kritiek daarop, zoals deze
SR nu de jeugd ooopUoudelijk wordt P.„
kinderen bijgebracht. Was het geestelijk ontvangen, zwarte handel
het veto op
op beschuldiging van „landver-
raderlijke actie", spionnage
grote sommen geld
-■o-—'«-"j;- omvangen, zwarte hande
leven van de „nationale kerk ]uta en lichtzinnig en lui leven.
de oorlog van weinig gehal- Alle beklaagden erkenden schuld. daden toonden de communisten
B Op 4 maart werd het vonnis ge- zich niet veel meer dan leerlln-
levenslang en een boete
de benoemingen een integrerend
zijn deel nitmaakte. Ook in de hard
heid en soms wreedheid van hun
veld:
TWEE HERVORMDE PREDIKANTEN BEGINNEN
ng
_i een miljoen li
Weliswaar had zij geen volledi- hoofdbeklaagden, gevangenisstraf-
gen van vroegere regiems die
onder communisten niet alleen,
5 tot ii 'jaar maar onder al hun tegenstanders
in de jaren tussen de beide
fen variërend
voor de elf overige predikanten. j..«« ,UMtu S u«uc be
ïnvloed die de overheid wettelijk De communistische minderheid, reldoorloeen tienduizenden slarht-
op benoemingen van hogere gees- die op de punten van de bajo- "'doorlogen tienduizenden slacht-
telijken had. bond haar nauw aan netten haar macht had gevestigd, °"ers maakten,
itaatskerk financi- maar die zich toch nog onzeker
lesteund door de voelde, had met dit proces een
zij uiterlijk groep die steeds in nauw kontakt
~J-' I met buitenlandse kerken had ge-
de staat. Als staatskerk financi
eel krachtig
overheid, lei
gezien een welvarend bestaan.
Om een levende
gemeente
instrument van de machthebbers gesteund." ïn het "isolement "ge" j H?1 zal duide^k zlin dat. on,d®r
liet maken Bewogen door de in- plaatst. Het ijzeren gordijn waar- heden^de nredikarften en^anderé
gezonkenheid van deze volkskerk, achter de omwenteling op alle ge- andere
kwamen na de huvriiRmu liaIa.. nj.«. j Igemeenteleden die ik
Er zijn in de Nederlands Her
vormde Kerk en ook in an
dere kerken veel te weinig
mensen, die een verantwoorde
lijke taak. zoals ouderling, di-
•km of jeugdleider, op rich „)tl hMj,'
durven en willen nemen. Boven- -
kwamen
Turken
en Methodistische
naar Bulgerije; ook congregati-
i._» pinkstergroepen be-
onalisten i
Ieder vrij kontakt moest
gonnen, voornamelijk gesteund de Bulgaarse protestantse leiders verschillen in
Uit de kerkgeschiedenis zullen vanuit de V.S. hun zendingswerk, het zelfs nietv-i- k-i»# s.»..a*g rf.*
de belangrijkste perioden worden Precies zoals in andere orthodo-
beter thuis raken m besproken, waarbij vooral 1 J
vroegere christelijke kerken
- JML.. - -I
dien vervult het gemeentelid de dingen van kerk en Bijbel
over het algemeen
het belijden van het gel
de verantwoordelijkheid op zich scheiding zullen worden behan- te hulp nep ter onderdrukking
dig. Het gemeentelid heeft bij hun "dogmavorming bezien zullen stand
het belijden van hert geloof ook worden. Ook Reformatie A*
i de taak, die
het als christen in de wereld
v!.rKp[p«n gentroe^irometzijneTfen gaven deïd. benevens zending
ten deze situatie te verbeteren zijn eigen omgeving voor gelisatie. Men wil het gemeente
hebben m Rotterdam twee her- Christus te werken. Door een
vormde predikanten voorgesteld groot gebrek aan kennis door-
op de vrije zaterdagochtend zicht, ervaring en moed komt gelisatie
een cursus te geven voor ge- hiervan ln de praktijk echter vaak stukken wi
- - - - - bedroevend weinig terecht. *- 1
zendingsaktiviteit op sterke weer
stand van de clerus, die m
te graag de „wereldlijke
*-uip riep ter or
het prosüytisme.
Ik sprak met
voorgangers van vrijwel alle pro
testantse gemeenschappen en
indruk van de
op de huidige
de kleine pro-
het buitenland te sturen, testantsc gemeenschap leven.
van de kerken Verschillen van inzicht veroor-
gemaakt. Predi- zaakt door grotere of geringere
gelijk worden. Sindsdien waagden kreeg daarbij
- •- tantse leiders verschillen ;-
enkele brief situatie die
- werd ongL
de clerus, die maar al kanten die zich nog onwillig toon- sympatie voor net regiem,
den of simpelweg uit de bour- oorzaakt vaak door persoonlijke
geoisie stamden, werden Hi||jifii|aifiHM||!ffiMMgB|!dr
1VJEN mag van incasseerders verwachten dat hun incas-
seringsvermogens op allerlei gebied groot zijn. Men moet
echter ook verwachten dat zij beschikken over talenten om
tegenstanders knockout te slaan. De zaak scheen er dus voor
Sarie en Jan hopeloos voor te staan, want hoe zouden ze nu
nog ooit bij de weduwe Slaker kunnen intrekken met zo'n
wekelijkse doodsvijand op hun pad? Nochtans: er gebeuren
ook nog wel eens wonderen!
ANDERE kwestie: waar gaat
een beurs gekrabbelde Op
zichter heen? In dit geval zeker
niet naar de politie, want daar
voor waren er kennelijk teveel
voor Sarie ontlastende getuige-
nissen te verwachten: haar moe-
der, de in 'n ander aangrenzend vertrek ook niet onkundig ge-
bleven hoofdbewoonster, plus de aan de overzijde woonachtige j
Opoe Zilver, die alles weet. Maar hij kan natuurlijk wel naar zijn J
werkgever aan de bel trekken en daar gans andere verhalen
voorschotelen: huiseigenaren zullen werkelijk zie een vorig
artikel niet hoogstpersoonlijk gaan onderzoeken of verhaal j
en gebeuren compleet met elkander kloppen. Doch opnieuw:
er gebeuren nog wel eens wonderen'
Want zie, diezelfde middag zat ik bij de oppermachtige
hoofdpersoon zij het dan dat ik helemaal niet wist dat hij i
hoofdpersoon was. In die goede dagen kon ik '4 mij nog ver- j
oorloven zo nu en dan her en der te trekken om de gelden
bijeen te bedelen die ik nodig had. Ik noem die dagen goed
omdat ik thans daartoe niet meer in staat ben. en dus maar j
af moet wachten of men mij wat stuurt een in de maand j
augustus bijzondere zware en vermoeiende taak! Wel hij was
bereid me te helpen en zelfs dik te helpen. Want zei hij
hij had in mijn wijk zelf ook bezittingen en hoe beter
't daar de mensen ging, des te beter werden zijn pandjes
bewoond en dat spaarde hem weer de nodige soesa. Ik vond i
het eerlijk van 'm dat hij de zaken zo zakelijk stelde, en
heerlijk dat ik kreeg wat ik behoefde. En onderwijl informeer- j
de ik welke woningen en in welke straat dan wel zijn eigendom j
lag. Zie daar, hij noemde de straat waar Sarie zo graag wü-
de gaan wonen, en bij verder doorpraten noemde hij zelfs
het huisnummer van het onderhavige pand. Ik glom! Ik zei:
..Maar wat treft dat bijzonder goed! Want ik ken 'n jong
stel, dat daar graag wil intrekken en het is altijd zo moei-
lijk om de toestemming te krijgen: je wordt meestal van het
kastje naar de muur gestuurd!"
HIJ lachte breed en zei: Kun je voor ze instaan?" Ik ant-
woordde dat ik zulks kon en dat ik hen zelf zou trouwen
en dat dit alleen al voldoende zekerheid voor hem moest schep- j
pen om desnoods z'n hele brandkast aan hen toe te vertrou
wen, ofschoon dat laatste niet noodzakelijk was. En hij had
op zijn beurt weer net voldoende kerkelijke bindingen om
de belangrijkheid van huwelijksplechtigheden te kunnen mee-
voelen, zodat hij opnieuw breed lachte en zei: .,Ik zal mijn
opzichter opdracht geven, dat in orde te maken!"
Uitgerekend op dat moment ging op zijn kantoor de delica-
te zoemer van z'n zoveelste horige en 'n stem kwekte opge-
wekt dat de opzichter meneer graag even spreken wilde. Me- i
neer fronste zijn wenkbrauwen, want ergens scheen deze j
graagte om hem te spreken niet in zijn programma te pas-
sen; daarna blafte hij: „Laat maar even komen!" met die
nadruk op even, die daarvan één tel maakt. Natuurlijk stond i
ik bescheiden op en prevelde iets van niet verder storen wü-
len, maar hij woof me terug in m'n fauteuil en zei dat we
nog niet uitgepraat waren: dat hij nu meteen die opdracht
omtrent die woning kon verstrekken; en dat mijn hart dan
wat dat betrof gerust kon zijn. Bovendien blafte hij in 'n an-
der apparaat of de kassier even te voorschijn wilde komen,
zodat ik ook over de gift geen zorgen behoefde te maken. Bin-
nen is binnen!
BINNEN was óók de opzichter. Ik kende 'm niet, maar ik
zou 'm anders ook niet herkend hebben, want hij zag er
getatoueerd uit. De meneer bezag 'm met levendig afgrijzen.
..Zo", zei hij, zonder te vragen wat de bezoeker wenste,
„Slaags geweest? Moet je niet doen! Kom je niets verder
mee!Maar wat ik je even wilde zeggen: bij mevrouw Sla
ker komt inwonen een jong gezin Okapoe-Blikstaart. Je maakt
de dingen wel in orde!!!" En toen stond de opzichter eigen
lijk al weer buiten in 't besef dat vele dingen niet klopten
in zijn leven. Ik vergeet nooit de blik waarmee hij me aan
zag: hij scheen mij wél te kennen. Medunkt, zo heeft Haman
ook eens gekeken, toen alles verkeerd uitpakte.
WIJKPREDIKANT
ervaringen, persoonlijk leed,
enig idee ge\
de gang
demote "vraag- febe"-V*e me" dan fens échten, bepaalde""voorgangers te van Christus. Voorop dient ge-
men hier heeft dat huiszoekingen werden gedaan werden door de politie mishan- steld dat het aantal predikanten,
- - deld Zelfg kontakt met kerken dat zonder meer als werktuigen
in communistische landen werd van het regiem kan worden be-
onmogelijk gemaakt. Zo consta- schouwd verdwijnend gering is.
teerde Ut het vreemde feit, dat Iedere predikant die als zodanig
kleine plaatsen op het platteland schillen ook voortspruitend uit
onderscheiden geloofsvisies, met
name op de struktuur, plaats en
nde verdrukte gemeen
te kampen;
Deze cursus nu wü het kerklid het algemeen heel weinig
TTtL..irTÏV. f-TV.heli>« vrijer over het evangelie Etfache vraagstukken zullen ook r
«er tam pluu <m lui lil de „nSnn.n dur™ «J.reken. >en de orde «orden gesteld, on. bruid. Eé» en »nder mul
wereld te vervullen. -»j
weet hier over waarbij „sektarisch materiaal"
genomen en
uit de Catecheteiwchool, dt vroe-
TV. Ml* MC VIKVUCK1BU1UUI, UW
ue cursus zal woroen gegeven „ere ^odsdien<school" die
..„o .O, vi^Tr^S^id: tok uTt. ple.tr
gaat. Op de Catechctenschool kan meen'elid.
twee jaar een avoodcur-
twee. één voor Noord
Schiedam en een voor Zuid. De
kosten zullen
1 bedacht,
dr. W. S. van Leeuwen «o ds.
Samaon, van wie laatstgenoemde
ons het een en ander over de cur-
De cursus komt eigenlijk voort der meer de houding die het ge- den ook predikanten gearresteerd, vandaag de dag Bulgaarse Bap- >s toegelaten, is nog geen meelo-
- - J-- - - per van de communisten. Het lot
van de gemeenten en hun voor
gangers is vaak hard. Financieel
zijn zij geheel van hun kleine ar
me gemeenten afhankelijk. Som-
- wj- jonge mjgen van faen hebben een maat-
or opleiding tot predi- schappelijk beroep opgevat.
Oost-Duitsland te stu- anri^r J.orkt a„ „.„2 h„
i omgekeerd.
tegenover de Toch stond Bulgarije bekend als tisten niets afweten
rumyd—de nu.Uch.ppü m de btl Betk.m.nd d.t «.c d. toet- »'*rnsdi van hu" broe-
ste mate van godsdienstvrijheid
kende. De toestand voor protes-
Ontmoetingen
De kei* in de wereld vu, he- bUv. tn Keemenlè. wur leden
•er het enteehetenexamen «I te den U ook een onderwerp «oor no de orthodoxe clem, vonk de
leggen. Met dit dipkxna U^mtn verschülende lessen aan gewijd hoogste politieke posten besetten.
sus te hebben gevolgd, het diplo-
'g. !.a2T...'Zr Sf' «'"f"*. vonrünc bAofe
kant
ren in Bulgarije heeft
geen protestantse seminar.
faalden. Hoewel de Oost-Duitsers
ons het een en ander over de cur- r-,vrhpet »n mar men rodvtienict- - r noogsic pouueae posten o«
sua heeft verteld Hii ie nnr hard en ma8 men goosoienst- zullen worden. Men zal hierbij
Tf.Z, enderenje frvui .00 de openbare mr*m over de mooier w.ar.p .g het leeen
andere werkt de vrouw buitens
huis. Maar ook het laatste is niet
makkelijk. Een predikantsvrouw
neemt men niet gauw in dienst.
hoo we,temmm, gegeven hodden, toe ,re„ la„g móït
verboden de Bulgaarse autoritei- on baantie als tvniste of
ten de uitzending Door het recht kSopster wühten. Wi
veto op de benoeming --
Eenvoudiger
dat deze cursus
experiment is; in de praktijk
moet nog bewezen worden of het
Mee good is.
Met deze cursus hoopt men het
kader in de kerk, waaruit ambts
dragers hunnen worden gekozen,
beter te funderen, verkrijgen. Het doel is: ieder die
practfache toerusting
I). zrttolMeumu, I. eeovoudl- ÏCn"Soe'« wetio
ftootto^ïïS 'vUrïïïtód. ÜS StoV^S„enhoe
kan er geen speciale bevoegdheid ïoexen.
•en met «n ondei-e lovensovcrtui. mnnkten. In Bnlgnrge win het predikanten" km dë overheid 'dë di'.rSt "/r'rJit^ccvn'.r8"^
.ing^ hehnor. ontmoe^m De lo, v„ de pr.„lU,ta fcrk ;d«p etoer «wtate hou- gSj. ÏSf JSiïWSlZrtS
der hard. In de raad van de Ver- 2«eht JSfSSï H»t w? mlï In dc diensten voelt men zich
de cur- enigde Evangelische Kerken had buitenlanders mocht hebben. Sera ^p'de lolr'Na'St PredV
Sweets men eeD centraml or»»M. dat te- ieder bezoek ook, bij de politie kantenproces heeft een uittocht
- het kontakt met het ;e ?Ciien' 71 i P der Jaren plaatsgehad uit die kerken
ïzzvm „.—J werd de controle op de kerk ver- van nredikanten bil dat
beroep wikkeling te geven op godsdien- sal de
lijkheid te dragen. Dit is heus
niet alleen gemakzucht, zo ver-
Samson
sus vier vakken gegeven.
het op
buitenland kon zorgen. Het werd
toegestaan dat de protestantse
Wanneer het een succes wordt kerken uit het buitenland flnan- jongeren die na kerktijd voor bij-
terdagcursus worden ciële steun ontvingen. Men kon del^^tlen"^ejaa ^H^Het^is %ccn
eigen blad met een oplaag droeve balans.
van predikanten bij dat proces
—aren betrokken.
Velen mijden het ergens als
lid ingeschreven te staan. Menig
een gaat in een andere stadswijk
naar de kerk om niet als kerk
ganger bekend te worden. Alle
bezien vanuit de kernstukken
het is het Oude en Nieuwe Testatr.
verantwoordelijk- Het gaat hiethij niet om feiten en
-jhet verzamelen HM
vormde Kerk voortaan In Rotter- schijnen. De totale protestantse
dam niet stU x,tten °P zaterdag- gemeenschap schatte men des-
morgen, maar werken aan de ont- tljds (1938) op 25 k 30.800 zielen.
zekerde ds.
ook angst
held en in laatste instantie is het feitjes. nn„rhf.
aan kcrkeWkc teksten, maar om inzicht in de wikkeling van haar gemeentele- Een grote verandering bracht ££ten «w<SÏ dê erieiü!
opvocoing. biibeisc leer d.r, j .--i:U,L.z «cwwii ue enems
Intussen gebiedt de eerlijkheid kerkelijke publikaties zijn verbo-
te zeggen dat de breuk met het den. Bijbels zijn er in vele jaren
verleden bij een opsomming als niet gedrukt, er heerst een groot
deze groter schijnt dan hij is. In tekort
heerst een groot
onder deze om
standigheden nog toekomst
den. om zo de wereld vrijer en echter het jaar 1949.
verschülende voorgangers voorge
legd. Hun antwoorden zijn in
twee categorieën in te delen, die
ik hier in zeer korte trekken
weergeef.
Lamgeslagen
Het antwoord van de eerste ca
tegorie luidt: Neen, wij zien geen
perspektief meer. Onze kinderen
worden atheïstisch opgevoed. Wij
hebben geen scholen meer, geen
catechisaties, geen jeugdclubs. De
ouders durven met hun kinderen
niet over het Evangelie te spre
ken. de kerk is lamgeslagen. Pre
dikanten kunnen we niet meer op
leiden. Het lekenambt? Daar
heeft de gemeente geen ontzag
voor, men wü een „echte" predi
kant, anders komt men niet meer.
Neen, naar de mens gezien is de
rol van de kerk hier ten einde.
Gelukkig behoeven we met dit
antwoord niet te eindigen, maar
mogen luisteren naar het antwoord
van de tweede categorie: Ja, er
is perspektief.
Het voorbestaan van de gemeen
te is niet afhankelijk van mate
riële omstandigheden, de beschik
baarheid van gebouwen, de moge
lijkheid tot opleiding. Wij zijn te
ruggedrongen op de beleving van
het ambt, op het kerk-zijn in zijn
meest wezenlijke vorm. De ge
meente die dit begrijpt, zal geze
gend worden en groeien. Zij zal
werken als een onzichtbare
macht, zij zal hoewel zulks
verboden is vergaderen van
huis tot huis. Wij hebben alleen
het Woord nodig, als we daaraan
trouw blijven kan niets ons de
ren. Het zal u hoop ik niet ver
wonderen te lezen dat de ge
meenschappen waarin het tweede
antwoord gegeven wordt i
i tegen alle verdruk
zelfs dat zij de verliezen
dt groeie
Irukking i
die het protestantisme in andere
groepen leidt meer dan compen
seren.
Het zal u. hoop Ik, ook niet
verwonderen, dat juist die groe
pen groeien, die zich ln hun
struktuur zo nauw mogelijk con
formeren aan het beeld dat de
Bijbel van de opbouw van de
eerste christen-gemeente geeft.
Het zijn in Bulgarije dc Pinkster
gemeenten, die momenteel naar
schatting ruim 10.000 leden tellen,
meer dan de helft van alle pro
testanten. Het zijn ook in de an
dere landen die ik achter het
Ijzeren gordijn bezocht, juist de
ze gemeenten en andere kerkelij
ke gemeenschappen die alle na
druk leggen op de functie van de
kleine autonome groep van be
wuste christ-gelovigen, die de
hechtste bolwerken vormen tegen
wankelmoedigheid en ongeloof en
die onder de moeilijkste omstan
digheden hun rijen versterkt zien.
Mij dunkt, dit ls een waardevol
le aanwijzing voor de christ-ge-
meente waar dan ook, waarde
volle stof ter overdenking tevens
voor die protestanten onder ons,
die menen in deze tijd de vaan
der hoogkerkelljkheld te moeten
heffen.
Hervatting kernproeven: Niet het militaire
maar het menselijke aspect overheerst
NIET het militaire aspect
van de Russische mededeling
betreffende hei hervatten van
proeven mei kernwapens is bet
belangrijkste, gezien tegen de
achtergrond van de strijd tassen
Oost en West. Ook met de wa
pens. waarover men tn belde
kampen tot dusver heeft beschikt
ksn een onvoorstelbaar ver
schrikkelijke ramp worden ont
ketend. die honderden miljoen
mensen bet leven kan kosten.
Het menselijke aspect springt
hier het meest naar voren, om
dat bet hervatten van proeven
met kernwapens onvermijdelijk
lot gevolg zal hebben, dat de ra
dio-actieve straling in de wereld
toeneemt en dat de gezondheid
van miljarden mensen opnfc>uw
ernstig ln gevaar zsl worden ge
bracht. Daarnaast zijn er nog de
politieke en psychologische as
pecten, die van groot belang
xljn, zoals de beweegredenen,
die Chroeajtsjef er toe geleld
hebben, zijn stap te nemen, zon
der af te wachten, wat de Amr-
rikanen zooden doen en de In
vloed. die zijn besluit zsl hebben
in de zgn. uncommitted world,
waarvan de leiders op bet ogen
blik in Belgrado bijeen zijn, ter
bespreking van de wereldproble-
Noodzaak
Het menselijke aspect is ook
hierom van zo grote betekenis,
omdat Amerikanen en Britten
nu of zij wülen of niet wel
gedwongen zijn. met alle midde
len die zij hebben over te gaan
tot het beproeven en vervaardi
gen van nog massaler vernieti
gingswapens. als in de Russische
verklaring van woensdagnacht
worden aangekondigd. Reeds on
der president Eisenhower heb
ben müitaire deskundigen ge
pleit voor hervatting van de
proeven met kernwapens, omdat
zij vreesden, dat de Russische
geleerden er wellicht in waren
geslaagd, proefnemingen te
doen (ondergronds of in de ruim
te), die voor waarneming door
de vrije wereld verborgen wa
ren gebleven. Gelukkig heeft na
Eisenhower ook Kennedy zijn ge
duld niet verloren.
Belden hebben weerstand ge
boden aan de verleiding, tot her
vatting van de kernproeven over
te gaan om er maar zeker van
te kunnen zijn. dat de Ruwen
niet In het geheim een belangrij
ke voorsprong ln de bewape
ningswedloop zon krijgen. En
vraagteken, of Kennedy zulk
een be*lek van verstrekkende
aard genomen zon hebben, toen
Chroesjtajef aan zijn zijde de
knoop reeds had doorgehakl. Dat
de Russen tot hervatting zouden
overgaan, was so langzamerhand
een conclusie, aan de Juistheid
waarvan alleen de grootste in
ternationale optimisten twijfel
den. Maar dal zij niet zouden
wachten, totdat de Amerikanen
de eerste stap op dit glibberige
pad hadden gezet, wekte aller-
wege terecht grote verwonde
ring. En zoals altijd moet leder
een maar raden naar dc werke
lijke motieven voor deze specta
culaire stap.
31 AUGUSTUS 1645.
Psychologisch
Het menselijke aspect van de
Russische beslissing zal van gro
te invloed zijn op het psycholo
gisch* effect er van op de volken
van de niet-communistische lan
den. in het bijzonder van de neu
trale landen, wier leiders op het
ogenblik in Belgrado bijeen zijn.
De stap van Chroesjtsjef was (on
danks het huichelachtige excuus,
dat Amerika al in het geheim
proeven nam) een klap in het
Ïezicht van deze landen en ook
it feit draagt er toe bij. een
bepaalde betekenis te hechten
aan dit optreden van de Russi
sche premier. Men zou er uit
kunnen opmaken, dat hij het he
lemaal niet zo leuk vindt, dat
bedoelde topconferentie in Bel
grado (juist in deze stad) wordt
gehouden. Niet door de neu
tralisten en bepaald niet in Bel
grado wordt de wereldpolitiek
bepaald, maar door de commu
nisten in Moskou. En de leider
van deze lieden heeft nog maar
kort geleden verklaard, dat neu
traliteit onbestaanbaar is, met
andere woorden: zolang die
neutraliteit tegon het Westen ge
richt was, had Chroesjtsjef er
geen bezwaar tegen, maar nu zij
zich ook afzijdig houdt van het
communisme, is zij in de ban
gedaan.
De mededeling van de hervat
ting van dc proeven met kern
wapens had echter heel weinig
te maken met de conferentie tn
Belgrado. Het onverwachte be
sluit, niet op de Amerikanen te
wachten, werd niet genomen, om
nog voor het begin van de con
ferentie tot publicatie er van te
kannen overgaan. Maar wel is
het zo. dat Chroesjtsjef het niet
de moeite waard heeft gevon
den. zijn besluit of de publicatie
er van uit te stellen totdat bet
gesprek der neutralen zou zijn
afgelopen. En dit is op zichzelf
al van grote betekenis.
Parallel
Hier kan een parallel worden
Jetrokken met het besluit van
e Sowjetunie (op 13 augustus
jJ. uitgevoerd) een einde te
maken aan de vluchtelingen
stroom uit Oost-Duitsland. via
West-Berlijn naar West-Duits-
land, door Oost-Berlijn vol
ledig achter het ijzeren gor
dijn te trekken. Voor hen,
die in de afgelopen jaren
een bezoek aan West-Berlijn
brachten, was het steeds een
vreemde gewaarwording. dat
zij zonder de geringste moeite
bezoeken aan Oost-Berlijn kon
den brengen.
Het was dan ook een wonder
lijke situatie, die iedereen zich
deed afvragen, waarom de Rus
sen en de Oostduitsers haar lie
ten voortbestaan. En daaraan
kon een andere vraag worden
gekoppeld, nl. waarom zij nog
Seen einde hadden gemaakt aan
e ontsnappingen via Oost- en
West-Berlijn naar West-Duits-
land.
Dc conclusie fa steeds (en, te
recht naar onze mening) ge
weest, dat &s communisten zich
terdege gerealiseerd hebben, dat
afsluiting van Oost-Berlijn een
slechte propagandistische zet op
het internationale schaakbord
zou zijn. En vandaar, dat
Chroesjtsjef lang met dreigemen
ten heeft gewerkt, om te trach
ten, het Westen te dwingen tot
het isoleren van West-Berlijn.
Er moet dus een reden zijn
voor het feit, dat Chroesjtsjef
het nadelige psychologische ef
fect van het afsluiten van Oost-
Berlijn en het hervatten van de
E roeven met kernwapens op de
oop toe heeft wülen nemen. De
meest voor de hand liggende
conclusie is wel. dat de Russi
sche premier, het niet meer no
dig vindt, zich af te vragen, hoe
de westelijke mogendheden of
zelfs de volkeren van de Azia
tische en Afrikaanse landen over
zijn optreden denken.
En dit is als we het goed
hebben een regelrecht gevolg
van het feit, dat het machtseven
wicht naar de mening van
Chroesjtsjef In het voordeel van
de Sowjetunie Is gewijzigd. Daar
getuigt ook zijn walgelijke be
schuldiging aan het adres van
de Ver. Staten van.
Propaganda
Hed terecht fa er van Ame
rikaanse zijde op gewezen, dat
de mededeling Inzake het her
vatten van kernproeven voorna
melijk propagandistische waar
de heeft.
Deskundigen wijzen er op, dat
enkele kleinere bommen op
strategische punten meer effect
hebben dan een grote super-
bom. Zo zou een bom van 20
megaton alles vernietigen en
doden in een gebied met een
straal van tien km; terwijl in
een gebied met een straal van
tien tot twintig km, de helft
van de bevolking zou worden
gedood. Bij een bom van 100
megaton zouden dezelfde gevol
gen optreden in gebieden met
respectievelijk een straal van
twintig km en een straal van
twintig tot dertig küometer.
Verder zou een bom van 20 me
gaton radioactieve neerslag ver
oorzaken in een gebied van
12.000 vierkante km. Bij een ex
plosie van een bom van 100 me
gaton zou dit gebied 50.000 vier
kante km omvatten. Men ziet
dus, hoe betrekkelijk de waar
de van zulk een groot wapen is.
Tegenover de bewering, dat een
superbom als die van 100 mega
ton in één keer een zeer groot
gebied kan treffen, staat de te
genwerping, dat men met één
bom slechts één trefkans heeft,
terwijl men met vijf kleinere
bommen in het gunstigste geval
een evengoed resultaat en in
het ongunstigste geval toch nog
een gedeeltelijk succes kan heb
ben (voorzover hier het woord
succes ooit op zijn plaats kan
zijn).
Het in de ogen van Chroesj
tsjef in het voordeel van de
Sowjetunie gewijzigde machts
evenwicht. stelt hem naar zijn
oordeel in staat, zijn plannen
met de wereld in het volle dag
licht te plaatsen. In de jaren
van Stalin werkte de methode
van het intimideren van de te
genstander «terk in het nadeel
van de Sowjetunie en leidde zij
tot een hechtere aaneensluiting
onder de volkeren, die zich be
dreigd voelden. In die dagen
konden we nog met een aan ze
kerheid grenzende waarschijn
lijkheid aannemen, dat Stalin
zijn woorden niet in daden zou
doen omzetten, omdat in de eer
ste jaren na de tweede wereld
oorlog alleen de Amerikanen
over atoomwapens beschikten
en de Russen slechts conventio
nele strijdkrachten hadden,
waarmede zij wel veel onheil
zouden kunnen stichten, maar
die toch niet een zekere neder
laag van het communistische
blok hadden kunnen voorkomen.
Gewijzigd
De verhoudingen in de wereld
zijn na t>e dood van Stalln ech
ter drastisch gewijzigd en op
het ogenblik is het al zo ver,
dat Chroesjtsjef er vast van
overtuigd is, de bewapenings
wedloop met het Westen te heb
ben gewonnen en binnen niet al
te lange tijd zijn wil aan de
rest van de wereld te kunnen
opleggen, ook aan communis
tisch China.
Vanzelfsprekend sluiten we de
mogelijkheid niet uit. dat het
besluit van Chroesjtsjef werd
genomen tegen de achtergrond
van de strijd om de macht die
naar over het algemeen nog
steeds wordt aangenomen in
het Kremlin woedt. Men weet,
dat de tegenstanders van
Chroesjtsjef of van de wijze,
waarop hij het wereldcommunis
me naar de overwinning meent
te moeten leiden, zich afzetten
tegen de onverzoenlijke houding,
welke communistisch China te
genover de westelijke mogend
heden en de neutralistische lan
den, die niet de partij van het
communisme willen kiezen aan
neemt Dat zij daarbij in de ideo
logische kaart van Mao Tse
Toeng spelen, vinden zij voorlo
pig blijkbaar van minder belang.
Paniek
Voor Chroesjtsjef liggen de pa
pieren anders. Hij moet enerzijds
met rood China rekening hou
den om te voorkomen, dat hij
(ook in Moskou) het onderspit
delft in de zgn. ideologische strijd
binnen het communistische blok.
Maar hij moet ook maatregelen
nemen om te voorkomen, dat een
agressief communistisch China de
gelegenheid waarneemt een
kernmacht op te bouwen om er
gebruik van te maken. Hoe het
daarin wü slagen, is nog een
groot vraagteken. Door een ak
koord over het verbieden van
kernwapens te sluiten, waar de
Chinese communisten zich toch
niet aan zouden houden zou dat
zeker niet het geval zijn. En daar
om doen we er goed aan, de stap
van Chroesjtsjef ook tegen deze
achtergrond te zien.
Dit neemt niet weg, dat al
dan niet ter camouflage de
Russische stap rechtstreeks tegen
het Westen gericht is- Het is een
zuivere intimidatiepoging, die
ook bedoeld is om de neutralis
tische landen er van te door
dringen, dat met de Sowjetunie
niet te spotten valt. Ook Is he?
een nieuwe poging om paniek te
zaaien en de nlet-communlstlsche
landen volgzamer te maken. Dat
ls trouwens de bedoeling van
elk woord, dat Chroesjtsjef uit
spreekt. Het zon niet verstandig
zUn. er telkens in te vliegen
