Stil
DE DOKTER aan 'f woord
Kampeercentrum zal aan
werk nieuwe stoot geven
KRONIEK
Gouden jubileum bond van G.J.O. nadert
Luisterrijk begin
Romantisch
Grotiusherdenking
huwelijk in
kamer van banneling
Een woord roor vandaag
Kunst tegenhanger voor
dreigende vervlakking
Vroegere vluchtelingen
wonen veilig in Bergell
OVERPLAATSING VAN
ORGANEN STRAKS
GEWOONSTE ZAAK
TER WERELD?
1
ANDERZIJDS
TRIEST VERHAAL
„Toen ik maandagmorgen de
kerk aanveegde en de dominee
zijn wekelijkse praatje kwam ma
ken, had ik niet veel te bewe
ren. Ik heb het hem maar ver
teld waarom ik zo stil was. Vo
rige week was de koster van het
naastbijzijnde dorp bij ons op be
zoek en hij deed een triest ver
haal, dat ik sindsdien maar niet
meer kwijt kan raken." Aldus
schrijft De Koster in de Gere
formeerde Kerkbode" voor de
classes Barendrecht en Dordrecht
en hij vervolgt:
zijn fiets voor het huis van i
ke zette, en had daarmee onver
wachts gezorgd voor de zo lang
begeerde vacature, Nee, de ge
meente van Christus is lang niet
altijd goed voor Zijn dienaren. Het
is Jammer dat men het zeggen
moet, maar al was er uiteraard zo
vlak in de buurt wel iets van be
kend. achteraf bleek ons de helft
nog niet aangezegd. Het is ook
moeilijk om veertig jaar te luiste
ren naar een viool met één snaar.
Onze dominee ruilde wel eens met
hem, en onze kerkeraad weigerde
dat niet, maar zei dan wél: met zo
vaak, hè? Hij was ook geen eta
leur in het preken. De éne schuwe
altijd het gevoel dat hij nederig om
excuus vroeg voor het weinige dat
hij te brengen had. Verder bleef
die blik. en zelfs een wijsvinger,
aan de geschreven preek gebon-
ge collega's
en gingen, maar als ze weer een
beroep hadden ontvangen, was de
oude dominee de eerste die hen
daarmee onbaatzuchtig feliciteerde.
Op een briefkaart, en met het ste-
riotiepe slot: ,,God leide uw weg in
Zijn gunst!" Voor hém was er ei
genlijk geen sprake HM
hèm was er alleen
En nu en dan een paar jonge men
sen in de gemeente die het éne uur
van onbedachtzaamheid betreurden
maar door zijn stille zorg Jezus
weer teruggevonden, Jezus en zich-
De mensen hadden al lang hard
op uitgerekend, hoe lang het nog
duurde voordat de dominee met
emeritaat zou gaan. Het deed hem
wel zeer, want hij hield van zijn
ambt, al zou hij dat maar zeld
zaam uitspreken. Maar één ding
lokte hem toch óók wel aan: zich
meer aan zijn dochtertje te kunnen
wijden. Ik zeg maar dochtertje,
want ze was ondanks haar jaren
toch maar kind.
De koster heeft het haar moeten
vertellen dat haar vader naar Jezus
was gegaan en nam haar mee naar
zijn huis, waar ze nu nog is. Ze
heeft wel geschreid, maar nog
meer gezongen: „In de hemel is
het schoon".
moet u vooral niet denken dat
Nu
11 de gemeente zich onbetuigd liet.
De oudste ouderling had in zijn
hele leven nog niet zoveel goeds
MÊJ^LHl daar verder
ook gelaten. Of hij er stil verdriet
over had, zal niemand ooit kunnen
zeggen, want God had hem tot een
zwijger gemaakt.
TAE kerkeraad deed met hem als
*-> met een kapotte gummibal: nu
eens kwam de deuk aan de ene
kant te zitten en dan weer aan de
andere kant. Ten slotte was het
meer deuk dan baL Ook was de ho
norering voor de kerkeraad een
uiterst eenvoudig probleem. De do
mineesvrouw was gestorven bij de
geboorte van het enige kind waar
op ze samen tien Jaar hadden ge
wacht. Het was een meisje, dat
niet helemaal goed was. Wel ontzet
tend lief cn aanhankelijk, maar met
een klein verstand. Éénmaal schijnt
de vader er iets over te hebben
hebben twee mensen nu nodig? En
het meisje kon toch van leren niet
veel kosten, zeiden de broeders
Natuurlijk waren er wel enkelen
die er anders over praatten. De
koster b.v. die hem met hart en
ziel was toegedaan. En sommi-
go zieken, die al half getroost
de dominee gezegd als in dat
éne toespraakje bij de begrafenis.
En de kerkeraad hield zich prach
tig. Aahstonds werd een actie ont
ketend om een „steen" te plaat
sen. Zover is het echter nooit ge
komen. Wilde dat plan n.l. kans
van slagen hebben, dan was de me
dewerking wel nodig van de broe
der met de dikste duiten. Dat is
een man met een groot vervoers
bedrijf, wat grof in de mond maar
royaal voor de kerk. Overigens als
kerklid niet al te geslaagd. Avond
maal vieren deed hij nooit: daar
was hij te slecht voor, zei hij. Trou
wens, met het kerkgaan improvi
seerde hij ook zo maar wat, en niet
zelden pikte hij een graantje in een
dorp verderop. Maar toen de ouder-
jullie je niet? Eerst de oude
het leven zuur maken en daarna
voor de show de graven der profe
ten bouwen?
De lijst is wat beteuterd opgebor
gen en de steen kwam er niet.
Maar het grafschrift kwam er toch
wél. Daarvoor zorgde het dochter
tje. De vervoersman heeft aange
boden, haar opname in een inrich
ting te zullen bekostigen. Ze moest
alleen nog even op plaats wachten.
Intussen vertoeft ze nog bij de kos
ter. De vervoersman zei het eer
lijk: mijn gezin is er te ruw voor.
Ze loopt nu zo van de één naar
de ander en zegt: Vader was zo
lief! En met een aandoenlijk ge-
zóóó'n goeie domi-
ONZE dominee is nog wel jong,
maar mild en wijs. Heeft die
geschiedenis je zó geschrijnd, kos
ter? vroeg hij. Dan zul je 1
dingen moeten leren. Ten eerste
de ogen op
dat iedere gemeente maar
meente van tollenaren en zonda
ren is en dat iedere kerkeraad daar
een exposé van geeft. En de zon
den van kerkmensen zijn niet al
leen duurder maar ook venijniger.
En het tweede dat je nog leren
moet: het is de Here die genade
en ere geeft. Dat is misschien zo
geregeld omdat de mensen het toch
niet doen. En heoft de Here het ook
niet bij mijn oude collega gedaan?
Nu dan, het is een dwaas die het
van de ménsen verwacht!
Ik geloof wel dat onze dominee
gelijk heeft. Maar ik kon toch niet
nalaten om in mijn avondgebed zo
terloops even aan de Here te vra
gen: zijn dit Uw kinderen?
IN FEBRUARI zal de Bond voor
Gereformeerde Jeugdorganisaties
een halve eeuw bestaan. Het wa
ren indertijd mannen als Joh. C.
Francken en M. Grashoff, die de
organisatie voor „knapen en meis
jes" in het leven riepen. Die
knapenvergaderingen en later de
„kleine meisjesverenigingen" had
den vooral ten doel de jeugd van
12 tot 16 jaar wat uitgebreider
kennis bij te brengen omtrent de
Bijbel, de vaderlandse en de kerk
geschiedenis. Verder was er in de
zomermaanden te Beekbergen en
Driebergen gelegenheid om samen
een week in de vrije natuur te zijn.
Dat kampwerk is er nog steeds en
het zal in het jubileumjaar 1962 weer
bijzondere aandacht krijgen. Men wil
namelijk te Driebergen een heel nieuw
gebouw zetten ter vervanging van hel
aftandse geval dat daar nu nog staat.
De financiering lVz ton van dal
nieuwe gebouw (bedoeld voor de jon
gere groepen uit de bond, die niet in
tenten maar in een gebouw overnach
ten) valt buiten het gewone budget.
Daarom heeft men een afzonderlijk gi
ronummer aangevraagd 50600», waar
oud-leden van de organisatie hun bij
drage op kunnen storten, nadat natuur
lijk eerst al de jongeren zelf stevig
hebben bijgedragen. Men hoopt ook op
een collecte in de gereformeerde kcr-
Dit nieuwe gebouw, dat een capaci
teit van tachtig bedden heeft, zal in de
winter moeten dienen voor conferenties
en instructieweekends. Want aan de
leiders vorming wordt grote aandacht
geschonken.
Dat moet ook wel. Want, zoals de
voorzitter van de Bond voor G. J. O.,
dr. J. L. P. Brants te Emmen op een
persconferentie te Utrecht uiteenzette,
het jeugdwerk heeft van lieverlede
nieuwe wegen ingeslagen. Zoals het
kamperen niet meer is „een weekje ge
zellig bij elkaar zijn", maar wezenlijk
deel uitmaakt van de vorming der
jeugdigen (daar lijdt de gezelligheid
helemaal niet onder!), dienen ook de
Geslaagd met 250
mentoren
verslaggevers)
het communisme aan. Daar zijn er die
.lijf ende goet al tesamen" willen ge
ren voor hun ideologie.
In die wereld van Oost en West, al
dus dr. Brants, tvillen wij ook als gere
formeerde jeugdorganisatie het koning
schap van onze Heer Jezus Christus
proclameren. Wij willen onze meisjes en
ns laten zien, dat zij in dienst
rijk r
ienst van de medemens mogen
en moeten stellen.
Dat dit werk een goede entrée heeft
in de gereformeerde kerken, kan men
aflezen uit de ledenstatistiek. Terwijl
allerlei jeugdwerk met neergang in le
dental te kampen had, is de Bond voor
G. J. O. steeds gegroeid. Er zijn nu
een 42.000 leden op de clubs, die ge
leid worden door ongeveer zevenduizend
leidsters en leiders.
Geen schetsen
De grote vraag, waarvoor de jul
rende bond telkens staat, is: hoe
men wij onze leiders? Vroeger was dit
clubavonden niet
m de eerste
wat te vermeerderen. Het werl
richt op het „christen zijn in woord
Uit het laatste blijkt reeds, dat het
Jeugdwerk beslist niet tot de vobrbije
tijden behoort. De wereld heeft behoefte
aan mensen met een ideaal. Deze men-
sdn worden er in West-Europa steeds
minder gevonden. Wel treft men ze bij
RIJN-SCHELDE
Vorige week hebben de Kamer* van
koophandel ran Antwerpen en Rotterdam
rlkaar gevonden in een plan, dat voorziet
in de heropening Tan de Kreekrskdam te
Rath, waardoor een nieuw kanaal
Zn id-Revel and tasaen Ooster- en Wester-
aohelde kan ontstaan. De N ie n w e Rot
terdamse Courant schrijft hier
over in een commentaar o.m.„Het heeft
geen zin, nu beide partijen het eens zijn
geworden, het verleden op te rakelen. Ver
heugenis past slechts over de perspectieven
die ziob thans beginnen af te tekenen dank
zij particuliere onderhandelaars die begre
pen, dat het eindelijk was: nn of nooit.
Bij de Rotterdamse afgevaardigde stond
voorop de wens met de znideihuren
de nabuurschap te leven; vooral met bel
voornemen om van de Europeae unie een
succes te maken en, op basis van nauwe
samenwerking met de Beneluxpartners,
zich in liet geïntegreerd rakende Europa
een redelijke plaats te veroveren.
Aan Belgische zijde was men zich ervan
bewust, dat een groot kanaal als dat naar
het Hollands Diep, dat voor een belangrijk
deel door België betaald zou moeten wor
den, in eigen land parlementair moeilijk
haalbaar zon rijn; vandaar dat er bij
baat bereidheid was tot een compromis.
Aan de andere kant was er in Rotterdi
kringen het besef, dat men de Belgen
ten langen leste in zekere mate tegemoet
diende te komen, wilde men niet enerzijds
op zirb laden bet verwijt dat men al te
zeer tegen de geest van Benelux in handel
de, en anderzijds het verwijt dat men de
belangen van West-Brabant dat sinds jaar
en dag popelt om te kunnen inhaken op de
mogelijkheden die een nieuwe verbinding
met de Rijn zou bieden te ze
geren. Onder deze omstandigheden vonden
beide partijen elkaar.
Er moge nu worden aangedrongen op ken
snell> beslissing vin beide regeringen. In
België zijn geen moeilijkheden te vrezen
Brussel is al lang blij wanneer het „lasti
ge" Antwerpen tevreden is.
En in Nederland? Er moge enig getnok
zijn in kringen om Plein en Binnenhof,
wie bet wellicht niet welgevallig
„buitenstaanders" knopen hebben doorge
hakt die langs de officiële weg unootwar
haar bleken, en Rijkswaterstaat moge blij
ven zitten met een fraai ontwerp V»
groot kanaal, vertronwd mag word.
perfectionisme en dépit niet de unieke kans
zullen verspelen die zich thans voordoet
de verhoudingen met België blijvend te
verbeteren."
liet Algemeen Handelsblad be
sluit sijn commentaar ala volgt: „De perio
de voor de aanpassing van Antwerpen aan
de vrije concurrentie 15 tot 20 jaar wordt
genoemd is seer ruim. Antwerpen mag
rrop rekenen, dat ren Europees
beleid eerder een langere dan er
periode zou eisen. Er bestsan structurele
verschillen tussen de twee haven», niet sl
leen wal bet loonpeil betreft, masr ook
door de gemeentelijke verhoudingen en de
kostenverdeling van de kanaal- en haven
installatie* Het ts natuurlijk in de eerste
plaats de saak van België om detr verschil
len ala die e* inderdaad een belangrijk'
In slot Loevestein is gisteren
een huwelijk voltrokken, het twee
de in de geschiedenis van deze
eeuwenoude veste. In 1627 werd
hier Amoldus Geesteranus in de
echt verbonden met Suzanna van
Oostdijk. Geesteranus, een re
monstrants predikant, verbleef
op Loevestein in gevangenschap,
evenals Hugo de Groot.
Grotius was gisteren de aanleiding
tot een twintigste-eeuws huwelijk in het
oude slot De oprichter van de inter
nationale „Grotlus Stichting", dr. Hans
Keiler uit Duitsland, trad hier in hgt
huwelijk met Rosemarie von MaltifL
Het paar had de gelegenheid aange-
bleef, hun huwelijk te laten inzegenen.
Kaarslicht
In de door kaarslicht en enkele late
zonnestralen verlichte „Grotius-kamer",
verrichtte ds. J. Brinkerink uit Hardinx-
veld deze plechtigheid, welke uniek in
de geschiedenis genoemd mag worden-
Omstreeks het middaguur hadden de
circa vijftig deelnemers aan de Grotius
herdenking zich naar het slot Loevestein
ingescheept Eveneens in de Grotius-
kamer" werd de herdenkingsbijeenkomst
geopend door dr. Hans Keiler. Hij heette
vooral welkom „degenen, die verre reizen
niet geschuwd hebben". Er zijn zelfs af
gevaardigden gekomen uit Argentinië,
de Filippijnen, Griekenland, Japan, India.
Polen en Panama.
a/St
met
RDTERDON
Religie
zijn
werk vrij eenvoudig. Een aantal goed
willende ouderen „runde" dat vereni
gingswerk wel.
Bet ging er trouwens nogal statisch
toe. De knapenvergaderingen mi meis
jesverenigingen waren eigenlijk m
tuur jongelingsverenigingen en „grote
meisjesverenigingen". Men had zijn
jeugdbladen met vastgestelde schetsen
voor het hele land (twee inleidingen
op een avond) en de leiders kregen hun
aparte blad.
Tegenwoordig worden in de bladen
„Bloesem" voor meisjes, „Jeugd"
voor jongens geen schetsen i
opgenomen, maar slechts leesbare
stukjes geplaatst over onderwerpen,
die mogelijk in clubverband aan de
orde kunnen komen.
Haast alles hangt af van haar of
hem, die de leiding heeft. Waarbij
men niet moet vergeten, dat de groep
vroeger bedoeld was voor jongeren
van 12 tot 16, terwijl er nu al clubs
zijn voor kinderen van 8 tot 12 jaar.
Er wordt gezocht naar een verdere
differentiatie. Men wil ook de 15- ei
16-jarigen meer in een eigen ge
meenschap plaatsen.
hinderpaal vormen recht te trekken.
Anderzijds brengen de belangen van Rot
terdam, rnimer genomen van heel
land, voor het zuidelijke deel, het bestaan
m goede waterverbindingen tnee. D«
wikkeling van de Rijn-Schelde-delta gaat
in de richting van de vorming van één
groot gebied, dat voor sijn industriële ont
wikkeling veelbelovend is, niet bet j~~tgÊ
door de Delta-werken.
Zo zullen in een nabije toekomst de hs-
venbelangen van Rotterdam en AntwerpeD
wellicht «eer nauw verweven woeden.'"
„Wij Grotianen in een broederschap
bijeen, moeten ons niet laten beïnvloe
den door de meningsverschillen
onze regeringen", zei dr. Keiler. „Het
volkerenrecht, waarvan Hugo de Groot
de grondlegger is geweest, vormt de
krammen, die de verdeelde wereld
samenhouden. Dit recht zal een religie
>or de volkeren moeten worden."
Morgen, op de sterfdag van hun gro
te voorganger, gaan de Grotianen naar
Rotterdam, waar Hugo de Groot pen
sionaris geweest is en naar Delft, zijn
geboortestad, waar hij begraven ligt in
de Nieuwe Kerk.
Zware straf voor
Russische christen
Een rechtbank in de Russische stad
Nakhodka, heeft een lid van een
godsdienstige secte veroordeeld tot
vijf jaar gevangenisstraf omdat hij
kinderen in zijn geloof had opgevoed
en hun had verboden deel te nemen
aan communistische gezelligheidsbij-
eenkomstcn.
Dit is gemeld door de Prawda. Het
blad identificeerde de veroordeelde als
N. P. Goretpi, leider van een secte, be
kend als de chirstenen van het geloof
van de vijftigste (dag?)"
Volgens een bericht uit Nakhodka bij
Waldiwostok hadden de gelovigen hun
kinderen verboden deel te nemen aan
het gezelschapsleven, sowjetliederen te
zingen en zich aan te sluiten bij de pio
niers en de Komsomol, een communisti
sche jeugdorganisatie.
Drie andere leden van de secte zuller
volgens de Prawda
vervolgd.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te St. Philipsland: J. Vink te
Besoyen.
Aangenomen naar Schiermonnikoog
(toez.)E. J. Alberts, kand. te Amsterdam.
Beroepbaarstelling: W. v. d. Hoek, zen-
dingspred., Javastraat 32, te Alphen a d.
Rijn, G.G.S. van Hoogstraten, vic. te
Zwijndrecht, Neptunusstraat 9,
Eervol ontslag voor
curator Van Andel
Bij k.b. is niet ingang van.l oktober
vegens het bereiken van de zeventigjarig
leeftijd op zijn verzoek eervol ontslag
verleend aan de heer J C. van Andel als
lid van het college van curatoren van de
Rijksuniversiteit te Groningen, onder
dankbetuiging voor de belangrijke in de
ze functie aan den landse bewezen dien-
De heer Van Andel ls onder meer
neesheer-directeur van de Psychiatrisc
Inrichting in Franeker geweest Hij
ook bekend door zijn vele populair-v
tenschappelijke publikaties over kinder
psychiatrische onderwerpen.
Afscheidscadeau voor
dr. J. J. Buskes
Dr. J. J. Buskes, die wegens gezonds-
heidsredenen vervroegd met emeritaat
gaat, zal zondagavond 24 september om
zeven uur afscheid nemen in de Wester-
kerk te Amsterdam.
Voor dit afscheid nam „Woord en We
reld" het initiatief tot een inzameling
dr. Buskes een afscheidsgeschenk aar
bieden namens zijn vrienden uit het hele
land.
Voor dit doel kan men bijdragen storten
postrekening nr. 31.79.01 t.n.v. „Woord
Wereld" met vermelding: afscheid dr
Buskes.
Het is de bedoeling dat de gevers er
geefsters bij het aanbieden van het ca
deau aanwezig zullen zijn, op een noj
nader te bepalen avond in de aula var
het Instituut voor de Tropen te Amster
dam. Bij het geschenk zal een register
worden gevoegd met de namen en woon
plaatsen van degenen die aan het ge
schenk hebben bijgedragen.
Maar onophoudelijk komt de bond
weer voor de vraag te staan: hoe be
mannen we de groepjes met mensen,
die vruchtbaar kunnen werken? Iets
nieuws is het mentorenplan, dat op 1
september a.s. start. Dan zullen over
al in het land leidsters en leiders
maandelijks bij elkaar geroepen wor
den, om met elkaar over het werk te
spreken, waarbij zich dan een oudere
deskundige, een mentor, bevindt.
Hoewel sommigen erg sceptisch te
genover dat mentorenplan stonden,
men er toch in geslaagd reeds 250
mentoren te vinden. Het zou
mooi zijn, aldus dr. Brants, wanneer
in de toekomst 450 waren. Deze
mentoren begeleiden het jeugdwerk
de 12 tot 16-jarigen. Verloopt al
laar wens, dan wordt volgend jaar
iets dergelijks opgezet voor de club
leiding in de sector van 8 tot 12 jaar.
De Bond voor G. J. O. heeft ook een
mooi boekje uitgegeven, „Richtlijn",
dat voor alle leidsters en leiders be
stemd is en waarin zij voor elke tak
van het clubwerk aanwijzingen krijgen.
Wie dit boekje doorleest, begrijpt hoe
veel er toch aan vast zit om deze
vorm van jeugdwerk goed te laten
draalen.
bestuurslidmaatschap van de
Bond voor G. J. O. is, naar wij ver
moeden, geen bezigheid voor rustbe-
hoevende lieden.
Op de eigenlijke jubileumviering ko
men wij nog terug. Wel kan reeds me
degedeeld worden, dat hoogtepunten
zullen zijn de bondsdagen op 27 en 28
april in het Kurhaus te Scheveningen en
de twaalf openluchtbijeenkomsten voor
de jongeren zelf op 12 juni. Een en
ander moet worden een manifestatie
van dankbaarheid en vooruitzien, zoals
dr. Brants het typeerde.
Jndien wij zeggen, dat ivij geen zonde hebben, misleiden
wij onszelf en de waarheid is in ons niet. Indien wij onze
zonden belijden, Hij is getrouw en rechtvaardig om ons de
zonden te vergeven en ons te reinigen van alle ongerechtig
heid" de tweede opmerking van Johannes in zijn brief en
alweer zo nuchter-logisch, dat het gevaar groot is, dat men
er overheen leest.
Immers, al evenzeer is ons met de paplepel ingegeven, dat
wij mondige mensen" zijn we gebruiken die woorden zo
gemakkelijk alsof het om de gewoonste en meest vanzelf
sprekende zaak van de wereld gaat. Maar zo is het niet
let op dat woordje „rechtvaardig", dat Johannes in zijn
brief invlecht. Men zou verwacht hebben: God is getrouw
en barmhartig of iets dergelijks Johannes legt echter mede
de nadruk op Gods rechtvaardigheid. Want er is een groot
verschil of wij (te gemakkelijk) praten over onszelf als
.mondige mensen" of dat we „onze zonden belijden", zoals
de apostel vraagt.
„Kinderkens"schrijft Johannes, „wij hebben een voorspraak
bij de Vader, Jezus Christus, de Rechtvaardige; en Hij is een
verzoening voor onze zonden en niet alleen voor de onze,
maar ook voor die der gehele wereld." Een voorspraak
niet voor mensen die over hun zonden praten, maar voor hen
die hun zonden belijden
Mr. Scholten opende
Jeugdfestivtd Velp
(Van een medewerker)
In het Rhedens Lyceum heeft
staatssecretaris mr. Y. Scholten
van O., K. en W. maandagmiddag
met een toespraak tot 450 middel
bare scholieren het derde Jeugd-
festival-Velp geopend.
Er waren ook talrijke oud
scholieren, officiële zelfs, onder
wie de wethouder voor kunstzaken
van Rotterdam, mejuffrouw mr. J.
Zeelenberg, die was gekomen
namens de gemeente en namens
Prot. nederzetting in Zuid-Zwitserland
brengt in de Alpen, zal op een
keer plotseling ontdekken dat er in
het uiterst zuiden van Zwitserland
en in het verste noorden van Italië
een dal loopt, dat is onttrokken
aan de Rooms Katholieke Kerk en
dat wordt beWoond door Italiaans
sprekende protestanten. Hoewel er
in de Alpendalen van Piemonte
eveneens protestantse nederzettin
gen te vinden zijn, die van de Wal
denzen, is de geschiedenis van het
dal Bergell enig in zijn soort.
Bergell is een dal dat vanaf de Malo-
ja Pas trapsgewijs afdaalt naar het
Como Meer; er doorheen loopt het ri
viertje Maira dat in het meer uitmondt.
Bergell ligt in het uiterste zuiden van
Zwitserland, aan de zuidzijde van de
Alpen. Het is een prachtig woest land
schap. De hellingen van het dal zijn be
groeid met kastanjebossen en de zon
brandt heet op de kleine dorpen, die met
hun dicht opeen gebouwde huizen en hun
barokke kerken met slanke torens meer
op stadjes dan op dorpen lijken.
De mensen in Bergell spreken Italiaans
in een lombardisch dialect met Ladini-
sche klanken de Ladinen zijn een
oude volksstam in de Alpen en zij
lezen Italiaanse kranten. Wanneer men
echter een der dorpskerken betreedt,
staat men vol verbazing stil; tegen elke
verwachting in blijkt het interieur ui
terst sober te zijn. In de hele kerk is
geen altaar te vinden en alle nadruk
ligt op de kanseL
Vluchtelingen
vluchtten voor de roomskatholieke in
inquisitie en die in de dalen van he
zuidelijke deel van Graubünden bescher
ming vonden en een veilig oord om te
wonen. Het is nagenoeg onbekend dat
Luthers geschriften ook in Italië weer
klank hebben gevonden. Niet slechts on-
geestelijken, tot ontzetting van de
kerk die de hervorming in haar stam
land in de kiem wist te smoren. Enige
duizenden opstandelingen ontkwamen
buitenland. naar het
Zwitserse Bergell, naar Puschlav, ten
zuiden van -de Bernina Pas en naar
Veltlin.
Veltlin, dat. sinds honderd jaar Ita
liaans gebied is, Werd al spoedig weer
roomskatholiek. De vijftiendaagse Bar-
tholomeusnacht van hét jaar 1620, toen
in een verschrikkelijk bloedbad in dit
dorp zevenhonderd protestanten de dood
vonden, staat voorgoed gegrifd in de
geschiedenis van Veltlin. Ook in Pusch
lav kon de protestantse meerderheid
zich niet handhaven; er zijn n
slechts achthonderd protestanten
Gespaard
Anders is het in Bergell gegaan.
Het bleef gespaard voor vervolgingen,
zodat men hier op het ogenblik 1500
protestanten aantreft, die zijn
deeld over zeven gemeenten met
predikanten.
De reformator van Bergell was Pier
Paolo Vergerio, die bisschop en pause
lijke gezant is geweest voor hij door be
studering van Luthers geschriften pro
testant werd. Zijn achtervolgers wist
hij van zich af te schudden door
Bergell te vluchten, waar hij
streeks 1550 met zuidelijk temperament
de strijd voor het nieuwe geloof heeft
gestreden.
„Luther weide", zo heet nog vandaag
aan de dag een met gras begroeide
vlakte aan de rand van het dorp
Soglio. Het was de plaats waar de
bergboeren in 1552 besloten dat zij
zich bij de reformatie aan zouden
sluiten. Wanneer men uitziet
met zon overgoten dal Bergell, dat
loopt door het landschap dat een der
schoonsten van de hele Alpen is
moet men denken aan de woorden van
de beroemde schilder Giovanni Sog
lio die hier aan zijn Triptychen werk
te en die over Soglio sprak als over
„de drempel van het paradijs."
het Jeugdfestival Rotterdam, dat
daar volgend jaar voor de niet-
schoolgaande jeugd zal worden ge
houden.
Scholten, die zijn toespraak
baseerde op het door Guillaume v. d.
Graft bedachte festival-motto „Kunst
siert de mens", vond, dat kunst in het
leven van ieder een noodzakelijke en
onmisbare sier is. De staatssecretaris,
uit hoofde van zijn functie van
kranten-lezen een „tweede leven" heeft
gemaakt, bleek in een terzijde van
mening te zijn, dat er sprake is van
een geestelijk manco in de aard van de
Nederlandse dagbladen: kunst vind je
zelden op de voorpagina's („jullie lezen
toch wel eens kranten") en zij mocht
daarop toob eigenlijk wel aanspraak
maken, vond hij. Hij lichtte zijn wens
nader toe, het door wereldpolitiek ont-
ad'elde beeld van die voorpagina's te
veranderen: „Kunst is een tegenhanger
voor een dreigende vervlakking".
De heer Scholten stond ook even stil
bij het feit, dat er zoveel meer meisjes
dan jongens aan dit festival deelnemen.
„Het is jammer, dat de jongens zich deze
week hebben laten ontgaan, en misschien
ook jammer voor de meisjes," zo voegde
hij daaraan toe. maar hij zag daarin toch
een goed vooruitzicht. De meisjes
nu, die straks huisvrouwen zu'»en
zijn, zouden hun huis beter inrichten;
„de kunstgevoeligheid", die de staats
secretaris a priori veronderstelde, ..zou
de belangrijke taak van de meisjes later
te pas komen".
MENS ONTDEKKEN
Guillaume v. d Graft sprak tenslotte
/er zijn eigen festival-thema. Het werd
_»n inleiding, die later in de wandel
gangen bij sommige deelnemers enige
lang gejongleerd met vele briljante
woordspelingen, die weliswaar niet liet
odium van onverteerbaarheid droegen,
maar die sommigen toch wel aanleiding
zal hebben gegeven tot de verzuchting,
dat het overzicht op deze taaltuin werd
verhinderd door teveel aandacht aflei
dende bloemen-
De quintessence van v. d. Grafts ver
heven (en diepzinnige) inleiding was
zijn heenwijzing naar het „zoeken naar
de mens", het uit-zijn op het menselijke,
de mens te ontdekken, te openbaren.
Dat Zoeken „naar het eeuwig men
selijke" vond v. d. Graft sierend voor
de mens. Daarin ligt, volgens hem.
's mensen adeldom.
En: „het behoort tot de aard van de
mens, dat hij de schoonheid najaagt",
dat hij de kosmos (in zichzelf rustend
geordend geheel) najaagt. De Grieken
vonden de kosmos al een sieraad. Zo
legde hij het verband met het thema,
dat de kunst de mens siert.
Maandagavond zagen de deelnemers in
de Stadsschouwburg van Arnhem het
toneelstuk „De wonderdoenster" van
William Gibson, in de opvoering van
Theater. De leiding van het festival deed
in de koffie-pauze de merkwaardige
ontdekking, dat er deze week vrij veel
middelbare scholieren zijn, die nog niet
eerder in een schouwburg toneel hebben
gezien.
Aartsbisschop van
Conakry uitgewezen
Volgens berichten van de Guinese ra
dio heeft president Sekou Toure de uit
wijzing van de aartsbisschop van Cona
kry, mrg Gerard de Milleville. gelast.
Deze zou zich hebben verzet tegen natio
nalisatie van de missiescholen.
GEREFORMEERDE KERKEN
Tweetal te Amemuiden, vac. H. K.
Poelman Azn: P. C. L. de Jager te
Raamsdonksveer en K. Meima te Bun
schoten.
Beroepen te Zijldlik: M. van der Hei
den. kand. te Sassenheim.
Vragen op medisch gebied zenden nan de redactie van ons blad
met linksboven op de enveloppe t Medische Rubriek. Antwoord
wordt gegeven, betzij per brief, hetzij in deze wekelijkse kolom.
\de toekomst
verschillende organen van het menselijk lichaam
zonder veel problemen zullen kunnen worden
overgebracht naar andere mensen, die door ziekte
of ongeval om één of ander orgaan dringend
verlegen" zitten.
We zijn met de problemen al een aardig stuk ge
vorderd. Diverse organen, zoals nieren, hart en bot
ten, kunnen nu reeds zij het vaak met grote moei
lijkheden „overgeplaatst" worden. Dat dit met de
huid reeds langer mogelijk is, zal bekend zijn; niette
min willen we het daar nog even over hebben.
Waüneer door een verbranding, letsel of ziekte
een uitgebreid huiddefect ontstaat," zal het meesten
tijds voor het lichaam ondoenlijk zijn, binnen een
redelijke tijd dit defect van een nieuwe huid te voor
zien, waardoor bovendien grote infectiekansen ont
staan. Het is daarom niet te verwonderen, dat men
reeds eeuwen geleden pogingen gedaan heeft de
ontstane huidloze gedeelten te bedekken met huid
van de patiënt zelf, of zelfs met huid van anderen.
Helaas bleek echter, dat in vele gevallen de over
gebrachte huid niet „aansloeg", met andere'woorden:
de huidlap stierf na enige tijd toch af en werd
afgestoten. Maar in andere gevallen bleef de overge
brachte huid wèl gezond, en groeide met de onder
huid vast.
Het huidtransplantaat, waarbij de patiënt zelf voor
de huid zorgt noemen we een autotransplantaat, en
deze kan. op welke plaats ook aangebracht, vrij
wel altijd blijven voortleven. Deze transplantaties
vinden in de medische werled dan ook uitgebreide
toepassing.
Wanneer de ene mens de andere aan huid helpt,
spreken we van homotransplantatie, en hiermee heb
ben we veel meer moeilijkheden. Bij een uitgebreide
verbranding bijvoorbeeld, kan het voorkomen dat de
patiënt zelf niet meer over voldoende huid beschikt
om overplaatsing mogelijk te maken. Indien een pati
ent meer dan 20 van zijn huid heeft verloren ont
staat een levensbedreigende situatie. We kunnen dan
onze toevlucht nemen tot een homotransplantaat,
doch moeten we niet verwachten dat de overgebrachte
huid blijvend „houdt". Toch is een groot voordeel
dat de infectiekansen aanmerkelijk geringer worden,
omdat het voor bacteriën zeer moeilijk is door de
huid heen te dringen. Het geeft dus een bescherming,
die een patiënt in deze hachelijke omstandigheden
best kan gebruiken!
Het vroeg of laat afstoten van de aangebrachte
huid van een „donor" hangt van verschillende facto
ren af. Als de donor een familielid is, laat het af
stoten langer op zich wachten. Bij eeneiige tweelin
gen (herkenbaar aan vele dezelfde eigenschappen,
zoals: geslacht, kleur der ogen en haar, bloedgroep,
enz.) is de kans zelfs groot, dat de huid niet afsterft
Men kan op verschillende manieren de huid „af
nemen". Een huidlap kan men verkrijgen met behulp
van een soort verfijnde ..kaasschaaf'. Ook kunnen
kleine eilandjes uit de gezonde huid worden ge
ponst. De eerste methode geeft uiteraard een vrij
grote verwonding. Met de eilandjes kan men echter
zeer goed werken. Men legt ze weer als eilandjes in
het getroffen gebied. Ze slaan snel aan en groeien
uiteindelijk aan elkaar. De eerste dagen is het nog
moeilijk om te zeggen, of de transplantatie gelukt is.
Soms kan het zelfs weken duren, alvorens men enige t
zekerheid heeft.
De afstoting beperkt zich niet alleen tot de mense- i
lijke wezens. Bij alle gewervelde dieren treedt deze
reactie ook op. Men veronderstelt, dat de afstoting J
veroorzaakt wordt door één of andere onverenig-
baarheid tussen de donor en degene die het weefsel 1
ontvangt, „gastheer" genoemd. Er vormen zich bij de l
gasthee. tegenstoffen, die trachten het aangebrachte
transplantaat te vernietigen want het blijkt dat,
wanneer men voor de tweede maal van een zelfde t
donor aan een zelfde patiënt weefsel geeft, er eerder j
een afstoting ontstaat Er waren reeds tegenstoffen
gevormd tegen het weefsel van de donor.
Allerlei proeven zijn en worden er gedaan om te
trachten de reactie van de gastheer tot een minimum
te beperken met meer en minder goede resultaten.
Transplantatie van weefsels opent een weg om vele
levens te redden, patiënten weer valide te maken,
onoogelijke verminkingen te verbeteren, enz. Wan
neer het probleem der tegenstoffen eenmaal zal zijn
opgelost, zal het wellicht in de toekomst mogelijk i
zijn grotere en ingrijpender transplantaties te ver- j j
richten van diverse belangrijke organen.
Evenals een „bloedbank", waar men over bloed be- j
schikt van diverse bloedgroepen, zal er een weefsel-
bank moeten komen, zoals die nu reeds bestaat voor
het hoornvlies van het oog. Vóór alles zal dan het
publiek moeten worden opgevoed, opdat men de
noodzaak van het in voorraad hebben van homotrans- J
plantaten leert inzien. Of het even gemakkelijk (ik J
r ter beschikking
