SINGER
MODERNE ZIGZAGS VAN
12% tot 20% GOEDKOPER
ÏVolkstuinders hebben een vakantie
van enkele maanden
19.75
ar
Profiteer van de FANTASTISCHE zomeractie
Hoe het Elisabeth-gasthuis en
-hofje tot stand kwamen
LEZERS SCHRIJVEN ONS
fIKI.fWF IRTDSdlF COURANT
3
VRIJDAG 4 AUGUSTUS 1961
Ian it
taken,
■t tra-
ijven
PW*
moge
irukt!
d dan
I dui-I
oof in
eding,
abank
Ipoort
e weg
nszelI
nken
Wereldberoemde
voor veel lagere prijs
Doe nu uw voordeel en koop direct. De geweldige vraag naar
Singer zigzags over de hele wereld maakt deze fantastische aanbieding
mogelijk. Nü moet u toch absoluut een Singer zigzag machine aan
schaffen! Het oudste merk (HO jaar), dat reeds meer dan 110 miljoen
machines aan de wereld heeft geleverd. Superieur In kwaliteit en
service! De betaling kunt u desgewenst via het gemakkelijke Singer
betalingssysteem regelen. Winkel en agentschappen In elke plaats.
Zij lichten u ook gaarne in over de waarde van uw verouderde machine.
Naam:
Adres:
UU Woonplaats:
Meer dan 110 miljoen machines in 110 jaar!
n Rust naast rumoerige stad
tste
:htV7lST U, dat Leiden een uitwijkmogelijkheid heeft voor flatbewoners,
iT7irr van na*uur houden? Het is een gebied achter de Kooi. Van
elfllme* Zijl tot aan de gasfabriek, achter de Willem de Zwijgerlaan, ligt het
t me*rre'n van ve^e v°lkstuinders, die gebruikmaken van hun landjes door er
o^aVoente en aardappelen te verbouwen, 's Zaterdags behoeven zij geen
Kssub^oeketje bloemen op de markt of in een winkel te kopen zij halen ze
n VnU^4 tuin. Hun eigen tuin, die weliswaar niet aan hun woning grenst,
e subèiaar die toch gemakkelijk en snel te bereiken is. Dat laatste is ook wel
^^jjiodig, aangezien ze bijna allen dagelijks de werkzaamheden op het terrein
m-raadn hun vrije tijd verrichten. Het probleem: „hoe besteed ik mijn vrije za-
®tel1erdag?" bestaat voor hen dan ook niet
HERENPANTALONS
n moderne, veel gevraagde kleu-
;n grijs; ódk in groen en beige
coteltf. Kreukherstellend, was-
baar, krimpen niet, plooihoudend.
Normaal 29.75
NU,
ALLE MATEN
iier, pioomouaena.
ROTTERDAM:
Korte Hoogstraat 11 Meent hl:. GomJ«-
i ia gel Katendr. Lagedijk hk. Dorpsweg
West-Kruiskade 35
Zij houden van tuinieren hetgeen
blijkt uit de vaak bijzonder goed onder
houden grasgazonnetjes, omgeven door
kleurige bloemen. Zij verbouwen graag
aardappelen en groenten het is te mer-
aan het feit. dat hun sla-, andijvie-,
kool- en andere groentebedden er fris en
gezond uitzien. Velen staan 's morgens
n zes uur op om „naar de tuin" te
gaan. anderen gaan er in de zomermaan
wonen om maar zo dicht mogelijk
bij hun kweekprodukten te zijn.
Zo komt het ook, dat op het uitge
strekte terrein van de volkstuinders
huisjes staan. Van kleine bergschuurtjes
vare droompaleisjes. Smalle padeD
doorkruisen het terrein, dat van mei tot
september lijkt op een groot, gemoede
en vooral bloemrijk dorp
Ten
ras
Als het mooi weer is, zitten de
bewoners van de zomerhuisjes op hun
„terras". Zij bevinden zich op slechts
enkele meters afstand van de hoge flats,
rondom hen is het rustig en kleur
rijk. Zij drinken hun kopje koffie of thee
luisteren een beetje naar het gejoel
in de kinderen, die genieten.
Moeder kan haar zorgen over Pietje
die alleen op straat speelt, even verge
ten. De enkele fietser in de lanen van
het volkstuincomplex zal haar kleine
jongen geen schade berokkenen. Ep
Pietje zelf kan ravotten zoveel hij wil
als hij maar zorgt de tuinen van de an
dere bewoners niet te vernielen.
's Avonds, als moeder Pietje, rozig
en gezond na een hele dag in de bui
tenlucht, in bed heeft gestopt, gaat zij
met vader en de grotere kinderen nog
even op het „terras" zitten. Eén voor
één pinkelen de petroleumlichtjes aan
in de kleine huisjes van het dorp. Het
is een romantisch gezicht: de grote
donkere vlakken van de tuinen, een
lichte avondlucht en de vergrote pop
penhuizen met hun kleine gele licht
pitjes. Je hoort de vogels fluiten en
de wind suizelen door de bomen langs
de Zijl. Als het een heel mooie avond
is. geuren bovendien nog de rozen en
De volkstuinders genieten van hun do
mein. Waarom zouden zij ver wegtrek
ken, naar Italië. Frankrijk. Oostenrijk of
Zweden, als zij op slechts enkele kilo
meters van hun woning van een gemak
kelijke vakantie kunnen genieten, die
vele maanden duurt?
De eersten komen al in mei (als het
weer aanlokkelijk is) en blijven tot sep-
Moeder en haar twintigjarige
dochter doppen op het terras
voor het tuinhuisje de bonen,
die vader op zijn stukje grond
heeft gekweekt. De familie
brengt vele dagen door „op de
tuin" en geniet er van de bui
tenlucht. 's Avonds keert men
naar huis terug om, bij gunstig
weer, de volgende dag zo vroeg
mogelijk weer naar hun domein
te gaan.
(Foto N. van der Horst)
tember. Zij laten de voordeur van hun
woning in de Kooi of in een flatgebouw
achter zich dichtvallen, stappen op de
fiets en rijden naar hun tuin. Daar maken
zij de bedden op. leggen was- en eetgerei
klaar en hun vakantie is begonnen.
De kinderen, niet gewend aan de rust
hun omgeving na de drukte van de
straten in de stad, dartelen door de lanen
spelen er hun spel, niet gestoord door
vermaningen van haastige voorbijganger»
het warschuwcnd tikken van moeders
op de ramen, om van het langsrazend»
verkeer maar niet eens te spreken. Soms,
als de school uit en vaders werk afge
lopen is, helpen zij bij het verzorgen vaD
de groenten in de tuin.
Voordat moeder het eten gaat koken
op het <buta) gasstel wordt de maaltijd
de dag uit de tuin gehaald. De eno
dag bietjes, een andere spercieboontjes
net waar men zin in heeft. De op
brengst is immers groot genoeg!
Een- of tweemaal per week gaat moe
der naar huis om de grote was te doen.
Zij neemt boodschappen mee voor enkele
dagen en keert de stad dan weer voor
een poosje de rug toe. Hoewel de woon
ruimte thuis groter is dan „op de tuin"
zou zu toch niet graag haar vakantie
huisje missen. Het is behelpen, maar dat
moet men ook wanneer men een zomer
huisje aan zee of in de mooie streken
van Overijssel en Gelderland huurt. Nu
spaart men reis- en verblijfkosten uit en
kan men een draagbare radio kopen
(voor als het regent) of een gemakkelijke
ligstoel (voor als de zon schijnt).
Zo bivakkeren zü de hele zomer aan
de rand van de grote, drukke stad. Zij
genieten van de rust, de bloemen, het tul
nieren en doen er gezondheid op voor de
Dat laatste doen ook degenen, die
bijna elke dag heen en weer gaan, van
hun huis naar de tuin. Zij hebben geen
slaapgelegenheid in hun zomerhuisje,
maar zodra de weerberichten gunstig
luiden, gaan zij erheen. Een kookgele
genheid is er altijd en na een dag in
de buitenlucht zijn de vitamientjes in
hun lichaam aanmerkelijk groter in
aantal dan voor hun aankomst in de
tuin.
Er *Un mensen, die deze manier van
vakantie houden al zeven jaar volgen
er z(jn er ook die tien jaren lang 's zomers
in de kleine droompaleisjes wonen. Hoe
zij het ook doen, het bevalt hen best. Wi)
kunnen ons dat heel goed voorstellen en,
eerlijk gezegd, wij waren zelfs een beetje
jaloers op hen, die op deze wijze hun
vakantie kunnen doorbrengen net zo
lang als zjj zelf wensen! Het dorp van de
volkstuinders, met zijn dieprode dahlia's
en helgele zonnebloemen, met zijn lanen
i die naar bloemen heten en huisjes die
schijnbaar kriskras door het terrein
staan, heeft ons vakantiehart gestolen
Terug naar oorspronkelijke bestemming
Dank zij een gewonnen proces
heeft Leiden nu nog het hofje
aan de Oude Vest
UHEBT van dc week kunnen lezen, dat het St. Elisabcthshof en het Hof
van Zessen aan de Oude Vest niet het slachtoffer behoeven te wor
den van het wegenschema. Dit schema is van zijn ontstaan af als richtlijn
bedoeld geweest en niet als een tot in de finesses aanvaard plan. Er kan
nog van alles aan veranderen. Dat zal inmiddels wel gebeurd zijn, want
B. en W. hebben de raad al meegedeeld, dat het nieuwe ontwerp van dit
schema hem over enige tijd zal worden voorgelegd.
Maandag moet de raad zich dus uit
spreken over een overdracht van de beide
hofjes aan de Stichting tot behartiging
van de belangen van minder valide en
verzorging behoevende Bejaarden. Dat
zal een principebesluit worden, want
B. en W. achten het niet verantwoord een
definitieve beslissing hierover te nemen
zolang niet vaststaat of de plannen In
derdaad verwezenlijkt kunnen worden.
TT ET ST. ELISABETH-GASTHUIS Is
eigenlijk nooit een „gasthuis" geweest
in de Middeleeuwse zin, een zogenaamde
baaierd, waarin zwervers en bedelaars
voor een nacht het hoofd in een grote
zaal bij een open vuur ter ruste konden
leggen. Dergelijke instellingen waren er
reeds in de Leidse bevolkingsconcentra
tie binnen de stadsveste.
Toen Jan Dirc Coenenzoon en Katrijn
Willem Teedenszoen het gasthuis in 1428
stichtten en aan de gemeente Leiden
overdroegen, dachten zij in de eerste
plaats aan een ziekenhuis. Het moest een
„gasthuus zijn voor armer, ellendiger,
sieker vrouwenpersonen". Passanten
de bedelaars en zwervers zouden ge
weerd worden, evenals de proveniers.
Proveniers waren lieden, die zich in
hofjes bij de gasthuizen hadden inge
kocht, hetgeen veelal gewaardeerd en
Het gepleisterde gebouw aan de
Caeciliasbraat was de zieken
zaal en de kapel, waarin de be
hoeftige vrouwen door „maech-
den of weduen" werden ver
pleegd.
aangemoedigd werd, omdat zij voor het
vaste inkomen van het gasthuis zorgden.
varen echter ook vaak een bron van
ruzie en ergernis, omdat zij zich wel be
wust waren van hun positie. Door het
initiatief van Coenenzoon en Teedenszoen
had Leiden zijn eerste echte ziekenhuis
Hiermede is dus wel de mening ge
logenstraft. dat men in de Middeleeuwen
geen oog had voor medische problemen
en de verzorging van zieken. Alleen hield
De geveiwand van het St. Elisa
beth-gasthuis aan de Caectlia-
straat, naar een uit 1584 date
rende tekening.
men er toentertijd op sommige punten
een andere zienswijze op na dan tegen
woordig, hetgeen bij voorbeeld de lepro
zen op schrijnende wjjze aan den UJvo
moesten ondervinden.
Grote stad
TJET PROBLEEM van de zieken en
A hun verzorging ging bovendien In
het begin van de 15e eeuw sterk spre
ken. Leiden begon door dc immigratie
van allerlei handswerkslieden al aardig
het karakter te krijgen van een grote
stad. In de oude stadskern woonden
omstreeks 1400 ongeveer 5000 mensen.
Armen konden zich niet door een ge
neesheer laten behandelen, hetgeen
niet alleen door velen als een zeker
onrecht werd gezien, maar ook met de
toen geldende medische begrippen on
verenigbaar werd geacht. Men denke
maar aan de golven epidemische ziek
ten, die de steden nogal eens teister
den.
HET OORSPRONKELIJKE St Elisa-
beth-gasthuis, de kern, waaromheen
zich later de hofjes hebben geschaard,
lag aan de Caeciliastraat. Het wit-gepleis-
terde gebouw met de elf rondbogige ven
sters. dat men nog kan zien in de ge
noemde straat, was de ziekenzaal en d#
kapel, waarin de behoeftige vrouwen
door „maechden of weduen" werden ver
pleegd. Wat men tegenwoordig ziet, is
het resultaat van de verbouwing na een
huizenruil met het St. Michielsklooster,
want op de afgebeelde gravure ziet men
duidelijk twee gebouwen, die verschillen
In hoogte. Het hoogste gebouwtje ls na-
Het staat een beetje verscholen
tussen wat bomen. „Uit en
thuis" heeft de eigenaar erop
geschilderd. Een kleine gras
matveel bloemen en een klim
mende plant langs een boog
voor het gebouwtje lijkt het
geen romantisch prieeltje? En
zo zijn er meer op het volkstuin
complex achter de Kooi
(Foto N. van der Horst)
Vijfdaagse werkweek voor
de scholen
Met enige verwondering heb ik kennis
genomen van de bezwaren van de zijde
van het onderwijs naar voren gebracht
tegen de invoering van de vijfdaagse
werkweek op de scholen. Door deze in
voering toch zo werd geredeneerd
zal het nodig worden de te behandelen
Hoe Leiden spaarde
In juli werd bü de Leidsche Spaar
bank f2.061.077,15 ingelegd en f 1.947.046,3'J
terugbetaald Het aantal nieuwe boek
jes bedroeg 450 en het aantal afbetaalde
259. Op 6.422 rekeningen van deelnemers
de allhaaldienst wend f 159.253.-5
bijgeschreven. Er werden 1.157 spaar-
busjes ter lediging aangeboden met een
gezamenlijke inhoud van f 34.552,31. Het
tegoed der 48.683 inleggers bedroeg aan
het einde van de maand f 43.451.026.36.
leerstof veel te veel „samen te persen"
als gevolg waarvan de leerlingen dan te
zwaar zouden worden belast. Zo te zien
houdt de gegeven motivering dus hoofd
zakelijk rekening met de belangen der
leerlingen.
Dit wij 'k n'«t uit het oog verliezen,
maar het komt me voor, dat niettemin
op de volgende manier een behoorlijke
oplossing zou kunnen worden gevonden,
waarbij de leerstof van de „halve" zater
dagen dan over eventueel vervangende
„hele" dagen wordt uitgespreid.
1. Allereerst zij opgemerkt, dat school
vakanties nimmer met een zondag aan
vangen, zodat de leerstof der daaraan
voorafgaande zaterdagen reeds normaal
in het rooster is verwerkt en dus niet
voor „uitspreiding" in aanmerking komt.
Dat betreft dan reeds 4 zaterdagen
2. Verder wil ik onderstrepen, dat door
de Instelling van een vijfdaagse werk
week op de scholen de leerlingen „auto
matisch" een grotere mate van recreatie-
mogelijkheid wordt geboden en dat elke
week!
3. Daardoor zal de tegenwoordige
herfst-vakantie van 3 dagen geheel n
bodig worden. 'De motivering is
komen te vervallen).
4. Voorts kunnen dc tegenwoordige
Kerst- en Paas-vakanties gevoegelijk met
3 dagen worden verminderd, terwijl de
Zomcr-vakanties in dit verband met 2
weken zouden kunnen worden bekort.
Als gevolg van dc hier geschetste maat
regelen zal het met het „samen persen'"
van de leerstof door het wegvallen var
nog enkele resterende (halve) zaterdagen
heus niet zo'n vaart lopen en zeker niet
tot een „overbelasting" van de leerlingen
behoeven te leiden, wanneer tot in
ring der vijfdaagse werkweek vooi
scholen wordt overgedaan.
Voorschoten CH. VISSER
Helpt helpen
Zaterdag trekt het bloemencorso door
Leiden. Dezelfde dag wordt gecollec
teerd ten bate van het zwakke en ner
veuze kind. Om veel kinderen te kunnen
helpen, is veel geld nodig. Daarom: geef
met gulle hand.
Als u actief wilt meehelpen, heel
graag. Kom dan even een collectebus
afhalen vrijdagavond of zaterdag in De
kleine Burcht aan de Nieuwe Rijn te
genover het stadhuis.
Denk aan het zwakke kind der Leidsche
Buitenschool.
BESTUUR OUDERVERENIGING
LEIDSCHE BUITENSCHOOL
Puzzel pront inenten
1. D. A. Perfors, Molenstraat 45.
Sassenheim; 2. Jaap van der Plas.
Fazantstraat 4, Katwijk aan Zee;
3. mevrouw A. Voorbij. Leidsewcg
429, Voorschoten.
melijk de kapel. Bij de verbouwing (reeds
in 1584 een feit) is het geheel onder een
kap gebracht, functioneel Juist, omdat
ziekenzaal en kapel een geheel vormden.
De zieken konden dus vanaf hun houten
kribben op het altaar kijken.
WIET BEGINSEL in de statuten, dat
men geen proveniers zou opnemen,
liet men in de loop van dc 15e eeuw
gedwongen door geldnood toch maar lot,
Met acties van welgestelde Leidse inge
zetenen trachtte men aanvankelijk het
gasthuis financieel nog drijvende te hou
den, maar omstreeks 1470 liet men de
eerste proveniers toe. Het had wel wat
voeten in de aarde, want hoewel dc pas
toor van de Vrouwenkerk zich uit alle
macht verzette, mochten Covert Janszoen
en zijn vrouw Aechte Jansdochter na een
gerechtelijke procedure een huisje be
trekken bij het gasthuis. Er kwamen
meer schapen over de dam en dank zij
het gewonnen proces van Govert Jans
zoen hebben we dus nu het oude hofje
aan de Oude Vest, vervallen weliswaar
maar wellicht een goede toekomst tege
moet gaand.
Hof van Zessen
het Hot
huisjes, tast de Leidcnaar dr. M. van
Dongen, die er een studie aan wijdde, in
het duister. Bij zijn historisch onderzoek
heeft hu geen verband kunnen leggen
tussen het gasthuis en het rijtje van zes,
dat haaks op de Oude Vest staat Tot
voor enkele jaren waren de beide hof Jet
celfs gescheiden. Daar dc tussenliggende
bouw op instorten stond, heeft men een
gedeelte afgebroken, zodat men thans
vrijelijk van het ene hof in het andere
kan lopen.
Architectonisch cn kunstzinnig Is er
ook geen enkel verband te bespeuren.
Integendeel, als het Hof van Zessen ge
restaureerd is, dan nog zal het ongunstig
afsteken tegen het levendige St. Elisa-
öethshofje. De Stichting heeft dit echter
voorzien cn zal de beide hofjes weer gaan
scheiden door een opbouw
Als men in het St. Elisabethshof staat,
botst het gezicht tegen een lelijke schut
ting. De schutting dateert uit de tijd, dat
de voormalige ziekenzaal nog gebruikt
werd als kleuterschool en men ln dc tuin
van het Elisabethshofje een speelplaats
had afgeschoten. Het geheel zal echter
aanmerkelijk opfleuren, als deze schut
ting verdwenen is.
Verval
Het St. Elisabeth-gasthuis is ten
slotte na een bloeiperiode in dc 18e
eeuw verarmd en in verval geraakt. In
de 18e eeuw moet men ook gestaakt
zijn met de ziekenverpleging. Allengs
verdwenen ook de bewoners van het
hofje. Op het ogenblik wonen nog en
kele bejaarden en enkele kunstenaars
In de huisjes, die men zelf nog enlgs-
ïins bewoonbaar heeft kunnen maken.
Ook een gedeelte van het regenten-
gebouw, dat tussen de beide hofjes Is
gelegen, Ls nog in gebruik als werk
en kantoorruimte.
Dr. Van Dongen, dc promotor van de
Stichting, schreef in 1959 korte tijd na de
oprichting van de Stichting:
,Jan Dirc Coenenzoen en s{jn wijf Ka-
tfijn Willem Teedenszoen" wilden de
welvaart ten goede doen komen ook aan
hen. die er niet onmiddellijk van konden
profiteren: de arme zieken. De tijd ran
nu kent gelijke problemen, hoewel de
welvaart van die periode niet in de scha-
duw kan staan ran de hoogconjunctuur,
waarin ieder van ons kan delen, met uit
zondering ran de chronische zieken en
bejaarden. Het verbeteren van hun lot,
hun gezinsverpleging te garanderen, zo
dat het oude invalide gezinslid niet ran
zijn partner behoeft tc scheiden, dat ls
her doel ran een sinds kort bestaande
stichting.
Het redden ran een historisch monu
ment door het een bestemming te geren
die met de oorspronkelijke in overeen
stemming is is er mooier combinatie
denkbaar
