De aanvang van de Spaanse burgeroorlog
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
door
G. PUCHINGER
„Wij hadden strenge instructies gekregen geen gevangenen te maken en
alle communisten te onthoofden".
Een soldaat uit het Franco-leger tot een journalist, 27 juli 1936.
„In de buik schieten. De regering wil geen geu onden of gevangenen".
Telegram van minister-president Manuel Azana aan de politie-commandant
Vie jas, uaar in januari 1933 opstand was uitgebroken.
niljoen
Hoe w
WIE de gebeurtenissen uit de maand juli van het jaar 1936 beziet, moet onwillekeurig
terugdenken aan een uitdrukking in het Boek der Openbaring van Johannes, waarin
geschreven wordt hoe het ene wee het vorige snel opvolgt.
De eerste helft van het jaar 1936 ging zwaar aan de verovering van Abessynië door Italië. Op
maandag 6 juh besloot de Coördinatiecommissie van de Volkenbond te Genève de economische
aancties tegen Italië per 15 juli op te heffen. Dit betekende een morele nederlaag van de
Volkenbond en de gehele beschaafde wereld, maar één lichtpunt daagde: het bloedvergieten zou
•en einde nemen.
uit: op donderdag
16 juli. Drie jaar duurde deze
strijd, die Europa aan de rand
van een wereldoorlog bracht.
Spanje werd het voorland. het
oefenterrein voor dc Tweede We
reldoorlog. Miljoenen hebben el
kaar In Spanje bestreden. ver
moord, gemarteld, beroofd en
•el vernietigd. Meer dan een
i Spanjaarden sneuvelden.
was dit mogelijk in een
land dat een eeuwenoude bejeha-
ving achter zich had?.
Zonder orde
Op 10 december 1931 werd Don
Nlcrt Alcala Zamora y Torren
(MOT 1MB) met 362 van de 410
stemmen in de Cortes (het Spaanse
parlement) tot eerste president van
de nieuwe Spaanse republiek ge
kozen. Hij belastte Manuel Azana
18801940) met de formatie van
het eerste republikeinse kabinet.
Binnen een maand na het uitroe-
Kcn van dc republiek brandden in
et rooms-katholieke Spanje de
kloosters en de kerken. Azana
stond toe dat de politie de plun
deraars en brandstichters ooglui
kend liet begaan. Kardinaal Se-
gura y Saenz protesteerde plech
tig tegen deze houding van de
nieuwe overheid, maar Azana be
riep zich op de „begrijpelijke"
verbittering tegen de fouten dor
Kerk.
Deze terreur mag een symbool
heten van de Spaanse republiek,
die ook in politicis nimmer tot
rust kwam. Sinds december 1931
tot het uitbreken van de burger
oorlog in juli 1936 heeft Spanje 28
kabinetten en 80 ministers ge
kend. En wie er ook minister-pre
sident was. Azana, Lcrroux, Bar
rios. Samper of anderen, nimmer
konden zij regeren dan onder de
druk van steeds dreigende bur
geroorlogen. In oktober 1934 vond
reeds een korte burgeroorlog
plaats, waarbij generaal Franco
streed tegen Azana, Largo Cabal-
lero en Companys. Het was als
EMANUEL AZANA
dat hij die omstandigheden zelf
had veroorzaakt. Nauwelijks en
kele weken aan het bewind, of de
spanningen explodeerden tot een
der grootste drama's die Europa
gekend heeft.
lijkhcid zou worden in eenü
joenenkrljg.
Nu eens won rechts, dan weer
llnka de verkiezingen, maar nie
mand geloofde in de eerlijkheid
der verkiezingen.
Op 1 Januari 1936 ontbond de
gematigde maar autocratische pre
sident Zamora de Cortes. Daar
mee brak een conflict uit tussen
6resident en parlement, welke
iatste het beleid van de presi
dent veroordeelde met 238 tegen
5 stemmen. Op 7 april trad Za
mora af Men plunderde zijn wo
ning. stal het manuscript zijner
politieke mémoires. en ook dit
werd oogluikend door de politie
toegestaan Begin Juli 1936 verliet
Zamora het land om er nimmer
meer terug te keren. In Parijs
sleet hij Jaren van armoede, om
op 18 februari 1949 in Buenos
Aires als een vergeten figuur te
sterven.
Emanuel Azana
Op 10 mei 1936 koos de Cortes
met 754 van de 864 stemmen pre
mier Azana tot nieuwe president.
Azana was de enige kandidaat
van het ook in Spanje gevormde
Volksfront, een linkse concentra
tie van politieke krachten. En zo
nam een extreem getinte Span
jaard. zowel wetenschapsman als
politiek geïnteresseerd. kunste
naar én revolutionair, zijn intrek
in het voormalige koninklijk pa
lels.
Hij was afkomstig uit armelijk
milieu, verloor vroeg zijn ouders,
was zwijgzaam en somber en
kende de bitterheden des levens.
In één zijner boekwerken schreef
hij eens: ..Tegenover geen enkele
zorg. tegenover geen enkele
smart van onze tijd sta ik
vreemd; sterker nog: ik *11 er
niet vreemd tegenover staan."
De man die als premier en
president kerken en kloosters bet
plunderen, ontving zijn eerste on
derricht in bet College der Augus
tijnen. in een dorpje. El Esco-
rlaL vlak bu Madrid. Hij ontwik
kelde zich tot een fijnzinnig lite
rator met wijsgerige inslag, en
wist zijn jeugdherinneringen vast
te leggen in zijn boek „De Tuin
der Monniken'. Hij studeerde
Voorspel
Nadat de liberalen er in Spanje
niet in geslaagd waren orde en
recht te verzekeren, noch bij
machte waren geweest het onder
wijs te verbeteren en rechtvaar
dige sociale toestanden te schep
pen, hadden socialisme en fascis
me zich een weg gebaand naar
dc volksmassa. Maar noch do
Kracht van het marxisme noch
die van het fascisme veroorzaak
te de burgeroorlog, zij vormden
slechts de kernen der strijdende
partijen. Men bestreed aan beide
kanten niet allereerst de anarchie
die dreigde wanneer een der te
genstanders zou winnen, maar
voornamebjk de anarchie die
reeds tientallen van Jaren in
Spanje bestond en waaraan geen
enkele partij een einde had weten
la makes.
Azana's
Casares Qnlroga
kiczing van Azana tot president,
minister-president geworden. On
der hem vond een terreur en
rechtsonzekerheid plaats in Span
je die het vervolg was van wat
spanje reeds jarenlang te zien
bood. In Juni 1936 waagde men
zich in Spanje niet meer op de
buitenwegen met een auto. omdat
men door gewapende burgers ge
dwongen werd te stoppen en de
auto in beslag werd genomen. In
Madrid vonden gedurig bomaan
slagen plaats: in de Cortesverga-
i leven niet zeker.
rechten en werd advocaat. De po
litiek vormde hem tot overtuigd
republikein, die onder de repu
bliek zowel minister-president als
gevangene was.
Bij zijn ambtsaanvaarding als
president sprak hij' „Ik was
steeds karig met mijn woorden,
thans ben Ik Inderdaad een perto-
die slch niet door de extremisten
sal laten omverlopen, van welke
iljda se ook komen Thans seg Ik
niets meer en klem mijn lippen
°PAls iedere revolutionair die ein
delijk regeren moet. poogde ook
hijhet middenpad (te bewandelen,
maar de omstandigheden w-ren
hem wel bijzonder ongenegen, en
daarbij kan worden opgemaxkt
lijken s
Alom bi Spanje heerste de poli
tieke moord. Overal werden fas
cisten gearresteerd, mishandeld,
gedood. De fascisten op hun beurt
bedreigden hun tegenstanders. De
conservatieve burgerij was voor
beide richtingen bevreesd. Over
vallen van radiostations en rege
ringsgebouwen waren aan de or
de van de dag. Alom was de
anarchie de enige zekerheid des
lands.
Calvo Sotelo
Op 12 Juli 1936 protesteerde de
monarchistische leider Calvo So
telo tegen deze afgrijselijke toe
stand en gaf in een rede in de
Cortes een overzicht van de poli
tieke misdaden die in de afgelo
pen weken gepleegd waren. Daar
na wendde hij zich zeer persoon
lijk tot de minister-president Ca
sares Qolrogs met de woorden:
JVfoopf gij, heer minister
president, uw verantwoorde
lijkheid overwegen. Laat uw
gedachten gaan over de ge
schiedenis van deze laatste
vijfentwintig jaren en gij nilt
die sfeer van bloed en ellende
aanschouwen waarin het beeld
van twee personen gehuld
gaat die de hoofdrol speelden
m de tragedie van twee lan
den: Rusland en Hongarije.
Ik bedoel Kerenskg en Karo-
Igi. Kerenski tras een wegbe
reider zonder het t* weten;
Lont
gen
De Spaanse regering heette
thans te zullen optreden tegen
terreur, maar de fascisten eisten
verbod van de communistische
partij, en de communisten wens
ten evenzo een verbod van de
fascistische groeperingen. Overal
In Spanje braken botsingen en
stakingen uit. Op de begrafenis
van Sotelo was de delegatie van
het parlement wel gedwongen
weer in de auto's terug te keren,
alvorens het kerkhof te betreden,
vanwege de dreigende houding
van het publiek. Men bracht de
fascistengroet en riep: „Weg met
de Cortes!" Na de bijzetting
vond een schietpartij plaats, en
tientallen personen werden gear
resteerd. Men besloot het parle
ment voor een week met reces
te zenden, en de staat van beleg
Karolyi verried welbewust ge
heel een duizendjarige bescha
ving. Uwe excellentie zal niet
de rol spelen van een Keren-
sky, want u ontbreekt niet het
inzicht in de toestand. U geeft
zich zeer wel rekenschap van
wat u zegt, van wat ver
zwijgt en van wat denkt
Geve Goddat Uwe Excellen
tie nooit reden mag hebben
zich met Karolyi te vergelij
ken.
Helaas beantwoordde Quiroga
deze ernstige waarschuwing met
een felle persoonlijke aanval op
Sotelo. waarbij hij hem dreigde....
Onmiddellijk hernam Sotelo het
woord en sprak opnieuw zeer
persoonlijk tot Quiroga:
,Jk heb brede schouders,
heer Casares Quiroga. Uwe
Excellentie is een man die
wel zeer gemakkelijk over
gaat tot dreigende gebaren en
woorden. In het geheel heb ik
u nu drie of pier keren horen
spreken; drie of vier keren
heb ik uw woorden horen
klinken vanaf die blauwe mi-
nistersbank en nooit ontbrak
er de toon van dreiging aan.
Welnu, heer Casares Quiroga,
ik neem goede nota van deze
dreigementen, door Uwe Ex
cellentie uitgesproken. Mijn
schouders zijn breed. Ik aan
vaard alle verantwoordelijk
heid voor de daden die ik
voor het welzijn van het va
derland heb verricht. Ik ont
trek mij aan niets. Ik geef u
hetzelfde antwoord dat Sint
Dominicus eens richtte tot de
koning van Castilië: .Jleer,
gij kunt mij het leven bene
men. maar meer kunt gij niet
doen." Beter is het met ere te
sterven, dan in schande voort
te leven."
Toen Sotelo was uitgesproken,
riep de vrouwelijke communisti
sche afgevaardigde Dolores Ibar-
ruru. bijgenaamd „La Passiona-
ria": „Die man heeft zijn laat
ste woord gesproken!"
Die zelfde nacht stopte een po-
litie-auto tegen drie uur in de
morgen bij het huis van Sotelo,
met twintig leden van de staats
politie. Men dwong Sotelo in de
auto mede te gaan. Met dolken
werd hij afgeslacht; men gaf zijn
lijk bil een kerkhof af. waar
schuwde de monniken, hun zeg
gende dat het een lijk van een
zwerver was. De geestelijken
waarschuwden de autoriteiten.
in Spanje te verlengen.
Sebastian rouwdiensten gehou
den voor Sotelo. Na afloop von
den fascistische optochten plaats,
die door linkse partijgangers be
schoten werden. Bladen gaven
sensationele berichten over de
moord en de algemene toestand
in Spanje, met als gevolg dat de
regering deze bladen verbood,
hetgeen weer nieuwe spanningen
en opstootjes ten gevolge had.
Overal vonden huiszoekingen en
arrestaties plaats.
De leden van de Cortes beslo
ten dat alle leden bij het binnen
treden van het parlementsgebouw
op wapens gefouilleerd zouden
worden; iedere fractie door een
daartoe aangewezen oud-lid van
de fractie.
De regering arresteerde, maar
had geen gezag. De politie was
niet meer te onderscheiden van
de militie der diverse partijen.
En inmiddels deelde de regering
in het geheim wapens uit aan
haar partijgenoten!
Opstand
In die zee van geruchten en on
heilen dook het bericht op. dat
een georganiseerde revolutie van
de generaals Franco, Mola en De
Llano was uitgebroken, welke
zich tegen de regering verhief,
omdat deze geweigerd had te luis
teren naar de ernstige waar
schuwingen der generaals: nu ein
delijk orde op zaken te stellen.
Met het bekendmaken van de
opstand publiceerde het kabinet
echter, dat het de situatie weer
meester was: de aanslag op de
staat was verijdeld! Maar inmid
dels waren de regeringstroepen
in hevig gevecht met de opstan
delingen. Van stonde ai aan dat
de opstand uitgebroken was von
den oombardementen plaats. De
vloot bleef aanvankelijk trouw
aan de regering, het leger en de
luchtmacht volgden voor een deel
de generaals. Op zaterdagmiddag
18 juli berichtte generaal Franco
in het openbaar aan de regering.
„Bij het aanvaarden van
mijn nieuwe functies richt ik
tot U een krachtig protest te
gen het niet te qualificeren
gedrag der Regering, die haar
vliegers heeft opgedragen de
bevolking in het binnenland
te bombarderen, zodat onder
de vrouwen en kinderen on
schuldige slachtoffers zijn ge
vallen. De Spaanse Herstelbe
weging zal binnenkort een
volkomen zege behalen, en
dan zullen wij u over uw ge
drag ter verantwoording roe
pen. De kracht waarmede wij
zullen optreden, zal van uw
gedrag afhangen. Wij nodigen
u met nadruk uit het onnodige
bloedvergieten te doen ophou
den."
Deze moord wai de lont In het
Spaanse kruitvat! Heel Spanje
was verbijsterd dat dit mogelijk
was! De voorzitter van de Cor
tes. oud-premier Martines Bar
rios. verklaarde aan de pers:
„De toestand Is thans van een
zodanige ernst, dst het onmoge
lijk to te voorzien wat er zal ge
beuren. Deze moord bewijst, dat
zekere staatsinstellingen niet
meer functioneren zoals zou be
horen. Wanneer officiële functio
narissen aldus handelen, zal imÊm
gens drie kabinetten: Quiroga
trad af; Barrios vormde zijn ka
binet. maar maakte nog diezelf
de dag plaats voor het kabinet
van de links republikeinse Glral.
Het kabinet-Giral publiceerde de
volgende proclamatie:
,J)e vorming van het minls-
terie-Giral betekent een dui
delijk naar voren brengen van
de strijd tegen het fascisme.
Giral heeft het minister-presi
dentschap op zich genomen,
terwijl de ministers van het
vorige kabinet hun portefeuil
les behouden met als enige
wijziging dat generaal Pozas
Binnenlandse Zaken neemt
De partijen, die het Volks
front vormen, herhalen hun
aanhankelijkheid jegens de Re
gering. De regering zal voort
gaan het volk te bewapenen.
De arbeidersmilities zullen met
de trouwe troepen samenwer
ken ter verplettering van de
opstand.... In alle steden moet
het volk zich zonder dralen
organiseren, opdat de republi
keinse en arbeiderskrachten
een nauwe offensieve aaneen
sluiting tot stand kunnen bren-
Ëen tegen de opstandelingen,
'c nodige wapenen zullen hun
worden verstrekt."
Het antwoord van generaal
Franco en de zijnen hierop
radio r
„Terwijl ik het bevel over
het zegevierende vaderlandse
leger te Tetoean op mij neem,
zend ik aan alle loyale gar
nizoenen in Marokko en Span
je mijn geestdriftige groet.
Spanje is gered! De provin
cies Andalusië, Valencia, Val-
ladolid, Burgos, Arragon, de
Canarische eilanden en de Ba
learen hebben zich in geest
drift met ons verenigd.
Slechts Madrid maakt een
uitzondering. Laten zij, die
door onwetendheid nog verre
van ons staan, weten, dat
hun nog slechts weinig tijd
rest om zich bij ons te voe
gen. Hebt vertrouwen! Wij
marcheren op, want het va
derland eist het!"
Wreedheid
Na een week begreep geheel
Europa, dat hier een burgeroorlog
van vreselijk gehalte, en vooral
van vreselijke wreedheid, was
aangevangen, waarin een binnen
landse strijd van tientallen jaren
eindelijk met de wapens zou wor
den beslecht
Marokko was vast in handen van
de opstandelingen, en generaal
Franco liet zoveel mogelijk troe
pen uit Marokko naar Spanje
voeren. Reeds de eerste week van
de opstand deed steeds weer het
gerucht de ronde, dat de beroem
de generaal Mola Madrid was bin
nengedrongen, en het kabinet was
gevlucht.
De burgeroorlog was niet slechts
een strijd van legers, ook de bur
gerij vocht mee, en via de radio
zenders laaide de propaganda
op. President Azana kwam na
een week voor de radio om de
militaire opstand te veroordelen,
het volk moed in te spreken, en
alle verdedigers van de republiek
dank te zeggen. Generaal Mola
riep vooral in het Noorden op tot
verzet tegen het Marxisme, tegen
de Vrijmetselarij en tegen aller
hande internationale organisaties
en invloeden die Spanje in de
loop der jaren geschaad hadden.
Tegen het eind van de maand
waren dc opstandelingen de baas
In Sevilla, Cordoba, Sarragossa,
Burgos, Victoria, Valladolid, Sala
manca, Leon en Caceras.
De regering was echter nog
machtig in Katalonië, in de ste
den Valencia. Alicante, Almeria,
Toledo, Madrid. Guadalajara, Bil
bao en San Sebastian.
Steden vielen in handen van de
opstandelingen- en werden weer
heroverd. Opstandelingen die in
handen van de regeringstroepen
vielen werden op staande voet te
rechtgesteld, en stierven veelal
met op de lippen „Leve Spanje!"
Generaal Franco had voor de
radio de bombardementen der re
geringstroepen afgekeurd, maar
op 22 juli dreigde hij zelf met een
bombardement op Tanger, wan
neer de regering de vloot niet liet
vertrekken. waardoor Franco
meer troepen uit Marokko naar
het vasteland van Spanje zou
kunnen zenden.
In Barcelona, waar de regerings
troepen de baas waren, vonden
ontzettende brandstichtingen en
plunderingen plaats. Zelfs de be
roemde kathedraal Santa Maria
del Mar ging in vlammen op.
Inmiddels scheen alle strijd en
spanning zich toe te spitsen op
de vraag, in wier handen Ma
drid zou blijven of vallen!
De berichten der opstandelin-
5en luidden aanhoudend, dat Ma-
rid zeer binnenkort zou wor
den ingenomen: het Spaanse ka
binet daarentegen berichtte door
de radio: „De ruggegraat van
dc revolutie Is gebroken."
Op maandag 20 juli meldde de
Spaanse regering, dat de mui
ters zich tot 21 juli zouden kun
nen overgeven, zonder gestraft
te worden.
Dinsdagmorgen 21 juli vroeg
zond Radio Sevilla echter een
boodschap van generaal Franco
uit: „Hecht geen geloof aan de
berichten, die omtrent het ver
loop van de militaire opstand
door Radio Madrid worden uit
gezonden. De beweging gaat
voort."
Madrid
En Inmiddels werd Madrid
meer en meer een ingesloten
stad: uit het noorden naderden
de troepen van generaal Mola,
uit het zuiden vorderden de
manschappen van generaal Quei-
po de Llano. komende uit de
richting Sevilla.
In Madrid ging, nadat de mui
terij in de kazernes was neer
geslagen. het leven weer zijn ge
wone gang; het kabinet beval de
winkels te heropenen, en er
stond straf op wanneer men niet
gewoon aan het werk ging. De
radio van Madrid' ging voort te
melden, dat het kabinet weer
overal de toestand meester was.
Maar op 21 juli vonden in Ma
drid ernstige vuurgevechten
plaats, veroorzaakt door Paco's
(fascisten), die vanaf diverse
terrassen schoten losten op leden
van dc volksmilitie. Het Spaan
se kabinet was voortgegaan de
arbeiders van het Volksfront en
vele vrouwen te bewapenen. In
Madrid barstte een felle linkse
Rede van Kennedy: grote psychologische waarde -
Russen zien Duitsers nog als de boemannen van Europa
- Duitse gevaar bestaat niet meer - Oorlog zonder
kernwapens? - De betekenis van Berlijn
HET belangrijkste aspect van
de rede, die de Amerikaan
se president Kennedy dinsdag
avond voor radio en TV heeft
gehouden, is dat van de psycho
logische uitwerking cr van. niet
in de eerste plaats op de men
sen in de vrije wereld, maar
vooral op de volkeren achter
het ijzeren gordijn. Vanzelf
sprekend was de toespraak
rechtstreeks gericht tot het
de maatregelen, die de re
gering te Washington zal nemen
om aan de dreigementen van
Chrocsjtsjef het hoofd te kunnen
bieden. Maar over de hoofden
van de Amerikanen heen sprak
hij tot de gehele wereld, tot
Chroesjtsjef en de andere lei
ders in het Kremlin, maar ook
tot het Russische volk, dat in
de waan is gebracht. dat de
Verenigde Staten zich voorbe
reiden op een oorlog tegen de
Sowjetunie en daarbij de Ber-
lljnse crisis als exenns willen
gebruiken. De mensen in de
Sowjetunie zijn volgens diploma
ten in Moskou, die nog kort ge
leden een reis door delen van
het Sowjetrijk gemaakt hebben,
somber gestemd en vrezen, dat
een botsing niet zal kunnen uit
blijven. Het is daarom van zulk
een groot belang, dat Kennedy
heeft gesproken, zoals hij het ge
ling), Medina en Infantado wer
den geconfisceerd.
Inmiddels kondigde generaal
Franco de inname van Madrid
aan, en generaal De Llano las
voor Radio Sevilla de volgende
boodschap voor: „Ik hoop bin
nenkort te kunnen mededelen,
dat mijn troepen Madrid binnen
gerukt zijn. Het leger van gene
raal Mola bevindt zich bijna in
het zicht der stad. Gistermiddag
zijn twee nieuwe legerafdelingen
opgemarcheerd. De eerste wordt
gevormd door militairen van het
vreemdelingenlegioen, terwijl de
tweede uit geregelde troepen be
staat".
Terwijl door de regeringsgetrou
wen rondom Madrid loopgraven
werden aangelegd, en de stad
zich op een zwaar beleg voorbe
reidde, dreigde generaal De Llano
dat de troepen van generaal Mola
de water- en electriciteitsvoor-
ziening van Madrid zouden afsnij
den. Men begreep, dat de inname
cn verdediging van Madrid een
zaak van langere termijn zou zijn.
De Amerikaanse journalist Knic
kerbocker die in Spanje vertoefde,
meldde: „Het beleg van Madrid
zal nog enkele weken duren". Hij
kon toen nog niet voorzien dat het
verschrikkelijke beleg van Madrid
niet enkele weken, maar enkele
jaren zou duren!
Vastberadenheid
Binnen nog geen twee weken
telde de burgeroorlog 19.000 doden,
waarvan er 3000 in de gevechten
te Barcelona vielen. Intense
wreedheden en perversiteiten deed
men van beide zijden de gevange
nen aan. De godsdienstige onver
draagzaamheid van vroeger eeu
wen had nu volop plaats gemaakt
voor politieke onverdraagzaam
heid. Militair hielden de krachten
elkaar qua inspanning en resul
taat die eerste weken volkomen
in evenwicht.
Van beide kanten maakten de
politieke leiders zich op om de
strijd nimmer op te geven.
In een interview verklaarde de
Spaanse minister-president Giral
op 25 juli:
„Een vreselijke strijd woedt
op het ogenblik tussen de
krachten van de democratie
en die van het fascisme. De
reactie van de uitslag, waar
over de regering niet de min
ste twijfel koestert, zal zich
ten slotte voelbaar maken tot
ver over de grenzen van
SpanjeDe regering was
het slachtoffer van militaire
krachten van SpanjeDit is
de grootste en meest uitgebrei
de revolutie, welke Spanje
ooit gekend heeft, en de gevol
gen ervan zullen van zoveel
gewicht voor de historie van
Svanje zijn, als dit land nog
niet heeft meegemaaktHet
zal een gevecht tot het bittere
einde zijn, en die het ver
liest
irkomex. Ast duidelijk. Via radio Sevilla publi- prachtig* Rembrandtverzame-
toenmaals voorbestemd was om
premier te worden van Spanje,
wanneer de opstandelingen zouden
overwinnen, hetgeen bijna zeker
het geval was geweest, wanneer
hij niet op 3 juni 1937 gesneuveld
was. Generaal Mola had ver
klaard: „De opstand kan niet
meer worden onderdrukt. Spanje
wil zichzelf bevrijden. Het ver
trouwen van het volk in dc mili
tairen waarborgt het slagen".
Het Spaanse kabinet, de Marxis
ten en allen die tegenover het fas
cisme stonden, waren van plan de
strijd zonder einde te aanvaarden.
Dat bleek nog eens uit een verkla
ring van Francisco Largo Cabal-
lero (18691946», de leider der
Spaanse Marxisten, die men in
die dagen wel de ongekroonde ko
ning der Spaanse arbeiders noem
de, ofwel de Spaanse Lenin, die
op 4 september 1936 minister-pre
sident van Spanje zou worden. In
een interview verklaarde hij in
eind juli 1936 over de burgeroor
log: „U vraagt mij, of wij zul
len overwinnen? Jawel, wij zullen
overwinnen. En ditmaal voor eens
cn voor altijd. Het Spaanse volk
zal eindelijk met al zijn vijanden
afrekenen. De Volksfrontregering
en alle andere linkse regeringen
waren veel te toegeeflijk en te li
beraal. Onze tegenstanders zijn
liberaal noch medelijdend. Overal
in het Zuiden, waar het tot nog
toe dc Marokkaanse troepen van
Franco gelukte, steden cn dorpen
te bezetten, werden de leiders van
het Volksfront neergeschoten en
hun huizen vernield".
Een vastberadenheid zonder
einde zou de Spaanse burgeroor
log kenmerkenl
daan heeft en dat hij de man- Wel bestaat de mogelijkheid,
nen in het Kremlin geen muni- dat de Amerikanen in Navover-
tie heeft verschaft, waarmee hij band kernwapens naar West-
zelf later ondervunr genomen Duitsland brengen, waar zij zelf
zou kunnen worden. De verant- de zeggenschap over houden,
woordelijkheid voor de huidige Wat Chroesjtsjef bedoelt te zeg-
gespannen internationale sltua- gen. kan dus niet gebeuren: de
tie wordt in deze toespraak zo Westduitsers kunnen nooit een
duidelijk op de schouders van aanvalsoorlog met kernwapens
Chroesjtsjef gelegd, dat ook beginnen om eenzijdig de her
maar dc geringste bewering, als eniglng van hun land af te dwin-
zou Kennedy op een oorlog uit gen. Daar komt nog bij, dat het
zijn, zonder meer belachelijk helemaal niet vaststaat, dat
wordt. eventuele oorlog ook beslist
Belanariik oorlog met kernwapens zal zijn.
In de tweede wereldoorlog wer-
Op het ogenblik dat we dit den °°k allerlei wapens, die
schrijven weten we niet. of de voor massa-vernietiging ver-
volledige tekst van Kennedy's vaardigd waren, niet gebruikt
toespraak in de communistische en 20 zou bet dus °°fc me' de
landen is gepubliceerd, of welke kernwapens kunnen gaan.
delen uit deze redevoering aan
de openbaarheid zijn prijsgege- Beperkt
ven, of dat de geleide pers ach
ter het ijzeren gordijn slechts Ook wanneer de Berlijnse cri-
heeft volstaan met het geven sis zou leiden tot een militair
van commentaar op bepaalde conflict tussen de Sowjetunie en
delen uit de rede, die zich het de westelijke Grote Drie (het-
best voor een anti-westers pro- Reen niet voor de hand ligt),
pagandastuntje leenen. We ho- dan zou het er een van plaatse
pen, dat het Russische volk in lijke aard kunnen zijn, waarbij
de gelegenheid zal worden ge- geen gebruik wordt gemaakt
steld, volledig kennis te nemen van atoomwapens. Dat is reeds
van de ernstig gemeende woor- duidelijk geworden uit de mede
den van de Amerikaanse presi- delingen die Kennedy en andere
dent. Zij kunnen niet alleen ge- leidende figuren in de Verenig-
ruststellend werken, maar ook de Staten hebben gedaan. Zono-
een verkeerde indruk wegne- dig zullen de Verenigde Staten
men, die geprojecteerd tegen cr niet voor terugschrikken,
bepaalde gebeurtenissen uit het het behoud van West-Berlijn
verleden het Russische volk „beperkte oorlog" te voerer
ten onrechte een vals beeld beperkt wat het type wapens be-
zou geven van de betekenis van treft, dat gebruikt zal worden,
bepaalde maatregelen, die de maar ook wat het gebied aan-
Amerikaanse regering genood- gaat, waarin de strijd zal af-
zaakt is te nemen, nu Chroesj- spelen. De miljarden dollars, dié
tsjef er op uit schijnt te zijn, Kennedy aan het Congres
van de Berlijnse crisis een pres- vraagd heeft om de hogere
tige-kwestie te maken. fensielasten te kunnen bestrijden,
zijn grotendeels bestemd voor
Verleden bet vervaardigen van conventio
nele wapens, munitie en uitrus-
Die gebeurtenissen uit het ver- tingsstukken.
leden verdienen nu wel wat
meer aandacht, dan in lange
tijd het geval is geweest. Zij
hebben betrekking op de rol, deze wapens legt; ook was de
7—-
speeld, in het bijzonder op het n,euwe betekenis ging hechten
grondgebied van de Sowjetunie. aan de waarde van conventio-
Na de oorlog hebben wij er nele wapens in de huidige drel-
^aweïïldï,d'ïn'„d.'jr,"n,^S EiS,nh„„„
niet zou uitbreken, omdat de hem °P d,e we* al voorgegaan
voorwaarden daarvoor in de en Kenaedy heeft bij het ult-
Sowjetunie zelf niet aanwezig stippelen van zijn plannen een
mocs"èn fn 1M3 eü dV.ra^m" ""ds kleLl're r0' tó'bfdacht
bebloede koppen uit de Sowjet- aan kernbommen als massaal
unie terugtrekken, omdat zij vergeldingswapen,
zich niet als bevrijders, maar
als meedogenloze bezetters ge- Vrede
droegen. Hadden zij dit laatste
niet gedaan, dan zouden zij het Ook dit element van de rede
communistische regiem binnen van Kennedy moet dus gerust-
betrekkelijk korte tijd omver stellend werken op het veront-
hebben geworpen en geheel Rus- ruste Russische volk, zelfs al
land in hun macht hebben ge- was het een onderdeel van een
bad. programma tot verhoging van
de defensie-inspanningen. Wan-
Vi. d'd<KM,avljanden neer Kennedy gedreigd zou heb-
an het Russische oik bleken ben met een massale vergeldings-
te zijn, deden zij onder vrijwel oorlog (met kernwapens).
s"mhor|kheldR- voor het geval de Sowjetunie
resulteerde met geweld zou trachten een
in een heilige nationale oorlog eind te maken aan de rechten
r»j. indringers, ondanks het van de westelijke mogendheden
reit, dat het communistische re- in West-Berlijn, dan zou hij een
j Moskou daardoor be- enorme schade hebben aange-
stendigd werd. In deze natlona- richt, omdat dit koren op de mo-
iu°f w.as Russische len van Chroesjtsjef zou zijn ge-
volk tot grote dingen In staat, weest. „Zie je nou wel", zou hij
waarvoor het bereid was, Iwa- dan gezegd kunnen hebben: „Zie
re offers te brengen. je nou wel, de Amerikanen wil
len ons vernietigen en ze zoe-
Mchverinq ken in de Berlijnse crisis slechts
-» een excuus om ons te kunnen
Sindsdien is het karakter van aanvallen". Maar nu is dit be-
een (mogelijkei wereldoorlog Paa1d niet zo.
volkomen gewijzigd. Als een
dergelijke wereldbrand uit- wJEL-Jftl
breekt, zullen wellioht slechts n|1,y n£.
enkele dagen gemoeid zijn met
Het Is overigens niet i
len ons niet overgeven, voegde
ccu massamoord, die een eind w;
..1 maken aan de werter.e be- "JU",.EinS!
schaving, maar ook het Russi- a,
hij
met beslistheid
toe.
hebben
aan te «uren op een oorlog met flDt ,,n
kernwapens tussen Oost en
West. Een reden temeer voor Knap
Chroesjtsjef. zich niet al te veel
de verlangens van de Chine- Kennedy is een wijs man. Hij
ommunisten gelegen te la- heeft angstvallig vermeden, het
ten liggen. Niettemin houdt hij Duitse vraagstuk in verband te
de vrees voor een oorlog met brengen met het Amerikaanse
kernwapens levendig, omdat dit verzet tegen de aangekondigde
in zijn politieke plannen heel Russische maatregelen. Ook
goed uitkomt. Ook hier legt hij hccft bij niet de meeste nadruk
weer verband met het verleden, gelegd op de betekenis van
West-Berlijn voor het Westen als
Men kent zijn motivering van vooruitgeschoven post in het
zijn voornemen, een afzonder- communistische blok.
lijk vredesverdrag met Oost-
Du Island te tekenen en een Wel hij Berlijn geschil-
eind te maken r.an de uitzonde- dcrd aIs het symbool van de
rlnrstoesUnd van West-Berlijn vastbeslotenheid van het Westen,
als enclave van dc westelijke z,ch verzetten tegen agres-
mocendhedcn In het communis sieve acties van Russische zlj-
tlsche Oost-Duitsland: deze df- of de communistische drel-
kwestlc moet rereeeld worden 1zlcb.
voordat de Westduitse strijd-
oordoet In Ber-
'Ijn, in Korea, in Vietnam, in
Laos, of waar ook ter wereld.
Kalme vastberadenheid, bereid-
held "in t" onderhandelen ais
Onmoqelllk het werkelijk zin heeft, maar
ook om de strijd niet te schu-
Nu valt het met de uitrusting wen. als het er werkelijk op
in de Westduitse strijdkrach- aan komt. Dat zijn de kenmer-
ten met kernwapens voorlopig kende aspecten van Kennedy's
wel mee: de Duitsers zelf krij- in psychologisch opzicht zo knap-
gen die dingen niet in handen, pc redevoering.
