Nachtelijke spanning
CSRNEGIE-HELDENFONDS
het
kerkvolk
alken burg
op oud-Hollandse
u/ijze is gezeten
ZONDAGS-
BLAD
ilietiiup £ciil$rf)r Ifoiiran!
ZATERDAG 17 JUNI 1961
NA DE SPANNING KOMT DE PRET
a~
"K
Het moge dan nogal onwaar
schijnlijk klinken, toch hebben
we het zelf meegemaakt. In het
holst van 'de nacht, zo tussen 2
en 3 uur, hebben we in een gril
lige grot te Valkenburg, die niet
voor het publiek toegankelijk is,
erwtensoep met worst gegeten
bij het flikkerende schijnsel van
een paar lampions.
Deze mysterieuze maaltijd
vormde het voorlopige einde
van veel geheimzinnig gedoe,
dat daar elk jaar aan de intre
de van de meimaand vooraf
pleegt te gaan: het voorbe
reiden en plegen van een
groots opgezette roofoverval,
met als vurig begeerd ob
ject één van de hoogste en
mooiste dennebomen uit de
omtrek. Zulks met het doel, dit
oude symbool van vruchtbaar
heid (een dennekegel bevat on
telbare zaadjes) en eeuwig le
ven (zo'n boom is altijd groen)
te planten midden in het stadje
en aldus de bevolking te behoe
den voor misoogst en andere
rampen.
Natuurlijk wordt deze oud-hei
dense opvatting ook in Limburg
niet meer aangehangen, doch al
lerlei magische handelingen van
weleer groeiden daar uit tot een
waar volksfeest, dat thans nog
maar in enkele plaatsen van die
provincie gehandhaafd wordt.
Wij waren dus in Valkenburg,
waar we ons des avonds om 10
uur moesten vervoegen bij de gé
rant van hotel „Neerljftidia", de
51-jarige Jos. Hendriks, die nog
altijd vrijgezel is en daarom nog hen bijgelicht,
Omdat de ene jonkheid
de andere vreest
ging het zo door slapend Valkenburg.
- _rterwijl tevens de vermoeidheid
rol bij beurt die vier jongemannen in een een woordje mee ging spreken,
speelt, stralenbundel plaatsten en kennis Gelukkig naderde de klimmende
die maakten met een verken- jongeling nu een stevige stomp,
n e r sgroep van de Valkenburgse die hem toestond er een ogenblik
- - Jonkheid. Ze waren gekleed in zijn gemak van te nemen. En
angeduid als grijze overalls, met op de hoofden toen duurde het nog maar kort,
een lichtgekleurd schietpetje en of hij had ruim tweederde van de
deden iets .denken arfn de legioen- boom onder zich, op welke plaats
de Franse republiek, het dikke touw met de nodige kno-
hield ..de generaal'' pen werd vastgemaakt,
met hen ruggespraak, waarna zij Beneden hem was de hak- en
aagplocg
steeds zulk
dit folkloristische festijn
Want aan die roofoverval
planting komen alléén vrijgezellen
te pas. lieden die in Limburg ge
zamenlijk worden aangedr
„de Jonkheid". Weliswaar
heer Hendriks niet meer in staat, UCUC1,
daadwerkelijk bij de roofpartij op soldaten
K;i *s nog wel tel- Nog
te treden, HLPM
kens de grote vertrouwensman
het complot, de man die adviseert
de nieuwe mei-den zal meester
maken, hoe het transport zo on-
opgemerkt mogelijk kan geschie- water
den, waar deze boom tot het gro
te ogenblik van de planting veilig
kan worden opgeborgen enz. enz.
Hij fungeert min of meer als chef het geliefde toeristenoord.
geruisloos wegreden en wij hen aoil
een tweede auto volgden dwars get0gen. Dat mocht echter
door het stadscentrum, dat uiige- aj te luidruchtig gebeuren, omdat
storven leek Alleen het vallende de stilte hier grijpbaar was. En
het riviertje De Geul uj{ ervaring wist men voorop, hoe
jui(j de ech(j op punt van yal_
dichter bij zijn doel, d.w.z. bij
het punt, dat acht sterke kerels
de boom nu wel omver konden
trekken.
Toch bleek de tijd daar nog niet
direct rijp voor. daar dat omver-
trekken gepaard pleegt te gaan
met een doffe klap, die gemakke
lijk tot de spionnen èn de po
litie zou kunnen doordringen.
Want wat men hier deed was in
de grond van de zaak toch niets
meer of minder dan diefstal ple
gen. En al knijpt die politie dan
ook gaarne in zo'n geval een oog
je dicht, men moet nu ook weer
niet al te demonstratief gaan op
treden, want dan kan een proces
verbaal eenvoudig niet achterwe
ge blijven.
Daarom werd er nog een half
uur gewacht. Dan toch zouden
een paar grote autobussen met
mijnwerkers vlak voor het politie
bureau stoppen, omdat daar juist
een halte is. En vervolgens zou
den die bussen weer met een oor
verdovend lawaai optrekken. Dit
nu zou hèt moment zijn, waarop
men tevens de dennereus van zijn
voetstuk zou laten tuimelen.
Met dit al verlieten wij al vast
maar het bos, daalden weer af
naar de landweg, aan de overzij
de waarvan een andere weide lag,
die met enkele vriendelijke paar
den was bevolkt. Klontjes hadden
we helaas niet bij ons, maar een
rolletje zuurtjes bleken ze ook niet
te versmaden, mits we ze maar
één voor één van het perkamen
tenpapiertje ontdeden en op de
platte hand offrfeerden.
't Waren wonderlijke ogenblik
ken, zo om 1 uur 's nachts samen
met een paard op een zuurtje te
zuigen, met boven ons dat zwarte
woud, waar af en toe een licht
flits van een zaklantaarn door
schoot. En keerden we het ge
zicht naar het stadje, dan zagen
we een groot rood kruis van neon
licht, dat op de bekende Wilhel-
minatoren rust en zo maar in de
lucht scheen te hangen. Daartus
sen vloog een enkele maal een
eendenpaar, op zoek vermoedelijk
naar nieuw jachtterrein.
Honderden dicht op elkaar gestapelde stoelen bestemd voor
de Grote Kerk in Den Haag, staan voor verzending gereed.
Alsjeblieft, jongedame, zegt één van de zoons Groot Landeueer,
probeer maar eens of zo'n oud-Hollandse stoel goed zit....
•K Zij zorgen,
dat
IN HET LANDELIJKE GEBIED op de grens tussen Overijssel
en Gelderland, ver achter Zutfen, vindt men (nauwelijks)
het plaatsje Geesteren. Een lieflijk dorpje met een oude kerk,
die oorspronkelijk stamt uit de 14de eeuw. En dan nóg verder
de landen in vindt men een complex gebouwtjes die direct doen
denken aan een grote boerderij met schuren en andere opstal
len. Hier wordt echter allerminst landbouw of veeteelt be
dreven.
Het snerpend geluid dat uit de gebouwtjes waait, is eigen
lijk volkomen in strijd met de landelijke bebouwing, van
waaruit men hoogstens het geloei van koeien of/en brommen
van een landbouwtractor verwacht
de permanente illuminatie a
enkele oude bootjes en bruggetje:
verschaften nog enige kleur aai
i de generale staf en voert dan
ook al geruime tijd de
„Generaal van de Jonkheid".
Na enkele minuten stonden we
weer stil, midden op een eenzame
landweg, die onder langs een gra-
k'enburg zich kan doen horen. Men
vorderde dus niet zo snel, doch
men kwam in elk geval steeds
land, liet i
dige krachtsinspar
(Vervolg op pag. 4)
?rboden grot be-
Nadat zijn nog schaarse hotel- zige bergweide liep. Helemaal bo-
uit. Hetgeen
om die boom tot gevolg had. Niets
zou hun liever zijn dan ons feest
op het laatste ogenblik in de war
te sturen. Stel u voor dat het op
een botsing zou uitdraaien en wij
het onderspit zouden delven. In
de ogen van heel Limburg zouden
we ons onsterfelijk belachelijk ma-
dicht
dennenbos zich zwart aftekende
tegen een prachtige hemel, moes
ten we zijn. Slechts één man van
het viertal vergezelde ons, om
ons het doel van bestemming aan
te wijzen, dat nog lang niet zo
gemakkelijk te bereiken viel. In
tegendeel, 't was een vermoeiend
karwei. Eerst onder prikkeldraad
door, toen over verraderlijke bul
ten en kuilen, die door het lange
gras niet zichtbaar waren en bo
vendien moesten we bij elke stap
stijgen, totdat we ten slotte het
konden over-
glanzend in het zilveren
licht van een volle maan.
Nu wéér onder prikkeldraad
H door- daarna tegen heuveltjes van
felle gevechten glibberige Limburgse klei op, wat
gasten zich ter ruste hadden be
geven, doofde hij in het restaurant
alle lichten, op één enkel pitje na
op het tafeltje, waar omheen wij
ons gevieren hadden geschaard.
Er werd op gedempte toon gespro
ken, af en toe ging er eens één
van ons kleine gezelschap buiten
kijken of alles nog veilig was, en
dan zou om klokslag 12 uur het
avontuur een aanvang nemen.
,,We worden de laatste week
scherp bespioneerd", zo vertelde
ons de heer Hendriks onder meer.
„En wel door de Jonkheid van de - -~
aangrenzende gemeente Berg en bekoorlijke stadje
Terblijt, die haast ieder jaar niets ter beneden
onbeproefd laat om ons een poets
te bakken. Dat is tot dusver nog
nooit gelukt, maar vroeger lekte
zijn gelukt,
daar niet uit dat dènnenwoud an
dere mannen waren komen opda
gen, die ons lange stokken toesta
ken om enig houvast te hebben.
De boom
„Wil u de boom zien?" vroegen
ze ons enthousiast, zodra ze ook
,,de generaal" van de Jonkheid
Toegerust met deze wetenschap hadden ontdekt
Spanning
bachtelijke gaven en begon met
het repareren van stoelen voor
de mensen in de omgeving. Uit
deze activiteit is later het ge
specialiseerde bedrijf gegroeid.
Destijds kreeg een boerezoon
als hij ging trouwen een kabi
net met zes stoelen mee en me
nige boer uit de omgeving heeft
nu op oude leeftijd gekomen nog
het interieur te completeren plezier van de weldoortimmerde
vele eeuwenoude kerken en meubelen die grootvader Lande-
weer vervaardigde met behulp
van zijn door benzine aangedre
ven zaagmachines. Want elek
triciteit was er toen nog niet.
Toen later het dorp Geesteren
aangesloten werd op het elek
trische net, kwam de kabel nog
niet zo ver tot de fabriek. Van-
geleverd moeten worden door de daar dat de Groot Landeweers
Hier is een fabriek, maar een
merkwaardige fabriek. De pro-
dukten van deze industrie pas
sen door hun romantische vorm
volkomen in deze omgeving.
Men maakt er namelijk oud-Hol
landse stoelen. Een zeer groot
deel van de produktie is bestemd
kerkjes waarvan ons land er
toch nog zo enorm veel van be
zit. Als een architect de restau
ratieplannen voor een historische
kerk opstelt, schrijft hij menig
maal voor dat de nieuwe stoelen
heer G. J. Groot Landeweer te
Geesteren. Dit bedrijf dat is
overgegaan van vader op zoon,
is een van de weinige bedrijven
waar men nog uitsluitend is ge
specialiseerd op het maken van
oud-Hollandse stoelen.
Duizend stoelen
Op het ogenblik legt men de
laatste hand aan de duizend
stoelen die bestemd zijn voor de
vernieuwde Grote of Jacobskerk
in Den Haag. Een zetel, gefa
briceerd in Geesteren, hebben
ook de kerkgangers te Breda,
Den Haag (Zuiderkerk). Delft
deel van hun bedrijf
plaatsten om wel van die nieu
we vinding te kunnen profiteren.
Maar toen de kabel kon worden
doorgetrokken, verhuisden zij al
weer gauw naar het oude plek-
ske grond waar de fabriek nu
nog steeds staat. En "tot op de
dag van heden doet het com
plex nog steeds denken aan een
uitgebreide boerderij in plaats
van aan een (nuchtere) fabriek.
Ontdekt nieuwe stoelen voor deze kerk
heel goed konden worden ge-
In de jaren twintig Is de be- maakt door de plaatselijke in-
cwaamheld in het vervaardigen dustrie.
i stijlvolle oud-Hollandse stoe-
(Nieuwe Kerk), Alkmaar, Hoorn phitect H.
len eigenlijk ontdekt door de
Een landelijk bedrijfdat meer aan
een boerderij doet denken dan aan
een fabriek. Op de voorgrond het
hout van „Neerlands stam" dat zich
zo goed leent voor het maken ran
(Martinikerk), Joure, Den Briel,
Utrecht (Emanuelkerk. Eindho
ven. de Protestantenbond te
Wassenaar, Loosduinen, Vlaar-
dingen om zo maar voor de
vuist wat op te noemen.
Het bedrijf is in 1887 opge
richt om een groot woord te
gebruiken door een Groot
Landeweer. Die was van huis
uit boer, maar hij had ook am-
burg, die onlangs op hoge leef
tijd overleed. Deze specialist op
het gebied van restauraties
bracht destijds de dorpskerk
van Geésteren weer In oude glo
rie terug en toen bleek dat de
togen we vervolgens niet zonder
spanning op pad. Gans Valken- plaai
burg sliep de slaap des rechtvaar-
digen, op een kleine honderd uit
zonderingen na, van wie we er
aanvankelijk vier aantroffen in
een auto, die op een stikdonker
binnenplaatsje stond geparkeerd.
Met zaklantaarns werden we door
BnHBBiHBMfctiSuIaB
De aanslag op de boom begint.
De Jonkheid was niet alleen dood
op, maar rammelde tevens van de
honger. En dan is erwtensoep niet
te versmaden.
dus wisten dat
alles safe was. „Een pracht exem-
wel 30 meter hoogte
misschien."
Dat willen zien betekende intus
sen, dat we dieper het bos in
moesten, waarbij nu eens een
droge, kromme dennetak in onze
broekspijpen bleef steken, dan
weer ons hoofd tegen een afgebro
ken knoest stootte en we soms
ook bijna de hals braken over oud 0p 26 juni 1911 deze maand
hout, dat al jaren tussen lagen f «kleden werd in Den
naalden lag te vergaan. Want een ?_u Jaar geieaen, wera in uen
zaklantaarn kan nuttig zijn, maar Haag een bijzonder fonds op-
zeker niet. wanneer ze onder zul- gericht. Het was het Carnegie
ke omstandigheden zo nu en dan Heldenfonds, dat door een gift
maar even wordt aan- en uitge- van 500.000 gulden van de
floept. schatrijke Amerikaanse olie- en
staalkoning van Schotse af-
de^5£rart?b!5n. haast kale. komst Andrew Carnegie het
maar geweldige kanjer, met een aanzijn kreeg. Twee jaar la-
doorsnede beneden van circa een ter schonk dezelfde Carnegie
halve meter en heel bovenin een 1,5 miljoen dollar voor de bouw
kolossale pluim van groen. Acht van ^et Vredespaleis. Het le-
jongelingen, variërend van -0 tot yen yan Andrew Carnegie is
ruim 30 jaar, hielden er de wa overigens een verhaal op zich-
by. "touw en nes- zelf. Hij kwam als zoon van
sen bier vin Brandt, hèt' merk arme ouders ter wereld, emi-
dat in Limburg zo zeer getapt is. greerde als jongen naar Ame-
Eerst nog een slokje nemen", rika en maakte daar fortuin,
zei' er een van hen met een extra De laatste jaren van zijn le-
sterk Duits accent en na zijn dorst ven besteedde hij aan het uit-
gelest te hebben^spuwde hij geven van zijn gehele kapitaal
allerlei liefdadige instellin-
bestaat
50 jaar
zich in de handen, omarmde de
ruwe stam en kroop stukje voor
beetje regelmatig omhoog, daar-
gen.
dun touwtje vierend,
mee hij straks de dikke streng
naar boven trekken moest, die
zou dienen om de boom omver te
halen. Maar zover was het nog
lang niet. Resten van afgebroken
p •-jirfpiiik Ppn -Holland
De viering
LVOl
Den Haag
SSSKtSs 5a=ïL=&.«ssrtsS
voorzitter van het fonds, de com-
der Koningin in Zuid-
J. Klaasesz,
vertegenwoordigers
tal instellingen, die onderschei
dingen verlenen, en een over
zicht te krijgen van hetgeen er
op dit terrein in Nederland ge
beurt. Op 26 juni zal het 50-jarig
bestaan officieel worden gevierd
met een feestelijke bijeenkomst
waarop ook vertegenwoordigers
van reddingsmaatschappijen en
vier bestuursleden van het Bel
gische fonds o.l.v. de Belgische
minister van binnenlandse zaken
Arthur Gilson aanwezig zullen
zijn. Ook zal de Amerikaanse am
bassadeur en ere-voorzitter
port af en hierna wordt pas
beslissing genomen. Slechts wan
neer er voor de redder levensge
vaar bestond, komt hij in aan
merking voor een beloning.
Met het politierapport gaat de
secretaris van het fonds mr. R.
M. Gallas naar het bestuur, dat
wordt gevormd door de inspec
teur-generaal van het Verkeer,
de directeur-generaal van de Ar
beid en de inspecteur-generaal
van de Mijnen, alsmede de the
saurier-generaal, die als penning-
de
ANDREW CARNEGIE
Koningin in Zuid-Holland, die als
voorzitter optreedt. Hun beslis
sing is bindend.
Kampioenen
Kampioenmedailledragers vindt
men onder de leden van het
stranddetachement van de Haag
se politie. Verscheidene leden
hiervan zijn in het bezit van de
bronzen of zilveren medaille, om
dat zij één of meermalen iemand
met gevaar voor eigen leven uit
zee hebben gered. Hoewel de
maatstaven bij hen al extra
zwaar zijn, dragen verscheidene
Haagse politieagenten de zilveren
medaille. Deze wordt hun mees
tal bij bevordering toegekend. In
1960 werd driemaal de zilveren
medaille toegekend, één aan een
59-jarige Scheveninger, die met
levensgevaar iemand uit zee had
gehaald en twee maal posthuum
aan redders van drenkelingen,
die zelf bij hun reddingspogingen
waren omgekomen.
Het spectaculairste geval speel
de zich af in de vroege ochtend
van de 17e mei 1959 in een die
renpark in Rhenen, toen een mon-
een koopman twee weg-
IJan Lammers bi
te vertellen van
doet het 25 jai
I in 35 jaar duizenden stoeh
ijn handen gi
De boer-meubelmaker is over-
leden, doch zijn zoon de heer
G. J. Landeweer is ondanks zijn
74 jaar nog steeds in het be
drijf werkzaam, te zamen met
zijn drie zoons.
Deze zonen van het Gelderse
land, die in rustige vastberaden
heid en zelfverzekerdheid hun
ambacht uitoefenen, worden bij
gestaan door een flink aantal
personeelsleden. Er zijn de laat
ste jaren heel wat restauraties
van kerken, vandaar dat er veel
werk aan de winkel is. De stoe
len voor de Grote Kerk in Den
Et Haag, die onder architectuur
van de heer PhiL Bolt een ver
nieuwing ondergaan, zijn ge
maakt naar een ontwerp van de
Groot Landeweers. Wie, och, dat
weten zij eigenlijk zelf niet. Ge
baseerd op de oude beproefde
modellen maken zij een type
stoel met biezen zitting dat ar
tistiek verantwoord is en tevens
geen namaak-ouderwets is.
Uit eigen streek
De vergroeidheid van het be- n
drijf met de landstreek komt ook ,e -jarige eer J. ,r,
tot uiting in de grondstoffen die e"eer> me zVn n'
worden verwerkt. Het ligt na
tuurlijk voor de hand dat de bie
zen waarvan de zittingen wordeh
gemaakt, uit Genemuiden ko-
i. Maar het kout dat wordt
■ader ïiet gebruikt voor de stoelenfabrica-
het bedrijf leidt.
latten. Hij
..do,
Beloond
den in 1960 slechts drie personen
het fonds de heer John S. Rice, .<|e 2ilv«en medaille onder- gelopen beren met een niji en
dp hiiPpnkom«!t hiiwonpn scheiden. een ijzeren staaf in de kool wis-
de bijeenkomst bijwonen. Verder vergoedt het fonds de ten terug te drijven. Deze beren
schade, die een redder in één ol hadden op hun vlucht de dlrec-
andere vorm heeft opgelopen en teur van het park aangevallen en
vult het. zo nodig, ae inkomsten zo ernstig verwond dat hij is
van nagelaten betrekkingen van overleden,
de afgelopen vijftig redders aan. Op het ogenblik ont- Het Heldenfonds begon in 1911
jaar ruim duOO redders beloond, vangen nog 27 weduwen geldelii- met een kapitaal van 500.000;
het merendeel met een diploma ke steun, een aantal dat daalt nu beschikt men over een Jaar-
terwijl de jongeren onder de 18 door de uitbreiding der sociale HJkse rente van 58.000 waaruit
jta* |M wetgeving. alles wordt betaald. Van dese
Bij toekenning van geldelijke rente bleef In 1960 een bedrag
of medailles gaat van 26.000 over, dat weer bij
één nacht ijs. Na het kapitaal kon worden gestort.
jaar een vulpen of horloge
inscriptie kregen. Zelden wordt
de bronzen en zeer zelden de zil- vergoedingen
veren medaille uitgereikt. Zo wer- men niet over
ge, komt uit de eigen streek,
voornamelijk van de landgoede
ren die men in het oosten van
het land nog aantreft. De Groot
Landeweers hebben bij onder
vinding dat het Nederlandse (of
moeten wij zeggen Twents-Gel-
derse?) eiken zich
leent om er stoelen
twee uur over voor hij een oud-
Hollandse stoel heeft voorzien
van zo'n sierlijke en heerlijk
geurende verse zitting. De
meeaten doen er echter drie
Thuiswerkers
Het biezenmatten wordt voor
een belangrijk deel door thuis
werkers gedaan. Een ware oud-
het beste gediende treffen wij aan in een
i- schuur. Het is Jan Lammers die
ken. Dat komt doordat het in- „i 25 )aar bij de Landeweers
landse eiken taai is. ais biezenmatter in dienst is.
Op het erf van de fabriek lig- En zijn vader oefende 35 jaar
gen verscheidene woudreuzen, djt handwerk uit.
die In eigen bedrijf aan planken Een van de zoons Landeweer
worden gezaagd en ten slotte vertelde ons dat er zelfs stoelen
Geesteren verlaten als keurige van hun bedrijf zijn in de Ver-
sierlijke stoelen. De prijzen zijn enlgde Staten Dat zat zo' In
wel „enigszins" veranderd, sinda 1825 werd Borculo - tot welke
grootvader Landeweer stoelen gemeente Geesteren behoort -
maakte voor trouwlustige boe- gcir„ffen door een wervelstorm
renzoons. Zo op het eind van de Tol degenen die hulp verleen-
vorige eeuw betaalde je voor den behoorde ook de bevolking
een stoel tot.ƒ4 en thans van de plaats Warren in de V.S.
kost een soortgelijk produkt pak Een jaar of zeven geleden werd
weg 25. Een ding bleef echter deze Amerikaanse plaats getrof-
hetzelfde. verzekerde een van len door een windhoos. De bur-
Landeweer: de kwali- gemeester van Borculo zette
ten de bejaarde
i! in de fabriek vir
of andere macht
houtbewerking.
teit. Hij weet stoelen die
halve eeuw in gebruik zijn
er nog als nieuw uitzien.
Het matten van stoelen
vak apart, het la een slag
toen een actie op touw onder het
motto Borculo helpt Warren. De
bevolking schonk toen oud-Hol-
land«e stoelen en tafels vervaar
digd door de Groot Landeweers,
die je te pakken moet hebben, waarmee een verenigingsgebouw
Een goede biezenmaker doet er werd gemeubileerd
