HOLLAND ligt
Droevig relaas van
Hongaarse Joden
Bezetting van
om Joden te
Hongarije
verdelgen
een week in Muenchen
Professor Waterink nam
afscheid van de Y.l
BOSCH
Vanmorgen in proces-Eichmann
N Jouwe uit waardering
voor parlementair bezoek
Nederlandse vlaggetjes op Beierse tram
Stijgende grondkosten
reden tot zorgen
Gezag dragen: niet beschouwen
als RECHT maar als PLICHT
Rehabilitatie
van Stalmann
01
DONDERDAG 25 MEI 1961
Getuige in proces-Eichmann:
jE getuige Adolf Rosenberg heeft
gisteren in de imddagzitting
in het proces-Eichmann verteld
rer de vervolging van de Joden in
lowakije. „Ik kreeg een document
aarin ik „een Jood met econo-
lisohe waarde" werd genoemd", al-
us Rosenberg, die timmerman was,
laardoor werd ik tot de herfst van
?spaard voor de ooncentratie-
ampen. Toen werd ik door de fas-
jtische Hlinka-garde van Slowakije
aar het concentratiekamp Sered ge-
racht. We kwamen 's nachts aan.
ben we uitstapten, werden de men-
die niet ver genoeg uit de trein
rongen, geslagen door jonge Duit-
rs en leden van de Hlinka."
Rosenberg zei dat hij zich een Jood
in middelbare leeftijd kon herinne-
die bezig was de grond met een
wem schoon te vegen.
„De Duitse commandant kwam op
n af en sloeg de man. Toen hij
afwerend gebaar maakte, werd
ter plaatse doodgeschoten. Op een
•ht werd een rabbijn naar een
testje van de kampleiding gehaald,
raar hij gedwongen werd te bidden,
aarna werd hij vermoord. Ik zag
|n lijk de volgende dag. Het was
eselijk verminkt."
Rosenberg zei dat Edchmanns verte-
inwoordiger dn Slowakije, SS-majoor
bis Brunner, zelf de Joden uitzocht
van Sered naar de vernietiigings-
mpen in het oosten werden gedepor-
erd. „Ik werd zelf ook voor deponta-
uitgekozen maar ik slaagde erin mij
een groep te smokkelen die mocht
ijven". aldus de getuige. „De tweede
«r werd ik opnieuw bij de deportatie-
oep ingedeeld, maar ik kon een pas
■machtigen en 's nachts ben i'k het
amp uit igevluoht. Later hoorde ik dat
hter mijn naam op de deportatielijst
U. was gesohireven, wat „terugkeer
ngewenst" betekende."
Bmraner, dde door de SS-er Dieter
'sliceny eens „een van Eichmanns
tste
de
rlog verdwenen.
Nadat verscheidene documenten aan
!t bewijsmateriaal waren toegevoegd.
;n over tot behandeling van de
idênvervolging in Hongarije, waar
chmann persoonlijk de laatste grote
iportaties heeft georganiseerd.
assistent van procureur-generaal
ausner. Gabriel Bach, legde verschil-
nde documenten ter tafel die van voor
1944 dateren, toen Hongarije nog
let door de Duitsers bezet werd. Tot
Sweelinckprijs 1960 voor
prof. H. Andriessen
)e staatssecretaris van Onderwijs,
nsten en Wetenschappen, mr. Y. Schol-
heeft de Sweelinckprijs 1960 toege-
1 aan prof. Hendrik Andriessen yoor
totaal compositorisch oeuvre. Prof.
odriessen is directeur van het Kon.
atorium voor muziek tc Den
buitengewoon hoogleraar in mu-
ekwetenschappen aan de universiteit
Nijmegen.
i In Melbourne staat de 25-jarige uit
engelo afkomstige lakspuiter M. G. van
terecht wegens moord op zijn 23-jarige
ngelse echtgenote'.
V/ IJ ZIJN HET EENS
elastisch rijden
BOUGIES
thermn e/asffC
afgeslemtJ op hel hedendaagse verkeer
die datum vluchtten tal van Joden uit
bezette landen naar Hongarije.
In een brief die op 25 september 1942
door Eichmann ondertekend is, wordt
gezegd dat er tegen de Joden die naar
Hongarije vluchtten nog mets onderno
men moest, worden. „We moeten hier
mee waohten tot Hongarije bereid is ook
de Hongaarse Joden onder de maatrege
len te 'laten vallen", aldus de brief, die
gericht is aan het ministerie van bui
tenlandse zaken. Hongaarse Joden die
in Duitsland verbleven, werden echter
wel van het begin af aan naar het oos
ten gedeporteerd, ondanks de protesten
van de Hongaarse diplomaten in Duits
land. „Het verzoek van de Hongaarse
legatie kon om redenen van principiële
aard niet ingewilligd worden", aldus
de brief.
Eerst arbeidsdienst
De eerste getuige over de gebeurte
nissen in Hongarije was Pinhas Freudi-
ger, het vroegere hoofd van de ortho
doxe gemeenschap In Hongarije. Freu-
diger is in Boedapest geboren en woont
nu in Israël.
aldus de getuige,
„onder wie 15Ö.00Ö bekeerde Joden."
Freudiger ging verder: „Voor de oor
log was. het leven van de Hongaarse Jo
den min of meer normaal, na een golf
van antiesemitisme die op de eerste we
reldoorlog was gevolgd. De enige over
blijfselen van antisemitisme waren be
perkingen op de toelating van Joden tot
de Hongaarse universiteiten en verder
waren er een paar racistische partijen
die de Joden in Hongarije als een vij
andelijke groep beschouwden. Nadat
Oostenrijk im 1938 bij het „Nazireich"
was aangesloten, begon het antisemitis
me in Hongarije weer toe te nemen.
Vanzelfsprekend was dit te wijten aan
de invloed van de nazi's die dichterbij
de grenzen van Hongarije waren ge
komen.
In 1941 werden 17.500 statenloze Jo
den uit Hongarije gedeporteerd naar Ga-
lioië.. Van deze groep hebben de Duit
sers 12,000 mensen vermoord. Er werd
een arbeidsdienst voor de Joden geor
ganiseerd. Dit was niet erg prettig,
maar het braoht de levens van de Jo
den tenminste niet in gevaar. In 1942
werden groepeh van de arbeidsdienst
naar het buitenland gestuurd. Admiraal
Horthy (het toenmalige Hongaarse
staatshoofd) wilde de Duitsers geen sol
daten geven. Daarom stuurde hij dez
Joden. Ongeveer 40.000 tot 50.000 Jodei
zijn in deze arbeidsbataljons omgeko
men. Joodse vluchtelingen die in Hor
garije aankwamen, werden naar con een
'traitiokampen gezonden als zij geluk hac
den. Als zij geen geluk hadden werdei
zij teruggezonden."
Toen de nazilegers en SS-brigades
op 19 maart 1944 Hongarije binnen
vielen, was dit niet zozeer als mili
taire maatregel bedoeld, dan wel om
de uitroeiing van de Joden voort tc
zetten. Dit blijkt uit een document
dat de naizvertegenwoordiger in Hon
garije. Edmund Veesen Mayer, heeft
gezonden aan het ministerie van
buitenlandse zaken. „Het is wenselijk
dat de Duitse troepen naar Hongarije
komen, maar de voornaamste reden
is de oplossing van het Joodse vraag
stuk", aldus de brief.
De Duitsers kwamen, het regime Hor
thy verloor zijn status van bondgenoot
en de deportatie van de 600 000 Joden
begon reeds de volgende dag.
„Op 10 maart 1944 kreeg ik telefo
nisch te horen dat de Duitse troepen
Hongarije waren binnengevallen", aldus
Freuduger. ..'s Middags wilde ik naar
het bureau van de Joodse gemeenschap
gaan. Ik zag een Duit9e vrachtwagen
en soldarten met machinegeweren. De
volgende dag kregen de Joodse leiders
bevel zich op het bureau van de ge
meenschap te melden bij de Duitsers.
Er waren drie offioieren.
Eén hunner, SS-majoor Hermann Kru-
mey, vertelde ons dart alle kwesties
de Hongaarse Joden betreffende, voor
taan door de SS behandeld zouden wor
den. Hij zei dat er waarschijnlijk een
paar economische wetten zouden ko
men. maar dat het culturele en reli
gieuze leven vam de Joden onaangetast
zou blijven De ontmoeting duurde een
half uur. Een soldaat hield voortdurend
een machinegeweer op ons gericht."
Freudiger zei dat hij later hoorde dat
ook Dieter Wisliceny bij de ontmoeting
aanwezig was geweest. Deze was toen
reeds bij de Hongaarse Joden berucht
om zijn activiteiten in Slowakije.
„Mijn broer werd gearresteerd en ik
ging naar Wisliceny", aldus de getuige
„Ik zei dat ik mijn broer wilde helpen
Hij antwoordde: „Onzin, er zal hem
niets overkomen, ik ben ten slotte de
bevelhebber
De persconferenties over de
Frans-Algerijnse besprekingen
in Evian trekken zoveel verslag
gevers, dat maar een klein deel
van deze menigte de delegatie-
vertegenwoordigers persoonlijk
kan ontmoeten. Daarom volgen
in de grote zaal van het perscen
trum te Genève de journalisten
de persconferentie via een geslo
ten televisie-circuit. Op het
scherm de Algerijn Ahmed
Francis.
Pinhas Freudiger, tijdens de oorlog het hoofd van de Hongaarse Ortho
doxe gemeente, heeft vandaag in het proces-Eichmann opnieuw in de ge
tuigenbank plaats genomen om zijn relaas te doen over. de nazi-hel in
Hongarije. Freudiger zei, dat enkele dagen nadat de Duitsers Hongarije
binnengetrokken waren (in 1944) een ontmoeting plaats vond tussen lei
ders van de Joodse gemeente en de afgevaardigden van Eichmann, Her
mann Krumey en Dieter Wisliceny in Boedapest. „Wisliceny vertelde ons
dat de Joden niets zou overkomen en dat alleen maar een paar voor
schriften uitgevaardigd zouden worden. Hij zei ons de andere Joden te
kalmeren".
r ghetto's. Het waren
De deportaties begonnen tegen het ein
de van mei in geheel Hongarije, aldus
Freudiger. ,De Hongaarse gendarmes
hielpen de Duitsers by het arresteren.
Eichmann vestigde zijn hoofdkwartier
in het Majestic hotel in Boedapest. Freu
diger zei, dat hü Eichmann in Boedapest
ontmoette.
„Volgens mijn herinnering was
Obersturmbahnführer Eichmann in
form en had hij laarzen aan en in
hand een revolver. Hij schreeuwde tegen
mij op de wijze die zo kenmerkend is
voor het meesterras", aldus Freudiger in
antwoord op een vraag van de waarne
mend openbare aanklager Gavriel Bach.
„Als Eichmann nee zei was het nee."
„Ik zal jullie leren avat orde is," aldus
Eichmann tijdens een onderhoud met
Freudiger.
Kort nadat de leiders van de Joodse
gemeente aan de afgevaardigde
Eichmann, Kruemey, 250000 dollar had
overhandigd „als een soort losgeld" hoor
den zij van de eerste grootste razzia':
tegen de Joden, aldus Freudiger.
Hij zei, dat hij en andere leiders Kru
mey gingen bezoeken nadat zij het
nieuws van de razzia's vernomen hadden
Hij zei, dat hij op weg naar Krumey's
bureau Eichmann ontmoette.
„Kom op mijn kantoor," aldus Eich
mann. Er hing een grote kaart van Hon
garije aan de muur. Hij zei, dat hij bevel
gegeven had dat de Joden die i:
grensgebieden woonden overgebracht
~JE NIEUW-GUINEARAAD heeft gisteren, zoals reeds in het kort vér-
meld werd, inode stadsgehoorzaal te Hollandia een buitengewone
'ergadering gehouden, waarin de raad de Nederlandse parlementaire
"issie heeft ontvangen en verwelkomd.
Nadat voorzitter J H. F. Sollewijn
klpke en de voorzitter der parlemen-
jke missie, de heer F. H. van de
'eiering, het woord hadden gevoerd.
Prak het raadslid N. Jouwe de bijeen-
'omst toe.
Hij noemde de ontmoeting een voor
at omdat „ondanks inwendige ver
deeldheid, vooral in Nederland, met be
trekking tot de Nieuw-Guinca-politiek,
«danks de materiele offers, die Neder-
Jnd zich jaarlijks getroost om de eco-
'omie van Ned. Nieuw Guinea staande
4 houden, ondanks de dieper wordende
Loof tussen oost en west en ondanks
buitenlandse inmenging, haat. vernede-
en druk, wij nog steeds de moed
^hben elkander te blijven zoeken, ver
bouwen in elkaa.r te stellen, naar el-
»5ar toe willen groeien en elkander te
*illen verstaan."
"In de buitenwereld", aldus dit raads-
A ..gelooft men niet dat wij elkaar
kunnen verstaan. Men beschouwt ons
*'5 dwazen die proberen, het onmoge-
'IM mogelijk te maken. Men is in deze
sterk materialistisch wordende wereld
sceptischer en on-ethischer dan ooit.
Daarom wil men het door ons verwor
ven voorrecht niet graag zien als een
groeiend geestesgoed, doch als moreel
sentiment en als een verbloeming van
de tendens ener verlenging van het
Nederlandse kolonialisme in dit deel van
de wereld.
Er zijn er in Nederland en in Nieuw-
Guinea velen die daarom menen, dat
het Papoeavolk maar binnen tien jaren
of zelfs eerder nog, zelfstandig moet
zijn. Deze mensen veronderstellen, dat
men door dergelijke leuzen de wereld
opinie voor zich kan winnen."
De heer Jouwe zag «,ln de sprong nit
de nationale kindertijd van vele landen,
naar rijpheid, zonder tussenliggende
jongelingsjaren, de oorzaak van de hui
dige moeilijkheden in de wereld". Hij
bepleitte tenslotte, dat de Papoea's zelf
In de gelegenheid zullen worden gesteld
„hun nuchtere en realistische opvatting
en persoonlijk kenbaar te maken in het
buitenland."
zouden wi
er 310.000.
„Hij legde uit, dat de Russen
andere zijde van de Karpathen stonden
en dat het absoluut onmogelijk
310.000 vijanden vrij te laten rondlopen
in dat gebied".
Freudiger verklaarde, dat toen de Jood
se leiders hun bezorgdheid te kennen
gaven over de toestanden in de ghetto'
Eichmann schreeuwde:
„Wie vertelde u die propaganda?"
Bij de eerste deportaties bevonden zich
joden van 16 tot 60 jaar en zij die ach
terbleven geloofden, dat zij naar
kampen gezonden zouden worden
„Maar later hoorden wij dat zij
Auschwitz gezonden werden". Tussen
15 mei en 7 juli 1944 werden 600.000 Jo
den gedeporteerd.
„De SS'ers zeiden herhaaldelijk dat de
Joden naar Duitsland gezonden werden
om te werken. Zij vertelden ons, dat dil
het Duitse systeem was en dat hele ge
zinnen gezonden werden omdat hun werk
dan productiever zou zijn."
HU vertelde, dat hU toen oen brief
ving van een Slowaakse Joodse leider.
Rabbijn Weissmandel.
„HU beschreef er in de route die de
deportatietreinen volgden. Ik vroeg mU-
zelf af: Is dit werkelUk te geloven?"
„Ik kon het niet geloven".
„Ik zie nog het laatste rapport voor
mij", aldus de getuige met trillende stem.
„Daarin stond dat 1.450 000 Joden uitge
roeid waren. Tot dan toe wisten wij dat
er Joden naar Auschwitz gezonden wer
den, maar wU wisten niet wat er met hen
gebeurde".
De ochtendzitting werd plotseling on
derbroken toen twee Joodse overleven
den van de nazihei hun zelfbeheersing
verloren cn wilde dreigementen begonnen
te schreeuwen, waardoor de rechtszaal,
waarin zich 750 mensen bevonden, van
wie velen bU progroms betrokken waren,
in heftige beroering geraakte.
Dit dramatische voorval dede zich voor
op het hoogtepunt van een zeer aangrij
pend verhaal van de bejaarde Pinhas
Freudiger. een Joodse leider, die tegen
zijn tranen vocht.
Het enige ogenblik waarop hij koel en
beheerst was. was dat waarop hij positief
verklaarde Eichmann te herkennen als
de gestapo-officier die de leiding had
de deportatie van 600.000 Hongaarse
Joden.
Plotseling stond een breed geschouder
de Jood, die een pet op had, op. zwaaide
wild met zijn armen en schreeuwde:
,U hebt uw gezin gered. Het miinp
werd vermoord."
President Mosje Landau riep streng om
orde en waarschuwde dat hij de zitting
stopzetten tenzü het publiek zich
rustig hield.
De menigte bedaarde. Een ogenblik
later stond een oude man met een baard
op de galerij op, wees dramatisch naar
Eichmann. en schreeuwde een paar woor-
len in hert Jiddish, maar zij waren onver-
taanbaar.
Hij werd eveneens uit de zaal verwij
derd en de president schorste de zitting
Kolonel Kuppler, hoofd van de veilig
heidspolitie van het hof. zei, dat de Hon
gaar die
Het was de tweede maal sedert het pro
ces op 11 april begon, dat het hof het
nodig vond de zitting te onderbreken ten
gevolge van emotionele uitbarstingen.
Dat was op 1 mei toen een 46-jarige
toeschouwer, toen de wreedheden van de
nazi's in Polen behandeld werden, plotse
ling opstond en naar Eichmann schreeuw
de: „bloedhond, je hebt mUn hele familie
uitgemoord".
Na 20 minuten werd de zitting hervat
en kon Freudiger zUn getuigenis voort-
(Van een onzer redacteuren)
München, woensdagavond.
OP zonovergoten binnenplaats van het laat-middeleeuws aandoend raad
huis van München speldden Haarlems bloemenmeisjes Claire Heer-
kens Thyssen en Marijke Pronk vanmorgen met hollandse lieftalligheid
en Beierse zwier een anjer op mijn revers en toen pas was voor mij de
Hollandse week geopend.
Het was een grote anjer, zacht-
rose van kleur, mooier dan de diep
rode van mininster Cals en edeler
dan de margriet die onze ambassa
deur was aangeboden. Het liep tegen
twaalf uur. Minister De Pous had
kort tevoren op die binnenplaats var
achter een breed scherm van bloe
men zijn vreugde uitgesproken over
de aanwezigheid van Nederland in
München, de Koninklijke Militaire
Kapel in groot tenue, waarvan
goud en zilver glansde in het zonne
licht, had daarop het Wilhelmus en
het Duitse volkslied gespeeld, beide
beluisterd door honderden gemeente
ambtenaren voor honderden geopen
de ramen van het raadhuis, en eer
zeker wed even groot aantal inwo
ners van München, die ad vroeg in
de morgen op stap waren gegaan,
niet zozeer om minister De Pous te
horen of minister Cals te zien, dan
wel om de K.M.K. Want als voor
iedere Duitser geldt ook voor
Beier: Müsik muss sein, was.
Zon, muziek en bloemen toverden
op dat kleine stukje München een
feeststemmingwaarvan een ieder z'i
deel kreeg. Een forsgebouwde gemoe
delijke Beier, van een omvang die
ogenblikkelijk het gezegd opriep: Het
is beter met hem te eten dan te vech
ten. sloeg me joviaal een pijnlijke
schouder en baste: ..Und nun trinken
wir bruderschaft" en hij troonde me
mee nnar de onder het raadhuis ge
legen Rntskeller. Op dat ncmnblik inas
het al de derde maal dat ik bruder-
schaft moest drinken en de klok had
nog geen twaalf geslagen
Kranten
Voor de komende week heeft Neder
land bezirt genomen van München. De
Münchenaren vinden dart best gezellig.
Wij. Nedertanders. liggen hun wel. Dat
merkt je uit de gesprokken. Er zijn er
onder hen die Nederland kennen uit de
/an voor en van na de oorlog. Ook
dat merk je uit de gesprekken. En het
doet beslist een beetje vreemd aan al-
Je achter een biertje in een stad diep in
Zuid-Duitsland ineens tot de ontdekking
komrt, dat je al dan niet uit chauvinisti
sche overwegingen, de architectuur van
de lijnbaan hebt te verdedigen of dat je,
1 dan nog diep, hebt in te gaan op
ragen over het ontstaan en de groïi
in de randstad Holland.
Om hieruit de conclusie te trekken,
dat deze dagen in München over niets
anders wordt gesproken dan over Hol
land is echter wel overdreven. Maar hoe
dan ook, die van München worden sterk
tot Nederland bepaald. De kranten be
steden aan de Holland-woche grote aan
dacht. De tram draagt naast een Beiers
ook een Hollands vlaggetje. Tal van
kcls in de binnenstad hebben Hollandse
étalages, waarin Hollandse produkten
zijn uitgestald. En die produkten zUn dan
vooral groente, fruit, maar daarnaast ook
kleding, zelfs meubilair.
Gut, gut
Pessimistische landgenoten beweren al
tijd, dat Nederlandse weken in het bui
tenland niet de minste zin hebben, maai
dat waag ik toch te betwijfelen. Op hel
St. Jacobplatz, waaraan het Mü-nchener
Srtadt Museum is gelegen, heb ik vanmor-
gen met een Beier stukjes Hollandse kaas
gegeten en een paar kopjes echte onver-
valsrte snert gedronken, die door Neder
landse meisjes gratis werd verstrekt. En
de Beier het was hem van harte ge
gund wist van geen ophouden. Gut,
gut .smakte hij een paar maal tevreden,
en kijk, dit gut, gut zou wel eens
gevolg kunnen hebben dat die Beier In
zijn Konditorei naar Hollandse Kase gaa»
vragen en dat hy van de winter tot Frau
Muller, by wie hü in de kost is, almaar
blijft zaniken om die Hollandse erwten
soep.
En op het St. Jacobplatz stond van-
morgen het beroemde Amsterdamse
draaiorgel de Arabier van de heer
Perlee, dat zich in de komende dagen
op tal van plaatsen en in tal van
legenheden zal laten horen. En aa
figuurtjes in het front van de Arabier
mannetjes en vrouwtjes die op belle
tjes sloegen stonden honderden Mün-
cheners zich te vergapen, evenals aan
de Marker en Volendammer kostuums,
waarin de heer Perlee en zijn mede
werkers zich hadden gestoken en aan
het zeer grote model van de Hollandse
molen die eveneens op het St. Jacob
platz was opgebouwd. De Beier stootte
me in de zij en riep opgetogen: Schön
was, schön ja", alsof hij mij op iets
bijzonders attendeerde en kijk, mis
schien zijn draaiorgel en molen de oor
zaak dat die Beier volgend jaar zegt:
„Kom, ik ga eens een tijdje naar Hol
land om mijn vakantie door te bren-
gen".
Heel eenvoudig gezegd hebben de Ne
derlandse wedren geen doelstellingen.
Enerzijds willen zy hert buitenland ver
tellen: Dat is Holland en anderzijds: dat
kan Hollard. Wat Holland is en wat Hei
land kan, toomt tot uitdrukking in de
machtige expositie Holland - Land und
Leute, in een tiental grote zalen van het
Münchener Stadt Museum opgebouwd, en
zo imposant dart zelfs de meest doorge
winterde Nederlander ervan onder de be
koring en indruk raakt Nooit spreekt
immers de kracht van een volk in haar
totaliteit zo aan dan juist als belangrijke
facetten van zijn kunnen en kennen, van
wat in het verleden is en in hert heden
wordt gepresteerd bU elkander zUn ge
bracht.
Over wat Holland is, zegt de expo
sitie in München: een land dat ligt aan
de zee en met die zee zich verbonden
voelt, een land dat van vroeger tijden
af de zeeën heeft bevaren, zich heeft
weten op te werken tot de vrachtvaar
der van Europa, voorts een land dat
steeds opnieuw de strijd tegen het wa
ter heeft moeten aanbinden, dat gyn
taak heeft gekend ten opzichte van
miljoenen volken in oost en west, men
denke aan zending en missie, verder
ook een land dat van een intensieve
bloemencultuur, een land dat geleer
den van naam heeft voortgebracht en
ook een land dat weet wat industriali-
En waf Holland kan: dijken bouwen,
zeeën afsluiten, knap boeken drukken,
kunstwerken soheppen. een ruimtelijke
ordening tot stand brengen, steden en
dorpen bouwen. Er wordt voor de tUd van
hert jaar Ln Mijnchen misschien meer dan
orrnaal Nederlands gesproken. Er zyn
vele Nederlanders naar de hoofdstad ge
komen. Je onit/moet er op hert ogenblik
ledereen, maar dat is dan toch wel het
verrassende: niert dat hert Zimmer-Mad-
chen van het hotel een meisje Enny de
Rooij uit Zeist is, en niert dat Herr Ober
het restaurant waar je 's avonds je
Myd gebruikt in onvervalst Rotter
dams je toevoegt: „Ik ken de here de
blauwe forel wel a^nraje," maar dat je
de drukke Bayer Strasse een hand op
Je schouder voelrt van een goede kennis,
die al langer dan tien jaar geleden naar
Australië is vertrokken en deze maand
,heel even" in München moest zijn en
met wie je dan, alsof het de gewoonste
zaak van de wereld is. een ogenblik staat
te praten over het Rotterdam van vlak
de oortog.
Minister Van Aartscn, die het ge
cast acht de ontwikkeling van de pry-
!ii voor bouwgrond te doen bestuderen,
heeft daartoe gisteren de commissie
grondkosten geïnstalleerd.
Een overzicht samen te stellen
de factoren, die de prijsvorming
bouwgrond bepalen, na te gaan welke
loed zy op de prijsvorming hebben
X)ROF. DR. J. WATERINK heeft vandaag in het Woestduincentrum te
Amsterdam met het geven van zijn laatste college in de ochtend
een afscheidsreceptie des middags zijn hoogleraarsambt neergelegd. Van
1926 af is hij gewoon hoogleraar geweest aan de Vrije Universiteit in de
letteren en wijsbegeerte voor de pedagogiek, toegepaste psychologie
pedologie, en tevens buitengewoon hoogleraar voor de catechetiek.
De scheidende hoogleraar had zUn slot
college gewUd aan het onderwerp „Prin
cipe en gezag in de hedendaagse psycho
logie en pedagogiek".
Prof. Waterink motiveerde de keuze
van zyn onderwerp met het feit, dat het
vraagstuk van het gezag in de pedagogiek
een centrale plaats inneemt, maar dat
vooral in de laatste jaren over het peda
gogische gezag gedachten zyn verkondigd,
die van de meest ingrijpende principiële
betekenis zyn. Er heeft een verschuiving
plaatsgevonden in de beschouwingen
waardoor van het pedagogisch gezag dik
wijls weinig meer overblijft. In de psy
chologische beschouwingen ligt het waar
schijnlijk nog gecompliceerder en gevaar
lüker. In algemene termen een overzich
gevende van de situatie, wees prof. Wa
terink op de tegenstelling, die men po
neerde tussen gezag en vrijheid. Vanui
onjuist vrijheidsbegrip werd de ge
dachte van het wezen van het gezag nie
erkend. Men vergat, dat vryheu
toch ook altyd betekenen moet: gebon
den zijn aan het eigen wezen, dus ook
dopr banden, die tot het \yezen behoren
Gezag werd op die manier vervormd tot
niets meer dan een invloed, waardoor de
geholpen werd om het voor hem
bereikbare levensniveau in vrijheid te
bereiken. De zin van het gezag als hand
having van het normatieve werd hoe
langer hoe meer voorby gezien
Gelukkig zUn er enkele verschUnselen,
die erop wijzenn dat men in de kringen
van psychologen en pedagogen op een of
andere wijze een zekere behoefte gevoelt
aan de terugkeer van de verkeerde weg.
Zij, die opteren voor een zogenaamd
objectief onderzoek, beginnen te erken
nen, dat er in de gezagsbeleving ook ele
menten liggen, die niet zonder meer tot
een één-dimensionaal te analyseren ge
geven zijn te herleiden. Maar het schynt
nog altijd moeilijk te zUn
verder
aanval had gedaan op hetkomen dan een opvatting, dat het wezen
betrekkelijke geluk van de getuige, ge-1 van het gezag ligt in het aanwijsbare nut.
arresteerd werd en later naar huis ge- dat het gezag in de gemeenschap heeft,
zonden zal worden. 1 Gehoorzamen, omdat de wet, het gebod
of de regel normatief is, wordt veelszins
nog afgewezen. Ook al het verschuiven
van de problematiek van het leven naar
het erf van de „human relations" is lang
zamerhand een soort confessie geworden
Democratie
Voor de oudere, meer principiële op-
•atting omtrent het gezag, waarmee
■nmiddellijk verantwoordelijkheid cor-
eleerde, was er een basis in de levens
tructuur, zoals wy die voor enige de-
ennia nog vrij algemeen kenden. Maar
.•anneer het wezen van andere autori-
ïit slechts zinvol is als een zelfactua-
satie van de mens, dan moet er een
ader klimaat komen. Dat klimaht is
r. Het is „onze onovertroffen democra-
sche tUd". In de wyze, waarop het
aandel van de zogenaamde democratie
■ordt opgeheven, ligt aldus prof
/aterink een ernstige bedreiging
an alle werkelijke gezagsoefening. De
mocratie is een kostelijk goed. maar
vordt een gevaar wanneer zij niet be-
?efd wordt in een polaire spanning
iet de ware aristocratie des geestes
Iet vermogen om gezag te oefenen is
•en gave van degenen, die als de aristol
•unnen worden gekenmerkt. Het vraag
stuk van het gezag is voor het voort
bestaan van onze cultuur een van de
meest ingrijpende problemen
De scheidende hoogleraar behandelde
ten slotte uitvoerig een drietal methoden,
volgens welke men uit de impasse tracht
te geraken. Hij zei. dat men vanuit antro
pologische gezichtshoek de vraagstukken
van het gezag moet benaderen Verant
woordelijkheid veronderstelt de eis, dat
„antwoord" gegeven wordt en de be
reidheid daartoe.
Het gezag, dat in staat is ter verant
woording te roepen, wordt helaas echter
in onze samenleving hoe langer hoe meer
beschouwd als een heerlUk recht, ter-
wUl het accent hierop moet liggen, dat
gezag dragen een moeilijke plicht is.
AU drager van waardigheid Is de mens
Prof. dr. J. Waterink
over het gezag
-oordclijkhcden.
i van het kind
voordelykheden
met plichten
De adel van de mei
komt juist in deze ve
t uitdrukking.
De primaire vraag voor psychologie en
pedagogiek is: hoe de mens is bij de ver
vulling van zijn roeping tot gezagsoefe
ning. hoe hij is als verantwuordelyk ge
zagsdrager. Zo toch zien wij de mens ais
zedelyk wezen in een vaste relatie tegen-
de boven hem gestelde normen. En
zo besloot prof. Waterink zijn af
scheidscollege is het probleem primair
vraag naar de houding van de mens
jegens de norm, die door het gezag wordt
gerepresenteerd. Dat is ook een vraag
in hoeverre de mens als beelddrager
God, uitgerust met de gaven die God
hem gaf, in staat zal zijn in Gods wereld
God te dienen.
en middelen aan te geven, welke voor
al ten behoeve van de woningbouw tot
besparing kunnen leiden.
0 de vraag te beantwoorden in welke
mate de exploitatie van nieuw verwor
ven grond voor stais- en dorpsuitbrei
ding zelfdekkend behoort te zUn of kan
0 aan te geven of en zo ja. op welke
wijze uniformiteit kan worden bereikt
in de methode, volgens welke de bouw
grondprijzen door de gemeentebesturen
worden berekend en bepaald;
0 de minister te adviseren omtrent
maatregelen, welke zouden kunnen be-
bewerkstelligen of bevorderen, dat even
tuele richtlijnen worden toegepast.
In zijn installatierede sprak de minis
ter o.m. over het verband tussen de prij
zen van bouwgrond en de stichtingskos-
ten van nieuwe woningen, alsmede over
de noodzaak deze kosten binnen zekere
oerken te houden.
De minister zei zorgen te hebben over
de stUging van de kosten van voor wo
ningbouw bestemde grond. Door de voort
durende toeneming van de grondprUzen
is nameiyk het verlagingseffect van da
sedert 1957 enigszins gedaalde bouw
kosten op de huren voor een groot deel
teniet gedaan. De minister acht dit een
verontrustend verschUnsel en meent dan
ook, dat al het mogelUke In het werk
moet worden gesteld om een verlaging
van de grondkosten tot stand te bren
gen of op zUn minst een verdere stUging
daarvan tegen te gaan.
Voorzitter van de commissie is mr. C.
Th. E, Graaf van Lynden van Sanden-
burg. Commissaris der Koningin in de
provincie Utrecht
Dr. Otto Stalmann, h»t hoofd van de
afdeling buitenlandse handel van het
Westduitse ministerie van voedselvoor
ziening, die in april werd gearresteerd
nnder verdenking van het aannemen van
steekpenningen, is weer ln eer hersteld.
Het is de justitie niet gelukt de ten
lastelegging te bewijzen en Stalmann
heeft gisteren deelgenomen aan de
Westduit-Deense besprekingen, die in
Bonn worden gehouden. De Deense mi-
r-president, Viggo Kampmann.
heeft Stalmann vandaag voor een recep-
n Bonn uitgenodigd.
In tegenstelling tot de Westrultse re
gering in Bonn beschouwt men in Den
Haag de zaak Stalmann nog verre van
afgedaan. Het justitiële onderzoek is
•g steeds gaande. De rehabilitatie van
rlr. Stalmann in Bonn heeft dan ook in
Haagse departementale kringen grote
erbazing gewekt. Intussen heeft de com
missie van de E.E.G. In antwoord op
ragen van bet Nederlandse lid van bet
Europese parlement bet socialistische
Tweede-Kamerlid Ir. H. Vredellng laten
veten dat zU geen stappen heeft gedaan
•f zal doen in de zaak-Staimann. De
ommlssie verkliart de Nederlandse ml-
ilster van landbouw MarUnen dankbaar
te zijn dat hU haar vice-voorzltter dr.
s L. Mansholt op de hoogte heeft ge
houden van „deze zaak die voor twee
lidstaten van de gemeenschap van be-
