DE „RUIMTEVAART"
isseziiw j-M!
tn,
van Leonard Baskin
^ssrsss^
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 13 MEI 1961
Fascinerende kunst voor het eerst buiten Amerika te zien
"K
iIT zou het verhaal kunnen
worden van een andere
|wruimtevaart" dan die waar
mee Russen en Amerikanen
miljoenen mensen over de ge-
wereld biologeren. Het
Terhaal over een „astronaut"
die niet op het Rode Plein of
in het Witte Huis de hulde van
|het volk in ontvangst mag ne
men. Voor zo een bejubeling
liijn de „ruimtereizen" van de
19-jarige Amerikaan Leonard
iBaskin niet spectaculair ge
noeg. Al begeeft ook hij zich
el voortdurend in de on
eindigheid tussen hemel en
aarde, in de wonderbaarlijke
ruimte die wij leven en dood
noemen, waarvan hij dan ver
slag uitbrengt in beeldhouw
werken, houtsneden en tekenin
gen, deze „ruimtevaart" van
de geest zinkt immers in het
niet bij de vlucht van de tech
niek naar andere planeten
Toch moeten wij Leonard Bas-
in in het oog houden, want mo
gelijk wordt deze kunstenaar in
zijn tweede levenshelft een figuur
van groot gewicht tegenover de
genen die er ook in de cultuur op
uit zijn, hun zwaartekracht te
verliezen. Niet zijn bewering dat
de abstracte kunst zich op een
doodlopende weg bevindt, maakt
hem belangrijk, maar zijn ver
mogen, uit de cultuurrijkdom van
het verleden een nieuw en oor
spronkelijk juweel te scheppen.
Een parel. gekoesterd in de
schelp van de schoonste tradi-
Dorst' naar kennis
15 augustus 1922 in New Bruns
wick geboren als kind van een
vrome rabbijn, die het rijkste erf
goed van de Jood zijn heilige
teksten al heel vroeg op zijn
jongen overdroeg. Eenmaal ver
trouwd met de Joodse denkwe
reld. wenste de jeugdige Leonard
ook de poorten naar andere ge
bieden te ontsluiten. En ze gin
gen open. want Baskin wierp er
zich tegenaan als een dorstige
die in de woestijn een bron ont
dekt.
Zelfs nu hij aan het Smith Col
lege in Northampton les geeft in
beeldhouwen, tekenen en grafi
sche technieken is zijn dorst naar
kennis nog niet gelest. De schrift
studie, hem door zijn vader bij
gebracht, heeft zich uitgestrekt
over een ongekend breed terrein.
Men zegt van hem. dat hij over
ben veelheid van onderwerpen een
uitnemend schrijver had kunnen
worden. Deze kennis wordt ech
ter in andere banen dan in die
van de auteur geleid, hoewel Bas
kin zich er nooit geheel van kan
los maken.
U vraagt zich misschien af, wat
dit allés nu toch'wel uitstaan
de heeft met de eerste regels van
(ons verhaal. Daar zijn we pre
cies aan toe: Baskins kunst vloeit
voort uit zijn overdenkingen, zijn
scheppingen moeten worden ge
zien als een interpretatie van het
geen hij gezien, gelezen en bestu
deerd heeft. Hierbij is zijn medi
teren vooral gericht op het mens
zijn en op de dood.
De mens zegt Baskin, is niet
tot liefde in staat geweest, is te
kortgeschoten in milddadigheid en
heeft gewanhoopt aan hoop. Hij
heeft geen leven van overvloed
en vrede geschapen en hij heeft,
moedwilliger dan ooit tevoren, de
aarde verschroeid en de heme
len bevuild. Hij heeft van Eden
een landschap des doods ge
maakt. In deze hof vertoef ik. en,
door de verschrikking, de degra
datie en het vuil af te schilde
ren. houd ik de mens de gebar
sten spiegel voor.
Een cultuurpessimist? Neen,
wij kunnen het niet geloven.
Maar. komt u zich persoonlijk
overtuigen in het Museum Boy-
mans-van Beuningen te Rotter
dam. de eerste stad buiten Ame
rika, waar Baskins creativiteit in
al haar facetten, en dus ook zijn
bedoelingen, zijn te zien. Een re
presentatieve tentoonstelling van
zijn werken zoals er zelfs in de
Verenigde Staten nog geen. enke
le werd ingericht.
Mens achter kunst
Uzult in Boymans een merk
waardige ervaring opdoen.
Loop niet direct weg, wanneer u
denkt dat de vreemde beelden, in
hout en brons en steen, en de
al even vreemde mensfiguren in
zijn tekeningen en houtsneden u
niets „doen". Wacht nog even,
kijk opnieuw en dan gebeurt het.
Het aanvankelijk onbegrijpelijke
kunstwerk begint u aan te spre
ken. Maar dat is nog niet alles.
Naar mate men langer toeft,
groeit niet slechts de waardering
voor deze kunst, doch dan betrapt
men zich er op. zich in de per
soon van Baskin zelf te
verdiepen.
Deze bijzonder knop getekend
lei enscyclus noemde Baskin „Vei
zoendag". De vogel rechtsai
symbool van lijden en dood
typerend voor de geestelijke uo
tragisch symbool van de Jood,
hem toebedeeld door de Chris
tenheid, als duistere tegenhanger
van het Licht bedoeld. Met de uil
werden de Joden tot paria's ver
klaard. op één lijn met heksen
en duivelskunstenaars.
In het werk van Baskin is Je
uil het symbool van lijden Wie
dit eenmaal weet. vraagt zich af
of de bedoelingen van de kunste- de mens. verbeeldt, voedsel aan
naar nog verder gaan dan licha- deze veronderstelling,
melijk lijden. Misschien is het En dan nu het mensbeeld dat
wel zijn
getekende mensfiguren lijken te
zijn opgebouwd uit houtnerven.
Sommige houten beelden bestaan
uit verscheidene lagen van de
zelfde houtsoort, doch met een
geheel andere tekening. Een der
gelijke „vertekening" van de ner
ven geeft het totale beeld een
soort fluïdum, een vreemd ..iets"
dat van het werk uitstraalt en het
buiten de tijd in de ruimte voert.
Reis naar licht
toepast en hij beheerst er
velen men voelt dat de zich
steeds meer vereenvoudigende
vormentaal, hoe grootmeesterlijk
in zichzelf soms. voor de kunste
naar niet het belangrijkste is.
Veel meer is hij de commenta
tor bij de documentaire die hij
in een niet eindigende cyclus van
de mens maakt. Daarbij bouwt
hij voort op hetgeen hij zich uit
de cultuurgeschiedenis heeft ver
worven; nu eens herinnerende
aan de rijkste tradities van het
oude Egypte, dan weer aan de
klassieke schoonheid der Grieken.
Daar tussendoor blijft de engel
des doods hem vergezellen. Het
is deze engel en het bezig zijn
met de dood. die Baskins lijnen-
en vormentaal spanning geven.
Denken en handelen is bij hem
wel gericht op de grote synthese,
maar hij heeft haar nog niet ge
vonden. Wordt dit het geval, dan
zal hij ervaren dat achter de ge
barsten spiegel van de dood een
andere macht dan die van de
mens het leven uit de genade
weerspiegelt.
Naar dat leven zoekt Baskin se
dert hij geen deel meer heeft aan
de orthodoxie van het Joodse
volk. Typerend in dit verband is
zijn bewondering (waarvan hij
ook blijk geeft in zijn werk) van
kunstenaars als Ernst Barlach,
Rodolphe Bresdin, William Blake
en Gustav Mahler, allen, gelijk hij
zelf. zoekers in de sferen van fi-
solofie, mystiek en religie, men
sen voor wie de synthese tussen
leven en dood het grootste pro
bleem was.
m
ZESTIG
j„klaagmuur", waar- hij ons voor ogen stelt. Vaak ^be-
heen hij telkens moet terugkeren, gint Baskin zijn visi
maar zelden in eendere stem- gen in de tekening,
ming. Hoewel hij- er zich niet aan doende, schijnt hij reeds
over wenst uit te laten, geven de denken aan het materiaal wa
vele gesteldheden waarin hij de uit het onderwerp tot_ een beeld- gaan scheppen,
uil, al dan ni
Dit is de „ruimtevaart" van
Baskin. Indien hem in zijn. twee
de levenshelft een andere koers
wordt opgegeven, zal hij achter
vast te leg- de gebarsten spiegel de lichtzij-
daar- de van j,et leven ontdekken en
kunst van eeuwigheidswaarde
corhbinatie met houwwerk zal groeien. Tal van
TON HYDRA
willen
-B-*#*#***#*#*-»*#*-»'
„Ik houd van mensen, ik houd van vertellen."
Deze zelfkarakteristiek van de auteur Risseeuw,
die 16 mei a.s. zestig jaar wordt, is even kort als
juist. De mens en de schrijver zijn hier bijeen en
één. Genegenheid houdt belangstelling in, belang
stelling doet opmerken, een leven van opmerken
leidt tot een reeks boeken. Boeken over mensen
natuurlijk, mensen en hun lotgevallen. Die romans
en novellen voegen zich, als derde in de bond. in
het geheel, en zo kunnen we spreken van een
figuur. Want een figuur ontstaat wanneer de
mens, de schrijver en zijn werk (waarbij men
nog i? invloedssfeer kan rekenen) zich in de loop
der jaren tot een ondeelbare eenheid hebben
samengevoegd.
Zakelijke gegevens komen
straks. Een jubileumartikel wil
in de eerste plaats presenteren,
in mindere mate ook informe
ren. Hier is hij. de man die tot
een figuur is uitgegroeid. Neemt
hij in onze letterkunde dan zo'n
vooraanstaande plaats in? Met
zuiver literaire maatstaven ge
rekend, misschien niet Van een
juiste kijk op zichzelf getuigt
ook deze uitspraak van de jubi
laris: Noem mij geen letter
kundige, noch kunstenaar. Met
schrijver is alles gezegd." Het
is hier niet de plaats uit te
weiden over literaire maatsta
ven, waarde, erkenning, naam
en wat dies meer zij. Die zaak
ligt vrij ingewikkeld. Belangrijk
is ook wat men in een bepaalde
tijd interessant vindtr. Risseeuw
is van den aanvang af welbe
wust een protestants-christelijk
auteur geweest. Maar dan een
auteur, die. om het met zijn
eigen woorden te zeggen, „zo
nu en dan zijn huid er maar
eens aan waagt"; geen gezapig
leverancier van leesvoer voor
het christelijk huisgezin. Het is
weer Risseeuw zelf die het zegt:
„Nooit ben ik losgekomen van
het „christelijk volksdeel". Ik
heb altijd „boekhouder" van de
lotgevallen en de wisselende
geestesgesteldheid van mijn
geestverwanten willen zijn.
Deze verknochtheid en de the
ma's die daaruit voortkomen,
kunnen niet zomaar op algeme
ne belangstelling rekenen. En
gebrek aan belangstelling voor
het soort mensen en hun lotge
vallen. die Risseeuw beschrijft,
brengt een buiten-literaire fac
tor in het geding. Trouwens be
staat er wel een zuiver-literair
oordeel?
Het onzegbare
Risseeuw schrijft: „In mijn
werk streef ik naar het juiste
P. J. RISSEEUW
Ander aspect
Wat "is het dat ons zo in deze
mens biologeert? Baskins voort
durend bezig zijn met de „laat
ste dingen", iets waaraan de
meesten van ons liever niet den
ken? Is het de oeroude harte-
kreet van de Jood die ons tegen-
klinkt? Of eerder de indringende
kijk op de mens in zijn ware ge
daante?
Het zijn geen „natuurgetrou
we" uitbeeldingen van dode man
nen. die beeldhouwwerken van
Baskin, desondanks beziet de toe
schouwer ze met een zeker res
pect. En hij denkt
bij Hervé Bazin
Een referendum, enige jaren geleden georga
niseerd door het weekblad Les Nouvelles litté-
raires om de beste schrijver der laatste tien ja
ren aan te wijzen, zette Hervé Bazin (1911) op de
eerste plaats. Al is een dergelijke uitspraak van
beperkte en tijdelijke waarde, ze zegt, in aan
merking genomen het gehalte der lezers van
Pompeii of aan de slacht- blad, wel iets omtrent de kwaliteiten van de
offers van de laatste oorlog. k
maar ook aan grote kunstenaars uitverkorene. Gesproten uit een geslacht van
uit het verleden die eenzelfde on- schrijvers en geleerden had hij het voordeel, dat
derwerp kozen. ->
zijn naam bekend was. Zijn oud-oom Renc .la-
zin was in 't begin dezer eeuw een zeer gepre
zen literator, lid van de Académie Frangaise,
van wie ook in Nederland verscheidene boeken
uil, sedert de middeleeuwen" het veel gelezen zijn, o.a. La Terre qui meurt „het
stervende platteland;" zijn grootvader was, be
halve rechtsgeleerde, schrijver van talrijke ro
mans voor de jeugd; zijn vader was entomoloog
en professor te Angers. En deze lijst zou ver
lengd kunnen worden.
teressant werk. En
Maar wat hiernaast veel tot 2Q wordt de agres-
het succes van zijn eerste ro- Sieve non-confor-
mans bijdroeg, was hun opzien- mist, die het ka-
Tragisch symbool
uit de hogere middenstand, die maakt. in de maatschappij inge-
openlijk' zijn familie te schande schakeld en in het gareel terugge
zet en zijn haat jegens zijn moe- bracht. Zijn haat uit de jongens-
jaren wordt tot minachting die alle
der zonder terughouding u.t- Jconlact verfoeit.
spreekt, dat is een ongewone Deze beide boeken, pittig ge-
zaak. Vooral "het eerste boek La schreven en. vooral het eerste
Vinóre au nninr .1948) is (el van zeer agressief. hebben de naam
\.pere au poing .1948. is lol van yan Heryé Ba2iQ gevestlgd als
toon. De namen alleen zijn ver- existentieel schrijver, al zal me-
anderd, maar overigens is alles nig lezer iets van weerzin heb-
uit de persoonlijke ervaring ge- ben gevoeld tegen deze uitstal-
-tnr Ling van zaken, die in het gezin
grepen. De moeder, die een lor- b(.s»lott„ dic„e„ „lijven
tuin meebrengt en eigenares er- wantrouwen jegens wat men voor
van blijft, overheerst de vader, een deel kan zien als een „suc-
slappe Hfuur. die „iel ver- c^add,'e„ j^ta'n' riin hand dr,e
der komt dan soms tot een zwak bundels gedichten en verscheide-
protest. Zij is niet alleen gevoel- pe romans verschenen, die zijn
loos. maar ook onrechtvaardig, roem hebben verstevigd. Omvang-
Bazin tekent haar als een mon- r'Jke reportages hebben hem
-,„rin na" verschillende werelddelen
ster van kwaadaardigheid, gierig- gevoerd en zijn vastgelegd in
heid en verbeten heerszucht. De enquête-verslagen en essais.
middelste der drie_zonen. de ver- waarbij opvalt zijn begrijpelijke
teller, verzet zich heftig tegen cg®^"851®111"8
haar regiem. Hij is -de ziel der
samenzweringen, die tegen haar
beraamd worden. Zelfs pogingen
haar te vergiftigen, worden aan
gevoerd. Evenwel, alles stuit af op
haar waakzame sluwheid. ee,
Ann 't eind van het boek wor- fils
den de knapen naar verschillende ceerd, die evenals de hierboven
internaten gezonden, maar al ver- genoemde het gezinsleven tot on-
vallen nu de dagelijkse botsingen derwerp heeft. Maar. overigens
de tweede roman La Mort du pc- welk een verschil. Het standpunt
tit cheval (1950) verhaalt van al van de schrijver is verschoven
wat de moeder bedenkt om haar van de opstandige zoon naar de
kinderen van uit de verte het le- begrijpende vader. De pen. in gal
ven moeilijk te maken en dan en alsem gedoopt, is opgeborgen,
voornamelijk Jean, de felste op- Hier overheerst een milde soms
posant. Ondertussen verbreedt tedere toon en is de felle Bazin,
zich de basis van het verhaal, vooral in de laatste hoofdstukken
Jean wordt student, eerst, door een wijsgerig peinzer geworden,
dwang, in de rechten, daarna De vijftigjarige schrijver, die aan
volgens zijn aanleg, in de lette- het hoofd staat van een gezin met
ren Na enkele onvermijdelijke vijf kinderen, heeft in dit boek
liefdesavonturen vindt hij rust ongetwijfeld persoonlijke, hoewel
in een gelukkig huwelijk, dat hem niet aanwijsbare ervaringen
tot het vaderschap brengt. Om te werkt. Alleen J
bestaan grijpt hij iedere gelegen- boek schrijven,
heid tot geld verdienen aan. ge- De gymnasiumleraar Daniel As-
combineerd met avondstudie. Hij tin heeft, terwijl hij zelf in krijgs-
belandt in de journalistiek en ver- gevangenschap verkeerde, i'.jn
ontspoorde
Vaderschap als
offerdienst
?r jaren stilzwijgen heeft
inkele maanden geleden
jwe roman Au nom du
Ed. du Seuil) gepubli-
HERVÉ BAZIN
vrouw bij een bombardement ver
loren. Hij heeft de zorg voor de
tweelingen Michel en Louise en
een in 't begin van de oorlog ge
boren zoon Bruno. Michel is super
begaafd. Louise vleierig en vro
lijk-onbezorgd; de jongste voelt
zich in alles de mindere en wordt
gedeeltelijk door dit besef, een
lastig kind met magere schoolsuc
cessen en een neiging tot isole
ment. Ook jegens hem doet As-
tin zijn plicht, maar er is iets
in zijn houding, dat Bruno, na
een bestraffing, uitspreekt:
sur
tu
Dit woord grijpt de
vader aan en hij geeft er zich
rekenschap van. dat deze jongen
dubbele aandacht nodig heeft.
Op gevaar af de anderen, te ver
waarlozen, trekt hij Bruno naar
zich toe. Trouwens, de koele,
hooghartige Michel gaat weldra
zijn eigen weg. Louise gaat de
hare: ze ontvangt een opleiding
tot mannequin en belandt in de
wereid van mode en vermaak.
Bruno wordt, juist door al de
aan hem bestede zorgen zijn lief
ste kind en blijft het. als hij toe
vallig door hel verschil in bloed
groep de zekerheid verkrijgt dat
biologisch er geen band tussen
hen beiden bestaat. Waar begrij
pelijk psychologische spannineen
hadden kunnen intreden laat Ba
zin het geestelijke vaderschap al
le andere gevoelens absorberen
Een moeilijk 'moment komt. als
de jongen aan de liefde toe is.
maar Astin aanvaardt de nieuwe
toestand en als tot een vroeetij-
dig huwelijk moet worden beslo-
'en. staat hij zelfs znn eigen huis
af als te groot voor hem. de een-
Deze daad is de laatste in een
lange reeks offers van materiële
en geestelijke aard, die van de
ze vader een ware „pelikaan"
maken. De lezer kan menen, dat
Bazin overdrijft en het boek ge
deeltelijk een reactie is op zijn
eigen beklemde jeugd. Dat mag
zo zijn, maar de schrijver heeft
geen slappeling gecreëerd; deze
vader geeft vrijwillig en welbe
wust een stuk van zijn leven prijs
ter wille van hetgeen hem toe
schijnt. het geluk van zijn kinde
ren te zijn.
Wat ontbreekt, is het religieus
element. Kerk en geloof worden
niet aangevallen, maar ze be
staan eenvoudig *"eg niet voor
Astin. Ook hier een reactie op de
opvoeding van Bazin, waarbij het
geloof een samenstel van ver
starde vormen was en de Kerk
op hem toetrad in de priester-
huisonderwijzers, die. op hoog
bevel, met vaardige hand de kar
wats hanteerden.
Ook in dit boek toont de auteur
zich de boeiende verteller, die
zonder moeite de lezer meevoert
in zijn vlotte vaart, alleen tegen
net eind vertraagd in bespiege
lingen over 's levens moeiten en
woord, naar handeling,
naar een natuurlijke dia
loog en vooral naar het
onzegbare dat er tussen
mensen en dingen kan
zijn. Ik hou er van de
lezer „tussen de regels"
te laten lezen. Dat mijn
boeken gelezen worden
acht ik de grootste be-
loning". Wie dit r.aar
waarheid kan zeggen is
meer dan een verteller
alleen. Het is zijn afkeer
van grote woorden, die
hem doet afzien van de
pretentie literator of kunstenaar
te heten. Want er is zoveel mis-
StVaWan™er%aSe"Buw Natuurjilk alt daar ook roman-
artistieke waaide van zijn werk
uit bescheidenheid afschrijft tot
op een gulden weet hij zelf ook
wel dat er op deze wijze een stille
reserve is ontstaan, die alleen
nog maar kan meevallen. de emigrant heeft zijn belang-
Maar wanneer ik van figuur th,liC(IPhii.vonpn Helen
spreek bedoel ik dat anders en
breder dan een letterkundig spe-
cialist dit doet. De negentiger uit die werken, te beginnen met
jaren van de vorige eeuw wa- de crisisroman Is het mijn
ren jaren van bewustwording van schuld? (1937) en welke groep
de kleine burgers en de ar*>ei- r0mans nu bezig te culmineren
ders. De oudere generatie had Gastcn on VreemdellnRen
™"VrdIgeli*s ™00d. Voor <1«H> >'™1'
de omstreeks 1900 geborenen la- gen slotdeel, spreekt de „boek-
gen de zaken al iets gunstiger, houder"
Wat was er. ook op het platte- staat v
land. een armoede geleden. Een man v,
enkel voorbeeld: een f "es zindte,
vrouwtje schudt een tafellaken
uit alleen maar om het feit te J J
verbergen dat er in het geheel vatting
i is. Uit zulke feiten die reei
fierheid, die op gees- dat dit een modewoord werd.
têlijke Kracht wijst. Toen die muc ben een hartstochtelijk
geestelijke kracht gelegenheid krantenlezer. En het kerkelijk
kreeg zich iets meer te ont- jeven voig intens. Ik ben mij
nen"het ,eS.veVvan de klei er volkomen van bewust dat wij,
ne man De socialisten propa- orthodox-protestanten, nog
geerden het brengen van kunst tijd de narigheden van d
aan het volk. Binnen de gerefor- gentiende eeuw op onze nek mee
meerde gezindte ontwaakten stu- sjouwen. Zolang we ons daar-
dieuze belangstelling en een van op de een of andere wijze
drang tot organisatie. De jonge- niet kunnen bevrijden, zullen we
ren gingen aan literatuur doen in de narigheid blijven zitten,
en deden dat georganiseerd. Ik hunker naar een Evangeli-
Hier komt Risseeuw in de lijst, sche Kerk waarin Hervormden
en Gereformeerden elkaar, bin-
Pmliflran nen het raam van de belijdenis,
r rODeren de nodige ruimte zullen geven
om vrij te kunnen ademhalen...
Nauwelijks van school, gaat ^js jk mjjn plakboeken inzit
hij zich al lezend en proberend met al dat kerkelijk geharre-
tot schrijver vormen, maar te- war. dan denk ik „Die in de he-
vpn. ,,irht hü als arhttieniariee mel woont "1 lachen. Ik heb de
vens sticht hij als achttienjarige betrekkelijkheid en de Ueinmen-
het tijdschrift Opgang. In zijn selijkheid van mijzelf en anderen
roman Eldert Holier zegt de leren zien."
hoofdpersoon ergens m een ge-
exalteerde stemming: „Wat heb RckcnSCnOp
ik aan vlucht, als ik niet een
Gasten en Vreemdellngi
volk meedraag? Brengen we kor, na de VBrsch,jnl„g in
deze wensdroom van Holier terug rubriek besproken, loopt van
tot de proporties der werkelijk- 'S99 tot 1927. Het vervolg zal
heten Kinderen en Erfgenamen.
heid. dan heelt Risseeuw dit Rlss„uw B1Bt de„ ,WB' boegen
van meet af aan proberen waar un het viriden van titels is h
te maken. Zelfvorming en op- altijd bijzonder gelukkig, wa
voeding van de eigen groep gin- "gJ!g U'rSeKp^Want
gen hand in hand. Ze waren niet bet slotdeel zal tot in de actuali-
van elkaar los te maken. Dit teit reiken. In de toekomst kun-
met een veertigjarige
n dienst als meelevend
de gereformeerde ge-
gedoopt, breed van op
vaar het anderen geldt,
g'eBgeten'1is.C Uit" zuïke Yei'ten die reeds oecumenisch was
spreekt
ugdei
Het snoer om je hals. door
Ute Erb. Uitgave De Fontein
Utrecht.
Wie geïnformeerd wil zijn over
de opzet van en de sfeer in de
Oostduitse communistische jeugd
organisatie, kunnen wij dit boek
aanbevelen. Een zevent.enjarig
meisje dat lid was van deze
kweekschool van de partij en af
komstig is uit een gezin met ge
dweeë volgelingen van Ulbricht
c s., vertelt op boeiende en in
dringende wijze over de periode in
haar leven waarin zij tot het be
sef kwam naar het Westen te moe
ten vluchten om vrij te zijn Zij
kan worden gezien als de repre-
sentante van de jeugd zoals die
achter het IJzeren Gordijn ge
dwongen is op te groeien. Een op-
vader "kon dit voeding die onderworpen is aan
ren systematische indringing van
het ysteem dat in alles staat
boven de persoonlijke ontplooiing
van het leven. Bij de schrijfster
DR. M. C. V. D. PANNE.
zet zich een wrok vast tegen al
les en iedereen. Haar hechte wil
om naar eigen inzicht en passie
te handelen drijft haar tot de
vlucht. Het Westen met zijn de
cadenties op verschillend gebied
valt haar weliswaar tegen, maar
Ute Erb beleeft toch dat zij
daar in vrijheid ademen kan en
het leven daar niet aan alle kan
ten door een partij wordt inge
snoerd.
„Het snoer oni Je hals" ver
diept bij de lezer het gevoel van
dankbaarheid voor de mate van
vrijheid die in de democratische
samenleving mag worden be
leefd.
stempelde hem toen al tot een
figuur, in de dop. Niet in de zin
van een leider, wel in de (evan
gelisch zoveel belangrijker) zin
van iemand die dient.
Veertig jaar lang is een groot
deel van zijn schaarse vrije tijd
de energie
i niet al te
ook deze romans van histo
rische waarde worden.
Risseeuw is sinds 1952 lid
de Maatschappij der Nederland
se Letterkunde te Leiden. Type
rend voor hem is. dat hij tege
lijk lid is van de Vereniging van
Letterkundigen en van de Bond
van Chr. Kunstenaars.
De lezer weet natuurlijk dat
sterk fysiek aan anderen be- schrijver dezes ook al bijna
steed geweest. Hij kende, en veertig jaar met de jubilaris be-
correspondeerde met, iedereen; vriend is. Ik wil dan ook geen
las manuscripten, gaf raad, in- nV ï-i velPzc"-. die er niet
j is. Of die er misschien toch wel
troduceerde, organiseerde con- is> door de lange duur van de
ferenties weekends, tentoonstel- vriendschap, die aan franje geen
lingen, Dracht mensen met el- behoefte meer heeft en die niet
kaar in kennis, zette aan het afhankelijk ls van de etage, die
werk. Hij werd daarbij voor en men in de literaire torenflat
na geassisteerd door zijn vrouw, van imitatie-ivoor in Nederland
die bij dit alles, ook als orde-
nende factor, de Jaren door
strijd en idealisme
teert, een stukje historie,
mag vergeten worden.
represen-
.Hien „uur van £uur> die een stukje volkskracht
moeilijk ie overschotten bete- r,"S58B°w^r.dj!; stukie
kenis is geweest. Het is achter
af bijna onbegrijpelijk dat hij
aog zoveel boeken heeft kunnen levert'"En
schrijven. Zijn belangstelling die s„,ds 1928 medewerker
vormd hem begin juni m Den
Haag publiekelijk te huldigen,
onze hoofdredacteur, dr. E. Die-
mer, was bij de allcreersten die
in het werkcomité zitting
men. Moge het een mooi feest
voor hem worden, maar bovenal
moge dit feest hem met zoveel
Nieuw-Zeelana! Samen"met het ener8'« dat hij er de rest
bekende schoolhoofd L. H. f w» f-^°i mCj u
Stronkhorst bereidt Risseeuw hartstochtelijk lezende en schnj-
een schoolboek voor onder de ^ende het elnde' God zegene
titel Zover de wereld reikt tv*ttem c~
(1947-51)
oeke Jans (1958) heeft geleid,
leeft hem tot nistorisch des
kundige op dit terrein gemaakt
Dit alles is niet bij studeerka
merkennis gebleven, maar heeft
geleid tot reizen in de Verenig
de Staten en Canada en verle
den jaar nog in Australië
halen over Hollandse pioniers).
C. RIJNSDORP
Belastlnggids voor de Effecten
bezitter, tweede druk, door J. L.
F. Engelhard, notaris. Uitgave
Nederlandsche Uitgeversmij. N.V.
Lelden.
Nu een steeds groter deel van
het publiek zich voor het effec
tenbezit gaat interesseren, is het
van belang een handleiding te be
zitten. die recht doet aan de vele
vragen, die er ten aanzien van dc
belasting op effecten bestaan.
Dit werkje paart een omvang
rijke inhoud aan een formaat, dat
het mogelijk maakt het boekje
in een klein zakje mee te ne
men. Het telt 124 bladzijden en
dit is wel nodig, gezien het groot
aantal wetten, waarmede men te
maken krijgt. Het begint met
een behandeling van de effecten
en de verschillende soorten daar
van en geeft vervolgens een al
gemeen overzicht van de fiscale
gevolgen, waarna de afzonderlijke
wetten uitvoerig met een uitge
breide jurisprudentie behandeld
worden. Populaire stof ls het niet,
maar daarvoor leent zich een zo
weinig populair onderwerp niet.
en rr.en moet goed beseffen, dat
effectenbezit een behoorlijke ken
nis vereist, die zich niet alleen
moet uitstrekken tot het bezit op
zich zelf, maar ook tot de fisca
le gevolgen. Het boek behandelt
verschijnsel,
dat de fiscus tot nog toe vergeef
se pogingen doet om in bepaalde
gevallen particuliere effectenver
kopen te belasten.
