Documenten van Eichmanns schuld als bewijzen o A A A A of/ze mtNSMa-T/p s m V m i m mm m m m w m 'Mi fl ff p m w n p m m m Pf w mm m m m mm m w m m 0 S Deportatie van Franse Joden werd erezaak Koningin stelde zender IJsselstein in gebruik Ons nieuwe feuilleton: Dokter Regan De Zon gaat op GOLFVERDELING ZENDERBOUW NIEUWE LEIDSCHE COURANT 7 DINSDAG 9 MEI 1961 Dam-vraag 92 (Eerste publicatie) m O IP Om dit miniatuur van de heer Pol man te kunnen oplossen behoeft men niet knap te zijn. Het dient voorname lijk om te demonstreren hoe wonder lijk en fantastisch problematische winst kan zijn. Het is heel veel in een klein Schaakvraag 92 Opgave: wit speelt en wint. De stand in het probleem van J. J. O'Keefe was: Wit: Kei, Dd5, Ld2, Pa5. Zwart: Ka6, pi b7, b6, d3 en e2. De sleutelzet is Dd5a2. Op 1 Ka6a7 volgt nu 2. Pa5c6 mat (vóór de sleutelzet was dit Db7: mat). Op b6b5 geeft 2. Pa5c4 mat en op 1b6xa5 volgt 2. DalXa5 mat Bovendien en dat is elegant gevon den heeft de .sleutelzet een nieuw vluchtveld gegeven aan de zwarte ko ning. Op 1Ka6—b5 volgt 2. Da2c4 mat. Bridge Alvorens de oplossing te geven van het tegenspelprobleem, nog even de kaartverdeling na de le slag: A 8 3 0 H V 7 V 10 8 6 5 4 ffH 10 7 3 O M h?V 8 6 2 O B 9 5 4 1 N 3 Wat moet Oost aan slag met kla- ■eraas naspelen, was de vraag en het antwoord luidt: Oost moet met schoppen de geboden kleur van West terugkomen. In dat geval gaat Zuid's 4 hartencontract één down; in elk der kleuren gaat dan namelijk één slag verloren. Zuid had van schoppen» uw-6; West had o.a. schoppenheer- boer en ruitenaas. West was uitgeko- en onder klaverheer-boer derde i de hoop zijn partner aan slag te krijgen, opdat deze schoppen zou kun- ien naspelen. In de praktijk zag Oost klaveren 9 voor een singleton aan en speelde kla veren terug, waarna Zuid het spel wist te maken. Hoe? Dat is de vraag, welke ik u de volgende keer wil voorleggen. JACK DIAMOND. Invul'puzsel 3 4 S 6 7 8 9 De Israëlische procureur-generaal heeft gisteren in de middagzitting van het p roe es-Ei chmann documen ten voorgelegd, waaruit blijkt dat de beklaagde zeer nauw betrokken was bij de ontruiming van huizen door Joden en anderen ten behoeve van 5. Hausner zei dat uit de docu menten bleek dat Eichmann een be slissende rol gespeeld had bij de ge dwongen evacuatie van Polen en Joden uit de door Hitier geannexeer de delen van Polen. Hij citeerde uit een telegram dat een SS-kapitein aan Eichmann. die destijds Poznan was, gestuurd had. waarin mel ding gemaakt werd van wijziging in de dienstregeling van de deportatietreinen. Hausner legde ook een document over waaruit bleek dat de moordpartijen in het bezette Polen onmiddellijk na de „Blitzkrieg" van 1939 begonnen waren. vas een rapport van een Duitse lui tenant die gewag maakte van onrust en ontevredenheid in het leger omdat jonge mensen gebruikt worden voor massa moorden in plaats van aan het front blij- en van moed te geven". Uit de notulen van een te Poznan ge houden conferentie over evacuatlepro- blemen, die door Eichmann bijgewoond werd, blykt dat besloten werd Polen, die de levens van Duitsers gered hadden, •oorlopig niet te deporteren. Volgens Hausner tonen de documenten duidelijk dat uitsluitend de Slcherheltsdienst, ■an Eichmann een hoge vertegen woordiger was, de deportatie van de Polen bedisselde. Duizenden Polen heb ben op last van de nazi's huis en haard moeten verlaten. Hausner haalde er het ene document i het andere bij om te bewijzen dat Eichmann en zijn bureau niet slechts de Joden de dood injoegen, maar zich ook bezighielden met de verduitsing van Polen. Uit een rapport van de Nazigouverneur van het district Warschau, dat 26 februari 1943 gedateerd was, bleek dat 15 Polen ij een deportatiemars doodgevroren wa rn en dat vele anderen doodgeschoten aren boen zij probeerden te ontsnappen. In december 1942 beval Gunther de ar restatie van de geestelijken in het district Lublin, die naar concentratiekampen ge stuurd werden. ?en and^r document brengt een SS- luitenant, die verwijst naar instructies het hoofdkwartier van de S.D., ver slag uit over het overbrengen van Poolse zwakzinnigen en invaliden naar het con centratiekamp Auschwitz, omdat zij on geschikt waren om te werken. Gabriel Baah, de assistent van Hausner deelde vervolgens mee te zuüien aanto nen dat Eichmann ook rechtsstreeks ver- antwoordelijk was voor het uitroeien van de Joden in West-Europa. Dit, aldus Bach, was in overeenstemming met het besluit dat op de beruchte conferentie aan de Berlijnse Wansee in januari 1942 genomen werd om „Europa van west tot oost uit te kammen". „VORDEREN" Bach legde vervolgens documenten voor over de nazi-activiteit In Frankrijk. Hieronder bevond zich een brief van de nazi minister Joachim von Ribbentrop, waarin de Wehrmacht ingelicht wordt de benoeming van Otto Abetz tot ambassadeur in Frankrijk. Als een de taken van Abetz noemt de brief het vorderen van Joodse bezittingen. Een andere brief die door Martin Luther, een medewerker van Von Rib bentrop, aan de SS. gestuurd is, vraagt de mogelijkheden van anti-Joodse wetten bezet Frankrijk na te gaan, aldus Bach. In de marge was aangetekend dat Gun ther een antwoord toegezegd had. Het antwoord, aldus Baoh, kwam vervolgens Heydrich, de chef van de S.D., die instemde met een anti-semistisohe pagne in Frankrijk en de gewaagt de noodzaak vertegenwoordigers vai D. in Frankrijk te hebben. Theodor Dannecker, een majoor bij de SS, die na de oorlog verdwenen is, werd vervolgens benoeand bot de vertegenwoor diger van Eiahmann in Parijs. Ió een brief, die door Bach overgelegd werd, wijst Dannecker er op dat de helft vao de Joden in Frankrijk buitenlanders Hij stelde voor concentratiekampen hen op te richten, t een brief van Eichmann aan -ministerie van buitenlandse zaken citeerde Bach de volgende passage: „Ik laat u hierbij weten dataange- zien de definitieve oplossing van het Joodse probleem in Europa in zicht is, de emigratie van Joden uit bezette ge. bieden moet worden stopgezet. Instruc- Beslissende rol bij deportatie Joden en Polen ties zijn gegeven om de emigratie van Joden te verhinderen". Bach behandelde daarna telegrammen en brieven van Eichmann over de depor tatie van Franse Joden naar Auschwitz. In een van deze brieven vraagt Eichmann aan Frans Rademacher. de adviseur voor Joodse aangelegenheden bij „buitenland se zaken" toestemming, te beginnen met de voorgenomen denortatie van Joodse gijzélaars naar Auschwitz. Deze mensen werden op 12 december 1941 In Parijs gearresteerd nadat pogin gen gedaan waren om Duitse militairen te vermoorden. Het ministerie, aldus Bach, had geen bezwaren. OOK INVALIDEN In een ander rapport citeert Dannecker Eichmann op een vergadering in maart 1942. Hij zou toen gezegd hebben dat „In afwachting van definitieve goedkeuring van het hoofdbureau van de Reichssicher- heitsdienst wij reeds kunnen beginnen met de voorbereiding van de deportatie in 5000 Franse Joden naar het oosten. Aanvankelijk werden slechts „arbeits- fahige" Joden gedeporteerd, maar reeds In de zomer van 1942 werd bevel gege ven dat ook invaliden op de treinen naar Auschwitz gezet konden worden, aldus Bach. Om sabotage van Franse arbeiders te voorkomen, moet slechts gesproken van nieuwe vestiging", zo citeerde Bach uit een rapport van Dannecker. Volgens het document moest er voor ge zorgd worden dat de Franse autoriteiten een deel van de deoortatiekosten zouden betalen. Bach legde brieven van Eichmann waarin hij bevel gaf voor de evacuatie van Joden uit het bezette deel van Frank, rijk, Daarna werd er op de regering tt Vichy pressie uitgeoefend ook binnen haar gebied de Joden te pakken. Veel pressie was niet nodig, want 1 A Njaarboeken 2 A N bureau 3 A N dag der week 4 A N oneer 5 A N oproer 6AN betaald OPLOSSING VORIGE PUZZEL Woorden invullen waarin de letter» „AN" als bovenstaand voorkomen. Horizontaal: 1. veine, 5. salto, 10. arme, 12. aard, 13. re, 14. toren, 17. Ee, 18. Inn, 20. bal, 21. ido, 22. om, 24. A. M„ 25. egel, 26. taks. 28. at, 30. le, 32. lat, 34. lik, 36. ros, 38. ar, 39. edele, 41. Rt, 42. nier, 44. rede, 46. tante, 47. Verticaal: Varik, 2. eren, 3. i.m., 4. net, 6. aan, 7. la, 8. tred, 9. odeon. 11. dras, 15. Ob, 16. el, 19. Nogat. 21. imker, 23. met, 24. aal, 27. klant, 29. Piet, 31. aster, 33. aria, 34. Ld. 35 kl, 37. orde, 39. ert, 40. era, 43. en, 45. ed. Amateur-geoloog kian gerust zijn (Van onze corrèspondent) De 39-jarige landbouwer en amateur- archeoloog Harrie Verhaeg uit de Lim burgse plaats Neer, alsook zijn drie col lega's uit die plaats, die zich ongerust hadden gemaakt over de steen die Ver haeg verleden jaar had gevonden, ii gerust gesteld. Volgens dr. A. Bohmers, hoofdambte naar bij het Biologisch-Archeologisch Instituut van de Rijksuniversiteit te Groningen, betreft de eerder gepubliceer de foto beslist niet de steen die in Neer gevonden werd. De steen uit Neer moet zelfs naar schatting nog een duizend jaar ouder zijn dan de steen waarop een dan seresje staat afgebeeld. Weliswaar ver toont de in Neer gevonden steen even eens 'n gravure, doch die is beslist niet van een danseresje. Deze laatste steen heeft mogelijk een ouderdom van twaalf duizend jaar. Vlchy volgde reeds na acht dagen met wetten, waarbjj de Joden verplicht wer den de Davidsster te dragen, hnn win- kels gebrandmerkt moesten worden en hun bezittingen ln beslag genomen wer. den. Bach wees er op dat in de correspon dentie met het nazi-ministerie van bui tenlandse zaken steeds de schijn opge houden werd dat de Franse Joden ergens voor de Duitse oorlogsinspanning moes- ten gaan werken. AUSCHWITZ Auschwitz in Polen werd gekozen als de bestemming voor de Franse. Neder- lande en Belgische Joden. Na een bespre- king met de S.D.-chefs in deze bezette landen, gaf EiohTnann machtiging voor de deportatie van 40.000 joden uit Frankrijk en Nederland en 10.000 uit België Het ministerie van buitenlandse zaken merkte op dat het misschien moeilijk zou zijn de regering Laval te dwingen de Joden in het niet bezette deel van Frank rijk als paria's te behandelen. Het kreeg van de vertegenwoordiger van Eichmann in Parijs te horen: ..Er is geen ruimte voor besprekingen. Dit is een Duits be vel". Eichmann ging per 1 juli 1942 naar Pa rijs voor een vergadering. Een memo randum van zijn bureau spreekt over de lakse Franse samenwerking. Het me morandum voegt hieraan toe: „Alle Jo den moeten uit Frankrijk gedeporteerd worden en alle maatregelen daartoe die nen genomen te worden. De Joden zul len statcnloos worden zodra zij op het gebied van het Reich komen. De plannen voor de deportatie moeten versneld wor- Deze actie, zo besloot het memorandum, is de „definitieve oplossing". Het open- baar ministerie gebruikte de gehele mid dagzitting. die tweeëneenhalf uur duur de, om de documenten te behandelen ter ondersteuning van haar standpunt dat de oeklaagde. ook al was hij slechts een lui- tenant-kolonel bij de S.S., de centrale man was van het Nazi-spinneweb in zijn Gestapo-bureau. Bach zette uiteen dat de afdeling 4 van het Gestapo net van Himmler „de gijze laars in het algemeen behandelde", maar dat de onderafdeling van Eichmann de ..gehele kwestie van de Joodse gijzelaars behandelde. u Alleen geldig woensdag 10 mei Jongens Texas-short Ijzersterke katoenen keper in Sanfor. Ritssluiting op voor- en achterzak. *4 Op achterzak cowboy-figuur. In blauw en grijs. 8 jaar m HAARLEMMERSTRAAT 143 LEIDEN Vanmiddag heeft H.M. de koningin de televisie- en FM-zenders in de nieuwe toren te IJsselstein officieel in gebruik gesteld. Een plechtig heid, die de bekroning vormde op het werk van de Nozema: de bouw van deze hoogste zendmast in geheel Europa, waarvan de spits tot op 350 m hoogte reikt. Over de constructie en de bouw van deze zendmast hebben wij u al eerder veel verteld. De Raad van Beheer van de NOZEMA (Ned. Omroep-zendermaatschappij) had voor deze gelegenheid tal van genodig den tezamen gebracht aan de voet van de toren, die slank oprijst boven het vlakke land rondom IJsselstein. en op kilometers afstand te zien is. H.M. liet ziah met de lift naar ver- schillende etages van de betonnen to ren voeren. Eerst bezocht zij de 25sta. aan de voet van de stalen zendmast, daarna de 21ste, waar de reportogering is gevestigd, vervolgens de 19e waar de straalverbinding tot stand komt, de 16e waar de televisiezender werkt en ten slotte de 14e, waar de fm-zender ziclh bevindt. Tevoren had de koningin in de onL vangsttent welke voor deze gelegen- heid aan de voet van de toren was opgeslagen, de zenders officieel in werking gesteld. Uit vandaag besproken documen ten bij het proces tegen Adolf Eich mann bleek, dat de vertegenwoordi ger van Eichmann im Frankrijk de deportatie van Joodse kinderen uit Frankrijk gis dringend beschouwde. De assistent van de openbare aan klager, Gavriel Bach, citeerde uit een „dringend" bericht van SS-kapi- tein Theodor Dannecker uit Parijs aan het bureau van Eichmann in Berlijn, waarin op 4 juli 1942 werd gevraagd of de 15de deportatie van Joden uit Frankrijk „ook kinderen onder 16 jaar kan omvatten". Bach gaf een sarcastisch commen taar op een briefwisseling tussen de opvolger van Dannecker in Parijs, Heinz Röthke, en Eichmann in de zomer van 1942. Röthke had in een brief aan Eich mann meegedeeld, dat een deportatie trein geannuleerd moest worden om dat hij niet geheel gevuld kon worden. „Dit veroorzaakte grote woede en verwarring", aldus Bach. Daarna over legde hij het antwoord van Eichmann waarin de beklaagde zegt, dat dit een „zaak van prestige was". „Dit is nog nooit tevoren gebeurd", al dus citeerde Bach uit het antwoord van Eichmann. „Dit is een schade. Het is mo gelijk dat wij nu zullen moeten overwe gen of wij de deportatie van Joden uit Frankrijk moeten stopzetten". „Dit dreigement was natuurlijk te veei voor Rötlhke", aldus de aanklager. „Röthke nam stappen om te verzekeren dat iets dergelijks niet meer zou gebeu ren". Nadat Bach zijn documenten overge legd had. werd professor Georges Wel- Iers, professor in de physiologie aan de Sorbonne in de getuigenbank geroepen. Prof. Wellers, die Auschwitz overleefd heeft, heeft diepgaand onderzoekswerk verrioht naar de U'troeiingakampen van de nazi's in Frankrijk. Prof. Wellers zei, da: hij zich in het gebied v*an Bordeaux bevond toen de Duitsers Frankrijk in 1940 binnenvielen, maar dat hij toen naar Parijs terugkeer de voor zijn werk in de physiologische laboratoria. „De eerste belangrijke vervolging van Joden begon in me; 1941', aldus Wellers. „Dit betrof bulteniandse Joden, Polen, Tsjechen en Russen Zij kregen bevel zioh te melden bij de politie voor registratie Als zij zich daar meldden, werden zij gearresteerd, ongeveer 4000 personen ondergingen dit lot". „De tweede massale arrestatie vond plaats op 2 augustus 1941. De Duitsers omsingelden het elfde arrondissement waar de Joden woonden Zij gingen van huis tot huis en winkel tot winkel en pakten ongeveer 6000 mensen". „Ik werd op 12 december 1941 door een Duitse politieman gearresteerd. Wij werden door de SS ontvangen, die ons meedeelde dat Hitler een dag tevoren een rede gehouden had en Amerika de oorlog had verklaard Daar hij eerder verklaard had dat indien een dergelijke oorlog zou uitbreken de Joden de re kening zouden moeten betalen." Prof. Wellers tel, dat hU Dannecker enige malen tag voordat hU naar Ausch witz gedeporteerd werd „Dit was een man die altyd ln een staat van woede verkeerde en die snel zijn revolver trok en altyd uit volle macht stond te schreeu wen. HU was drie maanden in het kamp en sjouwde er altyo rond. Het was toen verboden zich in het kamp te vertonen. Hy wachtte op het terrein en als hy een gezicht voor een raam zag trok hy zUn revolver en dreigde HU was een slechte ln het kamp, wreed en harteloos.*' ZUn naam was Adam. Adam Regan en hij was een lange, slanke jongeman, wiens ouders zUn doktersstudie moeilijk hadden kunnen be kostigen. Hij is de hoofdpersoon van ons nieuwe feuilleton „Dokter Regan", dat werd geschreven door de bekende Amerikaanse auteur Helen Topping Miller. We volgen Adam Regan op zijn weg door het leven in dienst van de midische wetenschap. Het verhaal, dat boeiend en menselijk is, begint met het afstuderen van de hoofdpersoon. Zijn vader zal de inauguratie komen bijwonen en als hij in het universiteitsstadje verschijnt, wordt hij door een ernstige ziekte overvallen. De jonge dokter kan zijn vader niet meer helpen. Zo blijven de moeilijkheden de jonge Regan volgen en wij geloven, dat onze lezers al spoedig geboeid zullen zUn door de belevenissen van Adam Regan. Men ziet mijn haar 86 „Jullie kunnen naar Akkafjall komen om een koe te halen, gn gereedschap zullen jullie ook wel nodig hebben". Olof gaf zijn vader een hand. Ja, hij zou dezer dagen komen. Inger bedankte voor de koe. Persson legde zijn hand op haar schouder. „Jij moet meekomen om de koe te halen. Ik denk zo, dat Moeder je graag eens wil zien." Zij liepen naar de hut. Plotseling vroeg de oude boer, of zij Imber gezien hadden. Zij was na de kerkdienst verdwenen en hij zocht haar nu al een uur lang. Olof en Inger waren al op weg naar de hut van Lappen-Kari. toen Persson Imber vond achter een bosje, beneden bij het meer. Zij zat met het hoofd in de handen naar het water te staren. „Waarom zit je hier?" Imber kromp ineen. Zij had hem niet gehoord. „Ja, mompelde zij, „ik zit hier maar een beetje." „Arne heeft naar je gevraagd." Imber kon er niets aan doen, dat zij bloosde. Zij had zoveel aan Arne gedacht, dat het hoofd haar omliep. Gisteren was alles zo eenvoudig geweest zij hoefde aleen maar mee te gaan met de predi kant, naar huis, naar Tuna maar sinds Arne zich op de drempel van de Lappenkapel had ver toond, wist zij het niet meer. „Over een paar dagen is hij wel weer op de been. Ella heeft het bloeden van de doorgebroken wond gestelpt." Imber zei niets. De oude kolonist kwam naast haar zitten. Het stond er slecht voor met Akkafjall, als zy naar huis terug zou gaan. Hij vertelde haar, dat Olof en Inger bij de predikant waren geweest en hadden afgesproken, dat zij in september zou den trouwen. in Gulbrandstal •k DOOR BERNHARD NORDH „Zij is lief," zei Imber zachtjes. „Ja, zij zal een goede schoondochter voor ons worden." Persson herhaalde, wat hij ook al tegen Olof had gezegd. Dat het goed zou zijn, als Akkafjall een dorp werd. Er waren voldoende akkers en weiden, en de jacht en de visserij konden voedsel ver schaffen aan veel meer mensen, dan de familie tel de. Waarschijnlijk zouden Ella en Elof ook naar Akkafjall komen. Er was plaats genoeg, zl) hoefden zelfs geen nieuwe hut te bouwen. „Het zou Moeder plezier doen, als jij met ons mee ging naar huis." „Ik!" Imber hijgde. „Hijhij is immers gekomen om met Judith te trouwen!" stiet zij ademloos uit. „Hij is geko men, hoewel hij rustig had kunnen blijven lig gen." „Ja. maar hij wist niet, dat jij vrij bent. Ik ge loof. dat ik wel weet, wie hij wil hebben. Ella zegt, dat zii Arne heeft verteld van Erlands vlucht. En laten wij nu gaan. Ik denk zo, dat de koorts we] zal wijken, als hij jou ziet. Eerder heeft hy geen rust." Een paar uur later sliep Arne rustig. Imber sloop op haar tenen weg om hem niet wakker te maken.Zij legde haar vinger waarschuwend op haar mond, toen Ella, die in het gras zat, hard op lachte. Ella glimlachte tegen haar. Wees maar niet bang, Arne kon nu nog wel wat meer ver dragen dan gelach! „Kom jij maar gauw hier, dan kunnen wij je omhelzen." Imber schudde het hoofd. Zij had geen tijd, zij moest naar de predikant. „Goed, maar schiet op en kom gauw terug! In de tussentijd zet ik koffie." Toen Imber een eindje van de hut vandaan was, begon zij langzamer te lopen. Ineens bleef zij staan, zij ademde de avondlucht met volle teugen ln. Zij keek omhoog naar de bergen. Aan de noord kant lagen brede stroken sneeuw, maar het maak te haar niet bang. Zij wist, dat er dalen waren, waar het al groen was als in een lieflijke tuin. Zij rekte zich uit, alsof zij de ganse hemel in haar armen wilde sluiten. Zij was nu, waar zij thuis hoorde. De vrouw, die geen man heeft, is een dode vrouw en zy wilde niet dood zijn. Bij Arne blijven! Het was zonde tegen het goede niet te willen leven als het leven je te gast noodde. De oude boer van Akkafjall had het kerkplein verlaten; hy liep zo snel door de wildernis, dat het zweet hem van het gezicht droop. Hy moest terug naar Moeder. De jongeren zouden later komen, als Arne zo ver was, dat zijn benen hem weer konden dragen. Perssons gezicht straalde en zyn bloed stroomde weer jong en fris door zijn aderen. De kwade dagen waren voorbij. De zon ging weer op boven Akkafjall. EINDE Deze nieuwe zender is een nieuw Nederlands monument voor de goede samenwerking tussen PTT en NOZEMA. Deze belangrijke mijlpaal in de ge schiedenis van de NOZEMA valt samen met het zilveren bestaansjubileum van deze maatschappij, ter gelegenheid waarvan een fraai met foto's gesierd herinneringsboekje is uitgegeven. Dit boekje werd samengesteld door de heer W. Vogt, administrateur-penning meester van de NOZEMA en ls voor zien van een voorwoord van de voor zitter van de Raad van Beheer, mr. L. W. G. Soholten. En dit voorwoord bevat o.m. een veelzeggende zin: deze ingewikkelde organisatievorm heeft ge durende 25 jaar zijn opdracht vervuld om geestelijke verscheidenheid en een heid, techniek en cultureel leven tot ETHERGOLVEN hogere eenheid te brengen: nimmer bestond er een conflict waardoor de samenwerking zou worden verstoord" De heer Vogt vertelt ln het boekje alles over het ontstaan en de werk- zaamheden van de NOZEMA. Het was in 1935, dat wijlen mr. J. A. de Wilde, toen minister van binnenlandse zaken, een wetsontwerp voor oprichting van de maatschappij indiende. Dit ontwerp was voorbereid door een commissie, be staande uit leden van de Radioraad. leidende figuren van de PTT en ver tegenwoordigers van de vier grote om roepverenigingen. Voorzitter was de latere minister van binnenlandse zaken, de heer H. van Boeyen. Doel van de N V. was (en is nog) aanleg en exploitatie van zendinrich- tingen voor de Nederlandse omroep, en alle werkzaamheden die daarmee sa menhangen. Eerste voorzitter van de Raad van Beheer was de heer J. H. van Boeyen. maar toen deze in juni 1937 benoemd werd tot minier. volgde prof. mr. P. S. Gerbrandy hem op en hij bleef voor zitter, ook toen hij in 1939 zelf tot mi nister werd benoemd. Toen echter in mei 1940 de regering verplaatst werd naar Londen, nam de toenmalige onder voorzitter mr. J. A. van Royen zijr taak over. Thans presideert mr. Scholten de Raad. Sinds in 1919 de „draadloze telefo nie" zich voor het eerst In ons land voordeed, gingen tal van particuliere ondernemingen zich daarmee be moeien. De ontwikkeling van de ra dio leidde tot oprichting van allerlei kleine en grote maatschappijen ter exploitatie van zendinrlchtingen en ten slotte stichtte de NSF (Ned. Sein- toestellen Fabriek Hilversum) op zgn. fabrikantenvergunning in 1923 de eer ste radiozender in Hilversum. Er vormden zich omroeporganisaties die bij toerbeurt de zender gebruikten en weldra was een tweede zender no dig. die in 1927 klaar kwam: die in Hul zen, waarvan toen NCRV en KRO ge bruik maakten. Bij het snel toenemen van Europese radiostations werd het spoedig dringen op de efehergolven en zo moest er tot internationaal overleg worden besloten om de golflengten te verdelen Daar door stopte in 1930 de in Huizen ge bruikte 1075 m.-golf voorgoed, maar de NSF had toen al een tweede zender gebouwd, die de uitzendingen kon over- Nieuwe golfverdelingsperikelen be dreigden de Huizer-zender en intussen groeiden en bloeiden de omroepvereni gingen dusdanig, dat zij steeds meer zendtyd nodig hadden, maar ook ster kere zenders om het gehele land te kun nen bestrijken. In deze chaos van wen sen en verzoeken schepte minister De Wilde ten slotte orde door de strijdende partijen allen tezamen te brepgen in een commissie van overleg, daarbij de wenselijkheid onderstrepende dat de omroepverenigingen ook bij het beheer van de zenders die zij gebruikten be. trokken zouden zijn. En zo kwam dan in het voorjaar van 1936 de NOZEMA tot stand, met een Raad van Beheer waarin mede leidende figuren van de omroepverenigingen zit ting hadden. Een van de eerste dingen waartoe de jonge NOZEMA besloot, was het stichten van een geheel nieuw zender park. En zo kwam naast de zenders Hilversum en Kootwijk, in 1939 de Jaarsveldzender er bij als eerste be zit van de NOZEMA. Jaarsveld doet nu nog dienst als reserve-zender. In 1940 naderde het brotse ogenblik van de ingebruikneming van het zen derpark te Lopik, toen de oorlog uit brak. De eigen troepen bliezen de Hil- versumse NSF-zender op en Kootwijk, op 1875 m., kwam weer in volle dienst. De bezetter likwideerde de NOZEMA. maar al heel kort na de bevrijding keer de zij terug. En nu werd het een stichten van nood. en hulpzenders, eerst voor „Herrijzend Nederland", later voor de teruggekeer de omroepverenigingen. Na 1950 kwam de definitieve zenderbouw pas goed tot recht, maar inmiddels was ook de be- hoefte aan regionale zenders (die eerst hulpdiensten hadden verricht) tot nood zaak geworden. En, niet te vergeten, de Wereldomroep, die zijn zenders nodig had. En zo ont stond, dank zij de snelle technische ont wikkeling, het enorme zenderpark dat thans door de NOZEMA wordt beheerd. In 1954 werd bovendien begonnen met de aanleg van FM-zenders, waarvan er thans 14 gereed zijn en er in Goes twee worden gebouwd. Twaalf van deze zenders worden op afstand bediend door Lopik-radio. Voor de binnenlandse radio-omroep staan er nu in totaal 6 zenders en wel twee in Hilversum en een in Jaarsveld, Hoogezand, Hengelo (Overijssel) en Hulsberg (Limburg). De Wereldomroep heeft vijf zendstations in IJsselstein. Inmiddels maakte de ontwikkeling van de televisie ook de bouw van een tv-zendernet noodzakelijk en daarvan weet U alles af. De eerste werd ge bouwd in IJsselstein (wU bedoelen de zender Lopik, die echter op grondgebied van IJsselstein staat en daarom nu ook naar die gemeente wordt genoemd). Deze kwam op 2 oktober 1960 in ge bruik en werd op 1 januari 1961 buiten dienst gesteld omdat de nieuwe (van. daag officieel in gebruik gesteld) ln de lucht kwam. Verder zijn er dus steunzenders ge bouwd in Smilde, Markelo, Roermond, Goes en Huisduinen. „Het werk van de NOZEMA". aldus merkt de heer Vogt op in zijn gedenk boekje, „vindt zijn voorlopige bekro ning in de officiële in gebruik neming van de nieuwe zendertoren in IJssel stein. dat aan de nieuwe sterke tv- hoofdzender huisvesting geeft, alsmede aan een FM-dubbelzender voor het wes ten van het land. aan apparatuur voor straal-zenderverbindingen en straks aan draaggolf-telefinie-apparatuur ten behoeve van PTT. Zou in die toekomst de regering besluiten tot het stichten van een tweede televisienet, dan behoeft de huisvesting daarvan in de toren van IJssedstein geen zorgen te baren, er is op gerekend. En zelfs dan is de capaaiteit van het nieuwe, trotse bouwwerk niet uitgeput." vanavond De NTS haalt voor vanavond een heel oud paardje van stal, nl. een van de kolderfilms van het voorma lige filmduo Stan Laurel en Olivier Hardy. Deze hoofdfilm komt om 8.55 uur op het scherm en is goedgekeurd voor boven 14 jaar. Het programma begint met het journaal, waarna tus sen 8.20 en 8.35 een reportage wordt gegeven van de officiële in gebruik- stelling van de nieuwe zender IJssel stein zoals die 's middags door de Koningin is verricht en dan volgt 'n vierde dierenfilmpje in de reeks Dwaaltochten door het dierenrijl Om 10 uur neemt de NTS een BBC- concert over. U hoort dan de violist Yehudi Menuhin en het Berlijns om- roepsymfonie-orkest. anavond Het KRO-programma biedt vanavond om half negen weer een les over de mocratie, om 9 uur de vierde SUS- taptoe, om 10 uur een pianovoor dracht door de Canadese pianiste Ida Krehm en om 10.55 uur een concert van religieuze werken, in de St. Servatiuskerk te Schijndel te ge ven door Bernard Bartelink. Tussen 8.05 en 10 uur worden in het AVRO-programma hoogtepunten van de Gastenavonden herhaald. Ageeth Scherphuis is gastvrouwe. Direct daarna zingt het Ned. Kamerkoor onder leiding van Felix de Nobel Vondel's Minnedeuntjes van dr A. van der Horst en twee koorwerken van Dallapiccola. Programma voor morgen WOENSDAG 10 MEI 1961 HUversum 1, 402 m. T46 kc/«. NCRV. 7.00 Nws 7.10 Gram 7.30 Een woord voor de dag 7.40 Gewijde muz 8.00 Nws 8.15 Radiokrant 0.35 Gram 9.00 V d zieken 9.35 V d vrouw 10.10 Gram 10.15 Morgendleni 10 45 Hier ls de Navy. hoorspel 12.25 Gram 17.20 Gram trum, lezint 18.00 Koorzang 17 40 Beursber 17.45 Het Spek- 18.20 Gram 18.30 RVU: Waler- en luchtvc. ging. door Ir S E Samson 19.00 Nws en trber 19.10 Op de man af. praatje 19.15 19.3< 19 50 Lichte Radlol 20 20 BIJ de gratie Gods. klankbeeld 21.5 Metropole-ork. klein koor en sol 22.30 Nw. en SOS-ber 22 40 Avondoverder.king 22.55 Gram 23.30 Platcnnieuws 23.55-24 00 Nw» Hilversum II. 209 m. 1007 kc/s. VARA 7.00 Nws 7.10 Gym 7.20 Gram cn act 8.uu Nws 8.18 Gram en act 9.00 Gym v a vrouw 9 10 Gram. VPRO: 10.00 School radio. VARA: 10 20 V d vrouw 1100 Gevar progr (herh) 12.00 Lichte muz 12 30 Land en tulnbouwmeded 1233 Voor het platte land 12.30 Orgelspel 13.00 Nws en Tcn- toonstelllngsagenda 13 JO Lichte muz 13 4» Gesproken portret 14.00 Blaaslrlo 14 4:. Volksliedjes en -dansen 15.00 De recht., cn de sociale verzekering, lezing 15 10 V de Jeugd 17.00 Hammond-trio 17.20 Anun muz 17.50 Regerlngsultz: Jeugduitzending Suriname in beeld, door M D Thijs 18.00 Nws en comm 18.20 Act 18.30 Pro- menade-ork 19.00 V d kind 19.10 Afscheid toespraak !9.20 VARA-Varla en eran 30 V d VARA: 20.00 Nw» 20.05 Cabaret 20 40 Gram 20.55 Open oJ dicht, dlscusle 21:50 Strljkork 22 20 Zestl. Jaar levenservaring lezing 22.30 Nws 22 4' Lichte muz 22 55 Tussen mens en nevei- vlek. lening 23.10 Kamerork en solist 23.5» Televisleprogr. VARA 17.00 V d kind NTS: 17.3017 40 De Verrekijker 20 00 Jour naal en weeroverz VPRO: 20 20 Inleiding tot de dans (5 20.30 Wat gebeurt met ons onderwijs?, discussie 21.35 Cabarct- progr 21,55 De oude draaldoos,

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1961 | | pagina 7