Documenten van Eichmanns
schuld als bewijzen
o
A
A
A
A
of/ze mtNSMa-T/p
s
m
V
m i
m mm
m m m
w
m
'Mi
fl
ff
p
m
w
n
p
m m m
Pf
w mm
m m m
mm
m w
m m
0
S
Deportatie van Franse
Joden werd erezaak
Koningin stelde zender
IJsselstein in gebruik
Ons nieuwe feuilleton:
Dokter Regan
De Zon gaat op
GOLFVERDELING
ZENDERBOUW
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
7
DINSDAG 9 MEI 1961
Dam-vraag 92
(Eerste publicatie)
m
O IP
Om dit miniatuur van de heer Pol
man te kunnen oplossen behoeft men
niet knap te zijn. Het dient voorname
lijk om te demonstreren hoe wonder
lijk en fantastisch problematische winst
kan zijn. Het is heel veel in een klein
Schaakvraag 92
Opgave: wit speelt en wint.
De stand in het probleem van J. J.
O'Keefe was:
Wit: Kei, Dd5, Ld2, Pa5.
Zwart: Ka6, pi b7, b6, d3 en e2.
De sleutelzet is Dd5a2. Op 1
Ka6a7 volgt nu 2. Pa5c6 mat (vóór
de sleutelzet was dit Db7: mat). Op
b6b5 geeft 2. Pa5c4 mat en
op 1b6xa5 volgt 2. DalXa5 mat
Bovendien en dat is elegant gevon
den heeft de .sleutelzet een nieuw
vluchtveld gegeven aan de zwarte ko
ning. Op 1Ka6—b5 volgt 2.
Da2c4 mat.
Bridge
Alvorens de oplossing te geven van
het tegenspelprobleem, nog even de
kaartverdeling na de le slag:
A 8
3
0 H V 7
V 10 8 6 5 4
ffH 10 7 3
O M h?V 8 6 2
O B 9 5 4
1 N 3
Wat moet Oost aan slag met kla-
■eraas naspelen, was de vraag en
het antwoord luidt: Oost moet met
schoppen de geboden kleur van
West terugkomen. In dat geval gaat
Zuid's 4 hartencontract één down; in
elk der kleuren gaat dan namelijk één
slag verloren. Zuid had van schoppen»
uw-6; West had o.a. schoppenheer-
boer en ruitenaas. West was uitgeko-
en onder klaverheer-boer derde
i de hoop zijn partner aan slag te
krijgen, opdat deze schoppen zou kun-
ien naspelen.
In de praktijk zag Oost klaveren 9
voor een singleton aan en speelde kla
veren terug, waarna Zuid het spel wist
te maken. Hoe? Dat is de vraag, welke
ik u de volgende keer wil voorleggen.
JACK DIAMOND.
Invul'puzsel
3 4 S 6 7 8 9
De Israëlische procureur-generaal
heeft gisteren in de middagzitting
van het p roe es-Ei chmann documen
ten voorgelegd, waaruit blijkt dat de
beklaagde zeer nauw betrokken was
bij de ontruiming van huizen door
Joden en anderen ten behoeve van
5. Hausner zei dat uit de docu
menten bleek dat Eichmann een be
slissende rol gespeeld had bij de ge
dwongen evacuatie van Polen en
Joden uit de door Hitier geannexeer
de delen van Polen.
Hij citeerde uit een telegram dat een
SS-kapitein aan Eichmann. die destijds
Poznan was, gestuurd had. waarin mel
ding gemaakt werd van wijziging in de
dienstregeling van de deportatietreinen.
Hausner legde ook een document over
waaruit bleek dat de moordpartijen in
het bezette Polen onmiddellijk na de
„Blitzkrieg" van 1939 begonnen waren.
vas een rapport van een Duitse lui
tenant die gewag maakte van onrust en
ontevredenheid in het leger omdat jonge
mensen gebruikt worden voor massa
moorden in plaats van aan het front blij-
en van moed te geven".
Uit de notulen van een te Poznan ge
houden conferentie over evacuatlepro-
blemen, die door Eichmann bijgewoond
werd, blykt dat besloten werd Polen, die
de levens van Duitsers gered hadden,
•oorlopig niet te deporteren. Volgens
Hausner tonen de documenten duidelijk
dat uitsluitend de Slcherheltsdienst,
■an Eichmann een hoge vertegen
woordiger was, de deportatie van de
Polen bedisselde. Duizenden Polen heb
ben op last van de nazi's huis en haard
moeten verlaten.
Hausner haalde er het ene document
i het andere bij om te bewijzen dat
Eichmann en zijn bureau niet slechts de
Joden de dood injoegen, maar zich ook
bezighielden met de verduitsing van
Polen.
Uit een rapport van de Nazigouverneur
van het district Warschau, dat 26 februari
1943 gedateerd was, bleek dat 15 Polen
ij een deportatiemars doodgevroren wa
rn en dat vele anderen doodgeschoten
aren boen zij probeerden te ontsnappen.
In december 1942 beval Gunther de ar
restatie van de geestelijken in het district
Lublin, die naar concentratiekampen ge
stuurd werden.
?en and^r document brengt een SS-
luitenant, die verwijst naar instructies
het hoofdkwartier van de S.D., ver
slag uit over het overbrengen van Poolse
zwakzinnigen en invaliden naar het con
centratiekamp Auschwitz, omdat zij on
geschikt waren om te werken.
Gabriel Baah, de assistent van Hausner
deelde vervolgens mee te zuüien aanto
nen dat Eichmann ook rechtsstreeks ver-
antwoordelijk was voor het uitroeien van
de Joden in West-Europa. Dit, aldus Bach,
was in overeenstemming met het besluit
dat op de beruchte conferentie aan de
Berlijnse Wansee in januari 1942 genomen
werd om „Europa van west tot oost uit
te kammen".
„VORDEREN"
Bach legde vervolgens documenten
voor over de nazi-activiteit In Frankrijk.
Hieronder bevond zich een brief van de
nazi minister Joachim von Ribbentrop,
waarin de Wehrmacht ingelicht wordt
de benoeming van Otto Abetz tot
ambassadeur in Frankrijk. Als een
de taken van Abetz noemt de brief het
vorderen van Joodse bezittingen.
Een andere brief die door Martin
Luther, een medewerker van Von Rib
bentrop, aan de SS. gestuurd is, vraagt
de mogelijkheden van anti-Joodse wetten
bezet Frankrijk na te gaan, aldus Bach.
In de marge was aangetekend dat Gun
ther een antwoord toegezegd had. Het
antwoord, aldus Baoh, kwam vervolgens
Heydrich, de chef van de S.D., die
instemde met een anti-semistisohe
pagne in Frankrijk en de gewaagt
de noodzaak vertegenwoordigers vai
D. in Frankrijk te hebben.
Theodor Dannecker, een majoor bij de
SS, die na de oorlog verdwenen is, werd
vervolgens benoeand bot de vertegenwoor
diger van Eiahmann in Parijs. Ió een
brief, die door Bach overgelegd werd,
wijst Dannecker er op dat de helft vao
de Joden in Frankrijk buitenlanders
Hij stelde voor concentratiekampen
hen op te richten,
t een brief van Eichmann aan
-ministerie van buitenlandse zaken
citeerde Bach de volgende passage:
„Ik laat u hierbij weten dataange-
zien de definitieve oplossing van het
Joodse probleem in Europa in zicht is,
de emigratie van Joden uit bezette ge.
bieden moet worden stopgezet. Instruc-
Beslissende rol
bij deportatie
Joden en Polen
ties zijn gegeven om de emigratie van
Joden te verhinderen".
Bach behandelde daarna telegrammen
en brieven van Eichmann over de depor
tatie van Franse Joden naar Auschwitz.
In een van deze brieven vraagt Eichmann
aan Frans Rademacher. de adviseur voor
Joodse aangelegenheden bij „buitenland
se zaken" toestemming, te beginnen met
de voorgenomen denortatie van Joodse
gijzélaars naar Auschwitz.
Deze mensen werden op 12 december
1941 In Parijs gearresteerd nadat pogin
gen gedaan waren om Duitse militairen
te vermoorden. Het ministerie, aldus Bach,
had geen bezwaren.
OOK INVALIDEN
In een ander rapport citeert Dannecker
Eichmann op een vergadering in maart
1942. Hij zou toen gezegd hebben dat „In
afwachting van definitieve goedkeuring
van het hoofdbureau van de Reichssicher-
heitsdienst wij reeds kunnen beginnen
met de voorbereiding van de deportatie
in 5000 Franse Joden naar het oosten.
Aanvankelijk werden slechts „arbeits-
fahige" Joden gedeporteerd, maar reeds
In de zomer van 1942 werd bevel gege
ven dat ook invaliden op de treinen naar
Auschwitz gezet konden worden, aldus
Bach.
Om sabotage van Franse arbeiders te
voorkomen, moet slechts gesproken
van nieuwe vestiging", zo citeerde
Bach uit een rapport van Dannecker.
Volgens het document moest er voor ge
zorgd worden dat de Franse autoriteiten
een deel van de deoortatiekosten zouden
betalen.
Bach legde brieven van Eichmann
waarin hij bevel gaf voor de evacuatie
van Joden uit het bezette deel van Frank,
rijk, Daarna werd er op de regering tt
Vichy pressie uitgeoefend ook binnen
haar gebied de Joden te pakken.
Veel pressie was niet nodig, want
1 A Njaarboeken
2 A N bureau
3 A N dag der week
4 A N oneer
5 A N oproer
6AN betaald
OPLOSSING VORIGE PUZZEL
Woorden invullen waarin de letter»
„AN" als bovenstaand voorkomen.
Horizontaal: 1. veine, 5. salto, 10.
arme, 12. aard, 13. re, 14. toren, 17.
Ee, 18. Inn, 20. bal, 21. ido, 22. om, 24.
A. M„ 25. egel, 26. taks. 28. at, 30. le,
32. lat, 34. lik, 36. ros, 38. ar, 39. edele,
41. Rt, 42. nier, 44. rede, 46. tante, 47.
Verticaal: Varik, 2. eren, 3. i.m., 4.
net, 6. aan, 7. la, 8. tred, 9. odeon. 11.
dras, 15. Ob, 16. el, 19. Nogat. 21.
imker, 23. met, 24. aal, 27. klant, 29.
Piet, 31. aster, 33. aria, 34. Ld. 35
kl, 37. orde, 39. ert, 40. era, 43. en,
45. ed.
Amateur-geoloog
kian gerust zijn
(Van onze corrèspondent)
De 39-jarige landbouwer en amateur-
archeoloog Harrie Verhaeg uit de Lim
burgse plaats Neer, alsook zijn drie col
lega's uit die plaats, die zich ongerust
hadden gemaakt over de steen die Ver
haeg verleden jaar had gevonden, ii
gerust gesteld.
Volgens dr. A. Bohmers, hoofdambte
naar bij het Biologisch-Archeologisch
Instituut van de Rijksuniversiteit te
Groningen, betreft de eerder gepubliceer
de foto beslist niet de steen die in Neer
gevonden werd. De steen uit Neer moet
zelfs naar schatting nog een duizend jaar
ouder zijn dan de steen waarop een dan
seresje staat afgebeeld. Weliswaar ver
toont de in Neer gevonden steen even
eens 'n gravure, doch die is beslist niet
van een danseresje. Deze laatste steen
heeft mogelijk een ouderdom van twaalf
duizend jaar.
Vlchy volgde reeds na acht dagen met
wetten, waarbjj de Joden verplicht wer
den de Davidsster te dragen, hnn win-
kels gebrandmerkt moesten worden en
hun bezittingen ln beslag genomen wer.
den.
Bach wees er op dat in de correspon
dentie met het nazi-ministerie van bui
tenlandse zaken steeds de schijn opge
houden werd dat de Franse Joden ergens
voor de Duitse oorlogsinspanning moes-
ten gaan werken.
AUSCHWITZ
Auschwitz in Polen werd gekozen als
de bestemming voor de Franse. Neder-
lande en Belgische Joden. Na een bespre-
king met de S.D.-chefs in deze bezette
landen, gaf EiohTnann machtiging voor de
deportatie van 40.000 joden uit Frankrijk
en Nederland en 10.000 uit België
Het ministerie van buitenlandse zaken
merkte op dat het misschien moeilijk zou
zijn de regering Laval te dwingen de
Joden in het niet bezette deel van Frank
rijk als paria's te behandelen. Het kreeg
van de vertegenwoordiger van Eichmann
in Parijs te horen: ..Er is geen ruimte
voor besprekingen. Dit is een Duits be
vel".
Eichmann ging per 1 juli 1942 naar Pa
rijs voor een vergadering. Een memo
randum van zijn bureau spreekt over
de lakse Franse samenwerking. Het me
morandum voegt hieraan toe: „Alle Jo
den moeten uit Frankrijk gedeporteerd
worden en alle maatregelen daartoe die
nen genomen te worden. De Joden zul
len statcnloos worden zodra zij op het
gebied van het Reich komen. De plannen
voor de deportatie moeten versneld wor-
Deze actie, zo besloot het memorandum,
is de „definitieve oplossing". Het open-
baar ministerie gebruikte de gehele mid
dagzitting. die tweeëneenhalf uur duur
de, om de documenten te behandelen ter
ondersteuning van haar standpunt dat de
oeklaagde. ook al was hij slechts een lui-
tenant-kolonel bij de S.S., de centrale
man was van het Nazi-spinneweb in zijn
Gestapo-bureau.
Bach zette uiteen dat de afdeling 4 van
het Gestapo net van Himmler „de gijze
laars in het algemeen behandelde", maar
dat de onderafdeling van Eichmann de
..gehele kwestie van de Joodse gijzelaars
behandelde.
u
Alleen geldig woensdag 10 mei
Jongens Texas-short
Ijzersterke katoenen keper in Sanfor.
Ritssluiting op voor- en achterzak. *4
Op achterzak cowboy-figuur.
In blauw en grijs.
8 jaar m
HAARLEMMERSTRAAT 143 LEIDEN
Vanmiddag heeft H.M. de koningin de televisie- en FM-zenders in
de nieuwe toren te IJsselstein officieel in gebruik gesteld. Een plechtig
heid, die de bekroning vormde op het werk van de Nozema: de bouw
van deze hoogste zendmast in geheel Europa, waarvan de spits tot op
350 m hoogte reikt. Over de constructie en de bouw van deze zendmast
hebben wij u al eerder veel verteld.
De Raad van Beheer van de NOZEMA
(Ned. Omroep-zendermaatschappij) had
voor deze gelegenheid tal van genodig
den tezamen gebracht aan de voet van
de toren, die slank oprijst boven het
vlakke land rondom IJsselstein. en op
kilometers afstand te zien is.
H.M. liet ziah met de lift naar ver-
schillende etages van de betonnen to
ren voeren. Eerst bezocht zij de 25sta.
aan de voet van de stalen zendmast,
daarna de 21ste, waar de reportogering
is gevestigd, vervolgens de 19e waar de
straalverbinding tot stand komt, de 16e
waar de televisiezender werkt en ten
slotte de 14e, waar de fm-zender ziclh
bevindt.
Tevoren had de koningin in de onL
vangsttent welke voor deze gelegen-
heid aan de voet van de toren was
opgeslagen, de zenders officieel in
werking gesteld.
Uit vandaag besproken documen
ten bij het proces tegen Adolf Eich
mann bleek, dat de vertegenwoordi
ger van Eichmann im Frankrijk de
deportatie van Joodse kinderen uit
Frankrijk gis dringend beschouwde.
De assistent van de openbare aan
klager, Gavriel Bach, citeerde uit
een „dringend" bericht van SS-kapi-
tein Theodor Dannecker uit Parijs
aan het bureau van Eichmann in
Berlijn, waarin op 4 juli 1942 werd
gevraagd of de 15de deportatie van
Joden uit Frankrijk „ook kinderen
onder 16 jaar kan omvatten".
Bach gaf een sarcastisch commen
taar op een briefwisseling tussen de
opvolger van Dannecker in Parijs,
Heinz Röthke, en Eichmann in de
zomer van 1942.
Röthke had in een brief aan Eich
mann meegedeeld, dat een deportatie
trein geannuleerd moest worden om
dat hij niet geheel gevuld kon worden.
„Dit veroorzaakte grote woede en
verwarring", aldus Bach. Daarna over
legde hij het antwoord van Eichmann
waarin de beklaagde zegt, dat dit een
„zaak van prestige was".
„Dit is nog nooit tevoren gebeurd", al
dus citeerde Bach uit het antwoord van
Eichmann. „Dit is een schade. Het is mo
gelijk dat wij nu zullen moeten overwe
gen of wij de deportatie van Joden uit
Frankrijk moeten stopzetten".
„Dit dreigement was natuurlijk te veei
voor Rötlhke", aldus de aanklager.
„Röthke nam stappen om te verzekeren
dat iets dergelijks niet meer zou gebeu
ren".
Nadat Bach zijn documenten overge
legd had. werd professor Georges Wel-
Iers, professor in de physiologie aan de
Sorbonne in de getuigenbank geroepen.
Prof. Wellers, die Auschwitz overleefd
heeft, heeft diepgaand onderzoekswerk
verrioht naar de U'troeiingakampen van
de nazi's in Frankrijk.
Prof. Wellers zei, da: hij zich in het
gebied v*an Bordeaux bevond toen de
Duitsers Frankrijk in 1940 binnenvielen,
maar dat hij toen naar Parijs terugkeer
de voor zijn werk in de physiologische
laboratoria.
„De eerste belangrijke vervolging van
Joden begon in me; 1941', aldus Wellers.
„Dit betrof bulteniandse Joden, Polen,
Tsjechen en Russen Zij kregen bevel zioh
te melden bij de politie voor registratie
Als zij zich daar meldden, werden zij
gearresteerd, ongeveer 4000 personen
ondergingen dit lot".
„De tweede massale arrestatie vond
plaats op 2 augustus 1941. De Duitsers
omsingelden het elfde arrondissement
waar de Joden woonden Zij gingen van
huis tot huis en winkel tot winkel en
pakten ongeveer 6000 mensen".
„Ik werd op 12 december 1941 door een
Duitse politieman gearresteerd. Wij
werden door de SS ontvangen, die ons
meedeelde dat Hitler een dag tevoren
een rede gehouden had en Amerika de
oorlog had verklaard Daar hij eerder
verklaard had dat indien een dergelijke
oorlog zou uitbreken de Joden de re
kening zouden moeten betalen."
Prof. Wellers tel, dat hU Dannecker
enige malen tag voordat hU naar Ausch
witz gedeporteerd werd „Dit was een
man die altyd ln een staat van woede
verkeerde en die snel zijn revolver trok
en altyd uit volle macht stond te schreeu
wen. HU was drie maanden in het kamp
en sjouwde er altyo rond. Het was toen
verboden zich in het kamp te vertonen.
Hy wachtte op het terrein en als hy een
gezicht voor een raam zag trok hy zUn
revolver en dreigde HU was een slechte
ln het kamp, wreed en harteloos.*'
ZUn naam was Adam. Adam Regan en hij was een lange, slanke
jongeman, wiens ouders zUn doktersstudie moeilijk hadden kunnen be
kostigen. Hij is de hoofdpersoon van ons nieuwe feuilleton „Dokter
Regan", dat werd geschreven door de bekende Amerikaanse auteur
Helen Topping Miller. We volgen Adam Regan op zijn weg door het
leven in dienst van de midische wetenschap. Het verhaal, dat boeiend en
menselijk is, begint met het afstuderen van de hoofdpersoon. Zijn vader
zal de inauguratie komen bijwonen en als hij in het universiteitsstadje
verschijnt, wordt hij door een ernstige ziekte overvallen. De jonge dokter
kan zijn vader niet meer helpen. Zo blijven de moeilijkheden de jonge
Regan volgen en wij geloven, dat onze lezers al spoedig geboeid zullen
zUn door de belevenissen van Adam Regan.
Men ziet mijn haar
86
„Jullie kunnen naar Akkafjall komen om een
koe te halen, gn gereedschap zullen jullie ook wel
nodig hebben".
Olof gaf zijn vader een hand. Ja, hij zou dezer
dagen komen. Inger bedankte voor de koe. Persson
legde zijn hand op haar schouder.
„Jij moet meekomen om de koe te halen. Ik
denk zo, dat Moeder je graag eens wil zien."
Zij liepen naar de hut. Plotseling vroeg de oude
boer, of zij Imber gezien hadden. Zij was na de
kerkdienst verdwenen en hij zocht haar nu al een
uur lang.
Olof en Inger waren al op weg naar de hut
van Lappen-Kari. toen Persson Imber vond achter
een bosje, beneden bij het meer. Zij zat met het
hoofd in de handen naar het water te staren.
„Waarom zit je hier?"
Imber kromp ineen. Zij had hem niet gehoord.
„Ja, mompelde zij, „ik zit hier maar een beetje."
„Arne heeft naar je gevraagd."
Imber kon er niets aan doen, dat zij bloosde. Zij
had zoveel aan Arne gedacht, dat het hoofd haar
omliep. Gisteren was alles zo eenvoudig geweest
zij hoefde aleen maar mee te gaan met de predi
kant, naar huis, naar Tuna maar sinds Arne
zich op de drempel van de Lappenkapel had ver
toond, wist zij het niet meer.
„Over een paar dagen is hij wel weer op de
been. Ella heeft het bloeden van de doorgebroken
wond gestelpt."
Imber zei niets. De oude kolonist kwam naast
haar zitten. Het stond er slecht voor met Akkafjall,
als zy naar huis terug zou gaan. Hij vertelde haar,
dat Olof en Inger bij de predikant waren geweest
en hadden afgesproken, dat zij in september zou
den trouwen.
in Gulbrandstal
•k DOOR BERNHARD NORDH
„Zij is lief," zei Imber zachtjes.
„Ja, zij zal een goede schoondochter voor ons
worden."
Persson herhaalde, wat hij ook al tegen Olof had
gezegd. Dat het goed zou zijn, als Akkafjall een
dorp werd. Er waren voldoende akkers en weiden,
en de jacht en de visserij konden voedsel ver
schaffen aan veel meer mensen, dan de familie tel
de. Waarschijnlijk zouden Ella en Elof ook naar
Akkafjall komen. Er was plaats genoeg, zl) hoefden
zelfs geen nieuwe hut te bouwen.
„Het zou Moeder plezier doen, als jij met ons
mee ging naar huis."
„Ik!"
Imber hijgde.
„Hijhij is immers gekomen om met Judith
te trouwen!" stiet zij ademloos uit. „Hij is geko
men, hoewel hij rustig had kunnen blijven lig
gen."
„Ja. maar hij wist niet, dat jij vrij bent. Ik ge
loof. dat ik wel weet, wie hij wil hebben. Ella zegt,
dat zii Arne heeft verteld van Erlands vlucht. En
laten wij nu gaan. Ik denk zo, dat de koorts we] zal
wijken, als hij jou ziet. Eerder heeft hy geen rust."
Een paar uur later sliep Arne rustig. Imber
sloop op haar tenen weg om hem niet wakker
te maken.Zij legde haar vinger waarschuwend
op haar mond, toen Ella, die in het gras zat, hard
op lachte. Ella glimlachte tegen haar. Wees maar
niet bang, Arne kon nu nog wel wat meer ver
dragen dan gelach!
„Kom jij maar gauw hier, dan kunnen wij je
omhelzen."
Imber schudde het hoofd. Zij had geen tijd, zij
moest naar de predikant.
„Goed, maar schiet op en kom gauw terug! In
de tussentijd zet ik koffie."
Toen Imber een eindje van de hut vandaan
was, begon zij langzamer te lopen. Ineens bleef zij
staan, zij ademde de avondlucht met volle teugen
ln. Zij keek omhoog naar de bergen. Aan de noord
kant lagen brede stroken sneeuw, maar het maak
te haar niet bang. Zij wist, dat er dalen waren,
waar het al groen was als in een lieflijke tuin. Zij
rekte zich uit, alsof zij de ganse hemel in haar
armen wilde sluiten. Zij was nu, waar zij thuis
hoorde. De vrouw, die geen man heeft, is een dode
vrouw en zy wilde niet dood zijn. Bij Arne blijven!
Het was zonde tegen het goede niet te willen
leven als het leven je te gast noodde.
De oude boer van Akkafjall had het kerkplein
verlaten; hy liep zo snel door de wildernis, dat het
zweet hem van het gezicht droop. Hy moest terug
naar Moeder. De jongeren zouden later komen,
als Arne zo ver was, dat zijn benen hem weer
konden dragen. Perssons gezicht straalde en zyn
bloed stroomde weer jong en fris door zijn aderen.
De kwade dagen waren voorbij. De zon ging weer
op boven Akkafjall.
EINDE
Deze nieuwe zender is een nieuw
Nederlands monument voor de goede
samenwerking tussen PTT en NOZEMA.
Deze belangrijke mijlpaal in de ge
schiedenis van de NOZEMA valt samen
met het zilveren bestaansjubileum van
deze maatschappij, ter gelegenheid
waarvan een fraai met foto's gesierd
herinneringsboekje is uitgegeven.
Dit boekje werd samengesteld door de
heer W. Vogt, administrateur-penning
meester van de NOZEMA en ls voor
zien van een voorwoord van de voor
zitter van de Raad van Beheer, mr. L.
W. G. Soholten. En dit voorwoord bevat
o.m. een veelzeggende zin: deze
ingewikkelde organisatievorm heeft ge
durende 25 jaar zijn opdracht vervuld
om geestelijke verscheidenheid en een
heid, techniek en cultureel leven tot
ETHERGOLVEN
hogere eenheid te brengen: nimmer
bestond er een conflict waardoor de
samenwerking zou worden verstoord"
De heer Vogt vertelt ln het boekje
alles over het ontstaan en de werk-
zaamheden van de NOZEMA. Het was
in 1935, dat wijlen mr. J. A. de Wilde,
toen minister van binnenlandse zaken,
een wetsontwerp voor oprichting van
de maatschappij indiende. Dit ontwerp
was voorbereid door een commissie, be
staande uit leden van de Radioraad.
leidende figuren van de PTT en ver
tegenwoordigers van de vier grote om
roepverenigingen. Voorzitter was de
latere minister van binnenlandse zaken,
de heer H. van Boeyen.
Doel van de N V. was (en is nog)
aanleg en exploitatie van zendinrich-
tingen voor de Nederlandse omroep, en
alle werkzaamheden die daarmee sa
menhangen.
Eerste voorzitter van de Raad van
Beheer was de heer J. H. van Boeyen.
maar toen deze in juni 1937 benoemd
werd tot minier. volgde prof. mr. P. S.
Gerbrandy hem op en hij bleef voor
zitter, ook toen hij in 1939 zelf tot mi
nister werd benoemd. Toen echter in
mei 1940 de regering verplaatst werd
naar Londen, nam de toenmalige onder
voorzitter mr. J. A. van Royen zijr taak
over. Thans presideert mr. Scholten de
Raad.
Sinds in 1919 de „draadloze telefo
nie" zich voor het eerst In ons land
voordeed, gingen tal van particuliere
ondernemingen zich daarmee be
moeien. De ontwikkeling van de ra
dio leidde tot oprichting van allerlei
kleine en grote maatschappijen ter
exploitatie van zendinrlchtingen en
ten slotte stichtte de NSF (Ned. Sein-
toestellen Fabriek Hilversum) op zgn.
fabrikantenvergunning in 1923 de eer
ste radiozender in Hilversum.
Er vormden zich omroeporganisaties
die bij toerbeurt de zender gebruikten
en weldra was een tweede zender no
dig. die in 1927 klaar kwam: die in Hul
zen, waarvan toen NCRV en KRO ge
bruik maakten.
Bij het snel toenemen van Europese
radiostations werd het spoedig dringen
op de efehergolven en zo moest er tot
internationaal overleg worden besloten
om de golflengten te verdelen Daar
door stopte in 1930 de in Huizen ge
bruikte 1075 m.-golf voorgoed, maar de
NSF had toen al een tweede zender
gebouwd, die de uitzendingen kon over-
Nieuwe golfverdelingsperikelen be
dreigden de Huizer-zender en intussen
groeiden en bloeiden de omroepvereni
gingen dusdanig, dat zij steeds meer
zendtyd nodig hadden, maar ook ster
kere zenders om het gehele land te kun
nen bestrijken. In deze chaos van wen
sen en verzoeken schepte minister De
Wilde ten slotte orde door de strijdende
partijen allen tezamen te brepgen in
een commissie van overleg, daarbij de
wenselijkheid onderstrepende dat de
omroepverenigingen ook bij het beheer
van de zenders die zij gebruikten be.
trokken zouden zijn.
En zo kwam dan in het voorjaar van
1936 de NOZEMA tot stand, met een
Raad van Beheer waarin mede leidende
figuren van de omroepverenigingen zit
ting hadden.
Een van de eerste dingen waartoe
de jonge NOZEMA besloot, was het
stichten van een geheel nieuw zender
park. En zo kwam naast de zenders
Hilversum en Kootwijk, in 1939 de
Jaarsveldzender er bij als eerste be
zit van de NOZEMA. Jaarsveld doet
nu nog dienst als reserve-zender.
In 1940 naderde het brotse ogenblik
van de ingebruikneming van het zen
derpark te Lopik, toen de oorlog uit
brak. De eigen troepen bliezen de Hil-
versumse NSF-zender op en Kootwijk,
op 1875 m., kwam weer in volle dienst.
De bezetter likwideerde de NOZEMA.
maar al heel kort na de bevrijding keer
de zij terug.
En nu werd het een stichten van nood.
en hulpzenders, eerst voor „Herrijzend
Nederland", later voor de teruggekeer
de omroepverenigingen. Na 1950 kwam
de definitieve zenderbouw pas goed tot
recht, maar inmiddels was ook de be-
hoefte aan regionale zenders (die eerst
hulpdiensten hadden verricht) tot nood
zaak geworden.
En, niet te vergeten, de Wereldomroep,
die zijn zenders nodig had. En zo ont
stond, dank zij de snelle technische ont
wikkeling, het enorme zenderpark dat
thans door de NOZEMA wordt beheerd.
In 1954 werd bovendien begonnen
met de aanleg van FM-zenders, waarvan
er thans 14 gereed zijn en er in Goes
twee worden gebouwd. Twaalf van deze
zenders worden op afstand bediend
door Lopik-radio.
Voor de binnenlandse radio-omroep
staan er nu in totaal 6 zenders en wel
twee in Hilversum en een in Jaarsveld,
Hoogezand, Hengelo (Overijssel) en
Hulsberg (Limburg). De Wereldomroep
heeft vijf zendstations in IJsselstein.
Inmiddels maakte de ontwikkeling
van de televisie ook de bouw van een
tv-zendernet noodzakelijk en daarvan
weet U alles af. De eerste werd ge
bouwd in IJsselstein (wU bedoelen de
zender Lopik, die echter op grondgebied
van IJsselstein staat en daarom nu ook
naar die gemeente wordt genoemd).
Deze kwam op 2 oktober 1960 in ge
bruik en werd op 1 januari 1961 buiten
dienst gesteld omdat de nieuwe (van.
daag officieel in gebruik gesteld) ln de
lucht kwam.
Verder zijn er dus steunzenders ge
bouwd in Smilde, Markelo, Roermond,
Goes en Huisduinen.
„Het werk van de NOZEMA". aldus
merkt de heer Vogt op in zijn gedenk
boekje, „vindt zijn voorlopige bekro
ning in de officiële in gebruik neming
van de nieuwe zendertoren in IJssel
stein. dat aan de nieuwe sterke tv-
hoofdzender huisvesting geeft, alsmede
aan een FM-dubbelzender voor het wes
ten van het land. aan apparatuur voor
straal-zenderverbindingen en straks
aan draaggolf-telefinie-apparatuur ten
behoeve van PTT.
Zou in die toekomst de regering
besluiten tot het stichten van een
tweede televisienet, dan behoeft de
huisvesting daarvan in de toren van
IJssedstein geen zorgen te baren, er
is op gerekend. En zelfs dan is de
capaaiteit van het nieuwe, trotse
bouwwerk niet uitgeput."
vanavond
De NTS haalt voor vanavond een
heel oud paardje van stal, nl. een
van de kolderfilms van het voorma
lige filmduo Stan Laurel en Olivier
Hardy. Deze hoofdfilm komt om 8.55
uur op het scherm en is goedgekeurd
voor boven 14 jaar. Het programma
begint met het journaal, waarna tus
sen 8.20 en 8.35 een reportage wordt
gegeven van de officiële in gebruik-
stelling van de nieuwe zender IJssel
stein zoals die 's middags door de
Koningin is verricht en dan volgt 'n
vierde dierenfilmpje in de reeks
Dwaaltochten door het dierenrijl
Om 10 uur neemt de NTS een BBC-
concert over. U hoort dan de violist
Yehudi Menuhin en het Berlijns om-
roepsymfonie-orkest.
anavond
Het KRO-programma biedt vanavond
om half negen weer een les over de
mocratie, om 9 uur de vierde SUS-
taptoe, om 10 uur een pianovoor
dracht door de Canadese pianiste
Ida Krehm en om 10.55 uur een
concert van religieuze werken, in de
St. Servatiuskerk te Schijndel te ge
ven door Bernard Bartelink.
Tussen 8.05 en 10 uur worden in het
AVRO-programma hoogtepunten van
de Gastenavonden herhaald. Ageeth
Scherphuis is gastvrouwe. Direct
daarna zingt het Ned. Kamerkoor
onder leiding van Felix de Nobel
Vondel's Minnedeuntjes van dr A.
van der Horst en twee koorwerken
van Dallapiccola.
Programma voor morgen
WOENSDAG 10 MEI 1961
HUversum 1, 402 m. T46 kc/«. NCRV.
7.00 Nws 7.10 Gram 7.30 Een woord voor
de dag 7.40 Gewijde muz 8.00 Nws 8.15
Radiokrant 0.35 Gram 9.00 V d zieken 9.35
V d vrouw 10.10 Gram 10.15 Morgendleni
10 45 Hier ls de Navy. hoorspel 12.25 Gram
17.20 Gram
trum, lezint
18.00 Koorzang
17 40 Beursber 17.45 Het Spek-
18.20 Gram
18.30 RVU: Waler- en luchtvc.
ging. door Ir S E Samson 19.00 Nws en
trber 19.10 Op de man af. praatje 19.15
19.3<
19 50 Lichte
Radlol
20 20 BIJ de gratie Gods. klankbeeld 21.5
Metropole-ork. klein koor en sol 22.30 Nw.
en SOS-ber 22 40 Avondoverder.king 22.55
Gram 23.30 Platcnnieuws 23.55-24 00 Nw»
Hilversum II. 209 m. 1007 kc/s. VARA
7.00 Nws 7.10 Gym 7.20 Gram cn act 8.uu
Nws 8.18 Gram en act 9.00 Gym v a
vrouw 9 10 Gram. VPRO: 10.00 School
radio. VARA: 10 20 V d vrouw 1100 Gevar
progr (herh) 12.00 Lichte muz 12 30 Land
en tulnbouwmeded 1233 Voor het platte
land 12.30 Orgelspel 13.00 Nws en Tcn-
toonstelllngsagenda 13 JO Lichte muz 13 4»
Gesproken portret 14.00 Blaaslrlo 14 4:.
Volksliedjes en -dansen 15.00 De recht.,
cn de sociale verzekering, lezing 15 10 V
de Jeugd 17.00 Hammond-trio 17.20 Anun
muz 17.50 Regerlngsultz: Jeugduitzending
Suriname in beeld, door M D Thijs
18.00 Nws en comm 18.20 Act 18.30 Pro-
menade-ork 19.00 V d kind 19.10 Afscheid
toespraak !9.20 VARA-Varla en eran
30 V d VARA: 20.00 Nw»
20.05 Cabaret 20 40 Gram 20.55 Open oJ
dicht, dlscusle 21:50 Strljkork 22 20 Zestl.
Jaar levenservaring lezing 22.30 Nws 22 4'
Lichte muz 22 55 Tussen mens en nevei-
vlek. lening 23.10 Kamerork en solist 23.5»
Televisleprogr. VARA 17.00 V d kind
NTS: 17.3017 40 De Verrekijker 20 00 Jour
naal en weeroverz VPRO: 20 20 Inleiding
tot de dans (5 20.30 Wat gebeurt met
ons onderwijs?, discussie 21.35 Cabarct-
progr 21,55 De oude draaldoos,