Een keizer in ballingschap
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZATERDAG 6 MEI 1961
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
G. PUCHINGER
„Dezi overwinning in Oost-Afrika plaatst Italië in de groep der verzadigde
mogendheden."
MUSSOLINI tol Ward Price, „Daily Mail" van 5 mei 1936.
„Een land, dat volkomen vertrouwen heeft gehad in de Volkenbond, en dat steeds lid van
de Bond is geweest, kan niet aannemen, dat de Volkenbond niet zal trachten het kwaad
te herstellen dat is aangericht door een ander lid, dat als aanvaller is veroordeeld. Wij
vragen dat het recht van een zwak land verdedigd zal worden
KEIZER HAILÉ SELASSI lol de journalist
i 1936.
P'EN vijfentwintig jaar geleden, in de meimaand, scheen het rijk var
zich ten einde te spoeden. Een oprukkend, vijandig Italiaans legei
boekte; een vluchtende Keizer; een rijk van meer dan duizend jaren
dappere verdediging volkomen ineenstortte en een chaos achterliet, wa
de Negus van Abessinië
dat een volledige zege
dat na zeven maanden
rover de Negus de jure
bleef regeren, maar waarover hij de facto niets meer te zeggen had; een fascistische oligarchie die
Italië tot Keizerrijk uitriep, ondanks de zwakke persoonlijkheid van Koning Victor Emanuel, die
eens zuchtte: „Al ben ï'k koning, zo heb ik toch niet minder dan elk ander Italiaans burger het
recht om rustig bij mij thuis te zitten, beschermd voor onbescheidenen" ziedaar het sombere
beeld ctat de kranten boden in de vreemde meimaand van het jaar 1936.
Wij, die in 1940 (precies vier
jaar later) zelve een strijd van
slechts vijf dagen streden tegen
een eveneens oppermachtige vij
and; wij, die eveneens vijf jaren
onder vreemde tuchteloosheid
ons volksbestaan voortsleepten,
en daarna eveneens als uit de
dood weer oprezen, kunnen ons
nu. beter dan vijfentwintig jaren
geleden, voorstellen wat zich in
mei 1936 moet hebben afgespeeld
in het verre land dat Abessinië
heet.
Want nu weten wij dat Abessinië
één der eerste landen was die de
weedom meemaakten, die in de
dertiger en veertiger jaren vele
miljoenen ondergingen: na recht
vaardige strijd de volkomen on
derwerping; in trots verzet de
laars van de overheerser boven
zich te weten, zonder er zeker van
te zijn of dit het einde van eigen
cultuur betekent, óf slechts
vreselijke episode, waarover ae
geschiedenis nooit meer zal zwij-
Snelle verovering
Op 2 oktober 1935 waren de
Italiaanse troepen de Ethiopische
grenzen overschreden.
Maar de opmars ging Mussoli
ni te langzaam; hij riep de oude
bevelhebber Emllio de Bono <1866
—19441 op 16 november 1935 te
rug, en benoemde Pietro Bado-
glio <geb. 1871) tot opperbevel
hebber. die zich daartoe op 18
november te Napels inscheepte
naar Eritrea. Midden december
nam Badoglio de leiding van de
militaire operaties in handen; in
februari 1936 vond de opmars der
Italianen met succes plaats.
Naast generaal Badoglio wist ook
Rodolfo Graziani (geb. 1882) zijn
troepen op te doen rukken, door
hevige regens slechts vertraagd,
maar niet tegengehouden Eind
april 1936 stortten de Italiaanse
legerscharen zich uit over geheel
Abessinië; de toestand van het
eeuwenoude Rijk was hopeloos.
De vluchtende keizer
De Negus, die op 30 april (na
zich in een klooster te hebben
schuil gehouden) opnieuw in de
hoofdstad aankwam, verklaarde
dat de Italiaanse opmars, hóé be
langrijk ook, nog geen overwin
ning betekende. maar woorden
waren hier de middelen om de
volkomen nederlaag te omsluieren.
Op 1 mei werden alle weerba
re mannen van Addis Abeba opge
roepen, nadat de Negus had ver
klaard. dat hij de hoofdstad zou
verdedigen „tot de laatste drup
pel bloeds." Op zaterdag 2 mei
vluchtte de Negus weg uit de
zwaar getroffen hoofdstad, na wa
penen en drank te heoben uitge
deeld aan de wanhopige bevolking.
plygd*
naar het State-Department sei
nen dat Addis Abeba in brand
stond, de Engelse kerk verwoest,
en dat geen blanke meer veilig
was. De nog aanwezige Europea
nen vluchtten naar de diverse ge
zantschapsgebouwen, waarvan
verschillende in staat van verde
diging werden gebracht tegen de
woedende Abessijnen, die zich
verraden achtten door hun Wes
terse bondgenoten. Italiaan of
geen-Italiaan, het was dat week
end om het even; het ging tegen
de blanken die hun land hadden
ongelukkig gemaakt!!
Inmiddels vluchtte de Keizer
naar zijn paleis te Dirédawa, en
beraadslaagde er uren lang wat
hem en de Natie te doen stond.
Hier onderging Hailé Selassi het
lot van de vorst die én ieder
ogenblik bereid moest zijn te
vluchten, én deze vlucht tot het
laatste moment geheim moest
houden, ja tegenspreken. Eerst
langzaam drong het dilemma,
waarvoor de Keizer stond, door tot
de bevolking: de dood vinden aan
het front óf vluchten naar het
buitenland.
Vol afschuw raadden sommi
gen wat de Keizer koos. en ver
spreidden het verschrikkelijk ge
rucht: „Hailé Selassi vlucht als
een lafaard, hij vlucht naar het
buitenland en verraadt ons en
zijn land!"
Maar wat stond de Keizer anders
te doen? Op zondag 3 mei was
Addis Abeba dusdanig geplunderd
dat men vreesde dat de Italianen
er slechts puinhopen zouden aan
treffen. Na de val van Dessié en
de nederlaag aan het Tigréfront
was militair bezien alles voor de
Negus verloren; zijn legers wa
ren door dit alles volkomen gede
moraliseerd, Graziani rukte op
naar Harrar, Badoglio naar Ad
dis Abeba.
Zondagmiddag 3 mei arriveer
de de kleine, sterk vermagerde
Negus in Djiboeti. om er zich de
volgende avond met 117 personen
waaronder de Keizerin en de
Prinsen) in te schepen op de „En
terprise", één der snelste kruisers
van de Britse Marine, die de
Keizer naar Haifa bracht. Daar
werd hij met sympathie en eer
bewijs ontvangen, maar dit raak
te slechts zijn formele status: de
Negus was In ballingschap ge
gaan, achter zich latende een
wanhopig land, een verbitterd
volk, een veroveraar die van geen
genade wist.
„Pax Romana"
Dinsdagmiddag 5 mei om 4 uur
werd de hoofdstad Addis Abeba be
zet; Badoglio hield zijn intocht.
Vele Abessijnse hoogwaardig
heidsbekleders die achter waren
gebleven, boden de veroveraar
hun overgave aan. het enige wat
ze hadden te bieden.
Op 5 mei 1936 luidde het Ita
liaanse Legerbericht nr. 203:
„Maarschalk Badoglio, telegra
feert: gisteravond mei zijn onze
voorhoeden tot 30 K M. van Ad-
die A<be>e r«f**dero» 'JeV» m hst
Herfst 1935. Een tentenkamp van de
Nederlandse ambulance in Abessinië.
Dr. Ch. W. F. Winckel, leider van
de Nederlandse ploeg, en ir. De
Vries, lid van de ambulance, in
gesprek met Hailé Selassi.
hart van Sjoa worden onze troe
pen met vreugde ontvangen; de
bevolking biedt haar onderwer
ping aan en geeft geschenken."
Op 6 mei richtte Maarschalk
Badoglio zijn proclamatie tot de
bevolking: „Abessiniërs! Van
daag zijn de troepen van de mach
tige Koning van Italië te Addis
Abeba binnengetrokken. In stad
en dorp herneemt het leven zijn
gewone gang. Geen maatregelen
zullen worden genomen tegen hen,
die de wapens neerleggen en de
arbeid hervatten. In de schaduw
van de Italiaanse driekleur zullen
de Abessiniërs de gerechtigheid
zien gedijen."
Badoglio nam zijn intrek in het
Keizerlijk Paleis, en liet er de
Italiaanse overwinningsvlag wap
peren. Majoor Giuseppe Bottai,
de vroegere gouverneur van Ro
me. wees hij aan als civiel gou
verneur van Addis Abeba.
Met grote strengheid regeerde
Badoglio. Vele Britten werden uit
gewezen. en alleen reeds in Addis
Abeba werden 1500 personen
gearresteerd wegens „plunde
ring". terwijl tientallen waaronder
verscheidene Europeanen, werden
doodgeschoten. Het dragen van
wapenen werd verboden; wie zich
aan dit verbod niet hield was des
doods schuldig.
De meimaand van het jaar 1936
was één der afschuwelijkste
maanden die Ethiopië doorstond.
Het volk dat eens aan de wereld
het Romeinse Recht had geschon
ken. woedde tegen de Abessijnse
bevolking, omdat deze weigerde
zich aan onrecht en verovering
te onderwerpen.
Zegevierend Rome
Zelden is de „Pax Romana" zo
vulgair gevierd, zo bruut en bot
verkondigd als in 1936.
Even hield Italië de adem in
bij het vernemen van het bericht
van de vlucht van de Negus, toen
barstte het land uit in een wilde
jubel, verstaande dat. wélke di
plomatieke ronde Italië ook nog
te wachten stond, de militaire dit
maal was gewonnen!
Maandagmiddag 4 mei opende de
oude Graaf Ciano (vader van de
latere minister) de Italiaanse Ka
merzitting. in tegenwoordigheid
van de toegejuichte Mussolini, en
sprak: „Het Abessijnse Keizerrijk,
dat gedurende vele jaren de
door Italië aangeboden vriend
schap heeft afgewezen, dat de rust
in onze koloniën bedreigde. is
thans overgeleverd aan de gena
de van het Italiaanse Leger, ter
wijl de Negus op de vlucht is."
Mussolini proclameerde „onze
stralende overwinning". Van 6
tot 8 mei zouden in alle Italiaan
se steden de vlaggen wapperen.
Zaterdagavond 10 mei om 10 uur
werd de grote Fascistische Raad
en de Ministerraad te Rome bij
eengeroepen. Reeds om 7 uur
stond de Piazza Venezia zwart
van de mensen. De Raad verga
derde slechts tien minuten. Daar
na sprak Mussolini vanaf het bal
kon van net Palazzo Venezia één
zijner snorkende redevoeringen
uit: „Italië heeft eindelijk zijn
Imperium, een fascistisch Impe
rium, omdat het de niet te vernie
tigen tekenen draagt van de wil
en de kracht van de Romeinse
lictorenbundel. Het is een Impe
rium van de vrede! Ziehier Ita
lianen, de wetten, die een perio
de van onze geschiedenis afsluiten
en een nieuwe periode inluiden,
waarin de grootste mogelijkheden
liggen opgesloten: 1. Ethiopië
staat onder Italiaanse souvereini-
teit. 2. De Koning van Italië
neemt de titel aan van Keizer
van Ethiopië. Zult gij het nieuwe
Rijk waardig zijn?"
Het aanwezige volk schalde van
JA.
Badoglio werd tot Gouverneur-
Generaal en Onder-Koning be
noemd, Graziani tot Veldmaar-
Op zondagmorgen 11 mei. de
eerste dag van het Keizerrijk, wer
den in alle grote garnizoensplaat
sen van Italië 101 kanonschoten
Op vrijdag 15 mei verklaarde
Mussolini in een interview aan
de „Matin": „Niemand ter we
reld kan er aan twijfelen, dal het
Italiaanse volk hartstochtelijk de
vrede wenst, welke het nodig heeft
om zijn werk te voltooien, Ik wil
de vrede, en wil er voor werken,
doch indien men ons de vruchten
van onze overwinning, welke we
met zoveel opoffering hebben be
haald, wil ontrukken, zal men ons
onherroepelijk bereid vinden tot
alle tegenstand.
Onherroepelijk! Herhaal dit
woord en herhaal het nogmaals,
geheel Europa moet het horen. Dit
is de kreet van een geheel volk,
dat zijn Imperium wil en zal we
ten te verdedigen, als het moet
morgen, met al zijn moed en al
zijn kracht."
Weifelend Europa
Italië had Europa en de gehe
le wereld voor een fait accompli
geplaatst!
Europa weifelde, zoals het in de
dertiger jaren vrijwel steeds wei
felde. Duitsland had sympathie
voor Italië. Frankrijk stond vlak
voor de verkiezingen en dus met
de handen gebonden, en Enge
land wilde alleen handelen als
iederéén handelde maar een
ieder scheen tot parool te heb
ben: Na U....U
Het plotseling vertrek van de
Negus had daarbij allen over
rompeld! Eden keerde op zater
dag 2 mei van zijn weekend terug
naar Londen, maar kon weinig
anders doen dan met zijn hoofd
ambtenaren confereren over de
vraag of de Negus afstand had ge
daan ja dan neen. In Engeland
heerste veel critiek op de zwakke
hulp van Engeland aan de Negus,
maar men begreep dat weekend
opperbest dat het thans te laat
was: Italië was heer en meester
in Abessinië!
Sir Samuel Hoare sprak op 6
mei voor de Conservatieve Partij
in de Caxtonhall: „Het Italië van
vandaag is veel sterker dan dat
van vroeger. Dit is een factor
waarmede men rekening dient te
houden bij alle discussies over de
toekomst van Europa."
Zelfs Churchill liet ontmoedigen
de klanken horen, toen hij in een
rede afgaf op het „belachelijk
fiasco" van de sanctiepolitiek van
de Volkenbond, en daarbij aante
kende: „Bij de tegenwoordige
toestand van Europa zou handha
ving en verscherping van de sanc
ties een afschuwelijke oorlog kun
nen uitlokken zonder dat het
Ethiopische volk daaruit het min
ste profijt ten deel valt. Vele stem
men verheffen zich om de Volken
bond te verlaten, en hem te ont
binden. maar dat zou een kortzich
tige en gevaarlijke politiek zijn.
Ofschoon de Volkenbond er niet in
geslaagd is een aanval op en een
veroveringsoorlog tegen Ethiopië
te verhinderen, zo kan er toch
niemand aan twijfelen, dat hij
thans sterker en van meer be
tekenis is dan een jaar geleden.
De taak, die zich thans voordoet,
is daarom niet dit lichaam af te
schaffen, maar het te versterken
met het oog op nieuwe beproevin
gen van ernstiger aard."
Maandagmiddag 11 mei, om 5
uur werd de 92e zitting van de Vol
kenbondsraad door Eden geopend
in aanwezigheid van bekende
staatslieden als Paul Boncour.
Litwinow. Beek, Titulescu. De
hoofdvraag was: moeten de sanc
ties jegens Italië worden voortge
zet of opgeheven? Deze vraag werd
doorkruist door de vraag of Abes
sinië. na de vlucht van de Keizer,
nog wel bestond. Te Genève werd
hierover bij monde van Wolde
Mariam (Ab.) en Aloisi (It.) de
degen gekruist. Eden had er op
gestaan Wolde Mariam te erken
nen als Abessljns afgevaardigde;
Alois! verklaarde daarentegen:
„Er bestaat in Abessinië zelfs
geen schijn meer van de orga
nisatie van een zelfstandige Staat.
De enige daar bestaande souve-
reinitert is dia v*a Malie. Iedere
discussie over een z.g. geschil
tussen Italië en Abessinië is dus
zonder doel geworden."
Maar nóg bleven de sancties te
gen Italië van kracht, en op aan
wijzing van Mussolini verliet
Aloisi vol verontwaardiging de
Volkenbondsstad. Zelfs van het
technische werk van de Volken
bond trokken de Italianen zich te
rug. Desondanks bleef Italië nog
lid.
Keizer in ballingschap
Op vrijdag 8 mei 1936 arriveer
de de Negus met de „Enterprise"
te Haifa, en ging direct per spoor
naar Jeruzalem, waar hij met
eerbiedige sympathie ontvangen
werd. De balling bezocht het Hei
lige Graf om er te bidden, en ging
in de Abessijnse Kapel ter com
munie, en hield een roerende toe
spraak tot aanwezige landgenoten:
„Houdt moed en blijft hopen!"
Hij weigerde interviews toe te
staan, maar legde toch een ver
klaring af voor de journalisten
over zijn vertrek: „Wij verlieten
Addis Abeba omdat het moreel
van onze troepen was geschokt
door het gebruik van gifgas, en
omdat het duidelijk was. dat on
ze troepen zulke onmenselijke
strijdwijzen niet konden weer-
Onze tegenwoordigheid te Addis
Abeba of enig ander deel van
Abessinië werd een ware bedrei
ging, niet alleen voor onze eigen
bevolking, doch ook voor de
vreemdelingen, voornamelijk in de
Hoofdstad. Wij meenden de be
langen van ons volk beter te kun
nen dienen door buiten het land
onze pogingen voor het behoud
van de onafhankelijkheid van
Abessinië voort te zetten."
Voorts verklaarde de Negus in
Jeruzalem: „Uit deze heilige stad
spreek ik mijn oprechte dank
aan alle volken ter wereld uit
voor de sympathie, waarmee zij
onze rechtvaardige zaak in Abes
sinië gesteund hebben
Binnen de muren van deze hei
lige stad van overlevering en ge
loof, koesteren wij een leedwezen,
dat te bitterder is. omdat de po
gingen van de Volkenbond om de
beginselen van collectieve veilig
heid en de eerbied voor de rech
ten der kleine landen te doen
handhaven, nog niet met succes
bekroond zijn.
Laten wij hopen dat de toe
komstige vrede en de wereld en
zijn geluk geheel zullen afhangen
van de handhaving van de Chris
telijke geest onder de volkeren en
de mensen, opdat er overeenstem
ming en samenwerking zullen zijn
tussen de mensen van goeden
Dat de Keizerlijke balling aller
minst van plan was zijn zaak te
laten varen, bleek uit de volgen
de verklaring van 13 mei 1936. te
Jeruzalem afgelegd: „Nog voor
de komende zitting van de Volken
bondsraad zullen wij een bezoek
brengen aan Genève, Wij zijn
vastbesloten de verdediging van
onze rechtvaardige zaak voort te
zetten en op vreedzame wijze te
werken voor de bevrijding van ons
geliefd land van de vreemde mi
litaire overheersing. Wij houden
onze ogen steeds gevestigd op de
Volkenbond, waarin wij. ondanks
al het voorgevallene, ons vertrou
wen hebben behouden, opdat de
volle en traditionele onafhanke
lijkheid van Abessinië hersteld
Daartoe ging de Keizer zater
dag 23 mei te Haifa aan boord
van de ..Capetown", om naar En
geland te gaan Op Engels grond
gebied zou hij zich hebben te ont
houden van iedere politieke acti
viteit. maar hij zou diverse per
soonlijke contacten kunnen leg
gen. Het was om die laatste re
den dat Italië zeer gebelgd was je
gens Engeland, dat het bereid was
de Negus te ontvangen.
Inmiddels had Sir Austen
Chamberlain, één der beroemdste
staatslieden van Engeland, zich
midden mei via een Open Brief
aan de ..Birmingham Post" ge
uit over de uiterst precaire situa
tie waarin Ethiopië en geheel
Europa zich bevonden en wel met
de woorden:
„Niets minder dan een oorlog
kan thans de onafhankelijkheid
van Abessinië herstellenIk
ben er zeer ver vandaan, mijn
vertrouwen in een Volkenbond op
Moeilijke weken voor president Kennedy - Het gevaar
van „absolute beloften" - Positie van de Ver. Staten
ook in Laos verzwakt - Moskou ziet twee mogelijkheden
vriend
PRESIDENT Kennedy heeft
hel in de afgelopen weken
bepaald niet gemakkelijk ge
had. Op twee fronten in de kou
de oorlog is hij aan de verlie
zende hand. Eerst leed hij een
nederlaag op Cuba, waarvoor
hij persoonlijk de volle verant
woordelijkheid heeft aanvaard.
En terwijl wij dit schrijven
wordt de Amerikaanse presi
dent geconfronteerd met de
voor hem uiterst moeilijke si
tuatie in Laos, die dreigt uit te
lopen op een (bepaald niet eer
volle) diplomatieke terugtocht.
Heeft Kennedy Cuba in feite
reeds afgeschreven en wil hij
zich beperken tot het isoleren
van dit eiland en het Castrobe-
wind dat daar de scepter zwaait,
met Laos dreigt het al net zo
te gaan, nu Kennedy zelfs in
zijn eigen land weinig of geen
steun heeft gevonden voor een
militair optreden (desnoods al
leen) om te voorkomen, dat
Laos in communistische handen
komt. Zowel Cuba en Laos de
monstreren, hoe moeilijk het in
de wereld van vandaag is, een
leidende rol te spelen, hoe groot
de gevaren zijn, die aan „ab
solute beloften" verbonden kun
nen zijn en hoe pijnlijk het kan
zijn, als men wel krachtige ver
klaringen aflegt, maar niet tot
het nemen van krachtige maat
regelen overgaat. We willen
Kennedy in geen enkel opzicht
een verwijt maken. Het was on
vermijdelijk, dat na alle kritiek,
welke hij over president Eisen
hower had geuit en na alle lof
tuitingen, die over het hoofd
van de nieuwe president waren
uitgestort, tegenslagen niet kon
den uitblijven. Men heeft te
veel van de voortvarendheid en
het jeugdig elan van Kennedy
verwacht, nadat men zich lang
zaam maar zeker van de beza
digde Eisenhower had gedistan-
cieerd. En het siert de jonge
president in elk geval, dat hij
niet geaarzeld heeft, zich om
goede raad te wenden tot de
man die hij er wel eens van
beticht heeft, in acht jaar tijd
de Ver. Staten aan de rand van
de afgrond te hebben gebracht.
Mexico
Het was ook in april een
maand waarin vele militaire ac
ties van de Ver. Staten zijn be
gonnen, aldus de New York Ti
mes dat een andere presi
dent geconfronteerd werd met
een gewelddadige gebeurtenis in
een Latijns-Amerikaanse staat.
En ook toen kon men de vraag
stellen, of het wel verstandig
was geweest, dat een Ameri
kaans president zich (aanvanke
lijk) zo sterk had vastgelegd op
een belofte, dat niet tot militai
re interventie zou worden over
gegaan. Wat op 9 april 1913 in
Tampico (Mexico' gebeurde,
leidde onvermijdelijk tot het
bombardement van Vera Cruz
op bevel van president Wilson
die zich voor non-interventie
had uitgesproken.
Herhaling
Op de pauwentroon gezeten,
door Z.K.M. Mohammed Reza
Pahlavi, Sjahinsjah van Iran.
Uitgave Ad. M. C. Stok, Fo
rum Boekerij - Den Haag.
Regerende vorsten, die met
een ietwat driftig gebaar naar de
pen grijpen om de geschiedenis
van hun land en hun eigen le
vensverhaal te vertellen, zijn op
de vingers van .een hand te tel
len. Meestal verschijnen de me
moires van keizers en koningen
eerst na hun regeringsperiode.
De keizer van Iran (of zo men
wil: Perziëi heeft hierop niet
kunnen wachten. Het zat hem al
lang dwars, dat enkele van zijn
voorvaderen de historie van zijn
land niet waarheidsgetrouw te
boek hadden gesteld. De wereld
had en heeft recht de waarheid
te weten, zo schrijft hij in zijn
voorwoord. Perzië is hem alles.
Over dit schone land kan hij
niet zwijgen. Hij prijst wat prij
zenswaardig is en veroordeelt wat
fout is. Perzen zijn cultuurdra
gers, zegt de Sjah. Die cultuur
hebben ze bewaard als wrede
vijanden hun land bezetten. De
vijanden werden door hun cul
tuur culturele mensen, die het
goede voor Perzië gingen zoeken.
Geen lof genoeg heeft de Sjah
voor zijn vader. En wat zit het
hem nog hoog, dat de geallieer
den in de tweede wereldoorlog Re
za Sjah als banneling wegzonden!
Over Mossadecq heeft de Sjah
niet veel goeds te vertellen.
Hoort u maar. „Zij, die hem. zo
als ik, van nabij gekend hebben,
zullen hem nog lang met enig
medelijden herinneren als de
man. wie het ontbrak aan inte
griteit, mannelijkheid en staats
manschap. Zijn drie
Daarmee kan Mossadecq,
cue naar de Sjah meedeelt, in
goede welstand verkeert, het wel
Bepaald openhartig schrijft de
Sjah over de bezetters en onder
drukkers van Perzie. Engeland en
Rusland komen er niet .zo best
af. De Sjah herhaalt tel&ens
iweer, dat hij geen inmenging
wenst in Perziës zaken. Perzië
is voor de Perzen. Wilt ge ons
helpen om vooruit te komen,
best. zo schrijft hij, maar ver
lang daarvoor geen onredelijke
niet dat het laten
i de
i ik geloof
het hele stelsel van de Volken
bond dood is. Ik wil dat de Volken
bond zijn voordeel doet met zijn
huidige ervaring, en lering trekt
uit de lessen van het vorig jaar.
De Volkenbond handelt te lang
zaam en te weinig vastberaden om
het doel der sancties te bereiken.
Ik geloof niet dat sedert de
vlucht van de Keizer de nodige
elementen van een onafhankelijke
regering in Abessinië zullen ge
vonden worden of dat zijn onaf
hankelijkheid thans door iets
minder dan een oorlog kan wor
den hersteld. Maar kan Europa
een dergelijke strijd verdragen en
in welke toestand zou het zich aan
het eind van die strijd bevinden?"
Austen Chamberlain voorzag
nog een lange, moeizame weg,
•n daarin heeft hij zeer juist ge-
Openhartig geeft de Sjah ook
zijn mening over de vrouwen in
het algemeen en de vrouwen,
waarmee hij getrouwd is geweest.
„Mijn huwelijk met Soraya is
gelukkig geweest. U zult zich
daarom kunnen voorstellen, hoe
veel verdriet het ons beiden deed,
toen ik het noodzakelijk vond.
om redenen van staatkundige
aard. van koningin Soraya te
scheiden. Er werd ons geen kind
geboren en ik ging steeds sterker
beseffen, dat het hoge landsbe
lang een troonopvolger eiste.
Hoewel sommige mensen uit
sympathie en goedhartigheid zei
den, dat ons huwelijk op de eer
ste plaats moest komen, wist ik.
dat mijn verantwoordelijkheid te
genover het land het zwaarst
woog. Mijn raadgevers waren het
met me eens en het onvermij
delijke resultaat was de echt
scheiding in maart 1958"
Het is zeer de moeite waard,
dit rijk geïllustreerde boek van
de Sdah te leoen.
Het is mogelijk, dat Kennedy
in de gespannen situatie van de
afgelopen weken zijn onvoor
waardelijke belofte van non-in
terventie niet behoeft te breken,
zoals Wilson heeft moeten doen.
Wel heeft hij verklaard, niet te
zullen toestaan, dat Cuba een
satelliet van de Sowjetunie
wordt, maar enkele dagen gele
den is wel duidelijk geworden,
dat de president zich aan zijn
non-interventie-politiek zal hou
den, tenzij de situatie op Cuba
een bedreiging voor de veilig
heid van de Verenigde Staten
zou worden. En dat is zulk een
rekbaar begrip, dat het Kenne
dy op geen enkele wijze bindt.
Niettemin zou de historie zich
kunnen herhalen, want men kan
zich gemakkelijk voorstellen,
aldus de New York Times, dat
zich bepaalde omstandigheden
kunnen voordoen, die de Ver
enigde Stalen als in het geval
van Mexico tot militaire in
terventie tegen hun wil zouden
dwingen.
Gedwongen
Het is in Washington bekend,
dat in de omgeving van Kenne
dy personen zijn. die meenden
dat er gevaren bestonden, die
de president in de eerste weken
van april wel tot zijn onvoor
waardelijke belofte moesten
dwingen Maar ook weet men
te vertellen, dat anderen uit de
kring van zijn naaste medewer
kers zich daartegen hebben ver
zet om de vanzelfsprekende re
den, dat de president geen be
lofte mocht doen, welke door
gebeurtenissen die hij niet zou
kunnen beheersen waardeloos
gemaakt konden worden. Wil
son's moeilijkheden met het
Mexico van Huerta waren niet
zo gecompliceerd als die van
Kennedy met het Cuba van
Castro. Huerta was niet de
bondgenoot van een grote mo
gendheid. die als de Sowjetunie
vastbesloten is, de vrije instel
lingen van de niet-communisti-
sche wereld te vernietigen. De
Verenigde Staten hadden in 1913
evenmin een verdrag voor het
Westelijk Halfrond getekend.
De betrekkelijke rust, die
toen aan het front intrad, had
echter niets te makel
uitwisseling van boodschappen
tussen Kennedy en Chroesjtsjef
zij was slechts een gevolg van
het feit, dat de rebellen juist
een grootscheepse campagne
achter de rug hadden en tijd
nodig hadden om zich te hei
groeperen en de veroverde po
sities te consolideren. Korte tijd
later gingen de opstandelingen
weer tot het offensief ovf-
werd de militaire situatie
de regeringstroepen nog slech-
dan zij een maand
Verzwakt
Na de waarschuwing, die Ken
nedy aan het adres van Chroesj
tsjef richtte is de positie van
de Verenigde Staten met betrek
king tot Laos ook op het poli
tieke vlak ernstig verzwakt. Op
de Zoavo-conferentie, die had
moeten leiden tot een gezamen
lijk optreden tegenover de com-
munistische dreiging, distanci-
eerde Frankrijk zich volkomen
van de door Kennedy uitgestip-
ptlde gedragslijn. Ook in Enge-
JaLd voelde men zich niet hap
py en premier Macmillan, die
zich aanvankelijk door de Ame
rikaanse president had laten
overtuigen van de noodzaak,
krachtige houding
De mislukte invasie op Cuba
deed het verzet tegen een mi
litair avontuur in Laos nog toe
nemen, ook in de Verenigde
Staten zelf, waar de invloedrij
ke Democratische senator Wil
liam Fullbright, voorzitter van
de zeer belangrijke Senaatscom
missie voor buitenlandse be
trekkingen, zich tegen Kennedy
keerde. Hij verklaarde openlijk
in een tv-uitzending tegen het
sturen van Amerikaanse troe
pen naar Laos te zijn en bc-
:n Amerikaanse
;endoi
levei
in Mexico. De
ze politiek moedigde echter de
anti-Amerikaanse elementen aan
hetgeen er toe leidde, dat het
Congres de president toestem
ming gaf. zijn ultimatum aan
Mexico kracht bij te zetten en
werd de absolute belofte ge
broken....
Laos
heeft Kennedy niet zoals
het geval van Cuba zich voor
non-interventie uitgesproken,
Staten gedreigd, als Laos ge-
sche handen te geraken. Toen
Kennedy deze waarschuwing
liet horen, zag het er naar uit,
dat het gehele land door de pro-
communistische strijdkrachten
onder de voet zou worden ge-
Jopen. Zijn waarschuwing heeft
echter slechts korte tijd indruk
gemaakt: na enkele dagen
maakte Chroesjtsjef haar krach
teloos. door Kennedy persoon
lijk te laten mededelen, dat hij
geen oorlog om Laos wenste en
door middel van onderhandelin-
SAVANG VATHANA
koning bi actie
riep zich daarbij niet helemaal
ten onrechte op de lauwheid,
waarmee de Laotianen zelf rea
geren op de opmars van de pro-
communistische strijdkrachten.
Moskou
Het valt te begrijpen, dat dit
alles koren op de molen van
Moskou was. De Russen hebben
rich dan ook niet gehaast, ge
volg te geven aan het verzoek
van Engeland, een beroep te
doen op de strijdende partijen,
de wapens neer te leggen en
op die wijze politieke besprekin
gen op internationaal niveau
over neutralisatie van Laos mo
gelijk te maken. Het was duide
lijk, dat de Sowjetunie tijd no
dig had. om de militaire situa
tie in Laos zo gunstig mogelijk
voor de rebellen te doen uitval
len en om er als het ware voor
ie zorgen, dat de uitslag van
de internationale conferentie
«die op 12 mei a.s. te Genève
zou moeten beginnen) al van te
voren vaststaat.
Als wc het wel hebben, dan
staan de Russen twee mogelijk
heden voor ogen: de eerste is
neutralisatie van Laos onder
een regering, die sterk tegen
het communistische blok aan
leunt (in deze plannen past de
ex-premier Soevannah Phoema);
de andere is het uitroepen van
een regering voor het door de
pro-communistische troepen ver
overde gebied van Laos, waar
door dit land het lot zou gaan
delen van Korea en Vietnam.
Het bericht uit Peking, dat in
het door de rebellen veroverde
deel van Laos reeds maatrege
len worden getroffen voor het
bouwen van een nieuwe hoofd
stad zou in deze richting kun
nen wijzen.
Ver. Naties
middelen
/.oekt om Soevannah Phoema en
diens opdrachtgevers in Moskou
en Peking de pas af te snij
den. Het besluit, de internationa
le conferentie over Laos niet te
erkennen, vormt samen met de
mededeling, dat op 11 mei een
nationale regering voor geheel
Laos aan het parlement in Vien
tiane zal worden voorgesteld een
poging, in politiek opzicht te
redden wal er te redden valt.
Naar verluidt, zouden de Ver
enigde Staten met het optre
den van de koning instemmen,
omdat zij er onder de huidige
omstandigheden meer voor voe
len. de kwestie Laos aan de
Verenigde Naties voor te leg
gen, die althans zouden kunnen
zorgen voor naleving van een
eventuele wapenstilstand en In
welke organisatie de Chinese
communisten niet zijn vertegen
woordigd.
