KERKVAN PRINS WILLEM I
Honderd jaar godsdienstvrijheid
in Oostenrijk
GEESTELIJK
LEVEN..
SSRIE EN JfiN
Verlofganger droomt van een echt ziekenhuis
in oude luister hersteld
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 22 APRIL 1961
Persoonlijke boeten
Zojuist dwarrelt uit de veelheid van
telexberichten over het proces Eich-
mann deze zin op mijn bureau door
deze massamoordenaar zelf gesproken:
..Misschien moet ik nog een boek schrij
ven als waarschuwing voor de jeugd en
voor anderen op deze wereld. Dan zal
ik mijn taak voltooid hebben en ben
ik bereid persoonlijk te boeten voor wat
ik gedaan heb."
Welke waarschuwing wil Eichmann
de jeugd van deze wereld geven? Dat
hij verkeerd heeft gehandeld? Dat hij
zich zijn afgrijselijke misdaden bewust
is? Wie het proces heeft gevolgd weet
dat dat allerminst waarschijnlijk is. Of
wil hii voor zijn dood nog eenmaal zeg
gen dat de Joden het grootste pro
bleem zijn waarmee de wereld klaar
moe*, komen?
Wij hopen dat zijn boek nimmer ge
schreven zal worden, want Eichmann
heeft de jeugd van onze wereld niets
te zeggen. Hij spreekt over persoonlijk
boeten voor zijn misdaden, maar zelfs
dat kan hij niet, want miljoenen heb
ben de gevolgen van zijn schuld moe
ten dragen.
Eichmann heeft slechts in een op
zicht <Je jeugd iets te zeggen. En dat
is dat hij het levend voorbeeld er van
is hoe diep een mens kan vallen en
dat behoeft hij niet meer te boek te
stellen, want dat kan ieder lezen uit
de verslagen van het proces.
VANDAAG denken we even aan het monnikenwerk, ruim zeven
honderd jaar geleden door honderden nijvere ambachtslieden
verricht om het indrukwekkende bouwwerk op te richten, dat
is uitgegroeid tot een waar nationaal monument: de Oude Kerk
van Delft. Een kathedraal van een kerk, waaraan die vóór-middel
eeuwers een eeuw lang zwoegden. Vanmiddag zwaaiden de deuren
open van één van de fraaiste en oudste gotische kerken van ons land.
Duizend genodigden waren er naar dit zo rustiek aandoende stukje oud
Delft tegenover het Prinsenhofcomplex getogen, om getuige te zijn
van wat het zetten van de kroon op een gigantisch restauratiewerk mag
heten: de geheel herstelde Oude Kerk is na twaalf jaren weer in ge
bruik genomen.
De hierbij geleverde bouwkundige prestatie, cent voor hun rekening en de
waarin rond drie en een half miljoen gulden kerkelijke gemeente draaide voor
zijn gaan zitten, mag met evenveel recht als de resterende 5 procent oftewel
„monnikenwerk van de twintigste eeuw" wor- twee ton op. Een eenvoudig re
den aangemerkt. Het stond voordien met een kensommetje, naar het lijkt. Er is
simpele zin in het rapport van de Rljkscommls- echter wel het nodige over en weer
sie voor Monumentenzorg: het verval van de gepraat voordat de kapitale
Oude Kerk betekent een schande voor het Ne- bouwsom op tafel kwam.
derUndsc volk en werpt «n .mei op Dtlft Wrl- Daarom maI Iek„ nl„ htl
no. die nationale schande en die locale vlek tljn saodeel ïe,.wegen, dat
dan met de.e officiële Ingebruikneming van dc burscmeester van Delft, de
vanmiddag voorgoed tveggewlet. Ntt werd .ulka h„, D de Loor In de.e gang van
ook wel de hoogste tijd, de allerhoogste tijd-
zelfs.
Bij de foto
llllllllllllllllllllllllllllllll
De kerk van Delft is meer dan
een kathedraal; zij is een na
tionale kerk die in haar prach
tige gebrandschilderde ramen
niet slechts hoogtepunten geeft
uit de bijbelse, maar ook uit de
vaderlandse geschiedenis.
Het was immers hard nodig, dat deze kerk,
een van Nederlands mooiste en kostbaarste
cultuurmonumenten, die zo'n grote rol in de
vaderlandse geschiedenis en in die van het vol„pr van hurtremeester
Huis van Oranje speelde eens duchtig onder- w d ho„.te kwa
zaken heeft gehad. Aan hem én
de gemeente Delft de eer, het res
tauratieplan ln versneld tempo op
gang te hebben gebracht. Dat ge
beurde toen hij zich kort na zijn
benoeming in Delft in 1953 als op-
Van
Walsum, op de hoogte kwam stel
len van de stand van de restau
ratiezaken.
handen werd genomen. Want het is droevig
maar waar, dat die historie van de Oude Kerk
zo boeiend kón zijn, omdat vele malen de
ondergang dreigde. Instortingen, scheuren en B
verzakkingen, gevolgen van verwaarlozing en als kerkvoogd van 1946 af teza-
onoordeelkundige reparaties na de grote stads- men met de grote „actievoerder"
brand (1536). de ontploffing van het Kruithuis ds. A. de Voogd ten nauwste bij
(1654) en de brand in de zuiderbeuk (1921)
waren evenzovele gewelddadige oorzaken, die het
sluipende verval verhaastten en
uitgroeiden tot een algehele be
dreiging van het bouwwerk.
Nadat de kerk enkele jaren na
de brand weer in gebruik was ge-
de restauratieplannen betrokken
hij is er zelfs een van de pro
motors van informeerde de
nieuwe burgemeester zo langs
zijn neus weg. wanneer het herstel-
werk nu wel voltooid zou zijn.
„Dat zal over een jaar of tien
nomen, moest het bedehuis van zijn", zo moest de kerkvoogd be
de hervormde gemeente in 1938 kennen. „Ik zou de kerk graag in
aldus repliceer-
(Van een Oostenrijkse
medevyerker)
De protestantse kerk van Oos
tenrijk heeft deze maand het feit
herdacht dat honderd jaar gele
den de protestanten als normale
staatsburgers erkend werden.
Het was het begin van een nieuw
tijdperk voor de gelovigen. Eeu
wenlang hadden zij geleefd in de
schaduw van de machtige rooms-
katholleke kerk. De eerste stap
in de goede richting kwam na
180 jaar contrareformatie. Al die
tijd was de kerk een schuilkerk.
Toen publiceerde Josef II zijn to
lerantie-edict op 13 oktober 1781.
Daarin werd bepaald dat de pro
testantse kerken van de Augs-
burgse en Helvetlsche (Zwlngll-
aanse) belijdenis geduld zouden
worden. Dat was het morgenrood
van een nieuwe dag. Het duurde
evenwel toch nog tot 8 april 1861
eer Franz Josef in zijn protes
tantenpatent", zoals het ge
noemd werd, bepaalde dat de
protestantse burgers burgerlijke
en politieke gelijkstelling verkre
gen met de rooms-katholleken.
De protestanten kregen het recht
hun kerkelijke zaken zelfstandig
te regelen en te leiden en open
bare
den.
.Protestanten patent"
gaf protestantse kerk
nieuwe toekomst
wet zou „eeuwig
van kracht zijn."
De Oostenrijkse bisschop van
de Lutherse Kerk heeft dit feit
niet onopgemerkt voorbij laten
gaan. Dr. Gerhard May heeft een
kanselboodschap geschreven die
op paaszondag is voorgelezen in
alle kerken. Daarin wijst hij er
op dat de gelovigen niet slechts
hun burgerrechten ontvingen,
maar ook subsidies kregen toege
zegd voor het kerkelijk werk en
de protestantse scholen. Het
protestantenpatent" heeft niet
onmiddellijk wonderen gewerkt.
Ook sedertdien heeft de staat
zich nog vaak met kerkelijke za
ken bemoeid, maar de wet vorm
de toch de basis waarop een
nieuwe groei mogelijk bleek. De
protestantse kerken wachten ech
ter op een nieuwe wet, waarom
al tientallen jaren wordt gevoch
ten, die de verhouding van de
Bisschop May van Oostenrijk.
kerk tot de staat op een geheel
nieuwe manier regelt en waarin
gelijkberechtiging met de rooms-
katholieke kerk en kerkelijke
vrijheid volkomen worden zeker
gesteld. Het is te hopen, besluit
bisschop May zijn brief dat de
wet spoedig zal worden aangeno
men.
Inmiddels heeft de minister
van onderwijs dr. Drimmel reeds
verklaard dat er heel spoedig een
wetsontwerp komt waarin deze
zekerheden worden gegaran
deerd.
Nieuwe wet
Een nieuwe wet is wel een heel
actueel gebeuren voor de protes
tanten in Oostenrijk, omdat de
besprekingen over het concordaat
met het Vaticaan snelle vorderin
gen hebben gemaakt. De rooms-
katholieke kerk zal 100 miljoen
schillingen per jaar ontvangen
als schadevergoeding voor alles
wat verloren gegaan is in de be
zettingstijd en de overheersing
van Hitier.
In een gesprek met de kanse
lier van de protestantse kerk dr.
Pickel cn ..Oberkirchenrat" En
gel deelden zij ons mede dat ook
de protestanten bezig zijn met de
staat te onderhandelen. „Met
grote voldoening", vertelden zij.
„kunnen wij zeggen dat de on
derhandelingen in een sfeer van
vertrouwen worden gevoerd en
dat de wensen van de protestan
ten die verband houden met een
nieuwe wettelijke regeling geëer
biedigd worden. Nu er toch ge
sproken wordt over deze regeling
hebben wij ook de kwestie van
een schadevergoedingsregeling
ter sprake gebracht. Volgens ar
tikel 16 van het verdrag van 1955
wordt een regeling beloofd die
een jaarlijkse subsidie garan
deert van de staat aan de kerk.
De protestantse kerk ontving im
mers tot 1938 op grond van para
graaf 20 van het „protestantenpa
tent" van 1861 ook een jaarlijkse
subsidie waaruit de salarissen
van de kerkelijke leiding van zo
wel de protestantse kerk van de
Augsburgse als van de Helveti-
sche of Zwingliaanse belijdenis
konden worden betaald en waar
uit de predikanten van de kleine
gemeenten een toeslag op hun in
komen ontvingen. Het nationaal-
socialisme heeft aan deze subsi
dies een einde gemaakt."
Twee-eenheid
De grote protestantse kerk van
Oostenrijk is een eenheid ln twee
delen, als men tenminste de bap
tisten, methodisten en vergade
ringen van gelovigen die allen
veel jonger zijn even buiten be
schouwing laat. In het protes
tantenpatent werden de twee ker
ken, waarvan de ene luthers was
cn vasthield aan de Augsburgse
belijdenis en de andere retor-
miert" met Zwingli als hervor
mer als een eenheid erkend. ZIJ
worden „de kerken van de A. cn
H. B." genoemd. Aan het hoofd
van de beide kerken staat een ge
nerale synode, terwijl belde ker
ken ook een eigen synode kennen.
Geestelijk leider van de A-kerk
is een bisschop, namelijk dr.
Gerhard May, aan het hoofd van
de H.B.-kerk die niet episcopaals
is, staat een superintendent, een
soort secretaris-generaal, Volk-
mar Rogier.
De protestantse kerken van
Oostenrijk groeien snel. Tegen
het einde van 1959 behoorden van
de 6,9 miljoen inwoners er 414.812
tot deze beide kerken. Van dit
totaal aantal waren er 399 493
luthers en 15.319 „reformiert".
Vergeleken bij het jaar 1900 toen
er ook reeds 6 miljoen mensen op
hetzelfde grondgebied van het
hedendaagse Oostenrijk woonden,
betekent dit een geweldige voor
uitgang. want toen waren er
slechts 107.471 protestanten. De
kerk groeit per jaar met onge
veer 2300 leden door een geboor-
tenoverschot en door overgangen
van de Rooms-Katholieke Kerk.
Toch omvatten de protestanten
nog slechts 6,28 procent van de
bevolking: het percentage pro
testantse leerlingen op de scho
len is evenwel veel groter.
Bouwplannen
Er zijn in Oostenrijk ongeveer
170 gemeenten met 240 predikan
ten, ongeveer 800 posten waar
gepreekt wordt en ongeveer 4000
plaatsen waar catechisatie wordt
gegeven. Tussen 1945 en 1959
werden 250 kerkelijke gebouwen
(dus kerken, verenigingslokalen,
kapellen en pastorieën) gebouwd
of gerestaureerd. Alleen al in
1959 werden 13 nieuwe kerken
gebouwd. Het aantal protestantse
ziekenhuizen, weeshuizen en te
huizen voor ouden van dagen
groeit met de dag. Vooral het
„Evangelische Hilfswerk" heeft
enorm veel werk verzet voor de
vluchtelingen. Door giften uit het
buitenland was het in staat om
in de jaren van 1945 tot 1959
meer dan 65 miljoen gulden te
besteden voor de vluchtelingen.
Trots vertelden dr. Pickel en
ds. Engel ons dat voor de Olym
pische winterspelen een speciale
Olympiadekerk wordt gebouwd
in Innsbruck. Ook in de bekende
wintersportplaats Kitzbühel wordt
een prachtige kerk gebouwd, die
ontworpen is door de architect
Clemens Holzmeister. die het
oude en nieuwe „Festspielhaus"
in Salzburg heeft gebouwd. In
Bad Gastein wordt op het ogen
blik een Keizer Wilhelm I-kerk
gebouwd.
Na honderd jaar komt er dus
een nietw „protestantenpatent",
een nieuwe wet, en de kerken ho
pen dat de gelden met terugwer
kende kracht zullen worden be
taald door de staat. Zeker is dat
de nieuwe wet de protestantse
kerk van Oostenrijk een nieuwe
toekomst helpt geven.
weer gesloten worden: gevaar 1960 klaar
voor instortingen. De kolommen de .de heer De Loor optimistisch,
waren op sommige plaatsen zo Wié dat dan wel betalen zou. wil-
dun, dat er een levensgevaarlijke de de verraste kerkvoogd nog wel
toestand ontstond. De kerk ging even weten.
dus weer „op slot" en men boog Het daarop gedane voorstel,
zich andermaal naarstig over vóórfinanciering door de gemeen-
restauratieplannen. Voor tachtig
duizend gulden zou men het kun
nen klaren, voor nog geen ton...
Maar het bleek, in 1939, nog te
veel gevraagd. Het
worden aleer men ei
dacht en men tot de slotsom
te, had de uitwerking van de
spreekwoordelijke kogel, die toen
meteen door de kerk was. Ge-
meenteraad en Gedeputeerde Sta-
moest 1949 ten gaven prompt hun fiat en
anders over men was niet langer afhankelijk
van de tot dan geldende restau-
kwam, dat een gedeeltelijke res- ratielimiet van
ton per jaar.
tauratie 700.000 gulden zou kosten. Dit was het §rote keerpunt in de
En zes jaren later kwam onom- kerkrestauratie, welke nadien in
stotelijk vast te staan, dat alge- versneld tempo werden begonnen,
hele restauratie het enige redmid- Herstelwerk, dat bij de firma D.
del zou zijn. Daarvoor was dan Huurman jr. uit Delft en de ar-
een bedrag van rond 3,5 miljoen chitect Herm. van der Kloot Mey-
nodig. burg in goede handen was. Juist
Het rijk participeerde voor 65 deze week is de bouwmeester over-
procent. de provincie en de ge- leden en vandaag werd hij ter-
meente Delft namen elk 15 pro- aardebesteld.
Dit is de kliniek
do zendingsverpleger J. van Woerden in Mbuma (Zuid-Rhodesia) zijn medisch werk
verricht. De plannen voor een echt ziekenhuis wachten op uitvoering.
Wie beter dan de heer D. van
der Linde (70), hoofdopzichter en
al veertig jaar in dit restauratie
vak werkzaam, kan iets over
het enorme werk zelf vertellen en
het is hieronder dat we uit zijn
wijsheid putten. Er is eerst een
steiger door de hele kerk ge
bouwd om alles nauwkeurig te
onderzoeken en op te meten en
toen pas is er een begroting op
gesteld. Dat is dus al meer dan
dertien jaar geleden. Die begro
ting beslaat een dik boekwerk, ze
ker een honderd pagina's met cij
fers. Cijfers die intussen niet
meer kloppen, omdat alles zoveel
duurder is geworden. Maar daar
staat een restaurateur aan het
begin niet bij stil, dat komt la
ter wel.
Aan de fundering beoefde geluk
kig niets te worden gedaan: in
1948 is alles opgemeten en in 1954
en 1955 nogeens herhaald. De mu
ren waren nog geen millimeter
gezakt, het dak van de kerk daar
entegen moest vrijwel geheel ver
nieuwd worden. Heel wat balken
waren vermolmd. Er is dan ook
heel wat nieuw eikenhout ver
werkt voor de backen en spanten
en vurenhout voor dakbedekking.
De zware pijlers van het mid
denschip de viering zijn op
nieuw ontmanteld, niet meer met
zandsteen (de arbeidswet verzet
zich hiertegen) maar met Franse
kalksteen. Eén kolom is geheel
vernieuwd.
Voor het dwarsschip, dat een
zacht glooiend, met lood bekleed
dak heeft, liet men het oude lood
omsmelten en weer tot platen
verwerken. De samenstelling van
het oude lood bleek nl. beter te
zijn, dan die van de thans ver
krijgbare loodsoorten. Vijftien ton
lood liggen op dit dak.
Van de stad Brussel werd een
partij stoepen gekocht om de ge
hele kerkvloer met hardsteen te
kunnen beleggen. Stad en land
reisde men af om een orgel, be
stemd voor de noorder-zijbeuk op
de kop te tikken. De verwarming
vormde een speciaal probleem.
„De" oplossing is eigenlijk niet
gevonden. Zou men een kerk als
deze, met een inhoud van vijftig
duizend kubieke meter onder de
gewelven op zondag redelijk
warm willen hebben, dan zou
men donderdag al moeten begin
nen met stoken. En dan nog zou
alleen maar de eerste kou er uit
zijn. Men heeft zich daarom nu
beperkt tot het onder de stoelen
en banken aanbrengen van voet
verwarming terwijl in de kro
nen, die ongeveer de zitplaatsen
bestrijken, elektrische stralers
zijn aangebracht.
De toren eigendom van de ge
meente Delft kost nog eens een
miljoen aan restauratie, waaraan
thans ook de laatste hand wordt
gelegd. Met uiterst moderne pre-
cisie-instrumenten heeft men na
gegaan of de toren wellicht zakt.
Dit bleek niet het geval, maar wel
ontdekte men er een zekere be
weging in. Bij harde wind, als de
zon erop heeft geschenen en zelfs
als ergens ter wereld een aard
beving is geregistreerd de to
ren werkt dan als een seismo
graaf zit er in oost-west-rich
ting drie millimeter beweging in.
Wonderlijk genoeg niet in de
noord-zuid-richting.
De vernieuwing van de wijzer
platen van het torenuurwerk
kwam al eerder klaar. De toren
dateert uit het eind van de
twaalfde eeuw. Vermoedelijk be
vond zich ter plaatse een Ro
maanse kapel; fundamenten er
van. we schreven het al eerder,
heeft men kortelings blootgelegd
en zijn thans in onderzoek. Ge
bleken is reeds, dat er in de der
tiende eeuw in eerste instantie een
tufstenen kerkje geweest is op de
plaats waar zich nu het midden
schip van de kerk bevindt.
Omstreeks 1370 zijn het schip
en de Zuiderzijbeuk gebouwd. In
het begin van de vijftiende eeuw
kwam het koor, in de tweede
helft de noorderzijbeuk er bij.
Dwarsschip en vrouwenkoor, als
mede de St. Joris- of Delfland
Kapel dateren van omstreeks
1500. Zij stammen van een der
bouwmeesters uit het geslacht
Keldermans.
Al zijn er dan dank zij deze
grote restauratie, waarvoor men
de situatie van na de beelden
storm tot uitgangspunt heeft ge
kozen, heel wat gegevens aan het
licht gekomen omtrent de nogal
mysterieuze bouwgeschiedenis
De Oude Kerk van Delft heeft
een nieuw kleed gekregen.
van de Oude Kerk in de nog oude
re Prinsehstad; duidelijk is de ge
schiedenis nog lang niet.
Gelijktijdig met de heropening
is vanmiddag het veertiende ge
brandschilderde kerkraam ont
huld. Het werd aangeboden door
mr. dr. K. P. van der Mandele.
Dit raam is geplaatst in de west
gevel van de zuiderzijbeuk en is,
evenals alle voorgaande, gemaakt
door de glazenier Joep Nicolas
ter herinnering aan het betreden
van de Nederlandse bodem door
koningin Wilhelmina in maart
1945. Met de beglazing van de
Oude Kerk er zullen nog zeven
ramen volgen heeft deze kun
stenaar, zo mag men gerust stel
len, zijn levenswerk verricht. Na
deze dubbele plechtigheid werd in
de kerk aan de Oude Delft een
receptie gehouden. Voor de bur
gerij wordt de kerk een week la
ter ter bezichtiging opengesteld.
Delft Is vandaag in het bezit ge
steld van een oeroud maar nu
weer puntgaaf bouwwerk en bede
huis, een cultuurmonument waar
aan de vele miljoenen niet voor
niets zijn besteed. Mogen wij het
voorgeslacht ruim 700 jaar gele
den dankbaar zijn, gedreven als
het was door éen diep ge
loof tot bouwkundige en kunstige
prestaties als hier gewrocht, ons
nageslacht zal wellicht met ont
zag vervuld zijn van hetgeen in
dit twaalf jaren nimmer aflaten
de restauratiewerk voor het be
houd ervan is gepresteerd!
De problematiek van
de begroetingen
„Ha, dominee!" zegt Sarie's moeder, en het is of er 'n
zonnestraal door de mist breekt, want ze keek eerst maar
zorgelijk „U had ik juist gehad willen hebben gehad
Het is ongetwijfeld strelend, wanneer men op zulk een wijze
wordt toegesproken. Aan de andere kant houdt een zo en
thousiaste groet voor eventuele andere aanwezigen een zekere
depreciatie in: men voelt er zich spoorslags het vijfde wiel
aan de wagen door. En als je dan bedenkt dat we per slot
van rekening in de spreekkamer van de maatschappelijk
werkster zitten en dat nog wel op 'n moment dat iedereen
weten kan dat zij daar aanwezig is om gesprekken te voeren
ach, dan is de groet misschien toch niet helemaal gelukkig.
2 TK kan t overigens niet helpen
5 a dat ik er 'n stiekem bin-
3 nenpretje over heb. Ik denk:
3 Ze maken 't er oök naar; ze
2 moeten niet zo gewichtig en
2 evenwichtig en bezonnen doen;
Uit de praktijk van een
MAATSCHAPPELIJK
WERKSTER
Een man, die drie jaar lang op een eenzame zendingspost in
Zuid-Rhodesia heeft gewerkt, is op het ogenblik met verlof in
Nederland. Nauwelijks thuis, verlangt hij reeds weer naar zijn
gebouwtje, waar vier bedden staan en dat hij „zijn ziekenhuis
je" noemt. Van kilometers in de omtrek komen de mensen naar
zijn huisje in Mbuma toe om geopereerd te worden en medicij
nen te ontvangen. Op tweehonderd km. afstand ligt de dichtst
bijzijnde stad, Bulawayo, waarheen hij zijn ernstige zieken moet
brengen en waar zijn brieven gepost moeten worden. De
dichtstbijzijnde blanken, elf bestuursambtenaren, wonen zeventig
km. van hem vandaan en hij ontmoet ze zelden of nooit. De
enigen met wie hij dagelijks omgaat zijn de inwoners van het
Shangani-gebied, die ziekten lijdzaam ondergaan, „omdat zij het
werk van boze geesten zijn".
De heer J. D. van Woerden
woont nu in zijn ouderlijk huis in
/eist en droomt van een echt zie
kenhuis in Mbuma. Een hospi-
laaltje, waarvoor de plannen
klaarliggen, de toestemming van
de regering van Rhodesia verkre
gen is en waaraan hij grote be
hoefte heeft. Het enige wat ont-
oreekt is geld. Als hij maar
26000 bijeen kon krijgen, zou hij
de koning te rijk zijn hoe komt
.lij daaraan?
Een aantal Nederlanders werd
zich bewust van de taak, die hun
landgenoot in het verre Afrika
vervult. Naast zijn medische ken
nis .stelt hij ziin kennis van het
Evangelie, die hij onder het werk
daarop wellicht zullen worden ge
stort. Hij en zijn echtgenote stel
len zich beschikbaar voor het ge
ven van inlichtingen aan een ie-
ler, die ernaar vraagt. Het doel,
dat zij hiermee willen bereiken,
is een echt ziekenhuis in Mbuma,
dat er zo spoedig mogelijk moet
komen. Liefst nog voordat de heer
Van Woerden vóór de aanstaande
herfst naar zijn werkgebied te
rugkeert, willen zij het hele be
drag binnen hebben.
Een begin is er: bijna zesdüi-
voor de bewoners
van hei
Shangani-gebied
zend gulden. Scholen in Gouda en
Zeist hebben dit begin mogelijk
gemaakt. Evenals binnenkort in
Leiden en wellicht nog andere
plaatsen zal geschieden hebben
leerlingen in Zeist en Gouda en
verpleegsters van „Bronovo" in
Den Haag de prentbriefkaarten
aan vrienden en kennissen ver
kocht.
Men gaat nu ook beginnen met
bouwsteentjes, die slechts een
kwartje per stuk kosten; voor het
werk dat onze landgenoot geheel
belangeloos in Mbuma verricht
kan ieder wel een kwartje af
staan, verwachten zij.
Vlak na de oorlog werd de heer
Van Woerden bij de Nederlandse
militaire stoottroepen gevoegd,
die in Engeland opgeleid werden.
Onze jongens zouden o.a. naar
Korea worden gestuurd. maar
door allerlei omstandigheden
bleef de heer Van Woerden in
L^ngeland. Hij ging tenslotte in de
verpleging, werkte vijf jaren in
een Loudens ziekenhuis en be
zocht de medische school. Trouw
ging hij naar de protestantse
Kerk in Londen. Nadat hij zijn
laatste verplegersdiploma had be
haald werd hij door de gezamen
lijke protestantse kerken in Enge
land uitgezonden naar Mbuma,
waar zijn voorganger na twee en
een half jaar zware arbeid van
uitputting en zorgen was gestor
ven.
ze moeten niet zo afschuwelijk
3 principieel zijn en er liever wat meer op uittrekken, gevraagd
2 of ongevraagd, zo maar wat varend op het ongewisse kompas
2 van 'n bewogen hart.
Want onze verstandelijke inzichten, compleet met 'n dege-
3 lijke scholing en training zijn per slot van rekening eveneens
2 feilbare grootheden, en ik maak nog liever flaters met m'n
2 hart dan met m'n hersenen. Ik zeg dat overigens niet te dezer
plaatse omdat ik meen dat ik hiermee de problemen oplos;
3 ik zeg het enkel en alleen omdat ik maar 'n predikant ben, die
2 nooit diepgaand geschoold werd voor de omgang met de me-
j- demens. Gek is dat eigenlijk: de theologische studie mag nog
3 zo grondig zijn, maar meestal is er niemand, die je bijbrengt
•3 hoe je je gemeenteleden moet benaderen. Misschien omdat
2 de hoogleraren een grondeloos vertrouwen hebben in de wijs-
heid die de Heilige Geest een mens geeft? Of misschien om-
•3 dat de hoogleraren zelf ook nooit geleerd hebben hoe ze met
-3 hun studenten moesten omspringen?
3
2 TN ELK geval: ik heb 'n binnenpretje. Therma heeft dat
-3 A niet. Verre van dat! Ze verheft zich bescheiden uit haar
bureaustoeltje; ze zegt: „O laat me u dan niet storen!" Ze
2 maakt nadrukkelijk aanstalten ongemerkt weg te sluipen. Nu
.3 is deze beschrijving vol innerlijke tegenspraak. Men kan niet
tegelijk bescheiden zijn en zich verheffen, niet op hetzelfde mo-
In horfet te*run 2 ment nadrukkelijk doen en ongemerkt blijven. En men kan al-
lil fieriil itrruy 3 lerminst in één adem maatschappelijk werkster zijn, en zich
aan de mensen
van Rhodesia
doorgeeft. Een moeilijke opdracht,
die hij echter in dankbaarheid en
bescheidenheid verricht.
De heer Van Woerden verlangt
geen complimenten voor zijn
work. Alle eer en dank draagt hij
op aan God, Die het hem mogelijk
maakte verleden jaar honderd-
twintig moeders te redden van de
dood door zijn hulp bij moeilijke
bevallingen. Die hem sterkte bij
de behandeling van vele andere
zieken en hem de kracht schonk
om stand te houden, ondanks het
wantrouwen van de bevolking je
gens de weinige blanken en je
gens de Boodschap, die zo heel
anders is dan hun eigen gods
dienstige opvattingen.
Er worden in Nederland
prentbriefkaarten verkocht, waar
op de heer Van Woerden afge
beeld is, terwijl hij zich buigt
over een ziek Jongetje, dat een In
jectie krijgt. De heer G. M.
Mijnders, Schoolstraat 17 in Lisse.
heeft een giro geopend en wacht
met spanning op de bedragen, die
Op deze plaats moet het ziekenhuisje komen...
Nu gaat hij dus tegen de herfst
weer terug naar Afrika, waar
nem vele zieken wachten, die hij
moet opereren (welke arts zou
het anders moeten doen?) en aan
wie hij het Evangelie wil verkon
digen. Zal hij, wanneer hij die
nieuwe periode van arbeid ingaat,
zijn droom over een echt zieken
huisje spoedig werkelijkheid zien
worden? Zal hij de zestig a ze
ventig patiënten, die dagelijks
ziekenhuisverpleging nodig heb
ben, kunnen herbergen? Nu is
net nog zo. dat zijn zieke klanten
twintig of dertig km. moeten lo
pen voordat zij geholpen kunnen
worden, waarna zij (vaak dezelf
de dag nog) hetzelfde aantal ki
lometers terug naar huis moeten
afleggen. Wat kun je ook doen
met slechts vier bedden en een
paar matjes op de grond?
Dc heer Van Woerden leidt
twee inheemse meisjes op tot
verpleegster en heeft nog een
mannelijk hulpje, dat hem van
dienst is door tolkje te spelen.
Een primitieve toestand, nog
steeds, na drie jaren. Maar hij is
dankbaar en wacht. Op de hulp,
•lie van zijn geboorteland zal ko
men, van diegenen, die bedragen
storten op girorekening no.
477598 t.n.v. de heer Mijnders,
die bouwsteentjes en prentbrief
kaarten kopen, aangeboden door
leerlingen van enkele scholen. De
heer Van Woerden doet zijn plicht
cn laat de rest aan God over, die
Zyn dienaar beschermt en sterkt.
HPIH üch
onmaatschappelijk gedragen. Maar voor ik dat allemaal pre- tr
cies besef, en eer ik er op heb kunnen reageren trouwens: g
hoe moet je daarop reageren? is Sarie's moeder al op de g
gedachte gekomen dat er iets mis is in deze situatie. En dus jj.
straalt ze nog vrolijker en zegt: „Guns, mens, je hoef voor mij ti
niet weg te gaan, hoor. Ik heb geen geheimen voor je, blijf g
maar gerust zitten, en twee weten misschien meer dan één, g
is het niet? Het is maar dat ik de dominee langer ken dan van- g
daag, en hij kent mijn ook. Nee, blijf er maar rustig bij! Hoe tl-
meer zielen, hoe meer vreugd, zoals m'n moeder altijd zei!" g
TYEZE en meer dergelijke dingen merkt Sarie's moeder op. g
Ze spreekt rad, en als ze aan 't woord is, is er meestal 5
geen speld tussen te krijgen. En je kunt ook maar beter g
doen wat zij zegt, want ze staat niet voor niets aan het hoofd g
van 'n groot gezin: ze wil gehoorzaamd wezen, en Therma kan
echt niet anders doen dan maar weer terugzakken in haar U-
stoeltje. Sarie's moeder zou in staat wezen haar daar an- g
ders zachtzinnig en hardhandig tegelijk in neer te poten! En g
c dus laat Therma zich gezeggen. Dat ze zich commanderen ladt, g
.3 is trouwens èn voor haarzelf èn voor mij een bijzonder vreem-
-3 de gewaarwording. Het doet denken aan 'n voetbalmatch, waar- g
2 bij de ene partij reeds uit de aftrap scoort en vervolgens 'n g
2 tweede doelpunt maakt vóór de overrompelde tegenstanders in g
.3 de gaten hebben dat er 'n wedstrijd aan de gang is. g
•3 Therma kijkt overigens precies zoals zo'n in de pan gehakte g
2 club zou doen. Ze trekt 'n diepe rimpel boven haar ogen g
r die haar overigens misstaat. Ze opent haar mondje om 't hare g
.3 te zeggen, maar sluit 'm ook ogenblikkelijk weer omdat ze g
3 voelt dat ze ronduit onmaatschappelijk zou worden als ze nu
2 haar gedachten aan de openbaarheid prijsgaf. En ze schuift g
2 met 'n vinnige beweging wat papieren op haar bureautje bij- g
.3 een, net alsof daar geheimen instaan die niemand mag lezen. xj-
3 Kortom, ze lijkt even op 'n ontredderde goudvis. Even maar,
2 want opeens schiet ze in de lach. 'n tinkelende lach vol zelf- g
2 spot, die tegelijk 'n reactie is op 't stralende gezicht van Sa- g
.3 rie's moeder. Maar ze is maatschappelijk werkster genoeg om ü-
3 mij alle gras voor de voeten weg te maaien: „Vooruit", zegt
2 ze, „wat zijn de moeilijkheden?" g
2 WIJKPREDIKANT
-iftctrtcifiritüiriricütrïrirlrtrü'ü-ti-tfü-icü-üii-irü-ü-üiïtrüti-irti'trüïrirüïfii-üix-ü^ïf)
