Dr. FELIX KERSTEN
ZONDAGS
BLAD
voorkwam massale deportatie van Nederland
Order voor
vernietiging van
Den Haag
werd ingetrokken
HEDENDAAGS GRIEKENLAND
niet vaak in een zelfstandig beroep
Boeiende geschiedenis
der geneeskunde
fliruiue Cfihsrljc (ffonrnn
ZATERDAG 22 APRIL 1961
,Het geschenk voor de Führer"
„De Führer is even groot
moedig als geniaal. Hij heeft
medelijden met mijn ver
moeidheid. De deportatie is
uitgesteld. Ik heb zijn bevel
zwart op wit. Ik zal het u
laten zien."
Deze woorden sprak de
Reichsführer der SS, Hein-
rich Himmler, tegen zijn
„lijfarts", dr. Felix Kersten,
nadat de laatste alleen door
overreding had getracht de
voorgenomen deportatie van
het Nederlandse volk naar
Polen te voorkomen. De
tijd, die deze verschrikkelijke
dreiging te zien gaf, was het
voorjaar van 1941. Drie mil
joen Nederlandse mannen
zouden te voet naar de
verre Poolse provincie Lublin
moeten trekken, als straf
voor het feit, dat zij, als
Germanen, het Duitse volk
door hun verzet hadden ver
raden. Hun vrouwen en kin
deren zouden per schip naar
Königsbergen worden ge
transporteerd, en vandaar per
trein naar hun nieuwe ver
blijfplaats op de grens van
Rusland. Nederland zelf zou
door jonge Duitse boeren
worden geannexeerd, die er
een militair bolwerk tegen
een eventuele invasie van
zouden maken.
Het bijna fantastische verhaal
van de man. die deze misdaad,
zomede vele andere, wist te voor
komen. vindt men opgetekend in
het boek „Het geschenk voor de
Führer", dat door Joseph Kessel
geschreven is, en deze week bij
Nijgh en Van Ditmar is versche
nen. De bekende Engelse auteur
Trevor-Roper. hoogleraar in de
nieuwe geschiedenis aan de Uni
versiteit van Oxford en kenner
van de Hitler-tijd en het Hitler-
rijk bij uitnemendheid, schreef er
een voorwoord voor. Het staat er
borg voor, dat met de authentici
teit der gegevens niet is geknoeid,
en dat Joseph Kessel de dagboe
ken en de officiële documenten,
welke hem door de inmiddels
overleden dr. Felix Kersten zijn
verstrekt, op de juiste wijze heef:
geciteerd en gerangschikt.
Over Kersten schreef Trevor-
Roper zelf eens:
„Er is geen man, van wie op
het eerste gezicht de geschiedenis
minder geloofwaardig lijkt. Maar
daarentegen is er ook geen man,
wiens geschiedenis met zovel
nauwkeurigheid is getoetst en ge
verifieerd. Zij is door geleerden,
door juristen en zelfs door poli
tieke tegenstanders onderzocht.
Zegevierend heeft zij alle proe
ven doorstaan".
Wie was dr. Felix Kersten, die
het vorige jaar op 62-jarige leef
tijd in Zweden overleed?
Gave voor massage
In Estland geboren, werd hij in
Duitsland tot landbouwkundig in
genieur opgeleid, doch door zijn
toetreding tot het Finse Legioen
(Eerste Wereldoorlog) verwierf
hij de Finse nationaliteit. Door
zijn slechte lichamelijke gesteid-
heid moest hij van beroep veran
deren. Iq_ Berlijn liet hij zich in
schrijven aan de faculteit der me
dische wetenschappen. Hij legde
zich toe op massage, waarvoor
hij een gave had. Een priester uit
Tibet, een zekere dr. Ko, die in
de Duitse hoofdstad een drukke
praktijk had, wijdde hem in de
geheimen van de eeuwenoude
massage der Lama's in. Zijn
roem was snel gevestigd, zowel
in Duitsland en Nederland als in
Italië. In Den Haag, waar hij elk
jaar maanden achtereen verbleef,
en waar hij aan de Badhuisweg
een luxueus ingericht huis be
woonde, behoorden Prins Hendrik
en vele andere, vooraanstaande
Nederlanders tot zijn patiënten.
Door een toeval kwam dr. Ker
sten in aanraking met Heinnch
Himmler, die, met Göring en
Goebbels, tot de intimi van Hitier
behoorde. De Reichsführer der
SS, wiens leven één bloedbad
was, leed aan ondraaglijke maag
krampen, die hij, hoe dan ook,
voor Hitier wilde verbergen. Al
bij de eerste behandeling slaagde
dr. Kersten erin de pijnen te ver
lichten. Himmler wilde de be
roemde masseur niet meer kwijt.
Praktisch de hele oorlog bleef
de laatste aan zijn zijde, de ver
trouwelijke inlichtingen, welke hij
over voorgenomen gruweldaden
kreeg, ten gunste trachtend te ke
ren.
Kritiek
Toen Himmler in 1945 in Lüne-
burg zelfmoord had gepleegd, en
dr. Kersten naar Zweden was uit
geweken, is er op de houding van
de laatste veel kritiek geweest. Op
instigatie van de Nederlandse his
toricus, wijlen prof. dr. M. W.
Posthumus, werd er hier te lande
zelfs een commissie in het leven
geroepen om de activiteiten,
waarop dr. Kersten zich beriep,
op hun intrinsieke waarde te on
derzoeken. In het betreffende rap
port werd de veelomstreden mas
seur van alle blaam gezuiverd.
Ten koste van enorme risico's ten
aanzien van zijn persoon en zijn
bezittingen had dr. Kersten dui
zenden levens van mensen van
velerlei nationaliteit gered. Altijd
en overal had hij ook trachten te
interveniëren, als het om de be
scherming van Nederlanders
ging, of veiligstelling van Neder
landse belangen.
en Rauter, toen hij in de cantine,
vlak bij hun tafeltje, een kop kof
fie dronk. Brandt, secretaris van
Himmler, en, ondanks de vurige
verdediging van dr. Kersten, in
1946 opgehangen, verleende hem
inzage van het top-geheime docu
ment, waarin de verhuizing van
de Nederlanders naar Polen stond
beschreven. Zij was door Hitier
bevolen en ter uitvoering aan
Himmler opgedragen. Op 20 april
1941 zou zij beginnen, want zij
was „als geschenk voor de Füh
rer op diens verjaardag" be
stemd.
Geen argwaan
Toen Himmler met een grauw
vertrokken gezicht op een rust
bank lag, en dr. Kersten zijn pij
nen trachtte te verlichten, werd
het onderwerp Nederland voor
zichtig aangeroerd. De Reichs
führer koesterde geen argwaan
omdat de masseur als verklaring
voor zijn kennis naar voren
bracht dat Heydrich en Rauter
het geheim door veel te luid te
praten, hadden weggegeven.
Dr. Kersten speelde het hoog
ste spel, dat hij ooit had ge
speeld, teneinde Himmler te be
wegen de deportatie tot „na de
©verwinning" uit te stellen. Hij
stelde o.m. dat de kwaal, waar
aan de Reichsführer leed, zou
verergeren, als hij, buiten zijn
andere drukke werkzaamheden
(o.m. het verdubbelen van de
SS-divisies met het oog op de ko
mende aanval op Rusland), ook
nog de deportatie van de Neder
landers zou organiseren.
Toen Himmler er niet aan
dacht naar zijn „lijfarts" te luis
teren, omdat hij met deze per
soonlijke opdrarcht van de Führer
te zeer was vereerd, behandelde
dr. Kersten hem zo dat hij pijn-
aanval na pijnaanval kreeg. Da
gen duurde dit spel; dagen ver
keerde de masseur in het onzeke
re, of hij iets zou kunnen berei
ken. De bijna ondraaglijke maag
krampen maakten de Reichsfüh
rer ten slotte zo murw, dat hij
naar Hitier toestapte en diens
toestemming voor uitstel vroeg.
Schril lichf-
Het licht, dat dit boek op de
massa-moordenaar Himmler
werpt, is van een onbeschrijflijke
schrilheid. Een niet aan pijn lij
dende Reichsführer was een fa
natieke bureaucraat, een meester
in de techniek van foltering en
vernietiging. Een Reichsführer,
die door maagkrampen werd ge
plaagd, was als een armzalig
hoopje klei, dat naar willekeur
gekneed kon worden.
Dr. Kersten, die Himmler nooit
een cent honorarium heeft laten
betalen, had voor zijn verzoeken
een hele techniek uitgewerkt. Als
de
de Reichsführer en dr. Kersten te
maken. Dank zij het feit, dat de
masseur voortdurend op zijn qui
vivi was, dank zij de omstandig
heid ook dat hij de kuiperijen on
derling ten eigen bate uitbuitte,
kon hij zijn dikwijls zeer labiele
positie handhaven.
Vooral in het laatste jaar van
de oorlog had dr. Kersten mach
tige vijanden in het Derde Rijk.
Als zij er achter waren gekomen
dat hij het veldpostuummer van
Hcinrich Himmler voor het ver
krijgen van informatie uit de be
zette gebieden gebruikte, als zij
hadden geweten dat hij eens in
het vliegtuig van de Reichsführer
koerierspost van de Nederlandse
ondergrondse naar Zweden had
vervoerd, was ook hij opgehan
gen. Maar hij ontsprong de dans,
ook toen Kaltenbrunner twintig
van zijn agenten in een hinder
laag had gelegd om hem en zijn
chauffeur even buiten Berlijn neer
te schieten.
In de laatste dagen van de oor
log ontplooide dr. Kersten zijn
grootste activiteit. Het Derde
Rijk stond op instorten. en
Himmler, die zijn einde zag na
deren, was strijdensmoe gewor
den. Nog steeds had de Reichs
führer een ongeschokt vertrou
wen in zijn „lijfarts". Onder een
voorwendsel had deze enkele ma-
Hcinrich Himmler (links) en
Heydrich, nog in volle glorie,
verlaten hun „Hauptkuartier".
Dr. Felix Kersten, tijdens een be
zoek aan Nederland, gefotogra
feerd op het Haagse Binnenhof.
Barbarossa en in de tiende-eeuw-
se Hendrik de Vogelaar. Vooral
de glorie van deze laatste kon
hem haast in vervoering brengen.
De behoefte zich met deze figuur
te identificeren een behoefte,
die uit zijn drang naar compen
satie voortsproot voor het zieke
lijke en weinig Germaanse vel,
waarin hij stak was zo groot
dat hij zich soms verbeeldde diens
reïncarnatie in de twintigste
eeuw te zijn.
Himmlers ijdelheid vleiend,
sprak dr. Kersten met de zachte,
overtuigende intonatie, die psy
chiaters tegenover geesteszieken
aanwenden.
„In de komende ecuwen", zei
hij eens, „zal men over u spre
ken als de grote leider van het
Duitse ras, als een Germaanse
held, als een gelijke van de oude
ridders en van Hendrik de Voge
laar. Maar vergeet niet dat zij
hun roem niet uitsluitend te dan
ken hadden aan kracht en moed.
Zij dankten deze ook aan hun
rechtvaardigheid en hun edelmoe
digheid. Om werkelijk op deze
ridders te lijken, moet men, even
als zij, grootmoedig zijn."
Op deze wijze bewerkte dr.
Kersten de invrijheidstelling van
honderden mensen. Op het Haag
se kantoer van Rauter kreeg hij
eens tien Nederlanders los, die
voor het concentratiekamp en
misschien wel de galg bestemd
waren. In het bijzijn van de ge
vreesde Gestapo-chef, die hem
niet ter wille wilde zijn, belde hij
Himmler op, die zijn onderge
schikte opdracht gaf van verdere
actie af te zien.
Een krabbeltje
Uit vriendschap en dankbaar
heid voor de man, die hem steeds
weer van zijn maagkrampen af
hielp, gaf Himmler Nederlanders,
Zweden, Fransen, maar ook Duit
sers de vrijheid. Namen, door dr.
Kersten genoemd, werden op lijs
ten geplaatst, en slechts één krab
beltje van de over dood en leven
beslissende Reichsführer was vol
doende.
Het spreekt vanzelf dat Himm
ler door het verlenen van deze
gunsten aan zijn „lijfarts" het
beleid van zijn onderbevelhebbers
doorkruiste. Gestapo-chefs a's
Heydrich, Rauter en later Kalten
brunner hebben meer dan eens
getracht een einde aan de ver
trouwelijke betrekkingen tussen
len Zweden bezocht om daar in
het grootste geheim met de mi
nister van buitenlandse zaken
Günther te spreken over zaken,
die nog gered konden worden.
Voedselpakketten
Dr. Kersten had de hand in het
op gang komen van de voedsel-
pakkettenstroom naar Nederland.
Hij bemiddelde voor de toelating
van Zweedse transportcolonnes,
die uitgemergelde vrouwen en
mannen uit de concentratiekam
pen redden. Dank zij zijn voor
spraak strompelden er bijna drie
duizend joden over de Zwitserse
grens, die voor de gaskamers van
Auschwitz waren bestemd.
Op 12 maart 1945 bewoog hij
Himmler het zgn. Contract in
naam der Menslievendheid op te
stellen. Hierin werd o.m. het de
creet herroepen dat alle concen
tratiekampen bij nadering van de
vijand zouden worden opgeblazen,
met inbegrip van de gevangenen.
Ook dwong de masseur de Reicns-
fiihrer de belofte af dat geen
enkele jood meer zou worden te
rechtgesteld.
Twee dagen na de opstelling
van dit document wist dr. Ker
sten een andere massale vernieti
ging te voorkomen. Hij kwam er
achter dat Hitier persoonlijk aan
Himmler had bevolen heel Den
Haag door een V-2 bombarde
ment in puin en as te leggen, in
geval hel onmogelijk zou blijken
de vesting Clingendael te houden.
De bevolking zou niet van tevoren
gewaarschuwd worden. „Deze
stad van Germaanse verraders",
had de Führer letterlijk ver-
verklaard, „zal vóór ons en tot
de laatste man sterven".
Dr. Kersten snelde naar Himm
ler om deze te weerhouden het
bevel van een krankzinnige uit te
voeren. Het lukte hem. De
Reichsführer beloofde hem de
stad te sparen.
„Hoe dan ook", zei hij tegen de
man, die hem bijna zes jaar laog
van steeds weer opkomende pijnen
had verlost, „het is een Germaan
se stad. Ik ben machtig genoeg
deze order van Hitier niet na te
komen".
Griekse
vroiiw
door Mr. H.G.M.L.ENGEL
De positie van dc werkende vrouw in Griekenland is voorlopig en yoghurt, met daarbij een si-
nog een aanvechtbare. Niet dat hun van hogerhand ook maar een naasappcl, komt toch niet duur-
strobreed in de weg wordt gelegd; in de typisch vrouwelijke be- der dan thuis. Sigaretten zijn
roepen wordt hun werkkracht gretig aanvaard. Het is de houding even duur als hier en gemaakt
van de werkende vrouw zelf, die doet vermoeden een vermoe- van uitstekende inlandse tabak
den dat tot zekerheid wordt, wanneer men de werkende vrouw in ken. Daarentegen kosten luci-
haar gedragingen gadeslaat dat zij zich nog weinig heeft aan- fers 1 drachme per doosje,
gepast aan haar positie. Beschikt de werkende vrouw In West-Eu- De avondmaaltijd wordt tus-
ropa over een min of meer gerechtvaardigde zelfverzekerdheid, sen acht en elf uur gebruikt,
die zich uit in zelfstandigheid ln haar doen en laten, in Grieken- De Grieken tafelen lang. maar
land ligt dit bepaald anders. Het is daar ondenkbaar, dat de vrouw is niet de conversatie minstens
na haar dagtaak op haar eentje, wel of niet voorzien van krant even belangrijk als het nuttigen
of boek, een restaurant binnenstapt en daar op haar gemak een van het geroosterde vlees met
kopje koffie drinkt of een maaltijd nuttigt. In plaats daarvan de tomatensla? En vergeet men
spoedt zij zich naar huis en uit alles blijkt dat de dag voor haar bijkans om te eten in een van
nu pas begint. Het is, alsof zij zich een ietwat onaangename plicht de talloze tavernen in „plaka",
van de schouders schudt en die maar liefst zo spoedig mogelijk de oude wijk aan de voet van
vergeet. de Akropolis. waar de bouzou-
kias hun zangerig geluid laten
De meeste van de werkende de Atheners, verwend als zij horen ter begeleiding van de
vrouwen stellen zich tevreden zijn door een langdurige periode oude volksliedjes?
met ondergeschikte baantjes, van zon en weinig wind, de eer- Onderga de charme van het
Ambitie, de drang om vooruit ste drie maanden van het jaar „onderhandelen". Niet alleen in
te willen komen is voor de maar liefst zo gauw mogelijk het hotel, waar een „speciale"
Griekse vrouw geen levend be- voorbij zien vliegen. De open prijs niet speciaal meer is maar
grip. Toegegeven moet worden lucht en de terrassen zijn voor een grote plaats inneemt in het
dat daarvoor in deze door man- hen immers wat onze huiska- bedrijfsbeheer. Vooral ook op
nen gedomineerde samenleving mer is. straat en laat u dan eens één
ook weinig plaats is. In zelfstan- Maar zelfs hun winter is voor keer afzetten. Is het niet hart-
dige beroepen komt men de de vreemdeling uit noordelijker veroverend. 10 ansichten van
Griekse wouw niet vaak tegen, streken als een Hollands voor- drachmen aangeboden te
Wel zijn er meisjes die studeren jaar. De winkeltjes langs de Bo- krijgen voor 20 drachmen tesa-
maar hun aantal is klein en het tanische tuin in het centrum men, bij nader inzien 24 drach-
kost hun moeite om als deskun- van de stad puilen uit van de men te moeten betalen en als
dige te worden geaccepteerd, narcissen en hyacinten. men 30 geeft er 4 terug te krij-
Serveerster. verkoopster, cais- De palmen met hun dikke stam- gen van een buigende en knip-
sière of verpleegster is het gros men laten hun kruinen zachtjes pende koopman, die zich uitput
van de goed verzorgde meisjes, beroeren door de wind. De bo- jn vriendelijkheden voor Uw
die wellicht nog een cursus vol- men op het Syntagmaplein dra- niet bedoelde fooi. Zelfs Hol-
gen in een moderne taal, maar gen zowaar oranjeappeltjes. iandse nuchterheid en zakelijk-
verder weinig aan hun ontwik- Wel hoort men al gauw dat de- heid gaan hierbij op de loop,
keling doen. ze sinaasappels ietwat bitter men heeft het hart niet de man
RriliHsrhnt ®n ^eswe§e met 8oec* eetbaar op zjjn „vergissing" attent te
WIUIUOV.HUI Z1}n maar 2l] verdienen hun maken. Trouwens hij zal u de
De Griekse beziet haar baan
tje wel heel sterk als overbrug
ging tussen bakvisjaren en ge
trouwd zijn. En zij heeft er
veel voor over om de status van
getrouwde vrouw te bereiken.
wege het feit dat ze graag door
de studenten worden gebruikt
bij de in verkiezingstijd gebrui
kelijke relletjes.
Een voorwaarde die algemeen
geldend is voor een prettig ver
kans niet eens geven!
Beleefd
De ongetrouwde vrouw telt hier blijf in het buitenland, is wel
immers nog weinig mee. Behal- dat men zich voegt en aanpast
ve dat zij het grootste deel van aan de plaatselijke gewoonten,
het verdiende geld aan kleren Een voorwaarde die conditio
uitgeeft, houdt zij ook rekening sine qua non is in Griekenland,
met het feit dat er een bruids- Maar dan zal hij, die zich ijcen-
schat moet zijn in de vorm van zet over de verre reis en de,
een som gelds of een woning, zelfs voor gymnasiasten onbe-
De ouders nemen dit laatsl
meestentijds wel voor hun reke- zijn leven hebben,
ning als zijnde de belangrijkste Met die aanpassing wordt
ouderplicht. Overigens wordt niet zozeer bedoeld de gewen-
Voor afzetten in de ware zin
dek woords, waartegen men ge
waarschuwd wordt in het wes
ten, hoeft u echter niet zo bang
te zijn. En geeft men geen ex
tra tip in een taxi dan wordt
nien niet uitgescholden, zoals in
andere landen wel eens het ge
val kan zijn. Want beleefdheid
kent de Griek. En, zoals gezegd,
(rfjpeiijkè uil, d« "vïciiitle van vriendelijkheid, die haast
- - - beschaamd maakt, omdat ze zo
van binnen uit komt.
-Als tourist zal men zich niet
feitelijk vrijwel met afgeweken ning aan het ongemak van een beperken tot een bezoek uitslui-
van de regel dat arm met arm minder schone slaapplaats met tend aan de hoofdstad.
j otl v-Hlr mct nilr tmnurt' F<>n niiM ...n dl.a
Delphi
en rijk met rijk trouwt. Een alle inconvenienten van dien. en Mycene o.a. oefenen door
vermenging van beide klassen Griekenland, dat zich de voorde- hun historische en culturele
komt zelden voor; de Griek is ien van het tourisme begint te achtergrond grote aantrekkings
in dezen nuchter en materialis- realiseren, staat inderdaad kracht uit. Het is de moeite
tlS^n^in» mairei „n ic -.wit- Uaar om de vr®®™*3®1'"8®11,. te waard om de plaatsen per bus
Kleding en make-up is voor ontvangen en dat is geen holle te bezoeken en dat te doen met
de Atheense het middel om de leuze. De hotels met modern een cids die niet alleen het ge-
aandacht te trekken van de tal- comfort zijn niet voor niets ge- heugen opfrist maar ook nieu-
loze ongehuwde jonge mannen bouwd en de prijzen zijn zeer we bijzonderheden weet te ver-
die in de metropool rondlopen, redelijk. Natuurlijk, wie Hol- tellen
Zij ziet er meestal verzorgd uit; landse maatstaven aanlegt ten
ook kan men merken dat zij opzichte van properheid en een \»OriniuQ
wel gevoel heeft voor mode. Hollands ontbijt verlangt, moet F(Sn niaat«. pr He ohris
Maar modieus is zij daarom in over een ruime beurs beschik- 1 en vooraI sterk trekt en dat fs
S%agnnFT^sne'Cm„Hdïll^rWdeJi V°°f """"S CodX"
Want na vier uur 's middags ontvangen,
moet men toch voor de dag kun
nen komen!
Prof. Dr.
G.A. Lindeboom
schreef
„Dit boek is niet meer dan een inleiding tot de geschiedenis
der geneeskunde; het biedt niet meer dan een schets van het
rijke en bonte verleden daarvan." Dat zegt prof. dr. G. A. Lin
deboom in het voorwoord van zijn „Inleiding tot de geschiedenis
der geneeskunde", dat door de Erven F. Bohn N.V. te Haarlem
in een bijzonder fraaie verzorging werd uitgegeven.
De rehabilitatie kwam in dc
vorm van dc hoogste onderschei
ding. die Nederiand kent. Hem
werd het grootkruis, behorend bij
de Orde van Oranje-Nassau uit
gereikt, en wel door prins Bein-
hard persoonlijk.
Hoe dr. Kersten de voorgeno
men massale deportatie der Ne
derlanders ter ore kwam. is even
simpel als wonderbaarlijk. De
masseur, die in Himmlers hoofd
kwartier aan de Pnnz Albrecht-
strasze te Berlijn de enige ver
trouwde figuur in burger was,
luisterde mee naar een gesprek
lussen de Gestapo-chefs Heydrich
Sijn, die slechts door massa-
on worden weggewerkt, een
climax had bereikt, deed hij een
beroep op het gevoel van dank
baarheid en vriendschap van de
Reichsführer. Hij deed net voor
komen of hij een persoonlijke
gunst vroeg, als hij over een ïn-
angc-ldigvcrklaring of opschor
ting van een decreet.
Zeer zeldzaam
De ogenblikken, waarop hij de
ze tactiek kon toepassen, waren
echter zeer zeldzaam. Zodra de
crisis achter de rug was, werd
Himmler er ongevoelig voor. De
masseur volgde dan een andere
weg. Hij maakte gebruik van de
bijna spreekwoordelijk geworden
ijdelheid van de Reichsführer.
Deze methodische onderwijzer,
die tot een van de grootste oor
logsmisdadigers werd, maakte
een cultus van de vroege Middel
eeuwen. Hij had zijn helden en
zijn idolen gevonden in de gestal
ten van keizers en vorsten uit dit
tijdperk, met name in Frederik
Het pleit voor de grote beschei
denheid van de auteur, dat hij
zijn werk „niet meer dan een
inleiding" heeft genoemd. Voor
degene, die, als hijzelf, zo ter
dege op de hoogte blijkt te zijn
van de geneeskundige historie,
zal het wellicht werkelijk een
introductie zijn. Maar het
«.chijnt ons toe. dat er weinigen
in ons land zijn, die over dit
onderwerp meer (en ook boeien
der) zouden kunnen vertellen.
Prof. Lindeboom heeft naast de
tekst unieke en vaak zeldzame
illustraties doen plaatsen, die
het geschrevene op de juiste
wijze begeleiden.
„Dat de geneeskunst zo oud is
als de mensheid, is een van die
gemeenplaatsen, die soms moei
lijk te vermijden zijn." voert de
schrijver in de aanvang van het
hoofdstuk „Prehistorische en
primitieve geneeskunst" aan,
en daarna verstrekt hij aan de
hand van tal van voorbeelden
de tot dusver bekend geworden
feiten over de allervroegste ge
neeskundige wetenschap uit de
De Middeleeuwen brachten veel
mystiek in de geneeskunst en
in die periode kreeg Europa tal
van bijzondere ziekten te bestrij
den, zoals de lepra en de pest
en de merkwaardige Sint-Vitus-
dans, een psychische infectie,
die in 1374 in Aken begon. In
een vreemde bezetenheid werk
ten dansenden zich op tot een
delirium, dat van geen ophou
den wist en in vervoering uren
en uren aanhield. De dansende
groepen gingen van stad tot
sted, ook Utrecht zag ze. De
boer liet zijn ploeg in de steek,
de huisvrouw haar weefgetouw,
de ambachtsman zijn werk
bank. Kinderen en boeven slo
ten zich aan. Telkens kwam dc
ziekelijke danszucht op, aldus
prof. Lindeboom, die vervolgens
ook de beruchte heksenproces
sen beschrijft.
Aandacht wordt gewijd aan het
werk van Leonardo da Vinei,
van Paracelsus, en aan de late
re groten der geneeskunde, als
Boerhaave, Linnaeus, en Hah
nemann. die de leer der homeo
pathie verbreidde.
Trer^^3n" Ook dc laatste honderd jaar wor-
men de wetenschap der Grieken den in dit nrachtiee boek ondei
geschiedenis van de mensheid.
Op vele plaatsen hebben arche
ologen schedels gevonden 7an
mensen, die een rond gaatje
vertoonden. Deze zgn. trepana-
tie-opening was één der vroeg
ste chirurgische ingrepen, die
in die oertijd werden toegepast.
Daarna vertelt prof. Lindeboom
allerlei interessante en boeiende
bijzonderheden over de genees
kunde van de oudste cultuur
volken, in Babylonië, Assyrië,
Egypte, Israël, India, China.
Japan en Griekenland.
Vooral Griekenland heeft in de
periode van Hippocrates een
bloeitijd op het gebied der ge
neeskunde doorgemaakt en toen
Rome naar de wereldheerschap
pij ging streven werd de over-
overwinnaar, met aa-
over,
De Grieken hebben ook grote in
goed gehad op de Arabische en
Westeuropese geneeskunst, die
veel later in de kloosters tot
bloei zou gaan komen.
den in dit prachtige boek onder
de aandacht gebracht van een
lezerskring, die zich zeker niet
zal beperken tot de studenten in
de medische wetenschap, voor
wie dit werk van prof. Linde
boom onmisbaar ia.
wij. vooral in de betere confec- kant. Voor een behoorlijk onder- overDiarv^V is de landstr^k
tie, als heel gewoon beschou- houden kamer in een van de ho- te dilcwülsdoor oorlogen^ getlfs-
wen is een voordeel dat de tels in de zijstraten van de bou- rd Steedsweechter is de
Griekse vrouw missen moet Lo- levards in Athene, wordt een }g} opniïuw opgeb^uw^ Men
pand langs de winkels. schrikt prijs gevraagd van 7.- tot d°aPn"'™g dH? Coïhdhes on°
men van de prijzen voor Me- ƒ10.-. Daarbij is inbegrepen de?Khe?den Nimwïoróithê
dingstukken die, hoewel in feite een „continentaal" ontbijt, dat na de iaatste wereldonrloê
veel duurder dan bij ons, waaronder wordt verstaan kof- werd gebouwd en 0^d Cor?n£f
toch duidelijk van mindere kwa- fie of thee met toast, boter en dat ietlverder van de Saroni
lite.t zijn. En gezien het salaris jam of homng. En de Griek scie golf hgt Drarachter over
1 «o°uw datgTa'S OM M TgM h°öeltjltheid ShSdKrtl XrdcAcracor".
vrouw dat van 1000 tot 1800 en „service vrijwel voor niets m». ppn steile grauwe mts de
3™ S'orSEe hoogr'van T gfS'h ""„".'V"1 S» klassTekc córin!
I 'ÏÏI LSs"^. ïckk.n ïnl mot "°t a J? hv't Z°"d»r «rzclcn Wijst de
onze „Keus de lekken vol met zich daadwerkelijk zal openstel- Bjds de Diaats a"an waar Paulus
rokken, blouses enz. gecombi. le„ voor het dagelijks leven in g^ Lpr^t Men staat öb
neerd met een uiterst lage prijs Griekenland i 8-p J Xa S' t j p
7fiu Hp OripWüP nnf ctaan Fupn rV. j heilige grond vóór de fundamen-
zou de Griekse paf staan. Even- Dat is wat gevraagd wordt: ten van de SVnaeoEe Daar
rm5enam.ttn5°ÉmU,gko?niiSeïs" hel .°.rÏÏïn- h»rt men w.t Se^erklarhï
ren en maten. Een koopje is land. En mocht U in het begin zou kunnen ziin voor de tweede
in Athene een zeldzaamheid, wat gegeneerd zijn wanneer een reis van paulus naar Corintihe
Veel meisjes besteden de tijd wildvreemde een gesprek met e|S- d"" ,fid totn keizer Ntm'.
gkean%anthe°t°zeïfnmakS,etvUi„" f noordelij. m,cht ook re"te „vef Gneken
gaan aan het zelf maken van ke gereserveerdheid een beetje iand -,qcen do Romoinpn il hpt
hun kleding. De enige manier af. Laat de Grieken zien dat U betene In van een ^0^3^ van I
om a s ze niet over veel geld Van hun land geniet en belang- ionUchè naar Aeeeïsche Zee i
beschikken, goed zittende en stelling hebt voor hun historie. Nu SKsteS de Ichepen nog de 1
van persoonlijke smaak getui- u zult daarvoor een ongekende vaarTrond de PeloDonnesos vol 1
gende kleren te kunnen dragen, vriendelijkheid en gastvrijheid brengen dan zw d^ rlfs met
dagen bekort kunnen worden, i
Levensritme °m dit Plan te verwezenlijken 1
Leren jasjes zijn niet zelf te Tracht te wennen aan het se^6 dw^ngarbekfers^^in, ^°die 1
maken en ze zijn er, als tenue Griekse levensritme. Na een een kanaal moesten graven Het
vo°r de werkenude vrouw, een Uem ontbijt en een sandwich was om ziin landecnoten troort I
onbekend verschijnsel. Evenals om eif uur heeft men pas be- en steun te bieden dat Paulus I
trouwens - en dat is een ver- hoefte aan een maaltijd tussen voor ^tweedemaal naar Co- 1
ademing de plastic regenkap- twee en vier. In de talrijke eet- rinthe reisde
jef; huisjes en restaurants in het
Bruin als modekleur moet nog centrum van Athene is het goed Nero's plan is nooit voltooid.
IpVut"1 ,Df kans, eten voor twee a drie gulden. Ondanks het feit dat dc Romel-
k 1 ut Grieks eten is de moeite waard nen uitstekende geologen moe-
,™iruT' w gidste van en aan de vreemde maar aan- ten zijn geweest, want toen cin-
M. T U ur m zon™- trekkelijke geur en smaak went delijk in de twintigste eeuw de
f® ,fpd' k'1?1 b1) ons le geef in men spoedig. Bij het inkopen verbinding tot stand werd ge-
d,® P°p' Jvordt n°S doen is het verstandig te beden- bracht, gebeurde dat op dezelf-
totoiJT T f.°°u ge" ken dat groente en fruit zeer de plaats waar reeds negentien
?iPvindt aftrek voor goedkoop, maar zuivelproducten eeuwen geleden Joodse arbei-
^umPe^ met Zl1" en vooral flessemelk duur zijn. ders hadden gegraven. In 1926
®®n Maar een lunch bestaande uit werd het Kanaal van Corlnthe
goede zestig gulden, een prijs harde broodjes met sesamzaad, voor de scheepvaart openge-
die bijna twee maal zo hoog de bijna zuiver witte boter, kaas steld.
ligt als bij ons. Wel ziet men
etalages met prachtige brokaten
in gloeiende kleuren tegen een
meterprijs, die zeer redelijk is.
Voor wie zich een cocktaüjurk
wenst met een oosters tintje, is
het de moeite waard om zich in
Athene enige meters van deze
zwaarvallende stof aan te schaf
fen. Ook aan schoenen is men
niet bekocht. Het verwerken van
leer is in Griekenland hand
werk, waarvan de producten de
toets van onze kritiek met ge
mak kunnen doorstaan.
Wie meent in januari de win
ter te vinden in Athene in dc
vorm van sneeuw en hagel,
heeft het mis. Graag vertellen
de Atheners dat in hun stad
geen sneeuw valt. Krijgen de
bergen Parnis. Pendèli en Ymit-
tos die de stad beschuttend om
ringen zo nu en dan een witte
kruin, in Athene valt hoogstens
een koude regen met bier en
daar een vlok, die met wat goe
de wil natte sneeuw genoemd
kan worden. En ligt er soms,
zoals dat eind januari het geval
was. wat smeltend Ijs op de al
taren van de Akropolis dan
wordt dit verschijnsel toch wel
met enige verbazing aandachtig
bekeken.
Dit alles neemt niet weg dat
