Het aftreden van Laval
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
de Santa Maria als Kn boe_
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 4 FEBRUARI 1961
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
door
G. PUCHINGER
„Laval's later schandelijk gedrag en het lot, dat hij heeft ondergaan, mogen ons niet blind
maken voor de kracht en bekwaamheid zijner persoonlijkheid. Hij had een heldere en
diepgaande kijk op de dingen."
WINSTON CHURCHILL
Mémoires Tweede Wereldoorlog.
Deel I, pag. 129.
„De ral van Laval is nodig voor het heil der democratie in Frankrijk zowel
als voor het heil van de Europese vrede."
LÉON BLUM
Artikel in de socialistische „Populaire".
16 januari 1936.
EEN kabinetscrisis duurt meestal kort, maar vormt een lange reeks in elkaar grijpende, schok
kende gebeurtenissen, die meestal een lang, zij het veelal verborgen voorspel hebben,
door slechts enkelen tijdig onderkend, terwijl het naspel gevormd wordt door een wekenlange
nabeschouwing van de inmiddels opmerkzaam geworden belangstellenden, die in de pers
hun voorlichting vinden, of ook alsdan missen.
Dit is het geval in landen met weinig kabinetscrises (Engeland); het is evenzeer zo in
landen met veel kabinetscrises (Frankrijk) maar wie het politieke leven van een land wil verstaan,
kan het ontstaan, verloop en de gevolgen van de diverse kabinetscrises niet verwaarlozen.
die
De aanvankelijk latente
ter acute kabinetscrisis.
Frankrijk in januari 1936 door
stond. was er één die zich richt
te tegen Laval. Zijn positie in de
Tweede Wereldoorlog, waarin hij
hét symbool was van een schan
delijke collaboratiepraktijk met
de Duitsers. heeft veroorzaakt
dat men achteraf verbaasd is.
dat men in de dertiger jaren nog
iets goeds in hem zag. Toch is
het nuttig te weten, dat niemand
minder dan Churchill in het eer
ste deel van zijn Mémoires over
de Tweede Wereldoorlog, op La-
vals bekwaamheden wees: en
over zijn politiek heel zakelijk
opmerkte:
,flij was van mening, dat
Frankrijk tot elke prijs een
oorlog moest vermijden en
hoopte dit te bereiken door
middel van overeenkomsten
met de dictators van Italië en
Duitsland, tegen wier stelsel
hij geen overwegende bezwaren
had. Sovjet-Rusland wantrouw
de hij echter. In weerwil van
zijn nu en dan geuite vriend
schapsbetuigingen had hij een
afkeer van Engeland, dat hij
als bondgenoot waardeloos
achtte. Inderdaad stond Enge
land te dien tijde niet zeer
hoog aangeschreven in Frank
rijk. Zo was het allereerst La
vai's bedoeling tot een duide
lijk omschreven vergelijk met
Italië te komen, waartoe hij de
tijd rijp achtte. Het Duitse ge
vaar was voor de Franse re
gering een obsessie geworden;
zij was dus bereid belangrijke
concessies te doen om Italië
voor zich te winnen. In januari
1935 begaf Laval zich naar Ro
me. waar hij een serie over
eenkomsten ondertekende met
de bedoeling, de voornaamste
hinderpalen tussen de beide
landen uit de weg te ruimen.
Beide regeringen waren het
eens over de onwettigheid van
Duitslands herbewapening. Zij
kwamen overeen elkander te
raadplegen in geval van toe
komstige bedreigingen van Oos-
tenrijk's onafhankelijkheid"
(pag. 129).
Met moeite was het kabinet-La-
val het jaar 1936 ingegaan, en het
stond vrijwel vast. dat het spoe
dig zou vallen; maar men wist
dat Laval zijn politieke leven duur
zou verkopen. Toen hij in midden
januari 1936 wederom voor be
sprekingen naar Genève vertrok,
met een feitelijk ten dode opge
schreven kabinet in de rug als
constitutionele dekking, verklaar
de hij aan de pers: ..Ik denk er
niet aan politieke zelfmoord te ple
gen. door vrijwillig het veld te
ruimen. Als men op een goede
dag van zelfmoord hoort, bete
kent dit In werkelijkheid moord".
Lavals kracht bestond uit het
feit dat de gezagvolle radicaal-so
cialistische leider Eduard Herriot
met vijf partijgenoten onder hem
wilde dienen. Op 8 januari 1936
arriveerden de heer en mevrouw
Herriot in Cannes, om enige da-
{en rust te nemen. Bij zijn aan-
omst verklaarde Herriot gerust
stellend aan de pers:
,Jk begrijp niet
publieke opinie tot pessimisme
geneigd is. op een tijdstip
waarop wij toch geen reden
hebben de zaken duister in te
zien. De financiële toestand van
Frankrijk is gunstig en de bin
nen- en buitenlandse toestand
geeft geen enkele reden tot on
gerustheid. Ik hoop. dat men
de feiten beschouwt zoals ze
zijn. en dat men de openbare
mening, die bezadigd optimis
me nodig heeft, niet ver
wringt".
Maar het zou vrijwel de laatste
kalmerende verklaring zijn die
minister Herriot ten bate van het
kabinet-Laval kon afleggen. Hij
zelf werd de oorzaak dat het ka
binet-Laval gedwongen was af te
treden. Daarbij zou het Franse
parlement op dinsdagmiddag 14
ri opnieuw bijeenkomen.
Het volksfront
Léon Blum, de socialistische
fractieleider, wilde alles doen om
een aanblijven en een eventuele
terugkeer van Laval te verhin-
cialisten in coalitie zouden gaan
met de radicaal-socialisten.
Daardoor hing het bestaan van
het kabinet-Laval af van de Ra
dicaal-Socialistische Partij, en
haar houding werd mede bepaald
door een intern partijconflict
Miigaande de vraag, met wié de
Albert Sarraut stelt zijn kabinet voor aan president Albert
Lebrun. Hier ziet men. de nieuwe bewindsleden op de trappen
van het Elyssèe. Van links naar rechts o.a. Règnier, Mandel,
Pietri, Delbes, Frossard, Sarraut, Guernut, Barnet, generaal
Morin, Paul Boncour, Chautemps en Flandin.
radicaal-socialisten zouden samen
gaan.
Begin januari 1936 werd een
z.g. Volksfrontprogram gepubli
ceerd, met het oog op de aan
staande verkiezingen.
Het z.g. „Volksfront" werd ge
vormd door: de Socialistische
Partij, leden van de Liga voor
de rechten van de mens, het Co
mité voor waakzaamheid van An
ti-Fascisten. diverse vooraan
staande intellectuelen, het We
reldcomité tegen fascisme en oor
log. de Radicaal-Socialistische
Partij, de communisten, de Union
Socialiste et Républicaine en de
socialistische en communistische
vakbonden.
Léon Blum schreef hierover op
zaterdag in de „Populaire":
„De Socialistische Partij is
evenmin als de andere aange
sloten partijen en onderteke
naars van dit program van
zins haar eigen partijprogram
op te geven. Zij houdt haar al
gemeen program, haar doctri
nes en haar strijdwijze geheel
in tact. Zij zal binnenkort, als
gewoonlijk, met een eigen ver
kiezingsprogram voor haar kie
zers komen. Het programma
van het Volksfront telt dan ook
alleen mee voor de herstem
mingen. Dan zullen de socia
listen de weifelaars opwekken
te stemmen op aanhangers van
het Volksfrontprogramma. De
socialistische candidaten die
bovenaan de verkiezingslijsten
staan, zullen zich ook op de ba
sis van het Volksfront-program
ma stellen".
De radicaal-socialistische politi
cus Paul Boncour sprak op zon
dag 12 januari op een bijeenkomst
van de Socialistische Unie te An-
goulème: „Geplaatst op het punt,
waarop twee vastberaden socia
listische. en niet minder vastbe
raden nationale partijen aan el
kaar grenzen, hebben wij ge
meend, dat het onze taak was de
essentiële punten naar voren te
moeten brengen, waarop de
grootst mogelijke meerderheid bij
eengebracht kan worden voor een
constructief werk. waarvan de
grote lijnen aan het kiezerscorps
zouden moeten worden voorge
legd in de vorm van een con
creet plan. Dit plan bestaat, en
het is voor een groot deel geïn
spireerd door de leden van de
C.G.T. Ide vakbonden) en de
oud-strijders, en in een vaste
vorm gegoten door mannen, die
uit alle politieke richtingen zijn
gekomen, waarvan velen geen lid
zijn van het Parlement, maar die
representatief geacht kunnen
worden voor de actieve krachten
van de Natie".
Laval, verstaande welk een ge
vaar dit nieuwe bondgenootschap
voor zijn kabinet betekende, wens
te vervroegde verkiezingen, ten
einde zekerheid te verkrijgen over
de wil van de kiezers, maar hij
wilde de datum niet forceren.
Laatste overwinning
In een aanvankelijk rustige ver
gadering kwam het Franse par
lement op dinsdag 14 januari bij
een. Met 319 van de 387 stemmen
werd Bouisson voor de 16de maal
tot voorzitter gekozen. Als één
der vice-presidenten van het par
lement verkoos men de radicaal
socialist Yvon Delbos.
Bij de beraadslagingen over
het kabinet-Laval vroeg Léon
Blum aan de weifelende radicaal-
socialisten het land van burger
oorlog te redden, door Laval heen
te zenden, en een nieuw bondge
nootschap, ditmaal met de socia
listen. aan te gaan. Laval beant
woordde deze opmerking met de
ironische uitroep, dat Léon Blum
wel bijzonder geschikt was als
bondgenoot voor de radicaal-so
cialisten, aangezien deze en zijn
vrienden tot nog toe iedere radi
caal-socialistische regering ten
val had gebracht, en hij voegde
er aan toe: „Reeds ettelijke ma
len heeft de kamer mijn politiek
goedgekeurd". Léon Blum liet
echter niet af: „De radicaal-so
cialisten kunnen zich niet aan de
kiezers voorstellen als oppositie
partij. als zij de regering blijven
steunen: zij móéten hun dubbel
zinnige houding opgeven!"
Onder felle interrupties stelde
Laval opnieuw de vertrouwens
kwestie, en behaalde voor het
laatst een meerderheid van 63
stemmen <.315252).
Maar het bleek een Pyrrus
overwinning te zijn: de vlam der
parlementaire onenigheid sloeg
over binnen de muren der Radi
caal-Socialistische Partij!
Fractie contra
partijbestuur
Een partij die een nieuw bond
genootschap wenst aan te gaan
krijgt vrijwel steeds moeilijkhe
den binnen eigen gelederen;- zo
verging het ook de radicaal-socia
listen in 1936.
Het partijbestuur was uiterst on
tevreden over de voor Laval zo
gunstige uitslag van het Kamer
votum. Het deelde aan Herriot
mede, dat het groot vertrouwen
had in zijn persoon, maar dat het
de plaats van hem en andere ra
dicaal-socialistische ministers in
het kabinet-Laval niet langer in
overeenstemming achtte met de
radicaal-socialistische beginselen,
waarmee het partijbestuur zich
plaatste tegenover de meerder
heid van de radicaal-socialistische
fractie, die het kabinet-Laval had
gesteund.
Terwijl Laval in Genève ver
toefde, werd dit conflict in alle
scherpte uitgestreden, waarbij
Herriot de Kamerfractie aan zijn
zijde had. maar zijn eigen partij
bestuur tegenover zich!
Herriot nam de consequentie,
en deelde mede af te zullen tre
den als leider van de Radicaal-
Socialistische Partij.
In een debat met het partijbe
stuur legde Herriot een verkla
ring af. die van méér dan inci
dentele betekenis was, aangezien
hij het partijbestuur terugwees
naar zijn eigenlijke taak. welke
niét bestond om de Kamerfrac
tie te zeggen hoe zij moest stem
men in het parlement: „Welis
waar is het goed streng jegens
anderen te zijn, doch dan moet
men dit ook jegens zichzelve zijn.
Het bestuur der partij is er om
te beslissen over de algemc-
„Minister-president! U kent
het besluit van het dagelijks
bestuur der Radicaal-Socialisti
sche Partij over de door het
kabinet gevolgde politiek en
zijn wensen ten opzichte van
de stemdwang in de radicaal-
socialistische fractie. Uit een
gevoel van trouw jegens onze
partij en van oprechtheid je
gens U, geloven wij politiek
oprecht te handelen, wanneer
wij U mededelen uit de rege
ring te treden. Het komt ons
inderdaad voor, dat wij U niet
meer de onontbeerlijke steun
onzer vrienden kunnen blijven
bieden om U in de Kamer de
voor iedere regering noodzake
lijke meerderheid te garande
ren op het ogenblik, dat zich
zo vele moeilijke problemen
voordoen, die een oplossing
eisen. Wij stellen er prijs op U
wederom onze dankbaarheid
tot uiting te brengen voor de
voortdurende welwillendheid,
die gij ons in de loop van onze
samenwerking van acht maan
den hebt bewezen".
Laval aanvaardde de conse
quentie direct, en ging naar pre
sident Lebrun om het ontslag van
het gehele kabinet aan te bieden.
Aan de pers verklaarde hij: „Ik
weet. dat ik mijn zending heb
vervuld. De franc, waarvan de
verdediging aan mijn zorgen werd
toevertrouwd, heeft zijn waarde
behouden. De begroting, die met
oen vijfde is verlicht, is goedge
keurd. De maatregelen, welke op
allerlei gebied zijn genomen, be
ginnen vrucht te dragen en er zijn
tekenen, die wijzen op een toene
ming van de bedrijvigheid in de
Handel en bij de landbouw. In
de loop van de Kamerzitting is de
verdeeldheid onder het Franse
volk verminderd. Wij zien de da
geraad van een nationale verzoe
ning aanbreken.Hoe zwaar
mijn taak ook was, ik zou haar
zijn blijven vervullen, maar de
nieuwe politieke situatie verhin
dert mij dit".
Kabinetsformatie
Het aftreden van Laval bracht
alsnog veel beroering. De radi
caal-socialistische ministers Rég-
Maupoil weigerden teza-
wyze (doctrine) der party.
Doch de parlementsleden zijn er
om naar eigen verantwoordelijk
heid te handelen. Ik verzoek der
halve het bestuur niets te doen,
wat het reeds tot stand gebrach
te krachteloos zou kunnen ma
ken".
Maar als zo vaak. had het par
tijbestuur een gevoelige terecht
wijzing van Herriot ontvangen,
het kreeg desondanks wat het
verlangde: ook het gezag van
Herriot als minister was geschokt.
Op woensdag 22 januari 1936
kwam het kabinet-Laval bijeen.
Er lag een ontslagbrief gereed
van de radicaal-socialistische mi
nisters Herriot, Bonnet, Bertrand
en Paganon, luidend*;
Herriot hun ontslag in
te dienen, uit protèst tegen de
houding van het partijbestuur.
Minister Louis Marin verklaarde
openlijk de inmenging van het
partijbestuur op de parlementai
re werkzaamheden ongrondwettig
en onparlementair te achten. La-
val verklaarde aan de pers:
„Een partij heeft het initiatief ge
nomen om deze samenwerking
aan haar vertegenwoordigers in
het kabinet te verbieden".
Algemeen waren wederom de
speculaties wié met de kabinets
formatie zouden worden belast.
Men noemde Régnier, Germain
Matin, Boncour. De socialisten
noopten op een kabinet onder lei
ding van Herriot, Daladier, Chau
temps, Bonnet, desnoods Flandin,
mits Laval maar niet terugkeer
de!
Nadat president Lebrun de pre
sidenten van Senaat en Kamer
(Jeanneney en Bouisson) alsme
de de fractieleiders ontvangen
had, droeg hij achtereenvolgens
aan Laval, Bouisson. Herriot en
Yvon Delbos de kabinetsformatie
op, maar allen weigerden ter
stond. Daarna ontving hij de se
nator en oud-minister-president
Albert Sarraut, doch ook deze
weigerde.
Maar nu bleef de president aan
dringen. en zeer tegen zijn zin
ging Sarraut op het verzoek van
president Lebrun in. Aan de pers
verklaarde Sarraut: „Ik ben niet
zeer geneigd deze functie te aan
vaarden, en ik heb Lebrun man
nen aangewezen, welke beter dan
ik in staat zijn deze taak te vol
brengen".
De kabinetsformateur had het
gebruikelijke onderhoud met de
aftredende premier Pierre Laval,
en voerde daarna besprekingen
met Daladier, Chautemps, Man
del en Delbos. Daladier verklaar
de na zijn onderhoud met Sarraut
aan de pers, dat hij een man
ontmoet had. die vastbesloten was
de hem opgedragen taak ten uit
voer te brengen, en wel zo snél
mogelijk.
Welk kabinet zou Sarraut vor
men? Een Volksfrontkabinet? De
socialisten hoopten het vurig,
:naar konden het nauwelijks ver
wachten.: Sarraut behoorde tot de
rechtervleugel van de Radicaal-
Socialistische Partij, die zich
keerde tegen de Volksfrontcoali
tie. Daarbij sprak Sarraut eens
als medewerker van Poincaré:
„Het communisme, dat is onze
vijand!" En ook de communisten
namen deel aan het Volksfront....
Er was haast bij de formatie,
want presidertt Lebrun moest
naar Engeland, voor de begrafe
nis van koning George V.
Sarraut slaagde inderdaad zeer
snel, reeds op vrijdag 24 januari.
Als belangrijkste figuren nam
hij in zijn ploeg op Paul Bon
cour. Yvon Delbos, Marcel Rég
nier, Piétri, Georges Bonnet,
Chautemps en Mandei. Maar de
voornaamste figuur was wellicht
Flandin, die het departement van
buitenlarcise zaken zou beheren!
Dit gaf reeds direct bij het op
treden van bet kabinet moeilijk
heden, want wel was dit kabinet
geen Volksfrontregering, maar
het was sterk links gericht, en
Flandins partij vatte het optreden
van Flandin als verraad jegens
Laval op, met wie hij veel had
samengewerkt.
Reeds bij zijn aankomst in Lon
den waar hij het nieuwe kabinet
moest vertegenwoordigen bij de
begrafenis van koning George,
vroeg men hem of hij zou aftre
den. Zijn antwoord aan één der
medewerkers van de „News
Chronicle" luidde: „Ik ben niet
te treden. Ik ben
kennis gesteld van het
en, dat bepaalde leden
van mijn partij zouden hebben,
om mij een desbetreffend ver
zoek te doen; doch hoe het ook
zij. mijn houding is bepaald, en
ik zal niet aftreden".
De gezagvolle, maar door zijn
partij gedesavoueerde Herriot
werd geen minister meer. Over
zijn aftreden als minister en als
leider der Radicaal-Socialistische
Partij legde hij een verzoenende
verklaring af: „Als iemand een
woeste stroom wil oversteken,
maakt hij graag gebruik van een
stevige oude schuit; maar heeft
men een vaste wal bereikt, dan
wordt de schuit van de oever
weggeduwd. Ik geloof, dat ik
voor oude schuit heb gediend".
Voor het parlement
Het kabinet-Sarraut diende zich
aan als een kabinet van verzoe
ning. Vooraf verklaarde Sarraut
aan de pers dat hij niét zou over
gaan tot devaluatie van de franc.
Men verwachtte een grote meer
derheid voor het kabinet, doch de
grote vraag was: Wat zullen de
socialisten doen? Zullen zij Sar
raut steunen, omdat hij Laval
heeft weggewerkt óf zullen zij
zich tegen hem verklaren, omdat
hij geweigerd heeft een Volks
frontkabinet te vormen?
Donderdagmiddag 30 januari
1936 ving de Kamerzitting aan.
Na de regeringsverklaring te heb
ben aangehoord, meldden zich 63
sprekers om aan de debatten deel
te nemen.
Franklin Bouillon keerde zich
fel tegen het nieuwe kabinet, dat
hij de eerste overwinning noem-
het Volksfront op het Na-
Een dergelijke handelwij
ze vervult mij met walging, en
het maakt het begrijpelijk, dat
het parlement zo in discrediet
komt, en dat de kiezers zeggen:
waarom nog voor jullie te stem
men? Het is jullie er toch alle
maal maar om te doen, om mi
nister te worden!"
Eduard Herriot hield een kor
te, op hoog peil staande rede,
waarin hij nog eens verklaarde:
„Ik heb de regering van Laval
;rouw gediend". Herriot werd na
zijn rede onstuimig toegejuicht.
Léon Blum verklaarde liever
een Volksfrontkabinet te hebben
zien optreden, maar dat hij des
ondanks deze regering zou steu
nen. Het was opvallend hoe mild
hij sprak, vergeleken met ande
re keren dat hij een kabinet be-
Na langdurige beraadslagingen
was binnen zijn fractie inet 52
25 stemmen besloten, dat de so
cialisten hun stem zouden geven
aan het kabinet-Sarraut. Dank zij
de partijdiscipline stemden alle
socialisten voor de door de radi
caal-socialist Perfetti ingediende
motie: „De Kamer, die de ver
klaringen der regering goedkeurt,
spreekt haar vertrouwen in de
regering uit, daarbij elke toevoe
ging van de hand wijzend, en
gaat tot de orde van de dag over".
Enkele socialistische Kamerle
den publiceerden achteraf de vol
gende verklaring: „De stemdis-
cipline legt ons de pijnlijke ver
plichting op vóór de regering te
stemmen, ofschoon wij geen ver
trouwen in haar kunnen stellen".
Op vrijdag 31 januari 1936 wer
den de debatten voortgezet. Sar
raut sprak een zwakke rede uit,
te zwakker waar hij schor was.
Over de buitenlandse politiek
merkte hij op: „Mijn regering ge
looft in de volstrekte noodzake
lijkheid van de Volkenbond, daar
zij gelooft aan de noodzakelijk
heid ener collectieve veiligheid.
Zij wil ter volbrenging van haar
taak alhoewel in de geest van
het Volkenbondspact blijvend
Trachten, een einde te maken aan
de moorddadige vijandelijkheden,
die zich in een bepaald land voor
doen".
De meerderheid voor het kabi
net-Sarraut bleek verrassend
Algemeen vermoedde men met
een overgangskabinet te doen te
hebben: rechts vreesde, en links
noopte dat dit kabinet de weg zou
de
Inmiddels zou dit kabinet
voor grote moeilijkheden ko
men te staan op het gebied
van de buitenlandse politiek.
Hitier zou opnieuw zijn slag
weten te slaan, nu Frankrijk
een kabinet telde, dat in feite
weinig gezag had, en wellicht
nog minder dan het vorige be
reid was een oorlog te riske
ren 1
Paul Henri Spaak van de Navo naar de Brusselse kermis -
Zal hij zich gedragen als nationale figuur? - Naar
catastrofale ontwikkeling in Kongo - Hammarskjoeld
vraagt nieuwe volmachten - De Santa Maria.
HET behoeft geen opzien te ba
ren, dat Paul-Henri Spaak,
een prominente Belgische socia
list, is afgetreden als secretaris
generaal van de Noordatlanti-
sche verdragsorganisatie (Na
vo). Er zijn nl. allerlei factoren,
die zijn vertrek uit Parijs wen
selijk maakten. Zo is er het feit,
dat Spaak nu al weer ca. vier
jaar achtereen de „politieke op
perbevelhebber" van de Navo
is geweest, die in nauwe sa
menwerking met de militaire
leider, de Amerikaanse gene
raal Norstad met wisselend suc
ces op de bres heeft gestaan
voor de belangen van de Navo.
Vervolgens ziet het er naar uit,
dat de Navo aan de vooravond
staat van ingrijpende wijzigin
gen in haar karakter als defen
sieve organisatie. Daar komt
nog bij, dat Spaak buiten zijn
schuld in conflict is gekomen
met generaal De Gaulle, voorna
melijk wat betreft de nieuwe
bevoegdheden, die aan de Navo
zijn toegedacht. En tenslotte
last but not least is daar een
Belgische socialistische partij,
die hopeloos in zichzelf verdeeld
is en als het ware zit te wach
ten op een schrander politicus
als Spaak, die in de afgelopen
vier jaren een politieke outsider
is geweest en als gevolg daar
van de positie kan innemen van Het ware te hopen, dat Spaak
een boven de partijen binnen de sen les heeft geleerd uit de be-
partij staande, nationale figuur, treurenswaardige gebeurtenls-
1950. toen hij de BSP
Les geleerd
als lachende derden wat op de
achtergrond. Zij kunnen dat
doen, omdat bepaalde Afrikaan
se en Aziatische landen voor hen
de kastanjes uit het vuur halen.
En zij willen er op het ogen
blik ook liever buiten blijven,
omdat zij als het maar enigs
zins vermeden kan worden, pre-
J" mm het
Volmacht
Hammarskjoeld, de secretaris
generaal van de Verenigde Na
ties wil van de in koude oorlog
schijnbaar ingetreden dooi ge
bruik maken om de positie van
de Verenigde Naties te verster
ken. Hij heeft om volmachten
gevraagd, die hem in staat zul
len stellen, op te treden tegen
delen van het Kongolese leger,
die zich inlaten met de binnen
landse politieke problemen en
buiten het toezicht van een
verantwoordelijk gezag vallen.
Het is niet duidelijk, of hij hier
mede ook de troepen van kolo
nel Moboetoe bedoelt, of dat hij
alleen het oog heeft op militai
ren, die zich niet aan het ge
zag van president Kasavoeboe in
Lcopoldstad willen onderwerpen.
Einde
Vier jaar
t Het avontuur met de Santa
voorging op de weg van de anar- Maria is gelukkig geëindigd,
chie. Tijdens zijn afwezigheid Door uitputting van de voorraden
hebben zijn geestverwanten tien brandstof, levensmiddelen en wa-
jaar later getracht eenzelfde po- ter> maar ook door motorpech en
TT - litieke stunt uit te halen, die ontrouw in de eigen gelederen,
lange tijd. Het betekent dat echter op een fiasco moest uitlo- bleef er voor de auteur-avontu-
Spaak vier jaar lang niets an- pen, omdat zij niet goed voor- "er Henrique Galvao weinig
ders heeft gedaan dan tegen de bereid was en (wat met dit noop over op succes in zijn stout-
stroom oproeien: rekening te laatste nauw samenhangt) ook moedige poging, de val
houden met gevoeligheden; met omdat zij een bijna zuiver Waal- m,°" Ag BA
veel tact problemen oplossen, die se aangelegenheid bleek te zijn
de bondgenootschappelijke sa- met een uitgesproken politiek ka-
menwerkmg in gevaar zouden rakter. Spaak kan nu twee din-
Kunnen brengen: en soms zon- gen doen: in de eerste plaats
der aanzien des persoons knopen -KaI1 hij de leuzen van de sta-
door te hakken, wanneer de kringsactie tot de zijne maken, de
raken draad opnemen, waar zijn poli-
Salazar, die Portugal al
vele jaren een dictatoriaal be
wind heeft opgelegd, te bewerk
stelligen. De passagiers, die het
schip na twaalf dagen van doel
loos rondvaren in de zuidelijke
Atlantische oceaan verlieten, ver
telden -van de spanningen
hongersta
king te gaan. De bemanning
stond op het punt aan het muiten
Navo verstrikt dreigde
ui controversen, die deze organi- „ege medestanders hem hebben Bevechten die tijdens de vreemde
satie in haar bestaan dreigden ia,en vallen. Hij kan zich echter Odkfee ontstonden. Vrouwen
aan te tasten. ,MK op discrete wijre distanclê- ™Trd' a.hTsl"'"h- Iï?nn<:'YTTh"
Voegt men daarbij de yoortva- rz™hv™e™""lsgl!Stonale 1° Enkele hLilner°poJgdend?macht
rendheid, waarmede hij in de af- 21cn opwerpen ais nauonaie 11 rebeneri over te nemen
gelopen maanden heeft getracht. |™Be1?ië ui? h".fSope?e™l?en Anderen dreigden
waarin het in politiek opzicht
U te slaan.
Zakelijk Terreur
Wat er verder met Galvao en
Het lijkt ons toe. dat Spaak de Santa Maria zal gebeuren is
w zich op het laatste zal toeleggen, wel interessant, maar niet zo
dan" k'waad'blo'ed"mo'est"zë£ dat zal trachten, de tegen- belangrijk. Het voornaamste is,
ten, vooral bij generaal De Gaul- stellingen tussen de chr. demo- dat de ongeveer 600 passagiers
le wiens denkbeelden duidelijk craten en de socialisten uit de (onder wie zich 44 Nederlanders
indruisen tegen de doelstellingen emotionele steer te trekken en bevonden) en de ongeveer 360
van de Navo zakelijke argumenten te stellen leden van de bemanning in vei-
tegenover de punten van de ligheid zijn en dat zij niet nog
In dit licht bezien en reke- Eenheidswet, die naar zijn langer blootgesteld zijn aan de
ning houdende met het feit, dat oordeel terecht voor wijziging terreur van Galvao en diens
na het aan het bewind komen in aanmerking komen. Hij kan bende, die onder aanvoering van
van Kennedy als president van ook de verkiezingscampagne in- verheven motieven handelingen
de Verenigde Staten een poli- gaan met een eigen socialistisch heeft gepleegd, die volkomen in
tieke en militaire herwaarde- program voor de gezondmaking strijd zijn met wat er dan nog
g<
te streven naar uitbreiding
de bevoegdheden van de Navo
op het gebied van de politieke
zeggenschap over het al of niet
gebruiken van kernwapens, dan
kan men zich indenken, dat hij
nogal eens op lange tenen moest
trappen en tegen zere benen
moest schoppen en dat dit
ring van de functie van de Na- van de Belgische volkshuishou-
vo voor de deur staat, was het ding.
op zichzelf dus niet bezwaarlijk,
dat Spaak de leiding over de Spaak dit inderdaad doet.
politieke Navozaken uit handen snijdt hij de mogelijkheid van
zou geven om zijn opvolger In samenwerking met de christen-
staat te stellen, met een schone democraten r™
lei te beginnen.
België
De betreurenswaardige gebeur
tenissen in België zijn ten
slotte voor Spaak de vo
ste aanleiding geweest
volg te geven aan een
dat hij al geruime tijd
kens niet bij voorbaat af en
bewijst hij zijn eigen socialis
tische partij evenmin een slech
te dienst. En wanneer geen van
beide partijen een meerderheid
in het parlement weet te beha
len, zal hij wellicht de aangewe
zen man zijn om de leiding op
zich te nemen van een coalitie-
kabinet van christendemocraten
de menselijke v
digheid.
Een Amerikaan zei bij het ver
laten van de Santa Maria, waar
op ook hij twaalf angstige dagen
had doorgebracht, dat hy een
zeer beslist oordeel had over
Galvao en dat dit beslist niet
complimenteus was. Z(jn gedach
ten zouden zich bepaald niet
voor publikatie hebben geleend
Kongo
socialisten
moet hebben gekoesterd. Paul- ldeale toestand zijn, maar
Henri Spaak is vele jaren ach- gegeven omstandigheden zou
tereen minister-president of mi- pjn_ optreden als tijdelijke op-
nister van buitenlandse zaken grote voordelen kunnen
geweest. Hij geniet in België en hebben,
in de internationale politieke
arena een reputatie als weinig
andere Belgen hebben. Dit in
ternationale aanzien kreeg een De problemen,
gevoelige deuk, toen Spaak zich Verenigde Naties zich in Kongo
in 1950 aan het hoofd stelde van ?ich geplaatst, zien, worden nog
de vele duizenden demonstran- elke week ingewikkelder en ge-
ten uit geheel België, die in vaarlijker van karakter. Het
Brussel opmarcheerden naar het VN-leger laat oogluikend toe,
koninklijke paleis om koning dat de Oostprovincie, waar de
Leopold III tot aftreden te aanhangers van Loemoemba de
dwingen. macht in handen hebben, tot
een groot gewapend kamp wordt
Dit onparlementaire optreden gemaakt. Hetzelfde geldt voor
had succes: de vorst deed af- een deel van de Evenaarspro-
stand van de troon ten gunste vincie, waar de troepen van de
van zijn zoon Boudewljn, on- Verenigde Arabische républiek
danks het feit, dat de meerder- (die hun vertrek deze week heb-
heid van het Belgische volk bij ben uitgesteld) door de lucht
een speciaal gehouden referen- grote voorraden wapens en mu-
dum zich achter Leopold had nitie hebben aangevoerd, die
geschaard en ook een helangrlj- bestemd zijn voor de militairen,
ke meerderheid in het parle- die Loemoemba trouw zijn ge
bleven. Het uitstel van het ver
trek van de VAR-militairen
houdt waarschijnlijk verband
met het feit, dat bedoelde Loe-
ment achter hem stond.
Wat nu
Het effect
En het politieke effect
een internationaal prestige, dat te infiltreren. En het "is thans
grotendeels is hersteld. Als de de vraag, of de VAR-eenheid er
tekenen niet bedriegen, zullen in nu nog wel wat voor voelt, naar
de komende maanden in België Egypte terug te keren.
moemba-militairen er nog steeds spectaculaire gebeuren? Voors
geslaagd zijn in groten hands lijkt de overmeestering
i de Evenaarsprovincie
vervroegde parlementsverkie
zingen worden gehouden om de Er bestaat zelfs een mogelijk-
bevolking in staat te stellen, het heid, dat zy zich onttrekt aan
hare te zeggen over de maatre- het opperbevel van de Verenig-
gelen. die de regering Eyskens de Naties en zich ter beschik-
wil nemen om de gevolgen van king stelt van de rebellen-re-
het wegvallen van Kongo voor gering in Stanleystad. Daardoor
de Belgische economie zo soed zou een bijzonder crnstiec «itn- allYen wist te"handiiaven (Kor
voordeed als een held, is binnen
twaalf dagen geëindigd als een
schertsfiguur. Zou hij er tijdig
voor hebben gezorgd, de passa
giers en talrijke bemannings
leden van boord te zetten, dan
zou zijn optreden ook in Portu
gal echte bewondering hebben
ifgedwongen. Maar nu hij zich
bijna duizend mensen als gijze
laars te gebruiken, was de glans
al spoedig af.
mogelijk op te vangen en over atie ontstaan, die catastrofale
de wijze, waarop de Belgische vormen zou kunnen aannemen,
socialisten ook de leiders van als andere landen (zoals Gha-
de BSP (Belgische socialistische na, Marokko, Guinee, Indonesië
partij hierop hebben gerea- etc.) dit voorbeeld zouden vol-
geerd. De socialisten hebben ho- gen.
ge verwachtingen van Spaak's wellicht wat toeschietelijker' wor-
deelneming aan de komende intussen moeten we met de- den tegenover de oppositie in
verkiezingscampagne en het is z? mogelijkheid ernstig reke- Portugal, maar dat is ook niets
niet onmogelijk, dat zij hierin nin8 houden. De medestanders nieuws. Dat is al vele malen
gelijk hebben. van Loemoemba. die merkwaar- het geval geweest. Er is nu weer
digerwijs voornamelijk in het een gesprek met leden van de
buitenland gezocht moeten wor- oppositie aan de gang. maar ook
den. zullen niet rusten, voordat dit zal niets uithalen. In Portu-
zij hun marionet weer aan de gal kunnen alleen maar veran-
-nacht hebben gebracht en zij deringen komen, als Salazar de
Het is slechts de vraag, tn
hoeverre Spaak zich er voor zal
'enen, de dingen goed te praten,
die in december en Januari In nullen geen gelegenheid onbe- moeiTkan opbrengen, de bêvol-
België gebeurd zijn op instiga- n,u.tjl®Len_°71„te_.tr.acht5n- hun king in de gelegenheid te steWen,
tie van socialistische vakbond-
leiders en politici. landen houden zich voorlopig
nut laten
plannen met hem te verwezen- in vrjjheid haar stem uit
lijken. En de communistische brengen. Want een revolutie staat
beslist nog niet voor de deur
