Anna Pawlowa
LITERAIRE FIGUREN
t^ouió 0 ouj
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 21 JANUARI 1961
<Haar leven was de dans>
STIERF DERTIG JAAR GELEDEN
IN DEN HAAG
ST was een koude mistige
dag, die 17e januari in 1931,
Anna Pawlowa in Den
jag aankwam. De toto's in de
jnt toonden de kleine, tenge-
vrouw, de leden van haar
lelschap, waarin xich de toen beroemdste danseressen en Fokine, de choreograaf, die de ste top te stijgen.
•- - - vernieuwing in de conventionele zij oefende en per-
balletkunst bracht ontwierp voor doneerde voort-
haar ,,Les Sylphides ontwierp u
voor haar de dans. wkarmee zij dVI^nd„haar
vereenzelvigd zou worden „De mek, alles offerde
stervende zwaan", die eigenlijk zc daarvoor op.
bedoeld was als een soort entr'
acte op een weldadigheidsfeest. Haar balans,
Fokine zelf heeft deze dans be- haar houding was
schouwd als het symbool van het verbazingwekkend,
nieuwe Russische ballet, de com- haar „pas de bour-
binatie van technisch meester- rée sur les poin-
bevonden, de baardige dichter-impresario Dr. Ernst
puss. Want Anna Pawlowa zou in ons land een serie voorstel
den geven, die het summum van danskunst beloofden te wor-
h. En men fluisterde ook over een afscheid, over een laatste
mee.
ten afscheid zou het worden.
anders dan men gedacht
I. Anna Pawlowa, door en door
fmoeid en nog niet geheel her-
ld van haar in Parijs gevatte
I, stortte in en stierf in de
Bp, op 23 januari, in haar ka-
r van Hotel des Indes. Haar
fte ziekbed en haar plotselinge
|d veroorzaakten grote con-
fnatie. Anna Pawlowa was een
Irip, zij vertegenwoordigde het
isieke ballet in de zuiverste en
joiste vorm, door haar uitge-
lide wereldtournee's had zij
|ral de liefde tot de danskunst
Iedereen kende haar
'oor ontelbaar velen was
onvergetelijke ervaring
borden. En haar sterfdag geeft
t steeds aanleiding tot ,,in me-
piam's" over de gehele we-
Het geheim
Ifaarin school dan het geheim
|i haar kunst? Anna Pawlowa
rd geboren in St. Petersburg
31 januari 1882. Zij was zo'n
ak poppetje, dat de moeder
haar vader stierf in 1884
Iten ging wonen. Op achtjarige
ftijd zag zij het ballet „Doorn
isje", dat Marius Petipa op de
iziek van Tsjaikowski had ge
takt. en toen stond meteen
tr besluit vast.
volkomenste expressi-
Naar Parijs
Toen bracht Serge Diaghllef
het Russische ballet naar Parijs
en daarbij was Anna Pawlowa,
was de danser Nijinski, was Ta
mara Karsawina, naast Anna
Pawlowa de grootste danseres en
wellicht haar als actrice over
treffend. was ook Ida Rubinstein, 1a°".rJ
die lator vele Franse componis- drln&,e» mct. zu.,k
ten zou inspireren muziek voor
haar mimisch en declamatorisch
talent te schrijven. En met Dia-
ghilef kwam óók Strawinski, die
immers door zijn balletmuziek
Petroesjka en „Le sacre du prin-
'lug, dat
ze over het to
neel leek te zwe
ven, haar armbe
wegingen haddeii
een onvergelijke
lijke schoonheid.
Maar boven al dit
technische steeg
haar persoonlijk
heid. Zij had de
gave, alles te door-
Pawlowa met eeh zwaan •gefoto
grafeerd. Haar vertolking van „De
stervende zwaan" maakte haar
wereldberoemd.
temps" ongekende schandalen
Parijs veroorzaakte.
Maar Anna Pawlowa kon het
met Diaghilef's opvattingen niet
eens zijn en zij ging haar eigen
weg. Arnold Haskell, de bekende
Engelse balletcriticus, formuleert
het verschil tussen beiden
Intense bezie
ling, dat elk pu
bliek volstrekt in
de ban van haar
uitbeelding werd
getrokken. ZU x
schilder en decorontwerper Alex-
andere Benois schreef, een „thea-
tenvonder".
zoals de Anna Pawlowa in „La Bayadere"
de tijd dat zij prima ballerina
an het Maryinskyballel was.
Door haar kreeg de gewoonste
pas, het gewoonste gebaar een
nieuwe betekenis. De „Stervende
Zwaan" is, zuiver technisch be-
sèn cn Cécchetti. Haar enorme
talent viel dadelijk op en zij
maakte haar debuut ineens als
{ij wilde danseres worden. Zo soliste, in 1899, 17 jaar oud. Daar
na steeg zij snel tot ballerina en
prima ballerina van de Keizerlij
ke Balletten. Toen kramen de
de buitenlandse reizen, dié sensatio
nele, successen brachten; Michael
En haar grote betekenis ligt
schien het best: Diaghllef stond keken niet eens zó heel ere daarin, dat zij de wereld wakker
aan de uiterst linkse kant, Anna f* !-Lnl£ Ï!f lil ®en?aakt he?ft voor de scho°?'
Pawlowa aan de rechtse. moeilijk en eigenlijk heel erg
sentimenteel. Maar zij herschiep
deze dans tot zo iets moois, tot
„minuten van de diepste trage-
Eigen gezelschap
(rd zij 10 jaar oud leerlinge i
Keizerlijke balletschool, wi
grondige technische
Zij vormde haar eigen gezel
schap en trainde het met de ijze
ren discipline van de Russische
U. "S1™;1- M"r deze balletgroep
dié sensatio- altoen als een achtergrond
- - - voor haar, de „prima ballerina
assoluta". Zo trok ze rond, door
Noord- en Zuld-Amerika, door
Australië, Java, India, door Euro-,
pa: de muzikale leider van haar
groep Thcodor Stier heeft eens
verteld, dat hij in 16 jaar 3650
voorstellingen gedirigeerd had en
480.000 km gereisd!
Overal bracht zij het wonder
van haar kunst. Het wonder, in
derdaad. Zij was physiek gescha
de dans, nlaar daarbij
NEDERLANDS MEEST EXOTISCHE AUTEUR
„Het leven i s de moeite waard, maar wij moeten leren het niet te overschatten. WIJ
moeten het niet meer schatten wij, artistieke, vage, poëtische, tedere zielen, die niet de am-
bitie hebben minister te worden of gouverneur-generaal van Indië wij, bevoorrechten
dan het visje en de vogel en de vlinder en de bloem den lenteavond, den zomerdag schatten.1
Ziehier de filosofie van Louis Couperus, mèt Van Ecden een van de weinige Nederlandse
auteurs, die door vertalingen internationale bekendheid hebben verkregen en ook in het bui
tenland als literatoren van rang zijn beschouwd geweest. Het is niet een datum die aan-
leiding geeft tot dit artikel over de in 1923 gestorven auteur. Over twee jaar zal het honderd
jaar deleden zijn dat hij werd geborenen veertig jaar geleden dat hij stierf. Tien jaar na zijn
dood, in 1933, verscheen een uitvoerige biografie van de hand van de nu vrijwel vergeten I
schrijver Henri van Booven, een boek dat zeer veel bijzonderheden en informatie uit de
eerste hand bevat en daaraan zijn waarde ontleentmeer dan aan datgene wat Van Booven
van dit rijke materiaal heeft gemaakt. Dat oude werk is namelijk een doorlopende verheer-
lijking van Couperus, een overbelicht portret van twijfelachtige waarde. Van Booven sprak
zeker niet het laatste woord
Het Ministerie van O.K.W.
heeft dit destijds ongetwijfeld
beseft, toen het aan dr. H. W.
van Trlcht opdracht gaf een
nieuwe levensbeschrijving sa
men te stellen. Deze studie was
reeds in 1956 voltooid, maar de
uitgave is uitgesteld tot na de
lood van mevrouw Couperus.
Er is namelijk een delicate
kwestie in het geding: de homo-
erotische aanleg van onze be
roemde schrijver. Couperus zelf,
gehuwd met zijn nicht Elisa
beth Baud (die zich haar leven
lang volko-men heeft weggecij
ferd en een niet te overschatten
steun voor haar man heeft be
tekend) heeft zijn aa'nleg in zijn
werk tegelijk geopenbaard en
verborgen. De hedendaagse be
grippen over sexuele Inversie
waren nog in opkomst en de
maatschappelijke vooroordelen,
vooral in de kringen waarin
Couperus zich krachtens zijn af
komst van hoge Indische amb
tenaren bewoog, golden <en gel
den) nog zeer sterk. Hij heeft
die opvattingen nooit getart; hij
was daarin gematigder en voor
zichtiger dan b.v. Gide en ten
onzent Jacob Israël de Haan.
En zijn eerste biograaf Van
Booven is nog terughoudender
geweest dan Couperus zelf. Dit
onze meest exotische auteur.
familie verrast en bewezen in
het praktische tot iets in staat
te zijn. Meer lag niet in zijn be
doeling en aan lesgeven heeft
bij nooit gedacht.
Dr. Van Trlcht doet dan dul-
lelijk de twee kanten van Cou-
oerus' talent uitkomen: de vrije
fantasie, en de verbeeldings- I
kracht die zich min of meer
aan historische stof bindt. Zo I
ontstonden zijn „Haagse" ro- 1
mans, waarvan Ellnc Vere
11889)zijn eersteling, het meest I
oekend is gebleven, maar ook
verhalen die in de oudheid spe- I
en, zoals De Berg van Licht 1
(1905-'06), waarbij de auteur
iuidelijke voorkeur vertoont I
zoor, en verwantschap belijdt
met, de late Romeinse keizer- I
tijd.
In zijn latere levensperiode I
heeft hij veel journalistiek werk 1
gedaan en dat is zeker niet het
minste. Hij was daarin zo
alles heeft misschien tot aevole trouw. dat geen vermoeidheid of
eehad dat ^r Van Tricht enigs- ziekte hem kon weerhouden, de I
zins in het "ander" uUerst^fs fnfg"pr°*«nn ^ragen geregtdd 1
vervallen en die homo-erotische J." JLJFTF I
aanleg van Couperus vrijwel tot dat Couperus zich heeft doodge- I
centraal motief van zijn boek schreven.
heeft gemaakt. Nu weten we "ffr ZU" e'!cn "«een
aan hit voorbeeld van Anna schikte Couperus, over een gehe-
Blaman, hoezeer het zich ,,an- 'e serie „pennen een lyrische, i
ders" weten en gevoelen een epische, historische, ftUegon-
LOUIS COUPERUS
uit de twintigste eeuw
In de serie Köpfc des 20. Jahrhundcrts zijn korte biogra
fieën o.m. van Franz Kafka, Kurt Tucholsky en Thomas Mann
verschenen, die als eerste oriëntering van harte aanbevolen kun-
FRAHZ KAFKA
KURT TUCHOLSKY I
THOMAS MANN 1
J juist, ten volle rekening
igetwijfel
ig te hoi
impression istische
en uiterst streng optrad tegen mis
dadigers vah „links". „Als de ni d
het objectieve recht niet I hibben ®J,et
vinden, h (teint een volk "eDöel? met.
Van Trlcht dus zeker niet i
lijk vallen, zijn opvatting te
dedigen. Toch ervaart men
herhaaldelijk herinneren aan Kan
Couperus' vrouwelijke inslag als mens e r
een teveel. door dr. Van Tricht uitvoerig
Deze indruk neemt overigens laten inlichten, wat dit boek
weg, dat wehier te doen niet geeft is een beeld van de
De Periscoop
Communist
kwam haar eerzucht tot de hoog- jj.en ^vorden.
De kernzin uit de levensbeschrijving van Kafka luidt: „elke
interpretatie van Kafka's werk, die pretendeert de enig juiste
te zijn, is onjuist." Dit is naar mijn hart gesproken. De schrij
ver, Franz Baumer, toont de uitgebreide Kafka-literatuur geheel
te beheersen en geeft een in elk opzicht verantwoord beeld van
deze nog steeds fascinerende persoonlijkheid. In één principieel
Onafhankelijk literair en opzicht verschil ik met Baumer van mening. Als hij over Kaf- cen ideeëncentrum, dat krachten I
ka's godsvoorstelling spreekt, zegt hij: „Evenals de God vah
artistiek maandtjlad Rilke is ook die van Kafka een fenomeen der immanentie."
in België
Ik geloof, dat Kafka's verlau-
Een maandblad, dat zijn lezers k'en zich richtte naar de God
de
De figuur
ïen zich omtrent de
de auteur Couperus I
Van Tricht uitvoerig
laten inlichten, wat dit boek
niet geeft is een beeld van de
gedegen studie figuur Couperus. Bij elke auteur
i Couperus en zijn van betekenis namelijk heeft I
men niet alleen met. dp mene en 1
Het hoorde zo
goede voorlichting geeft over z'in volk rnet de gedachte, die
artistieke leven in Bclgtè is noo.'.{ te kunnen vinden, maar te-
het artistieke leven fn"België -
het bij Uitgeverij Med'dens te Brus- gelgk m| de hoop. dat die hem
sel verschijnend maandblad „De genadig
Periscoop" „onafhankelijk lo"
%et lamp", een doek van Jan van Heel m
verjaardag geloond in Boymans-van Beünint
van zijn geboortestad.
zijn. Het u
lang betoog over Kafka cn Rilke
beide eisen, deze gedachte verder
uit te werken; ik herinner slechts
één citaat uit Kafka's dag
en (bl. 508): „Erbarm u over
mij, ik ben zondig tot in alle hoe-
i 7 ken van mijn bestaan. Had ech-
SawL? aÏ? KnLrftST het ter een niet geheel verwerpelijke
S 5 beeldende kunsten in aanlegi klein| goede mogelijkhe-
f Tm8 F' bevat het der)j verknoeide deze, onverstan-
tal van artikelen over letteren, djg Wezen dat ik was, ben nu vlak
muziek (discografie), toneel film bij het einde, juist op een tijd.
en bouwkunst. Het wil zijn lezers dat alles zich uiterlijk ten goede
op al deze gebieden internationaal voor mij kon keren. Werp mij
oriënteren, maar aangezien het niet bij de verlorenen",
een Belgisch (Vlaams) blad is. is Dit is dé kreet tot de God van
het voor Nederlandse lezers in het Abraham, niet het gespeel (zoals
bijzonder interessant om er uit t« in het Stundenbuch) met een
vernemen, hoe" het onze Benelux- buurman, "die? ik met èen klop-
partner cultureel vehgaat. signaal uit een kamertje naast
Ev.G. mij kan roepen.
Kurt Tuchólsky is een van de
<i i weinigen geweest, die Kafka's be-
tekenis zagerr, Toen deze nog vol- voorlopig niets
komen onbekend was. terwijl om
gekeerd Kafka na één ontmoeting
met Tucholsky reeds ontdekte,
wat pas twintig jaar later aan het
licht zou treden. Tucholsky, juri
disch student, bezoekt in 1911
Hij is enige tijd lid
communistische partij ni
wacht steeds minder van
paalde organisatie
maakt. Daar doen wij niet
niet alleen met de mens
de schrijver, maar ook met de
figuur te doen. De vraag is dan:
hoe figureert de auteur ia zijn
acht jaar oud toen ,IJdf Ik gcloof nameiuk d^t l
'"j eer^ ^iïi8 c°uperus nooit zulk een veelzij-
schreef. Hij werd naar de cate- djge werkzaamheid als schrij- I
chisatie gestuurd zoals naar ver zou hebben kunnen ontplooi-
«IhaaTHU!"d»™Cou^™ ÜV ,nd,en hii ."lct «cdrag™ z
-Netseher door hun mede-
Na 1927 is hij óf in Frankrijk
óf in Zweden en stuurt vandaar
zijn bijdragen
ïcholieren uit de letterkundige
schoolclub „Aesthetica" verwij
derd zijn, omdat zij met hun
oeiden niets van literatuur
geesteshouding, die in de kunst
veest, die Couperus als auteur
intdekt en gepousseerd heeft.
ouder Ten
tijd tot uitdrukking
komt. Fin-de-siècle, impressio-
nLimr w.N nisrne, symbolisme, exotische I
Brink ee invloeden, kosmopolitisme, het
TfffTT alle zaken, die we zowel f
Duitse bladen.
Natuurlijk werd hij in 1933 doof Couperus heeft zich onde
de nazi's „ausgebürgert", terwijl Brinks leiding bekwaamd
zijn boeken verbrand werden. XT-J1J-
geestelijk klimaat van de kunst
Nederlands M.O.; van zijn, tijd aantreffen. Over.
De weleer zo strijdlustige man
heeft nu alle moed en hoop ver
loren, reageert niet meer, en
schrijft alleen aan een vriend:
krijg langzaam aan hoog-
nentarieerd, dat het voor Arnold
Bauer nauwelijks mogelijk was,
moedswaanzin, als ik te lezen daarover iets nieuws te zeggen,
krijg," hoe ik Duitsland geruïneerd Bauer geeft echter een boeiend
heb. Sedert twintig jaar heeft mij overzicht van dit rijke en vrucht-
steeds hetzelfde pijn gedaan: dat bare leven: de hele ontwlkkelings-
L - bescheiden mening te weinig in- i
gelicht. Henri van Booven heeft 1
IVan Deyssel
IV
THOMAS MANN
deii, zoals hij dat aan oudere Ber-
lijnse Joden van zijn richting heeft
gemerkt, maar bespeurt daarvan
De kwetsbare
ik zelfs niet één politieagent
zijn post heb kunnen krijgen".
Wanneer hij ondanks de Veiligi
toevlucht in Zweden nergens mee
steun of hoop kan vinden, 'neem
hij in 1935 vergif: evenmin al
Klaus Mann, Walter Hasenclener,
lix Krull trekt
bij. De invloed van Schopenhauer,
Wagner en Nietzsche, de affiniteit
tot Schiller en het begin (Schwe-
1 het eind (Versuch
Stefan Zweie en'zovele anderen !ibcj; Sch'Her) degeestelijke
kon hij het in de emigratie uit- wantschap met Goethe
houden. In zijn afscheidsbrief Weimar on on o o r<
staan de woorden: „De reden n
Lotte
enkele redevoerin
gen, de problematiek van het
kunstenaarschap, de groei
Aleer draagkracht
romantisch pessimist tot militant
humanist dit alles wordt door
Bauer meer aangeduid dan uitge
werkt, wat trouwens binnen dit
korte bestek niet anders mogelijk
Schlomo Koren
toont abstract
heilig Israël
van Joods Volk in
jonge schilderkunst
Jan van Heel
grijpt weer
het leven
dagboek enkele scherp geobser- een
veerde details b.v. over het &en:
zwaaien van Kurts wandelstokje,
zijn heldere stem, en vervolgt
schreef na de aankondiging
een van Kafka's korte vertellin-
ik eigenlijk een
steld. Êen merkwaardig uur
ment, dat een biograaf aanlet- I
ding zou kunnen geven deze
twee figuren met elkaar te ver- I
1 gelijken. Zulke vergelijkingen
zijn vruchtbaar en behoeven
trouwens niet tot Nederland te
worden beperkt. Tracht men,
1 een schrijver als Couperus als I
figuur te verstaan, dau plaatse
men hem in een kring van ver- I
gelijkbare grootheden, om vast
te stellen in hoeverre hij uit-
drukking heeft gegeven aan de I
1 denkbeelden van zijn tijd, res-
pectievelijk in hoeverre hij zelf
1 ertoe heeft meegewerkt op die
tijd een persoonlijk stempel te
1 drukken. Uit het geesteskli-
Imaat van omstreeks 1890 tot het
uitbreken van de eerste wereld
oorlog valt immers evenzeer te
de „Weltschmerz"
In Den Haag is iets merk-
bardies te zien: aan de wan-
in van Hp Kuristzaal Plaats" len- Nummer 17 bijvoorbeeld:
in van de Kunstzaai „riaais der de utel te hebben gelezen,
ingt de eeuwenoude mystiek zonder te ontdekken wat het ei-
in het Joodse volk, hoewel de genlijk is die mengeling van zacht
(rmgever pas achtentwintig rood en goud op een diep bruin, o
naar zwart overgaand fond, voelt monopolie
de beschouwer bij intuïtie dat het raëls.
„Heilig voorwerp"
waarnemer.
Zeer recent en modern
|n de schilderijen van de
i tijd in ons land vertoevende
den gezegd, dat hetgeen uc
„Plaats" thans (tot 27 januari) tragisohe kant.
exposeert, bijzonder markant is;
een nieuwe vorm voor de overle
vering van het mysterie dat het
de kinderen Is-
bladzij beginnen, om deze
Kurt heeft angst, drager dichter van andere auteurs te on-
'5 wor- derscheiden en zijn rang tot zijn
recht te laten komen."
En in 1924 „Franz Kafka zal
miin de jaren, die nu op zijn dood
volgen, steeds groeien. Hij heeft
boeken geschreven, enige weinige,
scnerp men nooit geheel kan ujtle-
draagkracht had dan Kafka en
Tucholsky. Hij heeft elke stap
van zijn leven in romans, novel
len en essays zó duidelijk gecom-
J. H. SCHOUTEN redeneren als uit Couperus' per- 1
Kopfe des 20. Jahrhunderts,
blz. Prijs geb, DM! laatste betreft.
r zelden x
Bij alle niveauverschil
er tussen Kafka en Tucholsky ook
overeenkomst. Beiden zien de
mens als lijder, die door over-
machtige apparaten bedreigd
pe; hij vertoont ook psychologi- wordt. Beider voornaamste
faëlische kunstenaar Schlomo
pren. In de beschilderde Plas- dezelfde kleuren en volgens gelij- - «a»«/, „huuum cn „uiub- hoioir„nia wt tn„vïr.ic
Slaag op zijn doeken ontdekt ke techniek en toch,, toch het Hagenaar geworden Rotterdam- ten" zijn voor hem synoniemen, ^,y|iiden ze nlleen vmir He men!
mineren, houdt van verandering
(zijn ontwikkelingsgang is
bewijs van), „kunnen"
hulpeloosheid, afhankelijk-
in leed. Zal de weerloze
overwinnen?
Beiden zijn juristen, maar bij
Kafka hebben wet en rechter me-
beschouwer allerlei buitenis- beloofde land. Of de taferelen uit
ge materialen zoals stukjes de Negeb: reëel is alleen het ex-
ïrmolmd hout, radertjes en centrieke materiaal, maar de to-
ppen gonje. Op zich iS dit niet
Heel, die tot 27 ja
nuari een tentoonstelling heeft In
„Martinus Llernur" aan do Zee-
zal, als het hem niet be
valt, welgemoed naar een bep
punt van uitgang terugkeren.
Dit laatste is eveneens te
stateren op de expositie bij Lier-
Groter verschil
ian. Maar zelden is een zo ga-
eenheid bereikt tussen tra-
Itionele en excentrieke uitdrük-
bgsmiddelen als in dit werk
in de jonge Jood, die er getui-
inis van aflegt, de schoonste
jfenis van het Oude Volk in
bh te dragen.
De anti-abstracte zij gerust: wij
pan gereserveerd tegenover
fel van hetgeen zich als moder-
J kunst aandient. Graag geven
'j toe, dat Korens werkwijze te
frgelijken is met het lopen over
akelig zwiepend touwbrug-
ttje boven de kolkende oerwoud-
yier of het diepe ravijn. Eén
frkeerde beweging en het ge-
»lg is noodlottig: in casu een
61 naar de kitsch of het bedrog.
Ichlomo Koren nu maakt die ver
eerde beweging niet. Zelfs zij die
fper-moderne uitingen om welk
ördeel ook (soms een voorocr-
fel) afwijzen, zullen bij deze
podse kunst twijfelen gaan en
[isschien wel nun mening willen
przien. War.t er is leis ondefini-
prhaars in u vreemdd schilde-
Of Korens expressievorm het tens genieten van het spelen met
het figuratieve element komt Maar het verschil is groter dan
krachtiger naar voren, Het de overeenkomst. Leefde Kafka
niet uitblijven, want het ligt volkomen onopvallend als ambte-
"H verzckerlngsmaat-
In zijn aard. Van Heel is als een
toneelmeester, die. nu
.niet kan leven op een kaal
laten podium. Hij moet en zal het
eenmaal schappij en is zijn invloed pas
twintig jaar na zijn dood begon-
Tucholsky stortte zich, als
toneel bevolken met het leven zelf. jonge man reeds In de politieke
Niet alleen met de zo typerende strijd, die vooral na de vrede
clowns, wier tragicomlsche kop- van Versailles In Duitsland nqog
pen hij raak kan weergeven; ook oplaaide. Hij verwachtte van dit
de Spaanse landschappen van 1959 vredesdictaat een versterking van.
en '60 zijn bewegelijker cn inni- het nationalisme en militarisme
ger gestoffeerd dan voorgaand in Duitsland,
werk. „Die Imperialisten
Lang niet alles is van die kwa- d,e da dniben bei Jenen nisten
'itelt en zo van het leven vervuld <dus blJ de Geallieerden)
Kanonen gefah-
De geschiedenis heeft hem ln
steeds van een zekere nobelheid
igaafd journalist)
die er waarschijnlijk het aller- jWJ
nor*Dnir van u Hot Ho ho. "chtto hij zijn aanvaUen tegen
oorlog en vooral
meest oorzaak van Is, dat de be-
schouwer (met Van Heel zelf) "aen ffi"*
graag in deze eerlijke kunstenaar
blijft geloven.
TON HYDRA
tegen dc justitie, die
vi nnis uitsprak voor politieke
moordenaars van „rechts1' (b. v.
bij de moord op Walter Rathenau
I Representatief
Couperus' werk (te omvang. I
nik om in een stukje als dit tl- 1
teis te gaan opsommen) is re- I
presentatief voor een tijd, die
figuren heeft gekend zoals Van
I ?«eySi' win Nederland, Karei I
van de Woestijne en Emile Ver-
£.aerf!n m België, Oscar Wilde in
^.nfe^an A ^.ug0 von Hofmanns-
thai in Oostenrijk, om niet
meer te noemen. Een tijd van
virtuoos verbalisme, van ver- I
I moeide en rijkgeschakeerde
pracht, tevens van vluchtig, snel
I en raak waarnemen. Een tijd I
ook die vóór alles waarde hecht-
I te aan een voorname houding, I
aan precisie, aan stijl. Deze pe-
I riode van ongeveer dertig jaren I
zaLn,°S wel eens worden her*
ontdekt wanneer d? hedendaag-
se stijlloosheid en nonchalance
I zullen zijn uitgewerkt en wan- i
neer men begrepen zal hebben 1
dat men eerlijk, authentiek en i
I °P-d«-™an-a' kan zijn zonder 1
I ruwheid en slordigheid.
Natuurlijk: iemand, die een I
Haagse winkel binnenkomt en
op hoge, geaffecteerde toon I
1 "Rt: „Juffrouw,.., geef mij.
- köekjes.véle, bróze kóek-
blijft een zijden zon-
geen man. Maar u weet
Couperus 1
wat Marsman van Couperus
heeft gezegd: dat deze ondanks
?ii?^i-f0 een kercl ls «eweest. I
I Hij hing de dandy uit, maar
werkte als een koelie. De auteur
y. n "tvai, gg.wuni.eiie
die ln Holland zeldzaam zijn l..
die nog wel weer eens als be- 1
gerenswaard zullen worden her- 1
kend, aangeprezen en nage- j
volgd. Zodra de tijd het maar
weer nodig heeft! Hieraan te
nelpen herljineren, is niet de
de ,,ver-
nelpen herinneren
minste verdienste
I
FRANZ KAFKA
>ukv>>k;iisic van oe „ver
kenning" van dr. Van Tricht.
C. RIJNSDORP.
Naar aanleiding van dr.
H. W. van Trlcht, LOUIS
COUPERUS, een verkenning, J
uitgave Bert Bakker Daamen
N.V., Den Haag 1960.
