DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
ZATERDAG 17 DECEMBER 1960
door
G. PUCHINGER
„Ook nu nog geloof ik, dat het Parijse Plan onder de gegeten omstandigheden het
hest mogelijke of minstens het minst slechte was. Noch ik noch iémand, die betrokken
was bij zijn totstandkoming, kon verwachtendat het zulk een oppositie zou veroorzaken."
SIR SAMUEL HOARE
„Negen bewogen jaren" (1954) (mémoires)
Slechts aan de toekomstige historici zal het gegeven zijn, dank zij de
afstand in de tijd, een zakelijk oordeel te vellen over deze tegenstrijdige
inzichten
SIR SAMUEL HOARE
„Negen bewogen jaren" (1954) (mémoires)
Het aftreden van Sir Samuel Hoare
Wat in Frankrijk regel is, geschiedde bij uitzondering In Engeland in het jaar 1935: drie
ministers van buitenlandse zaken traden achtereenvolgens op. Op vrijdag 7 juni 1935 trad het
laatste kabinet-Mee Donald af, en daarmee ook de liberale minister van buitenlandse zaken, Sir
John Simon, die misschien evenzeer zijn zware taak moede was, als Engeland zijn politiek beleid.
Lang werd vooraf gegist wie Simons opvolger zou worden; men vermoedde Anthony Eden, maar
het werd uiteindelijk Sir Samuel Hoare, die een schitterende loopbaan achter zich had, met als
toppunt zijn leiding van het India-Department, van waaruit hij de befaamde India-Act de wereld
instuurde, die hij na eindeloze debatten wist aangenomen te krijgen, onder zware tegenstand
van Winston Churchill. Hoare schonk aldus na jarenlange arbeid aan Brits Indié een nieuwe
grondwet.
Niemand gal Baldwin ongelijk, dat hij Hoare had
verkozen voor het Foreign Office bóven Eden: Eden
was nog jong. en kon niet opwegen tegen de grote roep
die van Hoare uitging en diens grote politieke ervaring.
Anthony Eden werd getroost met een apart voor hem
ingestelde portefeuille, die binnen het kader der bui
tenlandse aangelegenheden lag: hij zou optreden als
minister voor Volkenbondszaken. Het vrijwel onge
looflijke nu was dat de ervaren Hoare. een half jaar
na zijn veelbelovend optreden, moest terugtreden we
gens ernstige technische fouten die hij gemaakt had.
En toch was de decembermaand van het jaar 1935
onder betrekkelijke rust in Engeland aangebroken.
Enig binnenlands evenement van die maand scheen,
dat de koning niet persoonlijk het Britse parlement
zou openen, vanwege de ziekte en het overlijden van
zijn zuster prinses Victoria, die in de vroege morgen
van dinsdag 3 december 1935 vredig stierf De artsen
meldden in hun communiqué: ..De prinses is zacht de
dood ingegaan".
Thans reed de lord kanselier namens koning George
V naar de hoge vergadering, en las 's konings rede
voor. die nu aanving met de woorden: „Het spijt mij.
dat ik niet persoonlijk het woord tot U kan richten".
Over de buitenlandse betrekkingen stond verder in
de Troonrede te lezen: „Mijn betrekkingen tot de
buitenlandse mogendheden blijven vriendschappelijk;
de buitenlandse politiek van m(jn regering zal, zoals
tot nu toe. gebaseerd blijven op de krachtige steun aan
de Volkenbond. Mijn regering blijft bereid de ver
plichtingen van het pact In samenwerking met de
overige leden van de Bond te vervullen, en ls ln het
bijzonder vastbesloten te allen tijde al haar invloed aan
te wenden tot het behoud van de vrede. Krachtens deze
verplichtingen heeft m(Jn regering zich genoodzaakt
gezien, met een vijftigtal andere mogendheden samen
te werken tot het toepassen van enige economische en
financiële maatregelen tegen Italië, doch tegelijker
tijd gaat mijn regering voort haar Invloed aan te wen
den voor een vrede welke aannemelijk ls voor Italië,
Ethiopië en de Volkenbond."
In deze simpele zinnen lag het probleem aangegeven
van de buitenlandse politiek van Engeland van een
vijfentwintig jaar geleden: het wilde zowel de agressor
krachtig weerstaan, als goede verhoudingen bewaren
én met de agressor én met de aangevallene.
Het is duidelijk dat deze politieke richtlijn een bijna
lijker. omdat zoveel andere Britse ministers de strikt
buitenlandse aangelegenheden beschouwden als een
terra incognita, waarover men hoogstens eens grondig
met elkaar sprak, als zich een op het eerste gezicht on
oplosbare vraag voordeed.
Dit laatste nu heeft zich in december 1935 plots
voorgedaan, en wel op zulk een wijze, dat deze het
Britse kabinet deed schudden op zijn grondvesten.
Hoare stond in een allermerkwaardigste situatie: hij
verafschuwde iedere agressie, maar was aan de andere
kant van mening dat Abessynië in feite géén geordend
land was. en dat het nauwelijks in staat was de bevelen
van de keizer ten uitvoer te brengen. Op die gronden
had Engeland zich in 1923 tegen de toelating van
Abessynië bij de Volkenbond verzet.
Daarbij was Mussolini in die
Jaren nog fel anti-Duits; een
merkwaardigheid was. dat Hoare
en Mussolini gedurende de Eer
ste Wereldoorlog hadden samen
gewerkt. Anders dan Eden. die
bijna openlijk zijn antipathie aan
de Duce te kennen gaf. hoopte
Hoare goede invloed op Mussolini
te kunnen uitoefenen. Of hij diar-
om zo vaak en zo lang op het
Foreign Office samensprak met
de Italiaanse ambassadeur Grandi?
Te Genève Het Hoare. maar vol
gens de meesten té laat, ln sep
tember 1935 een krachtig geluld
boren, waarbij hU de Volken
bond tot eenheid en kracht aan
maande. Maar op dinsdag 22 ok
tober. toen de Itallaans-Abessljn-
ae oorlog eenmaal was uitgebro
ken. liet hij In het Lagerhuis ccn
heel wat voorzichtiger geluld ho
ren: ,,De Volkenbond Is een In
stituut van de vrede. Dat moeten
zich herinneren diegenen die ver
langen dat Engeland het Suezka-
naai zal sluiten en de Italiaanse
verbindingen over zee zal afsnij
den. Engeland kan dit niet alleen
doen, en er zal ook geen collec
tieve overeenstemming op dit
punt te bereiken zijn. Het Is daar
om gevaarlijk en provocatief daar
over ook maar te spreken. De eco
nomische druk die thans In het
voornemen ligt, zal niet aldus
worden uitgebreid, dat het tot een
algemene oorlog komt".
Het is duidelijk, dat deze meer
diplomatieke dan krachtige rede
ln Abessynië een zeer deprime
rende werking had. en vele tegen
standers van de oorlogshandelin
gen van Italië met teleurstelling
vervulde.
Plotseling echter spitste zich de
Italiaans-Abessijnse crisis op Hoa
re zelf toe. en op zijn onverwachtst
werd hij een week lang het voor
werp van hartstochtelijke ver
ontwaardiging. haat en verach
ting. dank zij een uiterste po
ging die hij deed om aan de Ita
liaans-Abessijnse oorlog een ein
de te maken
Parijs
Begin december 1935 werd Hoa
re, na nog voor zijn kiesdistrict
te zijn opgetreden, ziek wegens
overwerking De doktoren schre
ven hem met klem drie weken vol
komen rust voor. Juist was het
plan vastgesteld om op 7 decem
ber voor ontspanning nsar Zwit
serland te vertrekken, toen Laval
naar Londen wenste te komen om
te beraadslagen over de Abes-
aijns-Itallaanse oorlog. Hoare
wees af. maar toen Laval bleef
aandringen, ging hij ln op La vals
verzoek, om althans een ontmoe
ting te Parijs te doen plaats vin
den. Baldwin nam afscheid van
Hoare met de woorden: ,,Ik wens
U een goede ontspanning toe, en
komt U vooral gezond terug. Dat
Is de hoofdzaak. Stapt U voaral
in Parijs uit, om Laval te ont
moeten. maar vermijd voor ons
land in leder geval de oorlog!"
Laval ontving op zaterdag 7 de
cember de zieke Engelse minis
ter in zijn bureau, temidden van
specialisten en journalisten, en
kwam met uitgewerkte voorstellen
inzake Abessynië. met het doel
dat de oorlog een einde zou ne
men. De besprekingen duurden zo
lang. dat tot Hoares verdriet ook
,iog een deel van de zondag aan
de voorstellen besteed moest wor
den. Een compleet plan werd ge
reed gemaakt, en wel vroeg Hoa
re bij zijn afscheid aan de jour
nalisten niets te willen publice
ren wat zij van de voorstellen
wisten, maar de zieke politicus
Laval verklaarde daarbij na de
beëindiging der besprekingen:
..Bezield met dezelfde geest van
verzoening, en ln het kader van
de Frans-Britse vriendschap, heb
ben wij in onze besprekingen ge
zocht naar ccn formule, welke
kon dienen tot basis voor een
vriendschappelijke regeling van
het conflict tussen Italië en
Ethiopië.
Er kan thans nog geen sprake
van zijn. dat de formule wordt
bekend gemaakt: dc Britse rege
ring Is cr nog niet van op de
hoogte gesteld.
Eenmaal In het bezit van de In
stemming der Britse regering,
zullen de formules worden voor
gelegd aan de beoordeling van de
betrokken regeringen, en aan, de
beslissing van de Volkenbond.
Met eenzelfde IJver hebben wij
gewerkt om zo spoedig mogelijk
een vreedzame en eervolle op
lossing te verkrijgen. Elk van ons
belden Is tevreden over het be
reikte resultaat."
Hoare reisde vervolgens door
naar zijn vacantieverblijf in Zwit
serland. poogde zich te ontspannen
door de beoefening der schaat-
sensport. die hij anders zo goed
Beheerste, maar ook hier achter
volgde hem het ongeluk: hij viel.
blesseerde zijn neus ernstig, en
opnieuw drongen de doktoren aan
op strenge rust.
SIR SAMUEL HOARE
Lagerhuis
optimistische verklaring
van Laval had inmiddels groot op
zien gebaard, en niet minder de
gegevens die enkele Franse bla
den over de conferentie hadden
weten te verschaffen. waaruit
bleek dat Abessynië inderdaad
grote stukken grondgebied zou af
staan!
Vanaf dat ogenblik kon het toch
reeds geïrriteerde Britse Lager
huis zich niet meer rustig hou
den!
De Labourafgevaardigden had
den zich reeds direct na de ope
ning van het Parlement in crlti-
ache zin uitgelaten over de Troon
rede, die zij tegemoetkomend von
den jegens Italië.
Baldwin had die critiek beant
woord met de als altijd even vage
als vaderlijke woorden: „De
Volkenbond heeft een proef te
doorstaan, en wanneer de Bond
op grond van de vaak vermelde
voorwaarden aan het tegenwoordi
ge, vreselijke conflict een einde
zou kunnen maken, zou ieder in
Europa, die de vrede liefheeft,
niervoor dankbaar zijn, altijd in
de veronderstelling, dat de gestel
de voorwaarden dié zijn, waaraan
ten slotte moet worden voldaan.
Op 10 december echter verhief
zich de Labour-leider Attlee en
vroeg aan Baldwin bij afwezig
heid van Hoare openlijk: ..Zijn
de voorstellen in hoofdzaak dezelf
de als welke reeds in de Franse en
Engelse pers zijn openbaar ge
maakt? En worden die in over-
het
7"
Opnieuw antwoordde Baldwin zo
vaag mogelijk: ..Ik heb de berich
ten in de bladen niet aandachtig
gelezen. Het uitlekken van inlich
tingen in Frankrijk maakt de on
derhandelingen oneindig moeilij
ker. Naar men mij heeft ver
klaard. is er een zeer aanzienlijk
verschil tussen de werkelijke en
de zogenaamde voorstellenIk
heb de gehele morgen besprekin
gen over de zaak gehad, en ik ben
er nog helemaal niet zeker van.
dat wij uiteindelijk tot overeen
stemming zijn geraakt."
Op de vraag van Attlee, welke
voorstellen er nu werkelijk gedaan
waren, zei Baldwin slechts: ..Zij
zijn niet meer dan een basis van
discussie."
Eindelijk deelde Eden de hoofd
punten van de voorstellen mede:
1. uitwisseling van grondgebied,
waarbij bepaalde voordelen zullen
worden toegekend aan belde par
tijen.
2. hulp van de Volkenbond aan
de sociale, economische en admi
nistratieve ontwikkeling van Abes
synië.
3. Speciale faciliteiten aan Ita
liaanse kolonisten en bedrijven,
die belang hebben bij de econo
mische ontwikkeling in Afrika.
Het Lagerhuis was verslagen:
met schone woorden werd het
voor het fait accompli geplaatst,
dat Abessynië inderdaad grond
gebied zou hebben af te staan!
Over niets anders werd in het
Lagerhuis gesproken!
Op 13 december werden de voor
stellen officieel bekend gemaakt:
de Engelse pers betoonde zich
verontwaardigd! Baldwin werd
overstelpt met protesttelegram
men. en diverse delegaties vroe
gen hem te spreken. De critiek
was schamper, en trad van uur
tot uur scherper op: openlijk
eiste deze het aftreden van Hoa-
Nu bleek tevens, dat ook Bald
win, Eden, Neville en Austen
Chamberlain alsmede Lord Hali
fax toch wel wat onthutst waren
over de voorwaarden waarin Hoa
re. om de oorlog te beëindigen
had toegestemd. Alleen de ..Dai
ly Telegraph" trachtte de voor
stellen goed te praten.
Maar in het algemeen ontwikkel
de zich de storm in Engeland bin
nen een week tot een orkaan:
zelfs Baldwin kou de woede niet
langer bezweren! In het Lager
huis werd openlijk gesproken over
,,de schandelijke voorstellen".
Elders in Europa
Overal elders werd Engeland
beschuldigd dat het in een onder
onsje met Frankrijk Abessynië op
diplomatiek gebied in de rug had
aangevallen, in plaats van op te
treden tegen de Italiaanse agres
sor!
De Rus Karl Radek schreef in
de ..Iswestia": ,,De berichten
over het Frans-Engelse compro
mis hebben de uitwerking gehad
van een ontplofte bom. De grootte
der concessies overtreft alles wat
men kon verwachten."
Italië en de Volkenbond zwegen
voorshands, maar op maandag
16 december legde de keizer van
Abessynië de volgende duidelijke
verklaring af: „WIJ verklaren
plechtig, dat het onze wil ls iede
re vreedzame regeling te steunen,
doch het aanvaarden van de
Frans-Britse voorstellen zou niet
alleen een lafheid tegenover Ethio
pië zijn, doch verraderlijk tegen
over de Volkenbond en tegenover
allen, die vertrouwen op het sys
teem van collectieve veilig
heidDeze voorstellen staan ge
lijk met het opgeven van het prin
cipe van de basis van de Volken
bond.
Deze plannen leveren Abessynië
over aan een amputatie en een
vernietiging van de onafhankelijk
heid ten voordele van een aanval
ler. Door de amputatie wordt het
Ethiopië onmogelijk gemaakt lan
ger te werken aan de ontwik
keling van een derde deel van
zijn land. dat wordt overgele
verd aan een vijand, die thans
voor de tweede maal een poging
tot veroveren doet."
Een verrader in de ogen van
Europa, een lafaard in de ogen
van Engeland, zo keerde de arme,
nog steeds niet genezen Hoare
maandagavond 16 december naar
Londen terugmet een pleis
ter op zijn neus. Hij weigerde iets
te zeggen tot de hem opwachten
de journalisten. Hij had genoeg te
bespreken met zijn verontruste
collega's.
Hoare diende voor het Lagerhuis
te verschijnen, en men speculeer
de slechts over de vraag, of hij
militant of deemoedig zou spre-
Afgetreden
Maar woensdagavond 18 decem
ber. om 10 uur. brak de spanning,
er werd bekend gemaakt dat
Hoare was afgetreden, dat hij, zo
als de pers schreef, geofferd was
voor de zonden van het gehele ka-
oinet, dat hem immers had laten
begaan!
Zijn aftreden verbijsterde de
kringen van de Volkenbond, waar
men zijn krachtig optreden ter
vergadering in september J.L be
wonderd had. maar bracht voldoe
ning aan het Britse publiek, dat
rijn optreden te Parijs een niet
te verzoenen misstap achtte.
In de Engelse pers werd én sym-
bolischerwijze én realistischerwij-
ze een woord van Hoare geci
teerd over het schaatsenrijden,
zijn lievelingssport„Ik beschouw
schaatsenrijden als een zeer ge
schikte ontspanning voor politici,
daar het ook zijn ups en downs
heeft, evenals de politiek. Je moet
een goede „valler" zijn, dat Is het
eerste wat een schaatsenrijder
leert, en Is dat ook niet een goe
de eigenschap bij een politicus?"
De „News Chronicle" schreef
openlijk: „Het aftreden van Hoa
re. die als zondebok wordt behan
deld. vermindert geenszins de ver
antwoordelijkheid van de rege
ring."
De ..New York Times" schreef:
.De Engels-Franse diplomatie
heeft een onvergeeflijke flater ge
slagen en een eclatante nederlaag
geleden."
Op donderdag 19 december vond
eindelijk de lang verwachte Lager
huiszitting plaats, waarbij ook
Hoare maar thans niet meer
als minister doch als gewoon lid
aanwezig zou zijn. Zelfs de
prins van Wales, de latere koning
Edward VIII. was aanwezig in de
loge, evenals de Russische am
bassadeur Malski en de Italiaan
se ambassadeur Grandi.
Hoare's binnenkomen in het
stampvolle Lagerhuis was een
evenement: voor het eerst sinds
jaren ging hij de ministersbank
voorbij en nam plaats op de bank
voor de oud-ministers: Austen
Chamberlain had zijn zetel voor
Hoare opengelaten.
Hoare sprak, met sympathie
aangehoord, want reeds was hij
gevallen, en Baldwin erkende in
een rede, dat er grote fouten wa
ren gemaakt. In het Hogerhuis
verklaarde Lord Hallfax namens
de regering ruiterlijk: „Wij dra
gen ten volle de verantwoordelijk
heid voor de fouten, die wij ge
maakt hebben."
Onder applaus sprak Austen
Chamberlain de wens uit. dat
men de laatste ministeriële rede
van Hoare nog niet had gehoord:
die wens zou inderdaad binnen
weinig tijd in vervulling gaan!
Zo eindigde de woede over Hoa
re als minister, ln waardige deel
neming met zijn situatie, toen hij
eenmaal ten val was gebracht!
het Britse Lagerhuis tot
ari 1936 op reces!
Colijn over Hoare
Hoezeer het aftreden van Hoa
re alle Europese kabinetten be
roerd heeft, blijkt wel uit het
schrijven van minister Colijn aan
de gouverneur-generaal van Ne
derlands Oost Indië. jhr. mr. B.
C. de Jonge, van 20 december,
waarin hij apart over het aftre
den van de hem persoonlijk zo
goed bekende Hoare schreef:
„Amice, Gij zult wel verrast
geweest zijn door de laatste ge
beurtenissen op internationaal ge
bied. Hoare. die zo goed begon in
Genève, heeft het nu plotseling
afgelegd en is afgetreden. Wat ik
uit diplomatieke kringen daarom
trent bij stukjes en beetjes verno
men heb zal U misschein wel in
teresseren.
Laval heeft van meet aan ei
genlijk niet willen meedoen aan
sancties, vermoedelijk omdat hij
in Januari bij zijn bezoek aan Ro
me mondelinge toezeggingen aan
Mussolini gedaan heeft, die strij
dig waren met een krachtig op
treden in Genève. Laval heeft
toen Van Zeeland gesuggereerd,
dat deze in de Commissie van
Achttien het voorstel zou doen om
Frankrijk en Engeland te mach
tigen inmiddels voort te gaan met
verzoeningspogingen. Wel is dat
voorstel niet aangenomen, maar
de Voorzitter van de Commissie
van Achttien, eveneens door La-
val bewerkt, heeft verklaard, dat
zulk een voorstel formeel voor
behandeling niet vatbaar was,
maar dat de daarin vervatte ge
dachte toch wel de sympathie van
allen zou hebben. De eerste fout
is toen geweest, dat niemand dat
weersproken heeft zodat Laval
zich met enig recht op het stand
punt kon stellen, dat Engeland en
Frankrijk gerechtigd waren
verzoeningspogingen te doen.
Toen nu Hoare op zijn doorreis
naar Zwitserland te Parijs kwam,
scnijnt Laval hem een somber
beeld te hebben geschilderd van
de desperate stemming in Italië.
Italië kon, zoo werd gesuggereerd,
elk oogenblik losbreken en zich
Dij verrassing op de Engelsche
vloot werpen. Frankrijk, dat vol
gens Laval 14 dagen noodig had
om zijn vloot te mobiliseeren. zou
daarbij met zijn hulp te laat ko
men en er bestond dus gevaar,
dat het in de Middellandsche Zee
aanwezige deel der Engelsche
vloot vernietigd of zwaar bescha
digd zou worden, zoodat het over
blijvende deel van de Engelsche
marine niet sterk genoeg meer
zou zijn om den kamp met Ita
lië voort te zetten. Hoare zou daar
door de schrik om het hart zijn ge
slagen en bewilligd hebben in een
verzoeningsvoorstel dat velen ver
der ging dan men voor het uitbre
ken der vijandelijkheden bereid
was geweest aan Italië over te
brengen. Hoare had echter het be
ding gemaakt, dat het Londensche
Kabinet nog zijn toestemming
aan dit plan zou moeten geven en
dat pakte geheel anders uit dan
Hoare verwachtte, mede door
den storm van oppositie, die in En
geland door dit voorstel werd ge
wekt, een oppositie, die niet alleen
uitging van de officieele parle
mentaire oppositie, maar waarin
gedeeld werd door menschen als
Robert Cecil en, wat zwaarder
woog. Sir Austen Chamberlain. De
Engelsche Regeering heeft het
plan eigenlijk gedood door den
eisch te stellen, dat het niet alleen
de instemming van Italië moet
verwerven, maar ook die van
Abessinië en den Volkenbond.
En toen was het lot ervan natuur
lijk bezegeld, maar tegelijkertijd
Hoare gedesavoueerd, want de op
zet van het plan was dat het al
leen aan Mussolini zou worden
medegedeeld.
De geheele affaire is een gevaar
lijke, omdat wanneer Engeland'g
handen in Europa gebonden zijn,
de Japansche handen in gelijke
mate grootere vrijheid van be
weging krijgen.
Met besten groet, t.è.v.,
H. COLIJN
Het bloedbad in Algerije Wie zijn verantwoordelijk?
De rol van de parachutisten Het lot van De Gaulle's
referendum Kongo straks een tweede Korea?
Merkwaardige revolutie in Ethiopië
DE onderwerpen liggen deze
week echt voor het grijpen:
de ernstige onlusten, die het
gevolg waren van president De
Gaulle's bezoek aan Algerije;
het uitroepen van een Kongole
se tegenregering ln Stanley-
stad, het bolwerk van Loe-
moemba's aanhangers: de
strijtd tussen procommunlstische
en westersgezlnde strijdkrach
ten om Vientiane, de hoofd
stad van Laos, met als tnzet
de macht over dit oerwoud-
koninkrijk de staatsgreep ln
Ethiopië, die lijkt op een van
hoger hand geleide sociale re
volutie, waarvan de conse
quenties nog niet te overzien
zijn; de benoeming van Dean
Rusk tot Amerikaans minister
van buitenlandse zaken na de
installatie van John Kennedy
tot president van de Verenigde
Staten op 20 januari a.s. en an
dere minder opvallend maar
niettemin belangrijke gebeurte
nissen.
De reis van generaal De
Gaulle was bedoeld om de mo
hammedaanse bevolking van
Algerije te winnen voor de
plannen met betrekking tot de
vorming van een Algerijns Al
gerije. waarin moslims en mo
hammedanen op gelijke voet
met elkaar zouden kunnen sa
menleven. Men heeft De Gaul
le herhaaldelijk zijn voorgeno
men bezoek aan Algerije afge
raden, maar de generaal wilde
niet van de reis afzien. Hij
kon dat ook moeilijk doen, om
dat een dergelijke stap licht
uitgelegd zou kunnen worden
als een zwichten voor de drei
gementen van de Europese ex
tremisten. En daarmede zou
de mogelijkheid, dat de mo
hammedanen hun vertrouwen
zouden uitspreken in de plan
nen van de Franse president,
veel kleiner zijn geworden dan
zij nu nog ondanks de ont
stellende gebeurtenissen van
afgelopen zondag is.
Krachtproef
Van tevoren heeft De Gaulle
geweten en zich terdege gerea
liseerd. dat de extremisten on
der de Europese bevolking op
een of andere wijze in actie
zouden komen tijdens zijn in
spectiereis door Algerije. Dat
hij toch gegaan is. toont aan.
dat hij een krachtproef met de
ze groep niet uit de weg wil
gaan. ja dat hij er van over-
luigd is, dat zijn plannen al
leen maar kunnen slagen, wan
neer definitief een eind wordt
gemaakt aan de invloed, die de
oproerkraaiers nog steeds op
een groot gedeelte van de be
volking blijken te hebben.
Op het leger kon De Gaulle
rekenen. Dat wist hij. nadat
een grootscheepse zuiveringsac
tie de onbruikbare elementen
had verwijderd. Het ging er nu
om, de oproerige elementen on
der de bevolking te isoleren
en voorwaarden te scheppen,
die het voor de mohammeda
nen aantrekkelijk zouden ma
ken, met de plannen van De
Gaulle ln zee te gaan. Dit
laatste is helaas niet het geval
geweest.
Enthousiasme
Toen De Gaulle in Algerije
arriveerde, werd hij enthou
siast begroet door de moham
medaanse bevolking, terwijl de
Europeanen hem negeerden of
uitjouwden. Dat gebeurde op
het platteland en zelfs in het
Auresgebergte, waar de activi
teit van de Algerijnse nationa
listische verzetsgroepen steeds
heel sterk is geweest. Maar ook
in de grote steden was het tij
dens de eerste dagen van ae
reis van de president duidelijk,
dat de moslims aan zijn zijde
stonden. Pas toen de demon
straties van de Europese be
volking in Algiers zulke vor
men gingen aannemen, dat een
nieuwe barricadenopstand
dreigde, kwamen de moham
medanen in beweging.
De meesten stonden toen nog
achter De Gaulle, omdat zijn
plannen tegemoetkwamen aan
hun verlangens. Er waren ook
aanhangers van Ferhat Abbas'
regering in ballingschap, die de
groenwitte vlaggen van de re
volutie meedroegen. Zij waren
er, hetgeen van grote durf ge
tuigde, maar zij vormden een
minderheid. De rest geloofde
nog in De Gaulle.
Bloedbad
Het bloedbad, dat op de de
monstraties in de mohamme
daanse wijken op zaterdag en
zondag volgde, heeft daarin
verandering gebracht. Dat
bloedbad had nooit mogen voor
komen. Het is de Europeanen
bespaard gebleven, toen zij
zich aan niets en niemand
stoorden en de barricaden van
politie en militairen doorbraken
en riepen, dat De Gaulle moest
worden opgehangen en dat het
leger de macht weer in handen
moest nemen. Zij werden ook
niet met mitrailleurs bescho
ten, toen zij de mohammeda
nen met vuurwapens te lijf gin
gen en heel wat slachtoffers
maakten.
Maar toen de moslims in
woede uitbarstten, omdat er
niets gedaan werd tegen het
agressieve optreden van de
Europese bevolking, schoten de
inmiddels gearriveerde para
chutisten hun machinepistolen
leeg op de ongewapende mo
hammedanen. Tientallen men
sen lieten het leven en honder
den werden zwaar gewond.
Kongo
HAILE SELASSIE
Gevolgen
Het gevolg van dit bloedbad
is geweest, dat de mohamme
danen wellicht nog veel ver
trouwen in de goede bedoelin
gen van De Gaulle hebben,
maar dat zij nu niet veel heil
meer zien in samenwerking
met de Europeanen in het door
De Gaulle voorgestelde Alge
rijnse Algerije. Met andere
woorden: hoewel de moslims
nog steeds achter hem staan,
moet De Gaulle rekening hou
den met het feit. dat zij zullen
aarzelen, zich achter zijn plan
nen te scharen, omdat zij vre
zen. dat zelfs hij geen verande
ring kan brengen in de houding
van de Europese bevolking, die
zich blijkbaar niet wenst neer
te leggen bij de veranderingen,
welke zich in geheel Afrika en
ook in Algerije aan het voltrek
ken zijn. In hoeverre zij door
deze vrees worden beheerst,
zal duidelijk worden, als op 8
januari a.s. gestemd zal wor
den over het referendum met
betrekking tot het door De
Gaulle voorgestelde Algerijnse
Algerije.
Bedoeling
Onwillekeurig vraagt men
zich af, of het niet de bedoe
ling van de Europeanen is ge
weest, een situatie te scheppen
als na het bloedbad in Algerije
ls ontstaan. De komst van de
parachutisten, die buiten Al
giers gelegerd waren, kan hier
in een belangrijke rol hebben
gespeeld. Het is nu alleen nog
maar een vermoeden, dat ons
niet loslaat, maar we kunnen
ons niet onttrekken aan de in
druk, dat de parachutisten in
eerste instantie naar Algiers
werden gedirigeerd om de ge
moederen onder de Europese
demonstranten tot bedaren te
brengen. Zij werden dan ook
als helden begroet.
Grote fout
Was het dus gezien tegen
de achtergrond van de plannen
van De Gaulle reeds onver
antwoordelijk, de hulp van de
parachutisten in te roepen, pog
groter was de fout, hen in te zet
ten tegen de betogende moham
medanen. De para's hebben
een grondige afkeer van alles
wat moslims is en in de afge
lopen zes jaren hebben zij kor
te metten gemaakt met alles,
wat maar de geringste tegen
stand bood. Toen zij de in woe
de ontstoken mohammedanen za
gen en de groenwitte vlaggen
van de opstandelingen ontwaar
den, deden zij hetzelfde wat zij
al zes jaar lang hadden gedaan:
zij schoten. Dat hadden de mi
litaire autoriteiten zich kunnen
realiseren, voordat zij de para's
naar de mohammedaanse wij
ken zonden. Het is begrijpelijk,
dat zij deze troepen niet in con
tact wilden laten komen met
de Europeanen, met wie zij al
eens gemene zaak hadden ge
maakt.
Het inzetten van de parachu
tisten tegen de moslims was
politiek gezien echter min
sten even gevaarlijk en kon
slechts koren op de molen zijn
van hen, die hieruit politieke
winst zouden kunnen slaan.
Referendum
Op 8 januari kunnen wij een
vrij betrouwbaar beeld krijgen
van de schade, die aangericht
werd door het onverantwoorde
lijke optreden tegen de moham
medanen. De Gaulle heeft nog
drie weken gelegenheid, om or
de te scheppen in de chaos, die
de parachutisten hebben achter
gelaten. Hij neeft gezegd, dege
nen, die verantwoordelijk zijn
voor de gebeurtenissen in Alge
rije, te zullen breken. Maar dan
zal hij zich niet moeten beper
ken tot de leiders van d> ex
tremistische organisaties, die
het sein hebben gegeven tot wat
op een algemene opstand tegen
het gezag van De Gaulle ging
lijken.
Dan moet hij zich ook richten
tot degenen, die door hun on
verantwoordelijke beslissingen,
door hun nalatigheid tegenover
de ene en hun voortvarendheid
tegenover de andere groep van
de bevolking, ln belangrijke ma
te mede-sehuldlg zijn aan het
bloedbad, waarin niet de ge
vaarlijke Europese maar de
spontane mohammedaanse be
togingen werden gesmoord.
Het nieuws over Kongo werd
enkele dagen overschaduwd door
dat uit Algerije. Maar enkele da
gen geleden maakte Kongo weer
wereldnieuws door het optreden
van Loemoemba's rechterhand
Antoine Gizenga, die zich in
Stanley^tad tot premier van
Kongo 'uitriep. Dat het gevaar
voor een tweede Korea hierdoor
dichter bij huis is gekomen,
ligt voor de hand als men weet,
dat landen als de Sowjetunie,
Ghana, de Egyptisch-Syrische
Verenigde Arabische republiek
nog steeds het regiem van Loe-
moemba erkennen en dus maar
al te gaarne bereid zullen zijn,
Gizenga als zijn wettige opvol
ger te beschouwen, zolang hij
zelf nog in gevangenschap ver
keert.
Gizenga heeft reeds een be
roep gedaan op Nasser om troe
pen, munitie en levensmiddelen
te zenden. Wanneer Egypte dit
doet en ook de andere pro-Loe-
moemba landen daartoe over
gaan, is een burgeroorlog niet
denkbeeldig en moet zelfs wor
den gevreesd, dat de Verenigde
Staten in het kader van de Ver
enigde Naties en in overleg met
hun Navo-bondgenoten strijd
krachten naar Kongo zenden om
een eind te maken aan de strijd
en voor eens en voor altijd af
te rekenen met de elementen,
die Kongo ln de ellende dreigen
te storten. Daarom ls het te ho
pen, dat de Verenigde Naties
zulke krachtige maatregelen ne
men, dat het zover niet behoeft
te komen.
Verward
De situatie in Ethiopië is nog
verward na de staatsgreep, die
daar enkele dagen geleden heeft
plaatsgevonden. Op het ogenblik
dat we dit schrijven is keizer
Haile Selassie, die zich uit Bra
zilië naar Afrika heeft gespoed,
nog niet in zijn land terugge
keerd. Wel bestond het vermoe
den, dat hij zou trachten, zich
naar een der provincies te be
geven, die hem trouw zijn ge
bleven en dat hij van daaruit
zou trachten, leiding te geven aan
de strijdkrachten, die nu al en
kele dagen verzet bieden tegen
de elementen, die een greep naar
de macht hebben gedaan. Op dit
ogenblik is ook nog niet bekend,
welke rol kroonprins Asfa Was
sen heeft gespeeld in de gebeur
tenissen, die geleid hebben tot
het omverwerpen van de keizer
lijke regering.
Het meest waarschijnlijk ls nog
steeds, dat de militaire leiders
van de opstand hem gedwongen
hebben, een verklaring voor te
lezen, waaruit opgemaakt zou
kunnen worden, dat hU zelf de
macht ln handen heeft genomen
en zich dus tegen zijn vader
heeft gekeerd. Mocht dit laatste
wel het geval z(jn, dan zouden
we met een moderne Absalom te
doen hebben, met wie het ge
zien de jongste ontwikkelingen
wellicht even slecht zal af
lopen als met de overmoedige
zoon van David.
De strijd
De strijd om de macht ln
Ethiopië zal niet spoedig afge
lopen zijn, als de opstandelingen
in Addis Abeba er in slagen, het
heft in handen te houden. Voor
hen wordt de strijd niet in de
hoofdstad beslist en zo lang zij
in het binnenland niet de macht
in handen krijgen, is hun regiem
geen ogenblik veilig. Veel zal in
de komende dagen afhangen van
de houding, die de luchtmacht
van Ethiopië aanneemt. Kiest zij
de z(jde van keizer Haile Selassie
dan kan spoedig een eind wor
den gemaakt aan de opstandige
actie.
Geeft zU haar steun aan de
revolterende militairen, dan Is de
kans groot, dat ook Ethiopië bet
toneel wordt van een bloedige
burgeroorlog, waarin ook de com
munistische en neutralistische
landen een rol zullen willen spe
len. Het Westen zou dan geen af
wachtende houding kunnen aan
nemen. En het Ethiopische volk,
dat grotendeels uit Koptische
Christenen bestaat, zou hiervan
het slachtoffer worden. Dat zou
bijzonder tragisch zijn.
Dean Rusk
Rest nog de benoeming van
Dean Rusk tot Amerikaans minis
ter van buitenlandse zaken (die
pas op 20 januari na de installatie
van Kennedy tot president in
gaat). In de westelijke wereld
heeft men groot vertrouwen in
deze nieuwe leider van het State
Department. Hij heeft zich doen
kennen als een man met gezonde
denkbeelden, heeft bewezen, geen'
onnodige risico's te nemen, ver-|
zette zich met succes tegen Mac-
Arthur's pogingen, de Koreaanse
oorlog tot China uit te breiden!
(de generaal werd ontslagen) en
werkte geruime tijd ook samen!
met John Foster Dulles, toen
deze het vredesverdrag voor Ja-i
pan opstelde in opdracht van|
president Truman.
Men ziet in deze benoeming
een aanwijzing, dat Kennedy zelf
leiding wil geven aan de buiten- j
landse politiek van de Ver.
Staten. Mensen met uitgesproken
Ideeën als Adlal Stevenson en
Chester Bowles werden dan ook
om deze reden gepasseerd voor
de functie, die Dean Rusk ten-
slotte heeft gekregen.
