OPENBARING
T^Ccopman, ambacktóman
en ook nog dominee^
GRAMMOFOONS
iliriiiur CriiWrljc- UToiiranl
ZO GAAT DAT IN LIMBURG
voor chronische zieken
Echo gekreukt
van ^jokanneó
ZONDAGS-
BLAD
ZATERDAG 5 NOVEMBER I960
I En de bakker, de post en de pastoor helpen een handje I
lijk Duitse politie onder je gehoor
kreeg, die op jacht was naar on
dergrondse strijders en mannen
voor de. arbeidsinzet".
Enfin, die tijd ben ik doorge
worsteld, waarna ik in 1946 naar
Gent vertrok, om daar de Belgi
sche Protestantse Kerk te dienen
een werkkamp hadden, maar wat
ging repareren. En intussen groei
de Heerlen van 1951 tot heden van
60.000 tot 72.000 inwoners!
Er moest dus wat gebeuren,
daar bovendien onze ruimte veel
te klein werd. Heerlen en Brun-
sum tellen thans samen 360 mee
levende Luthersen. Die vormen
nl. één gemeente, met één kerke-
raad, welke bestaat uit twee le
den uit Heerlen en twee uit Brun-
sum. gepresideerd door onderge
tekende. In Brunsum preek ik
zondagsmorgens om half 10 en in
Heerlen om 11 uur, waartoe ik
met m'n Goggomobiel heen en
weer tuf.
En nu weer die bouwerij, die
met drie autoboxen werd ingezet-
Van elke box trekken we nu al
r drie jaar lang 20 huur per
maand, wat neerkomt op een ren
te van 20 pet. Is dat een goede
belegging of niet!
Weer complexje
't Jaar daarop toen we weer
wat verdiend hadden, bouwden
we net zo'n complexje. Dit werd
echter één lokaal, met een keu
kentje en een klein bergkamertje-
In dat lokaal gingen we zondags
school houden en 's zomers ging
Ik het verhuren als zomerhuisje
voor 90 per week in het hoogsei
zoen en 80 in het voor- en nasei
zoen. Ik kocht zes eenpersoonsbed
den en het hoognodige meubilair
en na een enkele advertentie voch
ten ze erom. 'k Had er nu eem
een gezin in van 6 personen, dan
weer vier verpleegsters etc. Op
die manier is het beslist niet
duur en ik trek toch van dit ge
bouwtje ook 20 pet. van m'n geld.
Ja, wie niet sterk is moet slim
zijn. Zo hebben we nu al voor de
tweede zomer geboerd, tot weder
zijdse tevredenheid.
Nu dreigde er een nieuwe moei
lijkheid, toen het kerk houden in
die veertig jaar oude keet moest
worden gestaakt. Het ging er lek
ken, trekken en wat dies meer
zij, zodat we er 8 mei jl. onze
laatste dienst hielden. Daarna
ging ik breken in het zondags
schoollokaal. maar met de vakan
ties vlak voor ons wilden we dat
toch weer graag rendabel maken.
En zie, we konden zolang kerk
houden in het Parochiehuis. Dat
was een heel mooi gebaar van
die pastoor!
Zelf schikte ik ook een beetje in,
door gedurende de zomer zondags
school aan huis te houden, zoals
ik dat voorheen ook wel had ge
daan en opnieuw was er een puz
zel opgelost.
Nu het weer herfst is en de toe
risten geen belangstelling hebben
voor de (druipende) bossen hier
achter ons. behelpen wc ons maar
voor alles met het zondagsschool
lokaal. Totdat de kerk klaar is,
want daaraan konden we een
paar maanden geleden beginnen.
Wij Luthersen hebben immers,
net als de Hervormden en de Ge
reformeerden. een kerkbouwac-
tie gevoerd. Die leverde voor de
Luthersen ruim een ton op. En
daarmee zouden vijf gemeenten
gelukkig worden gemaakt: Haar-
Mct die drir nutoboxen werd
drie jaur geleden begonnen.
Ah er geld is gaan de binnen
muren eruil, uant 't is om
pen vergaderzaaltje begonnen.
Maar die 60 huur per
maand kail men beslist nog
niet missen. De kerk moet
immers ook betaald worden
Om de hoek komt de hoofd
ingang van het zeshoekige
bedehuis.
Nu is het op zich zelf niet zo
iets bijzonders, wanneer een pre
dikant met grote ijver en be
langstelling-de voltooiing van een
kerkgebouw tegemoet gaat. Maar
wat daar in Heerlen wordt ge
wrocht grijpt je als buitenstaan
der toch wel even aan
vooral als je horen en zien kunt
tegelijk. Enerzijds raak je vol be
wondering voor zoveel vinding
rijkheid en activiteit: anderzijds
bekruipt je een gevoel van
schaamte over zo'n openlijk eta
leren in dat roomse gewest van
je protestantse armoe lees mi
serabele onverschilligheid, want
wij willen penetreren naar het
zuiden, zo goed als Rome daar
naar streeft boven de Moerdijk.
Doch wij met de hand op de por-
temonnaie! En dan kan het haast
niet anders, of zelfs de kranigste
pioniers zullen op den duur sneu
velen, de een na de ander.
Wèt een geluk dus, dat die ds.
Allan voorlopig een driedubbele
pionier is: predikant, handarbei
der en zakenman. En hoe hij dat
allemaal werd vertelde hij aldus:
,,'k Had nooit kunnen denken
dat het leren bouwen van orgels
je tevens de technische vaardig-
„Als goed zakenman moet je
ook reclame maken", dacht
ds. Allan. En dat gebeurt dan
ook volgens de regelen der
kunst.
heid zou verschaffen om een kerk
met bijbehorende lokaliteiten te
metselen. Want ik ben niet aan
stonds voor predikant gaan stude
ren, toen ik de H.B.S. in Amster
dam achter de rug had. Nee, ik
ging eerst naar de bekende orgel-
fabriek van Spanjaard aldaar,
waar ik tien jaar werkzaam ben
geweest. Ik was gek op orgels.
Vandaar.... ziet u....
Nou. toen brak de oorlog uit.
Ik moest al gauw onderduiken,
kwam in Friesland terecht, waar
ik dank zij de godsdienstonder-
wijzersacte, die ik intussen had
behaald kon gaan preken. Niet
onder mijn eigen naam, maar on
der een schuilnaam. Soms wel
driemaal op een zondag. In Marrum
bijvoorbeeld, in Ferwerd, in Nes
etcetera. Allemaal hervormde ge
meenten, ofschoon ik zelf Luthers
ben. Dat was nog niet eens zo
erg eenvoudig, daar je herhaalde-
In een half jaar tijds heeft
de „Aktie Dubbel E.P.", die
werd opgezet om chronische
zieken van alle gezindten gra
tis een grammofoon met pla
ten van geestelijke liederen te
schenken, al 60 zieken geholpen.
De aktie, die kon beginnen
door een gift van het blad van
de oude evangelist Johannes
Het leven van een ballon
satelliet gaat ook niet over
rozen. De enorme Amerikaan
se ballon Echo I, die al se
dert 12 augustus jl. door het
luchtruim zweeft, begint een
dagje ouder te worden, zo
hebben de ruimtevaartautori
teiten der V.S. bekend ge
maakt. De zeer dunne alumi-
niumkleurige huid begint kreu
kels te vertonen, want het
gasvolume in de Echo neemt
af.
Het weerkaatsend vermo
gen van de ballon voor radio
signalen is daardoor langza
merhand veel minder gewor
den en de waarde van het
ruimtevaartuig als communi
catie-middel is evenredig ge
daald.
Het verminderen van de
gasspanning wordt veroor
zaakt door de extreme tem
peratuurwisselingen als de
ballon uit het zonlicht in de
schaduw van de aarde te
recht komt, en door de ge
volgen van wrijvingsweer
stand op het ballonoppervlak.
de Heer, „Het Zoeklicht", heeft
nu besloten om al de zieken
die een grammofoon hebben
ontvangen een extra plaat te
geven voor kerstmis.
De grammofoons worden gegeven
aan mensen die financieel niet
in staat zijn zelf een pick-up
aan te schaffen en op voorwaar
de dat zij ze zullen gebruiken om
anderen via het geestelijk lied
in aanraking te brengen met de
boodschap van het evangelie.
Het doel is dus chronische zie
ken, die vaak jarenlang aan bed
gebonden zijn, een gelegenheid
te geven om op hun manier te
evangeliseren.
Tot nu toe werden gemiddeld 15
grammofoons per maand uitge
reikt om de financiering van dit
project niet uit te putten. De
mensen ontvangen met de
grammofoon een eerste plaat
en vervolgens iedere twee
maanden een plaat, zodat zij
langzamerhand een eigen collec
tie platen kunnen opbouwen.
Wat de organisatoren, die deze
aktie zijn begonnen, niet voor
zagen, was dat vele zieken zelfs
niet over een radio beschikken.
Dit gaf moeilijkheden, omdat
slechts grammofoons voorradig
waren die op een radio aan
gesloten moeten worden. Toch
werd besloten dat ook en juist
deze mensen geholpen moesten
worden, zodat naast de eenvou
dige pick-ups nu ook grammo
foons met luidspreker worden
uitgezet. Gebleken is zelfs dat de
meerderheid van de zieken die
In 1951 verzocht de Lutherse Sy
node me echter naar Nederland
terug te keren voor het bezetten
van een zendingspost in Heerlen.
Ik heb dat gedaan, op voorwaar
de. dat ik tevens college kon gaan
lopen aan het Luthers Seminarie
te Amsterdam, daar ik nu predi
kant wilde worden. Dat werd
goed gevonden en in 1955 was ik
zover, 'k Ben er toen koopman
bij geworden èn ambachtsman.
Dit laatste onder leiding van Lu
therse vaklieden van de mijnen
en van een architect."
Eerst vlaaien
Eerst koopman. Koopman in
Limburgse vlaaien, dat grote ron
de gebak, dat wordt opgeluisterd
met abrikozen, of met appelen, of
met rijstebrij met suiker, kaneel
en vanille. Mijn vrouw bakte ze,
ik speurde naar adressen en zo
kwam de eerste winst binnen, 'k
Stuurde er bijvoorbeeld al m'n
55 collega's in den lande één, keu
rig verpakt in een kartonnen doos
met de boodschap erbij, dat ze er
eerst maar eens kennis mee
moesten maken en, als ze ge
smaakt hadden, drie gulden kon
den storten (voor een abrikozen-
vla 3.50) op giro 32.80.87 ten na
me van de penningmeester der
Evang. Luth. Gemeente te Heer
len. Dat sloeg direct in. Want het
produkt is prima. Je moet nl.
geen vlaalen bakken van brood
deeg, zoals sommigen wel eens
doen. Neen, die bodem moet per
se een fijn zandgebak zijn. Zo
niet, dan krijg je de illusie, dat
je een gewone boterham met jam
eet.
Aldus heb ik steeds weer naar
nieuwe adressen gezocht, ik kreeg
ook voortdurend meer verzoeken
als ..Stuur die en die dan en dan
eens een vlaai want dan is hij ja
rig" en het gevolg was, dat we
het met de beste wil niet meer
konden bijbakken Vooral niet,
toen het vakantieseizoen aanbrak.
Dus riepen we een particuliere
bakker te hulp en na drie jaar
vlaaienactie zijn we de tiendui
zend taarten al gepasseerd. Waar
van m'n vrouw er duizend voor
haar rekening nam. Op die ma
nier kregen we natuurlijk geld in
het laatje en konden we het eer
ste bouwplannetje gaan uitvoeren:
drie.... autoboxen voor de ver
huur. We moesten immers een
heleboel geld hebben om een kerk
te kunnen bouwen!
Maar nu moet ik eerst iets an
ders vertellen.
Preekplaats
De Evang. Luth. Gemeente in
Heerlen was aanvankelijk slechts
een preekplaats, gesticht door ge
loofsgenoten uit Vaals, waar reeds
in 1600 een gemeente bestond. Er
verrees daar destijds een zeer
mooie, vrijstaande kerk, met een
achthoekige vorm en driehonderd
zitplaatsen. Er
werd in gepreekt
door Duitse predi
kanten, d.w.z. door
predikanten van
Duitse nationaliteit
iedereen in Vaals
verstaat Duits
doch staande on
der de Evang.
Luth. Kerk in Ne
derland. Eén der
laatstcn was Pas
tor Kupfernagel,
die in Vaals woon
achtig was. Deze
stichtte ook in
Heerlen een ge
meente; en in
Brunssum een
preekplaats.
Nu hadden de
Luthersen in Heer
len, toen het nog
slechts een preek
plaats was. door
medewerking van
een zekere ir. Kos
ter van de Staats
mijnen. de beschik
king gekregen over
een houten keet
om in samen te
komen. Dat was al
lang vóór de
Tweede Wereldoor
log, zo omstreeks
1920. Ook tijdens de oorlog en de
eerste jaren daarna, toen resp. ds.
Thorns en ds. Heijbroek in Vaals
stonden, redde men zich nog met
dat houten gebouwtje. Maar toen
ik hier in 1951 kwam, was het aJ
knap slecht geworden Zodat ik,
met een aantal studenten die hier
lem voor een tweede kerkgebouw.
Hilversum. Enschede en Zeist
voor het eerste. En ik vroeg ook
om 20.000. „Mijn portie zei ik.
Ze keken eerst wel gek in Am
sterdam maar toen ze alles hoor
den kreeg ik net zoveel als de
anderen. Voorts wilde onze We
reldfederatie me 30.000 lenen a
1 pet., af tc lossen in 20 jaar,
wat ik evenmin liet schieten. En
met die 50.000 plus nog wat ei
gen geld zijn we gaan woekeren.
Het stuk grond hadden we. Dat
kostte dus niets. Een grote partij
oude Duitse stenen van afbraak
uit Heerlen kostte ook haast
niets. En ze zijn misschien nog
beter dan de nieuwe. Alleen niet
zo mooi. Maar dat geeft geen
zier. want daarmee hebben we de
onderste helft van de kerk opge
trokken en die wordt toch ge
pleisterd. Het bovenste deel wordt
mooie gele handsteen, wat echter
een dure geschiedenis is."
Naar het werk
Ds. Allan schoot z'n jas aan,
nam ous mee naar het werk, vlak
bij zijn woning, waar wc zagen
hoe daar op de hoek van de Mce-
zenbrockerweg en de Vijgcnweg
een zeskantig kerkgebouw ver
rijst. En wel zo, dat het boxen
complex en het zondagsschooilo-
kaal er tegenaan leunen, links
en rechts van de hoofdingang.
De bittere ruiters op prachtige paarden,
die om gaan en om gaan over de aarde,
de koning voorop op het witte paard,
die overwinnend zijn woord bewaart,
de oorlog volgend op 't rosse paard,
met in de hand het bloedrode zwaard,
de honger daarna op het zwarte paard,
die weegt, en wat is het leven waard
tenslotte de dood op het vale paard,
God alleen weet wie er wordt gespaard.
Bewaar ons o herder van Israel,
in dit verschrikkelijk caroussel,
God in de hemel, zie ons aan,
loat uw levende zon niet ondergaan.
Tekst: dr. J. W. Schulte Nordholt. Tekening: Ria Exel.
HIJ stond in zijn zwarte pak op een bouw stelling en zijn vrouw kwam daar juist vandaan met
een theeblad met lege kopjes, toen we aanbelden bij de pastorie van ds. A. J. Allan (48) op
de Meezenbroekerweg te Heerlen. Nu ja, pastorie Het bleek een van de mijnwerkerswonin
gen te zijn, welke daar al tientallen jaren geleden in een lange, aaneengesloten rij werden op
getrokken, met vlak er voor het uitgestrekte gebouwencomplex van de Oranje Nassau 1, die
rustig rook en smook lag uit te blazen.
Nadat we goed en wel hadden plaats genomen stapte ook zoals men hem in Zuid-Limburg
wat oubollig, maar niet zonder ondertoon van respect aanduidt „de vlaaiendominee" binnen,
die ons vrolijk toeriep: ,,'t Schiet nou lekker op. Als er geen stagnatie komt kunnen we onze kerk
Tweede Pinksterdag in gebruik nemen".
voor een apparaat in aanmer
king komen, geen radio bezitten.
De brieven die tot nu toe van de
zieken zijn ontvangen zijn stuk
voor stuk ontroerend. Vele zie
ken weten van dankbaarheid
nauwelijks uit hun woorden te
komen. Sommigen van hen lig
gen reeds meer dan dertig jaar
plat op bed en moeten bij alles
worden geholpen. Gebleken is
dat de grammofoon hen in de ge
legenheid stelt om werkelijk
een gesprek van hart tot hart
over geestelijke zaken te krij
gen met dc bezoekers. Daardoor
alleen al kregen zij het gevoel
weer een taak te hebben. Het
is dan ook geen wonder dat ook
vele predikanten reeds hun
dank hebben uitgesproken. Vrij
wel iedere brief eindigt met de
woorden: „veel zegen op dit
prachtige werk."
Iu dit eerste halve Jaar van de
aktie werd voor dit werk reeds
5000 gulden gestort op giro 310700
van Aktie Dubbel E. P. te Alphen
a. d. Rijn. Men is dankbaar voor
dit bedrag maar nog niet te
vreden, want het aantal aan
vragen stijgt iedere week. Op
het ogenblik staan reeds 27
zieken op een wachtlijst. Toch
werd besloten om de zieken die
reeds een grammofoon ontvangen
hebben als kerstgavc een extra
plaat te sturen, als een kleine
herinnering aan Gods grote
Kerstgave: Zijn Zoon.
boom, de bekende Utrechtse gra
ficus en sierkunstenaar, me daar
bij wat helpen wil. Naast en bo
ven de deur komt natuursteen en
Haalhnom zal daarin teksten en
symbolen (van doop en avond
maal en zo) aanbrengen. Dan
zijn we er echter nog niet. Bo
ven het kerkportaal komt een
gaanderij voor een orgel en voor
het zangkoor. In de kerk komt
een altaar, van natuursteen, en
een doopvont. Voorts banken voor
totaal 120 personen. En op de
kerk wordt een torentje gebouwd
met drie luidklokjes. die me in
elk geval reeds zijn toegezegd.
Voor niets en niemendal. Die
klokjes zullen de eerste drie to
nen van het Te Deum van het
Lutherlied doen klinken.
Toch zal ik nog maar eens de
boer opgaan met de film, die ik
van dc bouwerij maak. 'k Heb ze
reeds in verscheidene wijken van
Amsterdam vertoond, voorts in
Rotterdam, in Schiedam cn nog
meer plaatsen waar Luthersen
wonen. De belangstelling was
groot cn dus hield ik ook daarvan
wat over. Als dat elders ook nog
eens lukken wil....
En natuurlijk gaan we hardnek
kig dóór met die vlaaien, 't Is
wel geweest, dat ik er op één
avond 150 naar het station moest
brengen en ik door alle drukte
zó laat was. -dat de mannen van
de post zeiden: „Dat gaat niet
meer dominee." En zie. toen ze
m'n hevige teleurstelling bemerk
ten, laadden zij ze tot op de laat
ste seconde nog in. Zó zijn ze
hier in Limburg wel. Stel u voor.
dat het werkelijk niet meer ge
gaan was. Wat een strop. Want ik
verzend ze altijd met dc nacht
trein. Dan worden ze overal
behalve op de eilanden 's och
tends besteld en zijn ze nog lek
ker vers. Zaterdagsavonds ver
zend ik dan ook nooit, vanwege
de zondag die erop volgt."
Bazaar
Thans droomt ds- Allan nog van
één grote bazaar. Dit veclge-
oruikte middel om aan geld te
komen liet hij tot dusver rusten.
„Maar Ja, Ik ben ook nog ge
vangenispredikant In Eljgclsho-
vcn, bij Kcrkrade, één van de
„Al zijn ze gepensioneerd, die
oude vaklieden van de mij
nen maken nog prima uerk.
Zoals bier gebouwd wordt ge
beurt bet nergens meer in ons
land", zegt ds. Allan vol trots.
Een mannetje van de dag-
ploeg, dat even zijn uvrk laat
rusten om een kopje tliee van
mevrouw Allan in ontvangst
te nemen. Ook zij boutvt dap
per mee, maar dan op haar
manier.
twee open kampen (het andere Is
ln Hoorn), waar gevangenen hun
laatste vijf maanden doorbren
gen. Voorts leid lk godsdienstoe
feningen in het Iiuls van Bewa
ring te Maastricht. Enfinmet
die boxen gaat bet goed. Ik gooi
er de binnenmuren pas uit, als
ik voor het zaaltje de hele week
emplooi heb, dus het, als wij het
niet nodig hebben, zó kan verhu
ren dat dc opbrengst de 60 te
hoven gaat. Dat ls dan weer ex
tra winst. En als dan alles In
kannen cn kruiken is begin ik
aan m'n eigen orgel...."
We zijn intussen weer terug ln
de pastorie, waar in de voorka
mer inderdaad een huisorgel
staat maar ook nog een reusach
tig kabinet, dat reikt tot aan de
zoldering. Ds. Allan doet de deu
ren open en zegt: „Ziet u die
pijpen? Dat zijn de kleinste. En
hier heb ik de allerkleinste. 8 a
10 centimeter lang." Hij haalt dat
pijpje eruit, blaast erop en de
klank is helder en gaaf.
„De grote pijpen liggen op zol
der
Dan trekt hij een der laden
open cn zien we zowaar een kla
vier. ..Daar moet ook nog heel
wat aan gebeuren", merkt hij np.
„Ja. dit Is een zgn. kabinclorgcl.
zoals de aanzienlijken die vroe
ger hadden. Maar ik heb geen
slaaf om cr lucht in te trappen,
want één man kan op zo'n orgel
onmogelijk trappen en spelen te
gelijk. Er moet dus een clcktrl-
■*he windmolen ,n komen. En
als Ik dan alles eens nauwkeurig
heb nagelopen zult u eens zien
wat een prachtgcluld het geeft."
„Een erfstuk?"
"NeeUÜ onW«-kte het ergens
tussen Wljhc en Olst. Daar stond
net in een bocrcschuur weg te
rotten...."
Tel uit Je winst....!
,,'k Werk met twee ploegen",
zo ging hij verder:
„overdag met een man
of vijf en 's avonds met
twee of drie. Er zijn
nogal wat gepensio
neerden onder, maar
ze bouwen oerdegelijk
en voor een appel en
ccn ci. Anders hadden
wc aan zoiets nooii
durven beginnen. Nou
zitten we echter weer
tc zweten voor dat dak.
Dat wordt een ijzer
constructie, doch we
kunnen nergens goed
koper terecht dan voor
6.000. En die hebben
we niet. En je kunt
ook niet het aller
laatste van je gemeen
te verlangen. Die auto
boxen moeten dus voor
lopig nog maar boxen
blijven, al is dat na
tuurlijk niet de be
doeling. De opzet was,
en is nog. er straks de
binnenmuren uit te
slaan en cr een ver
gaderzaal van te ma
ken tevens tweede
zondagsschoollokaal,
daar dc leeftijden dei-
kinderen op het ogen
blik eigenlijk te ver
uiteenlopen om ze in één
lokaal samen te onder
richten in Gods
Woord. Maar dat be
roerde geld Zo is
er ook nog het plan
om daar, waar de twee
zaaltjes de kerk ont
moeten en dat doen
ze zoals twee gespreide
vingers de hand ont
moeten een over
dekking aan te bren
gen, en aldus een garderobe te
creëren. Van die garderobe kan
dan gelijktijdig door de kerk
bezoekers en leerlingen van de
zondagsschool gebruik worden ge
maakt. Maar alweer: dat geld.
Het entree
Het entree van de kerk moet
't toch ook een beetje doen. Ge
lukkig dat m'n vriend G. J. Haal-
