Ruimte
voor ons....
voor
volwaardige
ouders
Com de S^ruv/^:
jBebop
-1- SpihCtucdl
ZATERDAG 29 OKTOBER 1960
|_JET ging over muziek en over
radio, toen deze vraag plotse-
Jing opdook. „Hoe zit dat nou eigen
lijk? Krijgen we ook nog eens een
keer iets te horen, wat wij werkelijk
waarderen
- „Ja ze hebben tijd genoeg voor teenagers, maar Duke Ellington zul je niet
horen Ja, soms eens tien minuten. 's Avonds na elf uur
„Daar moesten ze bij de radio iets aan doen
„Ze spelen de hele dag door maar Tsjaikowsky en Bach en Mozart. En
Teddy Scholten en Max van Praag, maar muziek van onze tijd, die wij
graag horen is er niet bij
Een algemeen geknik en gemompel volgde op deze uiting van opstan
dige gedachten. Totdat de oppositie de kop opstak.
„Jongen, je ziet het helemaal verkeerd. De radio heeft niet alleen met
jou te maken."
„Ja maar.
„Nee Iedere omroepvereniging heeft te vol
doen aan de eisen van haar leden."
Enfin, daar hadden we het. Twee kampen, vol
energie om op elkaar los te branden.
Het moet. - Het kan niet.
Een bladzijde van de krant om het uit te vechten.
ziek ka.
voor een volwaardig kind
De nieuwe programma's zijn bekend: Opzienbarend
nieuws is er ook dit jaar niet te horen. Wanneer men
de uitzendingen nagaat, blijkt dat veel wat als nieuw
wordt aangekondigd lang zo nieuw niet is.
Er is echter nog iets anders: Hilversum herbergt een
ongelukkig kindje. Het heeft een kolossaal hoofd, te
zwaar voor het kleine rompje. De ledematen zijn slechts
rudimentair aanwezig en logisch is dat velen het daar
aan wijten dat er geen beweging in het kindje zit. Jaar
in jaar uit ligt het in zijn schamel hoekje; zijn situatie
verandert niet.
Op zijn minuscule buikje staan ragfijne
lettertjes: „muziekkindje", staat er. Het
kindje heeft een vreselijk bestaan. De ganse
dag is het een lawaai van jewelste in zijn
hoofd. Nauwelijks is het ontwaakt of daar
klinkt de Symphonie in Es al,
dan de ouverture „La Belle Hé-
lène" gevolgd door de „Grosse
Messe" van W. A. Mozart. Zo de slechtfc
gaat dat de lange dag door. Het muziek uit Amerika, die hier te
"LTELAAS! Hoe graag had- Het beluisterer
-n- den wij hier een op- wenste klassieke
wekkend geluid laten ho- iemand hoogstens nopen de
ren. De droeve feiten ma- radio uit te draaien terwijl
ken dit echter onmogelijk, het ten gehore brengen van
Hilversum herbergt inder- wat men noemt „oenvoudrau-
daad een kindje, dat, hoe- ziek" hoogstens enkele ouders
wel niet ongelukkig, toch tot de zelfmoord drijft,
wel een getuigenis vormt Om kort te gaan, het beluis
van de wansmaak van het leren van goede jazz kost de
overgrote deel der radio- luisteraar teveel moeite, zodat
luisteraars. hij dus niet luistert naar klas-
De feiten, genoemd in siek en wel naar het op-
Bert den Brabers pleidooi, ïnama's-graf-daar-bloeien-rozen-
zijn niet te weerleggen. Of genre. Om een verantwoord
deze feiten echter aan onze programma t© brengen zal de
omroepverenigingen ver- omroep zijn programma's dus
weten moeten worden is afstemmen op de kleine groep
een tweede. luisteraars die luisteren.
Dat een groot deel van En nu is het helaas zo, dat
het programma gevuld ),et percentage onder dezen,
wordt met „klassieke mu- die jazz waarderen, bijzonder
ziek" is onweerlegbaar klein is. Wij moeten namelijk
maar tevens onvermijde- „iet vergeten, dat. hoewel de
lijk. Een ieder, die zich jazzconcerten altijd vrij aardig
realiseert hoe het grootste bezocht worden (alhoewel wij
deel van het Nederlandse ons daarvan geen overdreven
volk tegenover serieuze voorstelling moeten maken)
(hetzij jazz of klassiek) deze bezoekers in de eerste
muziek staat, zal kunnen plaats een bijzonder kleine
begrijpen, dat van twee groep vormen en zij in de
kwaden de minste gekozen tweede plaats voor het over-
wordt. Men voorkomt hier- grote deel nog geen betalend
mede het stukslaan van lid van een omroepvereniging
radio's en het opzeggen zijn, hetgeen natuurlijk hij
abonnementen op de- voornoemde verenigingen ook
zeiver gidsen. een rol speelt en wie zal hun
dit kwalijk kunni
"Neen, gezien het
peil van de gemiddelde luii
raar en het kleine aantal jf
liefhebbers (degenen die d
ken dat Elvis en de rake
van Pietje ook jazz plegen
ik hier niet onder w
nen) is het huidige omri
bestel bijzonder redelijk
bijzonder vervelend. Maar
HANS KREUZEN
Als een radio
program
aan het been....
smaakbedervende
i de schoot kan leggen.
In het rompje is het veel stil
ler. Een enkele keer hoort men
een zekere Michiel de Ruyter of
„Oerwoudmuziek" gepropageerd
wordt door de radio.
Blijkbaar kan men hiervoor
wél tijd opbrengen en wordt er
de veronderstelling uitgegaan
WAT MINDER LEPELTJES EN ASBAKKEN
Wanverhouding Wanneer men de veel bespro-
ken coördinatie ook eens zou wil-
Er zijn luisteraars die het kind- len toepassen op het gebied der
je in levenden lijve hebben gezien, muziek dan kwamen de jazzlief-
rpON DE KRUYFF
het is niet nodig
maal naar Hilversum te
Een programmablad is voldoende niet te zeggen
zich te overtuigen. Hij
steeds de luisteraar zal tot de uit
slotsom komen dat er een wan
verhouding bestaat tussen de
klassieke muziek eigenlijk geen
goed woord, maar gemakshalve
zullen we het zo noemen en de
lichte muziek, met name de Jazz.
Enige feiten:
Aan de klassieke muziek beste
den de omroepverenigingen ge
middeld 85 uitzendingen per week
met een totale duur van (ook
gemiddeld) 28 uur.
hebbers (sters) eindelijk
haar trekken en behoefden zij
iet Thorbecke:
mager schepje
ketel".
BERT DEN BRABER.
dertien jaar toen hij muziek begon te
schrijven: enorme symfonische werken in een laat-romantische
stijl. Nu is hij 22 jaar en behoort tot de allermodernsten, op muziek
gebied althans.
Tussen de 13 en de 22 werd er gestudeerd: harmonieleer en
contrapunt en nog veel meer (maar ik kan me niet meer herinne
ren wat dat was B. C.). Negen jaar, waarin Ton de Kruyff zich
zelf autodidactisch noemen ze dat ontwikkelde. Wel studeerde
hij in die jaren aan een kweekschool voor onderwijzers, maar dat
heeft niet zo heel veel met muziek te maken.
In 1958 maakte hij zijn debuut op het concertpodium.
„Es gibt keine Gefühlsmittei-
lung ohne Gezsetze und die
mussen streng sein."
(Igor Strawinsky)
Met een driftig gebaar klet
tert zijn stokje tegen de lesse
naar. Verwilderde ogen kijken
hem uit bezwete koppen aan.
De extase gloeit er in. En dat
allemaal voor zo'n modern
„rot-stuk". In de bassen wordt
nog wat nageknord, maar dan
wordt het angstwekkend stil.
„Mijne heren, u speelt in de
hoogste afdeling, maar daar
mee bent u er nog niet. Blaas
wat er staat! Moderne muziek
is ook muziek, al denkt u mis
schien soms van niet. Maar zo...
zo borrelt het zinkput je onder
de gootsteen!" Groot gelijk!
Dit leek op niets. Een hok vol
biggen zou het aanzienlijk be
ter doen.
„Mag ik nog eens bij nummer
17 beginnen?"
Uit volle borst knetteren ze
er weer op los: oei, zo hard!
Vooral in de bugels wordt erbar
melijk getoeterd. Veel te hard
natuurlijk. Prompt weigert dan
ook het stokje om verder te
zwaaien. Een enkeling probeert
nog om op eigen houtje verder
te gaan, maar dit is natuurlijk
vergeefs. Dit is te gek, fanfare
korps!
„Hier staat ppp. Voor wie het
niet weet: dat betekent heel erg
zacht. Denk om de afdeling, he-
Eén dag
ae de N.C.R.V. wil het
_.i deze muziekvorm nog-
overdrijven getuige haar
programma's:
Donderdag 29 september: Can
tate nr. 174 van J. S. Bach, het
Radio Filharmonisch Orkest, het
Dubbelkwartet van P. van Eg-
mond, een pianorecital, een trom
pet- en orgelbespeling, terwijl we
met het N.C.R.V.-vocaal ensemble
de middagether uithuppelen.
's Avonds krijgt men met korte
tussenpozen te horen:
Klein Vrouwenkoor „Kromme
nie", pianowerken van Chopin,
Trio in Es van W. A. Mozart, het
Trio in C opus 9 nr. 3 van L.
van Beethoven, Geliefde klassie
ken, drie Weense dansen van L,
van Beethoven en een concert we
derom van P. van Egmond.
Ziedaar de oogst van één dag,
beperkt tot één omroepvereni
ging.
Jazz-muziek
De jazzmuziek ziet zich 5 uit
zendingen per week toegewezen
met een gemiddelde duur van 1
uur en 40 minuten.
Is de jazz dus geen volwaardig
lid van de muziekfamilie? Is zij
minder dan de andere vormen
van muziek en interesseert het de
meeste luisteraars niet?
Uit de druk bezochte jazzcon
certen blijkt het tegendeel. De
fout ligt niet bij het publiek „dat
niet wil", maar bü de program
maleiding.
Men klaagt steen en been over
len. Zij uiten hun
;evoel, zonder
it te vervor-
bliek tegemoet
te komen.
Nieuwe mu
ziek spreekt een
taal. En
muziek 'te ver
staan is het he
lemaal niet no
dig dat je de
van stervende trompet in
vele stukken gehald in
razend tempo. t
Gefractioneerd gillen van vele bange
mensenop onderwereld rommelende drums
Mitrailleur ratelende gillen en
dichtgeknepen kreunen van
koperen buizen,
geesteszieke
versneld afgedraaid.
Vele nerveuse vingers klauwen
in snaren en persen
krampachtig
kbrte
noten
Nerveuse trilling van
hijgend haasten achter
te snelle noten.
Het is de anti-toxine
op de semi-doctrine
zoals hun hart aIJ
rstand wil- den gekj we^ beter besteden, hard. De bugels kijken honend
naar de bassen, die zich rood in
C; mollen en kruisen zitten te ver-
ClSen diepen. Het zweet parelt op hun halve het kunnen ook het ken-
glimmende neuzen en hun' voor- nen om de hoek kijken. Vooral
houden met de £nrifH„n - .J
hakkelende sirenes.
A. v. d. WEES
nog onbekende a
rekening
eisen van het publiek? Welnee. kers. Ze hebben hët
Dat maakt toch niets uit. Of ze gedaan, hoor
wat minder Grieg en Bartok spe-
'en wa* meer Ketting en De er u^(. de hoorns een afgrijselijk,
taal te verstaan Kruyff, dat heeft op het ledental een huiveringwekkend gegorgel.
zich geen invloed. Het publiek laat Nu. verwij^ert temand^het
•oos- zich zomaar niet schrappen als
hoofden lijken net geploegde ak- de oudere muzikanten hebben „Nog geen afstandmw
moeite, haar te „horen". Je moet pel ik.
anders zetten. Dat gaat
Weer gaat het stokje omhoog, niet vanzelf. Je moet het leren.
Zeventien. ^Op^dit moment ldinkt En je kunt het leren, mits je
dat wilt.
ten. Om de taal lid
tollige water uit zijn instrument.
„Spaart u het op voor scheer-
ïets beters op het water?" klinkt het van achter de
programma komt. Maar in Hil
versum eren ze liever de doden.
Dat is goedkoper!
„Moderne muziek is muziek
voor de jeugd. Daarom
radio er meer aandacht aan kun
nen besteden in schoolradio-uit
zendingen bijv." Aldus een in
fanfarekringen gerenommeerd di
rigent, die we mochten ontmoe-
„Komt er van zo'n stuk s
ook iets terecht?" vraag ik
trouwend na al het gesnork
gepiep dat ik uit de diverse I
ters heb horen komen. Het t
de woord is verblijdend:
in. „Jazeker. Komt u
half jaar nog maar eens luis
Dat is dan wat ik van Ton de
techniek van de- Kruyff hoorde,
ze muziek kent. Voor ik in de trein stapte stop-
Kende ]e aie t(, mQ nog wa). twaalf-toons-
soms wel van de lectuur" toe.
oude klassieke
composities? Nee
immers! En toch
kon je ervan
genieten. Zo kun
je ook van de
nieuwe muziek
genieten. Mits je
haar de kans
geeft op je af te
komen en niet
dadelijk in het
geweer springt.
partituur.
Algemeen gegrinnik. En daar
gaan ze weer. Het klinkt alle
maal zeer vreemd. Dit is fanfa
re. Dit is modern niet voor,
maar door de liefhebber. Het
;s anders dan: plaatje draaien, moet niet vergeten", en hier tik-
of: effe de radio aan. Het is uit te hij me zeer nadrukkelijk op
bolle wangen blazen en ventielen de linker schouder, „dat we een
omlaag duwen. Maar het is nog onuitputtelijke voorraad klassie-
meer. En juist dat, wat het meer ke muziek hebben, die we ken-
is, brengt het moeilijke aan de nen, terwijl de modernen maar
nieuwe muziek. Hier korrit be- een beperkt arsenaal hebben van
Een half jaar is lang. Er m
in die tijd veel geduld worden
oefend. Maar dan komt het
ook uit! En als het er dan
is, dank zij het enorme werk'
tientallen dirigenten met gr
gedulden, dan kijken de muii
mannen met hun blaasbalgen)
longen je met een brede gi-
lach zwetend aan: „Dat is t
eens muziek maken, he!"
BERT CRIELAAB
Een kans
iH—- - Heeft de muziek een kans? Ton
i. Een kleine uitweiding de Kruvff meent stellig van wel.
jjg-ygj Door middel van sehoolconcerten
bijvoorbeeld veel te bereiken
ip0.
de
In de traditionele harmonie-
toonlad-
TON DE KRUYFF
nabij de
ÜPmardering niet
Dit traditionele gebruik laat onder stoelen of banken.
het atonale systeem los. jje jonge componist waardeert
de activiteit van de stichting Gau-
deamus buitengewoon. Daardoor
krijgen de moden
De componist bedient zioh
de chromatische toonladder
bij iedere toon een gelijke
de heeft. Uit de twaalf gelijkwaar
dige tonen wordt een reeks sa
mengesteld. Deze reeks wordt
„Jazz - Blues - Spirituals"
door dr. H. R. Rookmaker.
Ultg. N.V. Gebr. Zomer
Kcunings Uitgeversmaat
schappij - Wageningen.
Eerst een hoofdstuk ove:
ontstaan van de jazz-muziek;
dan een groot aantal paragra-
len over de New-Orleans mii-
ziek. De hoofdlijn in de ontwik
keling van de jaz.z wordt ver
der gelaten voor wat het is: een
tiental bladzijden over de Chi-
c a go-stijl en enkele opmerkin-
r Swing, Be-Bop
als WKKÊÊÊKÊtÊfÊÊÊÊÊÊM
reeks wordt herhaald, getranspo- dio heeft hier
neerd of omgekeerd. Verder wor
den de tonen van die reeks bij
het instrumenteren bij verschil
lende instrumenten „onderge
bracht", waardoor het voor onge
oefende oren moeilijk wordt om
ze te onderscheiden, maar waar
door tevens de muziek een specia-
het voetlicht te komen en
wordt het publiek geconfronteerd
muziek. Maar,
•melodie, verwerkt. De Zegt Ton de Kruyff, ook de
gen o
jazz.
Het accent valt op de muziek
uit de jaren 1880 tot 1930 en
duidelijk blijkt de voorliefde
van de schrijver voor zijn on
derwerp. Een ietwat oneven
wichtig geheel is er het gevolg
zijd!
dern Jazz Quartet.
Dr. Rookmaker heeft er zijn re
denen voor: hij ziet in de mo
derne jazz een concentratie op
het gevoel van leegte, zinloos
heid, het hyper-individualisti-
■che op-zich-zelf-ftaan, een
eigen god zijn, enz. Daarbij .ver
wijst hij naar Philippenzen 4:
8: „al wat waar. al wat waar
dig, al wat welluidend is, al
wat deugd heet en lof verdient,
bedenk dat.(bl. 184).
x Oók op bijbelse gronden wil de le kleur krijgt, met vaak
het schrijver ons in de suprematie sende effecten,
van de oude negerzang doen ge-
loven of in ieder geval in de
echtheid en spontaneïteit ervan.
Bij alle heenwijzingen naar de
Schrift plaats ik vraagtekens.
Door dit te doen is er m.i. te
kort gedaan aan het satirisch-
ironische element in de zang.
Apart
a Cool-
Ton de Kruyff zegt: „Het
:n met twaalf-toonsreeksei
srstandelijk werk
is componisten
erweten. Volgens
'té juist de sterke kant
ziek. Trouwens analysee:
Het blijkt een onderwerp apart,
die radio. Hij zegt: „De omroep
verenigingen zijn hun geld: niet
waard. Duizenden geven ze uit
menstprogramma, maar de eigen
tijdse muziek komt niet aan
!r_ bod! Daar is geen geld voor,
js schijnbaar. Ze draaien platen,
dat wordt die niet veel aan rechten kosten,
el eens Levende kunstenaars zijn te duur.
is het Het liefst laten ze stukken uit de
Terecht wordt gewezen op de
in verhouding minderwaar
dige positie
oude doos spelen, omdat daar he-
ast! lemaal geen rechten van betaald
Bach. Dat"doe je niet hoeven te worden, 't Is allemaal
zonder te duizelen: het is het top- wel ?ar, F
riode Swing of swing als
zenlijk bestanddeel van de jazz
muziek.
Behartigenswaardig is het besluit:
punt van wiskunde....
Natuurlijk, het verstandelijke
de Swing. Maar mag niet gaan overheersen. Net
""i~| fifii zoals vroeger heb je het verstand
orde te scheppen in de
de „inspiratie."
dio doet het niet
het wordt niet helemaal duide-
lijk wat wordt bedoeld: de pe- nodig
Bedoeling
Heeft moderne muziek ook een
tegenstanders
ziek. Waardering verdienen de
twintig illustraties. Mede daar- ruisenae
door zeker een boek dat het le
zen waard is. Voor hen die het
van plaff zijn: het kost 12,50,
BERT DEN BRABER
sprake
-ondergang, heksendans,
zee en stervende prin
ses. Het antwoord van Ton de
Kruyff is kort en bondig: „Nee.
Onze muziek is geen programma-
Moderne componisten schrijven
Vers voor het meisje
in de disco-shop
Er is een sonate van Bach
in je stem
en Strawinsky werpt zich
lichtbezeten over je iris.
(The rite of spring, sirj.
HANS KREUZEN.
Er was eens, in het
verre land India, een
groot vorst. Deze nu had
aan zijn hof een beroemd
musicus verbonden. Op
zekere dag gaf de vorst
zijn musicus de opdracht
voor hem de Raga Dipak
te zingen, een raga met
de kracht om vuur op te
wekken. De zanger
bracht de raga met zulk
een vervoering, dat het
het gehele gebouw in
vlammen zou zijn opge
gaan, ware het niet, dat
juist op dat moment een
beeldschoon meisje pas
seerde, die terstond de
Raga Megh aanhief, die
de kracht had regen op
te wekken, die dan ook
spoedig met bakken van
de hemel viel, zo ver
voerd zong het kind het.
Of de vorst, nadat de
vlammen gedoofd waren,
het meisje huwde, ver
meldt de historie niet
Dit korte verhaaltje
toont de aard van de In
diase muziek. Zij heeft
een octaaf als basis, net
als bij ons dus. Alleen
bij hen twee-e
komst met de Europese,
dat beide uit de reli
gieuze sfeer zijn voortge
komen, en dat beide
zich ontplooiden aan de
hoven der koningen, vroe
ger de bakermatten
van kunst en cultuur. Jn
het Westen echter leidde
de liturgische muziek
tot polyfone of wel meer
stemmige muziek en zo
tot harmonisering en or
kestratie. In India heeft
de muziek haar eenstem- ste
mig karakter behouden,
v^rileten°wordt°voor "e" combS^vi^lSSd
tonigheid, in de ongun- ritme en dans. dus de me- wordt, als een soort me- van dé uitvoerder
stige betekenis van het lodische en de ritmische lodieus gedreun. De In- zoals bij ons,
structuur zijn sterk met diase toonschaal is geba- componist,
on- elkaar verweven. Hij ves- seerd op intervallen van Om volkomen
muziek te genieten moe
ten wij leren de harmo
nie en contrapunt te ver
geten, trouwens ook die
gemengde tonen, die we
bij een symfonisch
concert gewend zijn, en
ons alleen maar overge
ven aan de onverwach
te rijkdom van melodie
en rih'tme. De belevenis
van een dergelijk con
cert zoals bijv. van de
beroemde Ravi Siiankar
heel bijzonder, d
!HP!I W hier mee kunnen x_.
twintig. In tegenstelling ^en. da^ puNieh
tot westerse muziek, die haar goedkeuring niet
steeds verandert en zijn onder stoelen of banken,
stemmingen vergroot of voor zover aanwezig al-
verkleint, begint de Indi- thans, steekt, maar mi
sche muziek in een stem- wiegt met het hoofd
ming, die zich constant aan het eind (beschaafd)
ophoudt bij een en de- op de grond bonst met de
zelfde emotie. Deze stem- voet en soms zacht: Vah,
ming word.t zodanig ont- vah. (goed, goed) zegt.
wikkeld, dat ze een at- jjn in deze sfeer komen
mosfeer doet ontstaan, de kunstenaars tot de
waarin de toehoorders mooiste uitvoeringen en
mee kunnen groeien met komt een Raga het
de diepte van het gevoel meest tot zijn recht.
zoals deze door de musi- Vooral in de huiselijke
ci wordt uitgedrukt. Om kring kan een uitvoering
tot deze .uitdrukking te een regelrecht succes
komen, stelt de muzikant worden, vooral op 1
een raga samen uit een intiem avondje met t
bepaalde reeks interval- aantal gelijkgestemde
len uit een octaaf, waar- vrienden. Dit is allemaal
van de gevoelswaarden mogelijk dank zij
bekend zijn en welker op- plaati benk bij een even-
volging de inhoud bepa- tuele aank0op eraan een
i"" 'c moge- gerenommeerd platen-
merk te
1. Het i
lijk te differentiëren
bijv. „Morgenstemming",
..treurig" „vrolijk", strumenten zijn electro-
.nadenkend" etc. Daar- nisch moeilijk te nemen
om betekent Raga dan en vereisen een geducht
id- tigt relaties tussen opvol- ook „dat wat aangenaam vakmanschap. De beste
uitvoeringen die ik van
eind in haar ban te hou- de plaat ken zijn die van
verbindt die is" en behoort
weer met een grondtoon, luisteraar van begin tot
die gedurende de gehele
1 niet, PRODYOT SEN-tanpura.
n de Kijk er eens naar u
m de DISCOFIEL
