ARTHUR HENDERSON
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
Het tragisch einde van
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 22 OKTOBER 1960
„Ik wijs het af, ook slechts de mogelijkheid van een mislukking in de ogen te zien. Wa
lanneer wij niet slagen, kan niemand de daaruit ontstaande ernstige gevolgen voorzier
„Mu of nooit! Indien wij voor het eiru
conventie hebben bereikt, komt er nooit i
vooravond van een bewapeningswedloop en
nog niets zal blijken te zijn geweest
Arthur Henderson. Openingsrede Onlwapeningsconfere
dit jaar geen ontwapenings
ets van. Dan staan wij aan de
amp, waarbij de Wereldoorlog
Arthur Henderson. Genève, september 1933.
2 februari 1932.
Opluchting in New York van korte duur - Sombere
naandag 20/21 oktober 1935 stierf op 72-jarige leeftijd Arthur
Henderson te Londen. Met hem stierf ook voor de tijdgenoot een wereld weg, waarop men
gehoopt had: de wereld van de algemene ontwapening. De dood van Arthur Henderson was in
zekere zin een symbool. Zoals later de Amerikaan John Foster Dulles, had hij tijdens zijn ziekte
doorgewerkt tot het bittere einde, maar hóé bitter dat einde was, heeft hij zelf niet geweten:
de laatste weken kon hij geen kranten meer lezen, en zijn familieleden lieten hem onkundig
van de inmiddels uitgebroken Italiaans-Abessijnse oorlog. De nog altijd in functie zijnde voor
zitter van de nog steeds bestaande Ontwapeningsconferentie de Nobelprijswinnaar voor de
Vrede, de idealistische socialist, heeft niet geweten, dat ver kanongebulder zijn sterfbed
begeleidde.
De illusies der volkeren, waar- .7 ,v'
aan ook Henderson innig geloof
de, de idealen die hij wilde ver
werkelijken, behoorden tot een
verleden. Bij zijn dood restten
nog slechts de weemoed en een
diep respect over zoveel tact en
toewijding waarmee hij zijn ide
alen had pogen te verwerkelijken,
ook toen alles hem tegen liep.
Waren het énkel zijn hoogge
stemde verwachtingen, of óók de
reddingspoging van een hoge,
maar reddeloos geschonden loop
baan, die hij in Genève drie jaar
lang bevocht? Wie zal het ooit
weten maar vast staat dat men
slechts naar de arbeid van Hender
son behoeft te zien, om te weten
dat velen alles hebben geofferd
om een Tweede Wereldoorlog te
voorkomen.
De ongeneeslijke kwaal waar
aan hij zou bezwijken, kon hem
niet weerhouden zijn taak voort
te zetten. Ook nadat hij zijn mi
nistersambt had moeten neerleg
gen, en verpletterend verslagen
was bij de verkiezingen in 1931,
zette hij zijn krijgstocht tegen de
oorlog voort. Hij sloot de ogen in
een wereld die zich van de vrede
en de ontwapening had afgewend.
Hij behoorde tot die idealisten
die een lichtend voorbeeld zijn,
maar die de nederlaag lijden
Iedere generatie, ieder volk kent
deze strijders. Ze gaan met hun
werk ten onder, maar blijven
voor een volgende generatie een
verheven symbool, stimulerend
en waarschuwend tegelijk.
Zijn loopbaan te Londen en Ge
ring op i
ternationale problemen van die
dagen, beoogde een zege en een
zegen te schenken voor de gehele
ar leverde uiteinde-
tragische herinne-
at voorgoed voorbij
js. Henderson had zijn tijd en
eigen probleemstelling overleefd,
en hij heeft het niet willen weten!
De dood kwam voor de staats
man als een verlossing: zij voor
kwam dat hij van zijn mislukking
in het openbaar rekenschap moest
afleggen, zoals het geval was
met die andere nobele Engelse
idealist, die de vernietiging van
al zijn pogingen heeft moeten
aanschouwen, omdat hij van de
wereld van Henderson nog steeds
geen afscheid had willen nemen:
Neville Chamberlain!
den raadden hem aan voor het
presidiaat te bedanken, maar hij
weigerde, en zou dus ondervinden
wat gezag in de internationale
wereld waard is zonder macht!
Op 2 februari 1932 besteeg Hen
derson de voorzittersstoel om de
openingsrede uit te spreken,
maar vlak voor de opening kwam
het bericht in Genève binnen, dat
Japan China was binnengevallen!
De verbijsterde gedelegeerden
vroegen zich af wat op die manier
de conferentie kon bereiken,
wanneer op deze wijze juist de
noodzaak van bewapening nog
eens werd onderstreept.
Met droge stem, om zijn ont
roering te verbergen, sprak Hen
derson een lange openingsrede
uit. waarbij hij de 250 gedelegeer
den de volgende drie taken stelde:
1. Tot een gemeenschappelijke
overeenkomst te komen, be
treffende een effectief program
van practische voorstellen, ten
einde zo snel mogelijk te gera
ken tot een wezenlijke verlaging
en beperking der bewapeningen in
alle landen.
2. Generlei bewapening toe te
staan buiten het thans vast te
stellen kader van de conventie,
waardoor alle naties zich ''er-
plichten het grote doel der al
gemene ontwapening te bereiken.
3. Veiligstelling der verdere
werkzaamheden, ten einde het
definitieve doel te bereiken langs
de weg van soortgelijke conferen
ties, die periodiek zullen bijeen-
te beheren. Doch het kabinet
moest spoedig weer baan maken
voor Stanley Baldwin. In 1929
vormde Mac Donald zijn tweede
kabinet, waarin hij opnieuw Hen
derson, Snowden en Thomas op
nam, thans ook Lansbury en
Herbert Morrison. Nu werd aan
Henderson de leiding van Buiten-
- - welk
ARTHUR HENDERSON
Loopbaan
fabrieken van Robert
Stephenson te New Castle. Zijn
gaven van hoofd en hart veroor
zaakten, dat hij spoedig een lei
dende functie kreeg in het bedrijfs
leven. Tevens gaf hij in zijn jeugd
leiding aan de methodistische
jeugdorganisaties, want hij stond
geheel onder leiding van de grote
John Wesley.
In 1900 trad hij toe tot de En-
Jelse Labourparty. en werd in 1903
én der elf eerste Labourleden
van het parlement. In 1904 werd
hij mayor van Darlington, en te
vens hoofdbestuurslid van de La
bourparty, wier penningmeester
hij Werd. en jaren lang zou blij-
In 1915 werd hij lid van het coa
litiekabinet Asquith. en beheerde
daarin eerst de Onderwijszaken,
daarna die van de Arbeid, waar
mee hij de grondslag legde voor
het latere departement Van ar
beid. Toen Lloyd George in 1916
zijn oorlogskabinet vormde, be
hoorde Henderson met Bonar
Law. Balfour en Lloyd George
tot de vier invloedrijkste minis
ters, In 1917 reisde hij naar Rus
land om te trachten Rusland als
bondgenoot te behouden, maar
een conflict met Lloyd George
over de op komst zijnde Socia
listenconferentie te Stockholm be
ëindigde zijn ministerschap. In
1918 verloor hij zelfs zijn parle
mentszetel, maar evenals dat het
geval zou zijn in 1923 en 1924, wist
hij deze weer te heroveren. Maar
de werkelijke socialistische aera
was in Engeland nog op komst
In 1924 trad hij met Clynes.
Snowden. Thomas en Atlee in het
eerste Labourkabinet van Mac Do
nald. om er Binnenlandse Zaken
1924
Buitenlandse Zaken
Men kan terecht opmerken dat
ook thans dit ministerschap een
ontijdig einde nam, evenals onder
Lloyd George en in 1924. maar
desondanks zijn de jaren van zijn
ministerschap voor Engeland en
geheel Europa van groot belang
De ouderen onder onze lezers
zullen zich nog heel goed herin
neren hoe hij in 1929 de Haag
se conferentie bezocht, samen
met de giote Snowden, om Enge
land te vertegenwoordigen. Zij
herinneren zich misschien nog
hoe hij eens tegen de verbijster
de Briand uitvoer: ,,U moet nu
eindelijk over de brug komen.
Hoe lang laat U ons nog op Uw
antwoord wachten? Al twee da
gen geleden heeft u beloofd de da-
Het betrof de vraag,
de geallieerde troepen hel
bied zouden verlaten, want Hen
derson wilde eindelijk een werke
lijke vrede met Duitsland. Op 3
juli 1929 verklaarde hij in het La
gerhuis. dat Duitsland de eisen
van het Verdrag van Versailles
had vervuld. Tijdens zijn
-Mac Donald en Henderson Ber
lijn, luide toegejuicht door de
Duitsers: Leve Mac Donald! Le
ve de Vrede!'
Hoewel fel anti-communistisch
wilde hij ook betere verhoudingen
met Rusland, en dwong Koning
George V opnieuw een Russi
sche ambassadeur te ontvangen,
al vond de Koning het afschuwe
lijk. Op 12 oktober 1929 protes
teerde de Koning tegen het feit
dat hij een afgezant moest ont
vangen van een regering die zijn
neef Nicolaas II had laten ver
moorden, doch Hendersons ant
woord luidde, dat hij begrip had
voor dit standpunt maar dat
de ontvangst diende door te gaan'
Ook deed Henderson pogingen de
slechte verhouding tussen Enge
land en Egypte te verbeteren.
Zijn politick was die van een
oprecht christen, die vrede sluit
waar mogelijk, en ook oude ge
schillen weet te liquideren!
Maar zijn ministerschap kon
geen succes zijn: er bestond
een latente rivaliteit tussen Hen
derson en Mac Donald over de. lei
ding van de buitenlandse politiek.
Daarbij was ook de verhouding
tot Snowden moeilijk, vanwege
de politiek der herstelbetalingen,
terwijl het kabinet bovendien nog
overvallen werd door de economi
sche wereldcrisis.
Toen Mac Donald in 1931 op
dringend verzoek van koning Ge
orge een nationaal coalitieka
binet vormde, had Henderson de
leiding van de oude Labourminis-
ters, die uit het kabinet traden,
en sindsdien hun vroegere leider
Mac Donald ten felste bestreden.
Daarmee eindigde in feite Hen-
dersons politieke loopbaan als mi
nister. maar hij weigerde de in
ternationale politiek te verlaten,
want de ontwapeningsidealen,
waarvan hij de ziel was, wenste
hij niet los te laten, maar verder
te stimuleren!
Ontwapening
Fran rijk wenste de Tsjechische
minister van buitenlandse zaken,
Edward Benesj, te zien optreden
als voorzitter van de Ontwape
ningsconferentie, met de Deen
dr. Munk als vicepresident. Maar
Henderson verzette zich, vrezen
de dat Benesj zich te pro-Frans en
te anti-Duits zou betonen. Op 9
januari 1931 verzocht hij per brief
aan de Engelse gezant te Was
hington. Sir Ronald Lindsway, de
Amerikaanse regering te bewe
gen een invloedrijke Amerikaan
ter beschikking te stellen om het
presidiaat op zich te nemen. Het
antwoord was onheilspellend voor
de idealen van Henderson: Ame
rika achtte een zo vaste band
met de aanstaande conferentie
Alleen tegen het slot van
rede gaf Henderson uiting
zijn bedwongen emotie: ,,De we
reld eist ontwapening! De wereld
heeft dringend behoefte aan ont
wapening! Het is aan óns het pa
troon der komende geschiedenis te
helpen maken! Laten wij onze
taak aanvaarden in de stellige
overtuiging, dat het aan óns is,
door het werk, dat wij zullen ver
richten, de besluiten die wij zul
len nemen, de mate van over
eenstemming, die wij zullen be
reiken, de volkeren binnen te lei
den in dit beloofde land."
Natuurlijk weerklonken er aan
het einde van zijn rede toejuichin
gen, maar er was geen geestdrift
meer: de gedelegeerden waren
ontmoedigd vóór zij begonnen
waren met hun arbeid!
„Uncle Arthur"
Scherpzinnig, helder, krachtig,
dynamisch, inspirerend, waar no
dig berekenend en sluw, waar
men hem lagen legde, hartstoch
telijk soms, leidde hij de confe
rentie, die bijna drie jaren duur
de, en die ook bij zijn dood nog
niet geëindigd was.
De journalisten hadden grote
sympathie voor hem, juist omdat
ze wisten dat hij voor een vrijwel
verloren zaak streed.
Zij wisten ook dat hij in de slag
aan de Somme zijn oudste zoon
verloren had, en begrepen daar
om de hartstocht waarmee hij dit
werk doorzette.
In mei 1931 werd Henderson
zelf aangewezen. Het hèd een be
kroning voor zijn loopbaan en
idealen kunnen zijn, maar het
werd het begin van een persoon
lijke tragedie Hij moest in
middels aftreden als minister van
buitenlandse zaken, en werd ge
troffen door zware ziekte. Vrien
Ze noemden de even doorzetten
de als welwillende man Uncle
Arthur", omdat hij als een waar
familiepatriarch de moeilijke con
ferenties leidde.
Zijn eigen politieke loopbaan
hing aan een zijden draad door
zijn ontslag als minister en zijn
niet herkozen zijn voor het Brit
se Lagerhuis. In mei 1934 had
zijn dokter hem wegens zijn
slechte gezondheid voor de keuze
gesteld: het conferentiepresidiaat
óf het Laboursecretariaat. Hen
derson koos de conferentie, en
sinds die dag wierp hij zich met
nóg meer hartstocht op de Ont
wapeningsconferentie! Zoals zijn
met de Ontwapeningsconferentie.
Misschien putte hij in deze lots
verbondenheid kracht om de con
ferenties voort te zetten.
De conferentie, die hij gemoede
lijk ,,mijn conferentie" placht te
noemen, oogstte in al die jaren
geen enkel concreet resultaat, en
telkens was verdaging het enige
middel, om de mislukkingen te
verbergen en te overleven. Maar
steeds wist Uncle Arthur" de
conferentie nieuw leven in te bla
zen. En steeds weer wist hij di
verse ministers te bewegen op
nieuw in Genève te komen ver
gaderen. In 1933 dreigde hij zo
waar af te treden, maar alge
meen werd dit opgevat als een
manoeuvre om indruk te maken.
In 1933 hoopte hij op een accoord.
en sprak die winter: ,,Dat wil ik
de volkeren schenken als Kerst
cadeau!"
Van partijdigheid viel hij niet
te beschuldigen, hij was door zijn
hoge idealen alle nationalistische
rivaliteiten te boven gekomen. Zo
wel de Duitser Nadolny (géén na-
tionaal-socialist) als de Frans
man Barthou wist hij tot de orde
te roepen, wanneer zij, sprekende
op de Ontwapeningsconferentie, in
feite propaganda maakten voor
eigen herbewapening. Hij moest
oproeien tegen de felheid van de
Fransen en tegen de nonchalan
te inconsequenties van zijn eigen
Engelse regering. Werd een on
aanvaardbaar voorstel gedaan,
welks aanvaarding het eine van
de conferentie betekende, dan
kwam hij direct met een eigen,
nieuw voorstel, waarin de positie
ve punten van de vorige voorstel
lers waren verwerkt.
Over de conferentie heen be
woog zich tevens sinds januari
1933 de schaduw van het Hitler-
bewind. In de zomer van het jaar
1934 leefde in Frankrijk de hoop
dat Hitler ten val zou worden ge
bracht, maar Henderson deelde
die hoop niet. Zijn nuchter com
mentaar luidde: ,,Op precies de
zelfde wijze hebben de Fransen
indertijd een ineenstorting van het
bolsjewistische régime in Rusland
voorspeld, en toen Mussolini aan
de macht was gekomen, begingen
ze de zelfde vergissing ten op
zichte van het fascisme."
In de zomer van het jaar 1933
was hij de hoofdsteden van Euro
pa langsgegaan om de staatslie
den te inspireren, maar hij moest
het beleven, dat, toen hij in april
1935 voor de laatste maal in Ge
nève kwam, om opnieuw „zijn
conferentie" te presideren, de mi
nisters van buitenlandse zaken
nauwelijks meer naar hem luis
terden. Zij wisten wat hij wilde,
maar ze hadden andere zorgen
rondom de Stresa-Conferentie.
In september 1935 zou hij te
rugkeren naar Genève, om op
nieuw zijn moeizame arbeid te
hervatten, maar de uitgeputte,
doodzieke Henderson was aan het
einde van zijn reeds lang ver
bruikte krachten.
Hij had het bestaan van zijn
conferentie gerekt, omdat hij in
het falen van deze vredespoging
niet wilde geloven, maar wellicht
heeft deze arbeid zijn eigen da
gen aanzienlijk verkort!
Hitler en Mussolini bewapen
den volop, wat de Sojwet-Unie
deed wist vrijwel niemand. en
Churchill riep in het Britse Lager
huis reeds in felle redevoeringen
op tot snelle herbewapening, om
dat hij beter dan wie ook de ge
varen voorzag.
Toen vijfentwintig jaren gele
den het bericht van Hender
sons sterven bekend werd, ge
voelden allen die zijn schitteren
de loopbaan gevolgd hadden, de
diepe tragiek van zijn einde. Met
zijn dood verdween iets essen
tieels van de dertiger en twinti
ger jaren: de hoop door onder
ling overleg een nieuwe oorlog te
voorkomen
De secretaris-generaal van de
Volkenbond. Avenol, zond een tele,
gram van warme deelneming aan
Sir Samueel Hoare, en de Inter
nationale Vereniging van Volken
bondsjournalisten zonden hun
rouwtelegram aan mevrouw Hen
derson.
De Nederlandse minister van
buitenlandse zaken, Jhr. mr. A.
C. D. de Graeff. seinde aan Ave
nol het telegram:
„De Nederlandse regering is
zeer getroffen door het overlijden
van Arthur Henderson, die zovele
jaren als voorzitter der Ontwape
ningsconferentie in den geest van
het Pact van den Volkenbond, er
naar gestreefd heeft aan een over
matige bewapening paal en perk
te stellen. Zij gedenkt zijn door
hoge idealen geleiden arbeid op
dit terrein met te meer weemoed,
nu zijn overlijden plaats grijpt op
een ogenblik van bijzondere inter
nationale moeilijkheden, en ver
trouwt. dat de herinnering aan de
figuur van Henderson ook op dit
uur de gedachte levendig doet
blijven aan het streven, dat voor
gezeten heeft bij hen, die door
het Pact van de Volkenbond in
toenemende mate beslechting van
internationale geschillen langs de
wegen van het recht, in stede
van door middel der wapenen
hoopten te bevorderen".
Op dinsdag 22 oktober herdacht
Sir Samuel Hoare de grote staats
man in het Britse Lagerhuis.
Op 24 oktober 1935 werd hij te
Golders Green (Londen) uitge
dragen door partijgenoten. Voor de
Nederlandse socialisten volgde
Dr. Wibaut de haar.
De volgende dag had in de
Westminster Abbey te Londen
een rouwdienst plaats, waarbij de
Engelse koning zich liet verte
genwoordigen door de graaf van
Munster, terwijl de gehele poli
tieke wereld van Engeland tegen
woordig was om de nagedachtenis
van Arthur Henderson eer te be
wijzen.
Zo nam de wereld afscheid van
een man die vooraan gestaan had
in de strijd om te pogen de idea
len te realiseren waaraan ieder
mens gelooft, maar die de we
reld in die jaren niet kon verwer
kelijken
toekomst voor de Ver. Naties - Chroesjtsjef liet tijd
bom achter - Geen spoken in Moskou - Nieuw drama
in Kongo
HET gevoel van opluchting,
waarmede men met name
In New York en in Washington
de Rus Chroesjtsjef naar Mos
kou heeft zien terugkeren, is
slechts van korte duur geweest.
Na enkele dagen bleek, dat zijn
achtergebleven helpers wellicht
wat minder onbeschoft, wat
minder spectaculair, veel min
der emotioneel en beslist niet zo
explosief zijn als hun meester,
doch dat zij minstens zo zake
lijk zijn en geen duimbreed zul
len wijken bij het uitvoeren van
de opdrachten, die Chroesjtsjef
voor zijn vertrek naar Moskou
heeft uitgedeeld, Wat die op
drachten zijn, weten we niet:
we moeten er echt naar raden
en daarbij afgaan op de verkla
ringen, die Chroesjtsjef zelf ge
durende zijn verblijf in New
York voor de Algemene Verga
dering van de Verenigde Naties
heeft afgelegd en op persconfe
renties en in gesprekken op
en voor de tv ten beste heeft
gegeven. En die beloven weinig
goeds voor de organisatie van
de Verenigde Naties, voor een
nieuw ontwapeningsgesprek, voor
de verhouding tussen het Westen
en de onderontwikkelde gebie
den in Azië, Afrika en Latijns-
Amerika en voor de betrekkin
gen tussen Oost en West. die bin
nen afzienbare tijd wellicht met
betrekking tot West-Berlijn op
nieuw op de proef zullen wor
den gesteld.
Verschijnsel
Toegegeven: de aanval van
Chroesjtsjef op de functie van
de secretaris-generaal van de
Verenigde Naties is afgeslagen.
De organisatie is niet beroofd
van haar vrijheid te handelen.
De Afrikaans-Aziatische landen i
willen de hoop niet opgeven, dat
zij van haar onpartijdige hulp
kunnen profiteren. Dat is enke
le dagen geleden nog gebleken,
toen deze staten in de belangrij
ke Politieke commissie van de
VN-Assemblée te kennen gaven,
dat zij voorrang wilden verle
nen aan het voorstel van de
Amerikaanse president, Dwight
Eisenhower, een ontwikkelings
plan voor de onafhankelijk ge
worden Afrikaanse staten op te
stellen in het kader van ae Ver
enigde Naties. We schreven en
kele weken geleden naar aan
leiding van de indiening van
Eisenhowers voorstel reeds, dat
het wel tot de verbeelding van'
de Afrikaanse leiders moest spre
ken na de onverkwikkelijke er
varingen, die zij met betrekking
tot het Russische optreden in
Kongo hadden opgedaan- Het
wantrouwen in de Russische be
doelingen is gebleven, maar dat
betekent niet dat men zich in
alle opzichten tegen de Russen
zal keren. Het verschijnsel, dat
men Chroesjtsjef wil ontzien,
vindt men ook hier terug.
Niet klaar
Hammarskjoeld heeft een
groot persoonlijk succes ge
boekt. Zijn moed en standvas
tigheid, die in de afgelopen
week weer duidelijk aan de dag
zijn getreden, verdienen even
veel bewondering als de voor
uitziende blik, waarmede hij ge
durende zijn ambtstijd bij vele
leden van de Verenigde Naties
vertrouwenskapltaal wist te ver
garen. Maar Hammarskjoeld
heeft alleen een slag gewonnen:
de strijd duurt voort en zal bin
nenkort wellicht weer in alle he
vigheid ontbranden. Wellicht zal
Chroesjtsjef dan beter beslagen
op het ijs verschijnen en zich
eerst verzekeren van de steun
van een aantal Aziatische en
Afrikaanse landen, die wel wal
voelen voor zijn idee, de we
reld en dus ook de Verenigde
Naties te verdelen in drie kam
pen een kapitalistisch, een
neutralistiscb en
tisch kamp.
Valstrikken
Chroesjtsjef zal gevaarlijke
valstrikken voor Hammar
skjoeld spannen, zo meent ook
de Neue Zuercher Zeitung. Hij
zal de Afrikaanse en Aziatische
landen wellicht onder druk zet
ten om de reorganisatie van het
secretariaat-generaal toch af te
dwingen en eventueel zijn zin te
krijgen met betrekking tot de
verplaatsing van de zetel van de
Verenigde Naties uit New York
naar een neutraal land. Hoe hij
te werk denkt te gaan. werd de
ze week duidelijk, toen de ont
wapeningskwestie in de Politieke
commissie van de VN-Assem-
blee ter sprake kwam. De Rus
sische afgevaardigde Valerian
Zorin de man die Tsjechn-
slowakije in 1948 aan de ver
keerde kant van het ijzeren gor-,
dijn wist te slepen koppelde
een eventueel akkoord over de
ontwapeningskwestie aan de ei
sen van Chroesjtsjef ten aanzien
van de reorganisatie van het
VN-Secretariaat. Met andere
woorden: geen ontwapening als
Hammarskjoeld niet verdwiint
en plaats maakt voor een drie
hoofdige leiding. En daar moe
ten we het dan maar mee weer
Wensdroom
Het is niet voor niets, dat we
zoveel aandacht aan deze kwes
tie besteden en er telkens weer
on terugkomen. Men behoeft
niet bang te zijn (voorzover
daar dan echt reden toe zou
zijn) dat de Sowjetunie zal weg
lopen uit de organisatie der Ver
enigde Naties. Misschien vo°lt
Chroesjtsjef er wel wat voor.
een „eisen" Verenigde Naties
op te richten, waarin alleen voor
communistisch geregeerde sta-
CHROESJTSJEF
ten en zgn. neutralistische lan
den plaats is. Maar hij is kien
genoeg om te beseffen, dat dit
een wensdroom is, die niet al
leen nooit in vervulling zal gaan,
maar die hem in werkelijkheid
ook niet veel verder zou bren
gen op de weg, die ten slotte
naar de communistische over
heersing van de gehele wereld
moet leiden. Daarvoor kan hij
i zich veel beter bedienen van
de bestaande organisatie van de
Verenigde Naties waarin mis
schien nog niet dit jaar, maar
ongetwijfeld van volgend jaar
af ook de Chinese communis
ten vertegenwoordigd zullen
Controle
Chroesjtsjef is er dan ook al
leen maar op uit, de controle
over de organisatie der Vere
nigde Naties over te nemen,
pij is van mening, dat de Ver
enigde Staten nu vijftien jaar
achter elkaar de lakens in de
wereldorganisatie hebben uitge
deeld en hij wil nu voorwaar
den scheppen om daar defini
tief een eind aan te maken en
als het kan, die leiding (die heel
wat anders is geweest dan wat
Chroesjtsjef er onder verstaat)
van de Verenigde Staten over
te nemen. Nu heeft de Russi
sche premier een grote misre
kening gemaakt, toen hij dacht,
Kongo via Loemoemba in de
wacht te kunnen slepen, en de
Verenigde Naties via de val
van Hammarskjoeld van binnen
uit te kunnen nemen. We we
ten niet. wat er in de naaste
toekomst zal gebeuren. Maar
op het ogenblik, dat Chroesj
tsjef zijn duivelse plannen in de
Assemblee der Verenigde Naties
ontvouwde, was het in Kongo
gedaan met de hoge sprongen
van Patrice Loemoemba en had
diezelfde Assemblee zich kort
voor de aankomst van de Rus
sische premier in New York als
één man geschaard achter Ham
marskjoeld in diens conflict met
niemand minder dan Chroesj
tsjef zelf.
leiden tot verslechtering van de
internationale betrekkingen en
tot toeneming van het gevaar
van een derde wereldoorlog. We
ontkennen niet, dat dit het ge
val zou kunnen zijn. Het zal wel
Maar we zijn nog altijd van
mening, dat de wijze waarop de
Russische premier de vrije we
reld onder de knoet wil krijgen
veel en veel gevaarlijker en
doeltreffender kan zijn, dan de
brute taktiek, die de Sowjetunie
er nog ln de tijd van Stalin op
nahield en die wellicht na een
eventuele terzijdeschuiving van
Chroesjtsjef opnieuw bepalend
zal worden voor de buitenland
se politiek van de Sowjetunie.
Typerend
het Kremlin is ontvangen. Dat
er moeilijkheden zijn, is op zich
zelf geen opmerkelijk verschijn
sel. Die komen overal voor. Dat
is ook in de Sowjetunie altijd zo
geweest. Er blijft altijd verschil
van mening bestaan, niet alleen
over de grote lijnen van de bui
tenlandse politiek, maar ook o-
ver de wijze, waarop deze van
dag tot dag en van week tot
week in praktijk moet worden
gebracht. Wat wel opvalt is, dat
Chroesjtsjef er in tegenstelling
tot zijn voorgangers steeds in
geslaagd is, meester te blijven
van de situatie, zonder dat hij
het zover behoeft te laten ko
men, dat hij zijn tegenstanders
op beschuldiging van hoogver
raad om zeep laat brengen. Dit
typeert toch wel de kracht,
waarmede hij zijn opvattingen
weet te verkopen en de macht,
waarvan ihij op beslissende
ogenblikken gebruik kan maken
om de oppositie tot zwijgen te
brengen. Hetgeen niet uitsluit,
dat hij van tijd tot tijd conces
sies moet doen en in een be
paalde richting gedreven kan
worden.
Kongo
Koloniën
Dit neemt niet weg, dat de
n'annen van de Russische pre
mier hiprmee zeker niet van de
baan zijn. dat er verschillende
Afrikaanse en Aziatische leiders
ziin, die om persoonliike rede
nen wel wat voor de ideeën van
Chroesitsjef voelen en die de
gedachte aan een Invlocdriike
rol voor hnn neutralistische lan
den niet meer met rust laat.
Chroesitsief heeft hierme
de rekening gehouden en hoe
meer ionee, onafhankelüke Afri
kaanse en Aziatische staten er
komen en lid kunnen worden
van de wereldorganisatie, hoe
liever het hem onder de huidi
ge omstandigheden Is. Vandaar
zHn voorstel, alle koloniale ge
bieden onm'ddeIHjk onafhanke
lijk te verklaren. Het is voor
de Tfussisnbe uremJer do enige
Er is dus geen reden om te
juichen over de nederlagen, die
Chroesjtsjef aanvankelijk heelt
geleden. Tenslotte is de meer
derheid van de tegenstanders
van de toelating van communis
tisch Chma tot de organisatie
der Verenigde Naties sterk ge
slonken. Vooral de Verenigue
Staten moeten wanneer de
verkiezingscampagne acnter de
rug is en men weer aan politie
ke meningsvorming kan gaan
doen, zonaer de propaganda een
woordje te laten meespreken
hieruit snel hun conciusies trek
ken, willen zij niet het gevaar io-
pen zoals Chroesjtsjef donder
dag nog zei dat communis
tisch China tegen de wil van de
Verenigde Staten wordt toegela
ten als lid van de volkerenorga-
Buiten het hoofdkwartier van
de Verenigde Naties slaat het
toch ai niet zo goea met de a
tivueiten van de organisatie, i
contracten van de naar Kongo
gezonden experts zijn voor drie
maanden aigesioten. Zij lopen
<kus binnenkort ai. De aamver-
vuig van nieuw personeel stuit
volgens de Neue Zuercner Zei
tung op grote moeilijkheden,
dat de Verenigde maties haar
functionarissen niet de nodige
politieke en militaire bescher
ming kunnen venenen. Boven
dien is Hammarskjoeids ac
telt in Kongo door de aar
len op zijn ueleid (door C'nroeaj-
tsjet m oe Algemene Vergade
ring) vrijwel lot stustand geko-
Moboetoe
Vergissing
Chroesitsief heeft echter
agressieve ontreden in New
Vork beeft alle Am^iVanon een
gevoel van onüasseliikheid gege
ven. Hef la atste restie cr°d>et.
dat bij in de Verenigde S*aten
nog bezeten heeft, beeft hii nu
voorgoed verloren. We zullen in
bet. midden laten, of Chroesitsief
in ernst meende, dat hfi de
svmnathie van de Amerikaanse
.arbeidende klasse" bezat. Het
zou tvnerond ziin geweest voor
ziin overromnelende arrogantie
welke er »ne eeleiri beeft (taf hii
zich gedroeg, alsof hii niet in
bet minst re^nin" behoefde te
houden met de gevoelens van
bet Amerikaanse nnbl'ek. de*
binnen enkele weken naar de
we president te kiezen.
Ook de Amerikaanse politici.
Chroesjtsjef ,.het beste" zou ziin
van wat Moskou in de htu'digp
situatie Van bieden (zoals Adlai
gen kandidaat voor het Ameri
kaanse nresidentschan en me-
/rouw Roosevelt. d« weduwe
van de in april 1945 over
leden oresident) moeten zich nu
wel afwenden van de theorie,
dat iedere opvolger van Chroesj
tsjef „erger" zou zijn, met an-
Hore woorden, dat de val van
Chroesitsief slechts zou kunnen
Hoezeer ae autoriten van Ham-
marsKjoeld bij sommige
is verbleekt, biljkt uit de houuuig
van de Gbauese, MarokKa;
die Loemoemoa steeds de
den boven net hootd blijven hou
den en hem waarschijnlijk
op hun en zijn tijd weer aai
macht zullen brengen. Dat it
marskjoeid als secretaris-gene
raal van de Verenigde ixaties
deze ontwikkeling niet kan ke
ren, toont tevens aan, aat zijn
vanen van ouroesjisjet retus
De feiten stellen het in het ge
lijk. Als men leest, hoe kolonel
Moboetoe, de opperbevelhebber
van het Kongolese leger en de
enige figuur in Kongo, die iets
te vertellen heeft, die iets vc
standigs te zeggen heelt en o
in staat mag worden geacht
veel gezag te bezitten, dat hij
gehoorzaamheid kan afdwingen
en op die wijze langzaam maar
zeker kan bijdragen tot de op
lossing van de politieke moeilijK-
heden in Kongo als men leest,
noe deze militair behandeld
wordt door de leiding van de VN-
strijdkrachten in Kongo, dan
vraagt men zich wel af, waar
het naar toe moet. Dan houdt
men zijn hart vast
komst, want alles lijkt er op te
wijzen, dat de glorieuze terug
keer van Loemoemba en alle
verschrikkingen, die in de afge
lopen maanden met die naam
verband hebben gehouden, voor
Nkroemah
Nkroemah, president van Gha
na, krijgt misschien toch nog ge
lijk. Kort voor de val van Loe
moemba schreef hij hem een
brief, waarin hij hem op bijzon
der openhartige, maar tevens
onbeschaamde wijze zijn steun
toezegde. Merkwaardigerwijze
heeft Loemoemba zich de laat
ste tijd betrekkelijk rustig ge
houden. Hjj kon rekenen op de
Ghanese troepen van Nkroemah
'olgde die
/acht hij r
troepen zijn bedje
hebben.
